3de Jaargang, Nr. 35. (Blz. 1459-1470.) Opiage: i0)8oo. VRIJDAG, MEI 18, 1917. Registered at G.P.O. as a Newspaper. 12 blz. I^jCl. Moraal en Oorlog. ( Naar aanleiding van het vliegersbedrijf tegen Freiburg. Hoe groot de verontwaardiging ook was telkens ons bericht werd dat Engelsche hos<-pitaalschepen door de Duitschers getor-pedeerd waren, toch vernamen de vrienden der moraal met leed, dat als vergeldings-maatregel voor Duitsche gruweldaden, ge-allieerde vliegers, den 14 April, een bom-menaanval hadden ondernomen op Freiburg-in-Breisgau en, daardoor onschuldige burgers hadden gewond en gedood