Derde Jaargang, Nr 21. 25 Mei 1918. Prijs : 10 c»ntiemen. Derde Jaargang, Nr 21. — 2S Mei 1918. DE EENDRACHT Prijs per Jaargang » » drie maanden Postchekrekening Nr 86. ■ ■30 I Weekblad voor het Vlaamsche Volk | Redaktie en Bureel : Lange Nieuwstraat, 108, ANTWERPEN. De Waalsche Beweging. Na de Vlaamsche aktivistische oorlogs-beweging is nu 00k sedertenkele maanden eene gelijkaardige Waalsche beweging geboren. Wie de herinnering van de feiten en toestanden van voor den oorlog niet geheel verloren heeft, weet dat de beweging der Waalsche aktivisten, even-min als deze der Viamingen, een kunst-inatig oorlogsprodukt is, doch het logisch vervolg van de voôroorlogsche Waalsche beweging. De separatistische stroomingen die Wallonie sedert een tienfal jaren beroer-den, waren de Viamingen veel te weinig hekend. Onze vroegere Vlaamsche pers dacht heel verstandig te doen met tegen-over de Walen het stelsel na te volgen (l,i! de Fransch-Belgische pers tegenover de Vlaamsche beweging toepaste, n.m. doodzwijgen. Ik herinner me nog het onbenullig verslag in « Het Handelsblad-» over het Waalsch Kongres van Luik in Juli 1912, waarin dit zeer b'elangrijk Kongres afge-schilderd werd als de bijeenkomst van eenige alléénstaandc heethoofden. Zoo wisten wij niet dat de Waalsche beweging in de volksmassa doorgedrongen was en daar spontaan en geestdriftig werd aangekleefd. Evenmin beseften wij welke zwaarwegende gev'ôlgen deze beweging voor de toekomst van den Bel-gischen Staat hebben moest. . la iZlaaiid-sren was het haa&t »ies itokend dat de Regeering van de Bro-i]iieville met de leiders der Waalsche beweging openlijk in onderhandeling was getreden. Niet alléén met de heeren de Crawliez en Braconnier die zich in Mei 1914 als- Waalsche kandidaten wilden stellen voor de Kamerkiezing te Hoei; 00k nog werd de Waalsche beweging officiëel erkend doordien het Kamerlid 0\tray en de Crawhe\ als « Délégués de rAssemblée Wallonne auprès du Gouvernement » werden aangesteld, wat ten andere bleek uit de koperen plaat met dit opsclirift op een gebouw der Guldenvlieslaan te Brussel. Zooveel eer liad de Belgische Regeering aan de Vlaamsche beweging nooit geschonken en uit deze ongelijke beje gening kan men nagenoeg afleiden welk belang door de Regeering aan beide volksbewegingen werd geschonken. * ' * De eerste bekende uiting van de WaaUche beweging was het Kongres van Luik in 1905. Van stonden aan kenmerkte zij zich door haar scherp uitgesproken politiek karakter. De Waalsche beweging werd niet in het leven geroepen wijl de Walen taalkundig ver-drukt werden, zooals dit bij de Viamingen het geval was, maar vyijl de meerder-heid in het Parlement door Vlaanderen gevormd werd en het overwegend anti-klerikale Wallonie sedert 30 jaar van de Regeering uitgesloten \vasv Dit wil daarom niet zeggen dat de geheele Waalsche beweging antiklerikaal was, want 00k katholieken namen hieraan deel. Het feit alléén dat het zwaartepunt van de Regeering en van de Kamer-meerderheid bij de vertegenwoordigers der Vlaamsche arrondissementen berustte, was voldoende om het Waalsche volk, zonder onderscheid van partijen, in het gelid te brengen. - Zoo slreefde de Waalsche beweging weldra openlijk naar de losmaking van Vlaanderen en in 1910 kon Dupont, ondervoorzitter van het Senaat, in deze hooge vergadering met den uitroep « Vive la Séparation administrative » onder toejuiching van geheel Wallonie de vlag der Wallinganten ontrollen. Het leger dat deze vlag volgde, was belangrijk en breidde zich snel uit, In aile gemeenten werd de Waalsche partij ingericht met bonden en vertrouwens-mannen ; bladen en vlugschriften zagen in massa het licht. En nu treedt de an.fi-Belgische richting ten voile op den voorgrdnd waar in 1912 reeds de for-muul luidt : de jelfstandigheid van Wallonie. Het was voor velen een donderslag in den reinen hemel toen in het begin van 1912 Jules Destrée zijn beruchte « Lettre au Iioi sur la Séparation de la Flandre et de la Wallonie » liet verschijnen. In Juni 1912 kondigde hij in « L'Exprès » van Luik eenen programmai ischen oproep af, onder den titel « Pour la Wallonie indépendante ». Dezelfde gedachten werden verdedigd door George Lorand, die in een aantal artikels voor Waalsche Home-rule optrad en E. Buisset die op verschillende plaat-sen, zoo in de « Gazette de Charleroi », voor de zelfstandigheid van Wallonie ageerde. Het groot Waalsch Kongres dat op 7 Juli 1912 te Luik gehouden werd, sprak den wensch uit dat Wallonie van Vlaanderen gescheiden worde, met het 00g op \ijne onafhanktlijkheid tegenover de Staatsmacht en de vrije ontwikke-ling \ijntr krachten. Deze wensch leidde tôt het oprichten eener « Assemblée Wallonne, » een Waalsch Parlement dat op 20 October 1912 te Charleroi opende. Deze «.Assemblée Wallonne», samenge*teld op den grondslag van één vertegenwoordiger op 40.000 inwoners, telde dertig leden der Kamer van Volksvertegeiiwoordigers, negen Senators, den voorzitter van den Provincieraad van Henegouwen, de burgemeesters van Luik en Namen en een aantal andere invloedrijke persona-liteiten.In art. g der Statuten die in de eerste vergadering aangenomen werden, bevestigt de « Assemblée Wallonne » dat België slechts \ijne toekomst kan ver-vullen door de vereeniging van de twee volkeren, waar uit het bestaat, « vereeniging steunend op cene weder\ijdsche onafhankelijkheid en uit eene rechtma-tige en vriendschappelijke verslandhou-ding gesproten. » (Dit was de weergave van de woorden des Konings te Ant-werpen.)Dit programma behAsde de politieke zelfstandigheid voor Vlaanderen en Wallonie, beide ianden vereenigd door eene reëelc unie. De Wallinganten van 1912 stonden dus reeds op het standpunt der huidige Vlaamsche en Waalsche Unio-nisten.J)e « Assemblée Wallonne » verdeelde zich in kommissiën, waarvan de voor-zitters het Middenkomiteit uitmaakten, dat de kiem was van de toekomstige Vy'aalsche Regeering. Dit Middenkomiteit was samengesteld als volgt : Binnenlandsche Zaken : PASTUR. 'Buitenlandsche Zaken : g. lorand. Wetenschap en Kunst : ANDRÉ. Openbare Werken,Spoorwegen, Poste-rijen en Telegraaf : E. buisset. Rechtswe\en : MAGNETTE. Landbouw : HaMBURSIN. Nationaal Verweer : HENNEBICQ. Nijverheid en Arbeid : TROCLET. Geldwe\en : L. DECHENNE. Àlgemeen Sekretaris : J. DESTRÉE. Zooals men ziet, heelt de Raad van Vlaanderen met zijne Kommissie van Gevolmachtigden enkel het voorbeeld onzer Waalsche broeders van voor den oorlog gevolgd. Nochtans heeft zich in 1912 niemand uitermate bekommerd om de Scheidings-beweging der Wallinganten die op de wijziging van het Belgische Staatsver-band moest uitloopen. Noch J. Destrée, noch een zijner trawanten werden in dien tijd door de heeren van het Beroeps- hof verontrust. De Belgische Regeering, in plaats van paal en perk te stellen aan de politieke aktie der Waalsche Separatisten, kwam van haar voetstuk, onderhandelde met de Wallinganten en machtigne deze hare «Délégués de l'Assemblée Wallonne après du Gouvernement » aan te stellen. De « Assemblée Wallonne » stelde nochtans daden eener Soevereine macht, wanneer zij eene nationaal-Waalsche vlag en een landswapen aannam, voeren-de den rooden Waalschen haan op gouden veld, met den krijgsroep «Liberté» ! en de wapenspreuk « Wallon toujourst. Deze Waalsche Vlag werd 00k aan stadhuizen geheschen. Toen Koning Albrecht in Juli igi3 de stad Luik bezocht. werd hij allerwege onder den kreet « Vive la Wallonie')) bejegend. Be-roerder nog was de ontvangst te Bergen in September daaropvolgend, waar de Koning ontvangen werd met cene «an-spraak van den voorzitter van den Provincieraad, die onverbloemd de zelf-regeering van de proyincie Henegouwen opvorderde. * * * Mocht men aannemen dat de « Assemblée Wallonne » geen officiëel organisai was, niettegenstaande de liga uitslui-telijk uit officiëele persoonlijkheden (volksvertegenwoordigers, senators, pro-vincieraadsleden, burgemeesters) was samengesteld, er waren toch officiëele orgamsmen die de beweging voor de zelfstandigheid van Wallonie bijtraden. Zoo de Provincieraden van Luik en Henegouwen die in Juli 1912 een wensch ten voordeele van de Bestuurlijke Schei-ding aannamen, de laatste met algemeene stemmen min twee. Ofschoon men be-weert dat de Waalsche beweging uit-sluitend tegen de katholieke landsre-geering gericht was, hadden 00k vele katholieke gouwraadsleden den vvensch gestemd. Uit dit ailes blijkt wel hoe hevig de Waalsche beweging omstreden werd voor den oorlog en hoe diep zij reeds in de volksmassa ingeworteld was. Wij zien hoever het Waalsche volk vooruit stond bij het onze, daar hier, in tegen-stelling met overal'elders, het Vlaamsche volk zich eerst en vooral te verweeren heelt tegen zijn eigen mandatarissen en machthebbers van allen aard. WlLl'RIED. ZOETEKOEK In Havere weet men bepaald niet meer wat aanvangen om de Vlaamsche vloed-golven die tegen den verfranschten staat komen aanbeuken, te stuiten. Kamiel Huysmans wist maanden geleden reeds te vertellen dat het aktivisme in het bezet gebied Havere vreeslijk zenuw-achtig gemaakt had. En toch schijnen zij, dank aan de sussende verzekering van patriotten en passieven dat de aktivisten maar een hoopje onverantwoorde-lijke dweepers zijn die vereerizaamd en onmachtig staan tegenover het vader-lansch verzet van heel jiet volk, nog geen flauw begrip te hebben van den ernst, de uitgebreidheid en de organi-seerende krad.t van het aktivisme in bezet België. Hoe ongerust moet de dreigend-op-standige geest van de Vlaamsche soldaten, waarvan ze dagelijks het groeiend verzet aanvoelen kunnen, de Belgische auto-riteiten dan niet rr.aken ? Generaal Bernheim, die z'n ame belge van z'n Duitsch-Joodsche voorouders kreeg, had al beloold bij de eerste Vlaamschgezinde manifestatie op onze Vlaamsche soldaten te laten mitrailleeren. Doch thans gaan ze het weer eens met zachtheid probeeren. Daar zullen zij wel heel goede redenen voor hebben. Zij hebben de Vlaamsche jongen6 toch heelemaal in hun macht. Tusschen de Belgische troepen werden nog Engelsche legereenheden geschoven om het ontwa-kend rechtsbewustzijn dadelijk de schroe-ven te kunnen aanzetten. Indien de Haversche franskiljons, na meer dan drie jaren lang met aile Vlaamsche wetten gespot en aile Vlaamsche eischen hoon-lachend afgewezen, na E. H. Van der Meulen verbannen en aile Vlaamsch leven gewelddadig onderdruk te hebben, thans met beloften afkomen, bewijst dat eenvoudig dat heel het Belgisch boeltje kraakt. De regoeringspartij ver-klaart zich tôt concessies bereid orndat zij voelt dat anders heel haar kraam door de aanslagende golven zal wegge-vaagd worden. Dit om de oprechtheid der koersverandering^te doen uitschijnen. In een vorig nummer citeerden wij een paar zoetsappige frazen van Minis-ter Poullet. Ook Minister Helleputte werd uit zijn slaap opgeschud om in een interview zich solidair te verkla-ren met het Vlaamsch-Belgisch Verbond. Men rekent te Havere op de Vlaamschgezinde reputatie van Helleputte, waarvan nochtans niet veel gaaf gebleven is in goed-Vlaamsche kringen. Helleputte beweerde dat hij het aktivisme met aile « kracht bestreed. Wij hebben er eerlijk nocit iets van gemerkt. Hi; beweerde ook nog dat de aktivisten niet in hun voornemens geslaagd zijn. Dat hangt natuurlijk van de voornemens af die Helleputte ans toegedicht heeft. Helleputte wijst aile hervormingen die tôt stand komen met behulp van den vij-and af. Dan is hij nog een heeleboel passiever dan Minister van der Velde die als drankbestrijder de maatregelen van de bezettende overheden die het alkoolverbruik beperken, wenschte in stand te houden. De Vlaamsche eischen resumeert Helleputte als volgt : De Vlaamsche en Waalsche bevolkingen mot ten elk met haar taal een eigen geçag op intellek-tueel gebied, alsmede in haar mate-rieelt ontH>ikkeling verkrijgen. In elk de: beide taalgebieden moet de moreele eenheid der sociale klassen door een gemeenschap van taal worden ver\e-kerd en elke taalgroep moet in ons openbaar leven dezelfde vrijheid en den\elfden eerbied genieten. Dat schijnt zeer mooi. Vooral omdat het zeer vaag is. Men kan er zoo wat van ailes uit halen. Dezelfde beginselen past het Aktivisme toe bij de organisatie van het Vlaamsche staatswezen. Maar ook een franskiljon kan zoo'n program met een glimlachje onderschrijven. Want onmiddelijk laat Helleputte er op volgen: « Dit program van nationale eenheid is gemakkelijk te verwe\enlijken ; het tast de vrijheid noch de rechten van personen aan, doch het verçekert, op het gebied der taal, aan aile burgers, behalve de gelijkheid van rechten, de gelijkheid ten op\ichte van de nood\a-kelijke hulpbronnen, die ellcen Belg in staat \al stellen om \ijn krachten en %ijn maximum aan kennis aan de groot-heid van het land te wij den. Als Helleputte beweert dat het Vlaamsch program zoo gemakkelijk te verwezenlijken is. dan zijn wij zoo vrij hem heel beleefd te vragen hoe het dan toch kornt dat wij van i83o tôt 1918 praktisch niet veel verder gekomen zijn, ondanks de geweldige Vlaamsche beweging ? Het door hem geformuleerde program kan wellicht gemakkelijk verwe-zenlijkt worden. Wat dan juist bewijst dat hij er heel veel water bij gedaan heeft. Want hoe M. Helleputte « de moreele eenheid der sociale klassen » zal bewerkstelligen « door een gemeenschap van taal », « fonder de vrijheid noch de rechten van personen » aan te tasten en met op het gebied der taal de gelijkheid van rechten van aile burgers te eerbiedigen, begrijpen wij niet. De Vlaamsche beweging streeft er integen-deel naar de rechten van de ontwor-telden op taalgebied in te korten. Het Vlaamsche staatswezen moet de verfranschten juist met aile mogelijke mid-delen dwingen zich aan te passen aan de nationale taaleenheid. Voor verfranschten mag in Vlaanderen geen taalvrijheid bestaan. Dat is de onverzoenlijke eisch van de Vlaamsche beweging. L. Over den zonlerlliip eerbied van le noogeie geeslelpeiû voor de Nederiandsche Taal. Unze hoogere geestelijkheid neemt elke gelegenh«id te baat om aan hare ver-knochtheid aan de Vlaamsche taal uiting te geven. Het humanistisch kultuur-manifest van 1906 gaf ronkende volzin-nen ten beste over de sociale beteeke-nis van onze taal en geen Zondag gaat voorbij zonder dat er ergens in een college of seminarie van Vlaanderen, van op het spreekgestoelte verzekerd wordt ; Je suis Flamand de cœur ! Onze geestelijke overheid kent, wonderwel de kunst om den leeuw in een vossenpels te steken : dat geeft de paskwillen van de onderaardsche wereld — De Vlaamsche Wachter en tutti quanti — de gelegenheid breed op te geven van de edele bedoelingen van Zijne Kminentie. Ondertusschen zetten hunne hoogwaar-digheden het dubbel spel voort : Op de foor, in 't publieke kraam bakken zij immer voort uit twee pannen ; ach-terbaks verstuwen zij de beweging naar nationaal vlaamsch eerherstel. Sinds lang heeft onze hoogere gees-telijkheid erkend dat onze hoogere stan-den door het verwaarloozen der Neder-landsche taal aan hunne maatsehappe-lijke plichten te kort kwamen. Na al die verklaringen was het tôt stand brengen van ingrijpende maatregelen op het gebied waar de geestelijkheid onafhan-kelijk optreden kan, namelijk in de school in de kerk, het minimum wat we van hoogerhand verwachten konden. Hoef ik le bewijzen dat we van die hoopvolle verwachtingen nooit iets hebben opge-beurd ? Zijn integendeel de misbruiken niet zôô versnoerd dat we gedwongen worden ons af te vragen wat de hoogere geestelijkheid tegen ons in het schild voert? -k * * Wat heeft de geestelijkheid tôt nog toe op 't gebied van onder wij s tôt stand gebracht? Eerst 23 jaar na de stemming van de wet van 83, wanneer aile teekenen er op wezen dat de staatsmacht de ver-vlaamsching zou opdringen, is zij uit haren Franschen slaaproes ontwaakt en er toe overgegaan wijzigingen in te brengen van zeer bedenkelijk Vlaamsch en pedagogisch allooi. Onze katholieke jonge « humaniores » zijn meer dan ooit half-slachtig : De kennis van het Fransch bereikt nog nauwelijks het Beulemans-peil en met het spreken van beschaafd Nederlandsch wordt er in de meeste Vlaamsche gestichten weinig opgeschoten. De overheid houdt niet genoeg de hand aan het bevorderen van laatstgenoemde spreekwijze. Vele leeraars en bewakers spreken nog koetervlaamsch! In soniinige gestichten bestaan Vlaamsche bonden, welke de leerlingen het spreken van beschaafd Nederlandsch voorschrijven. De overheid echter aanziet ze als staats-gevaarlijk fil heeft ze trachten uit te roeien. In de groot-seminaries wordt er aan de Nederlandsche uitspraakleer

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.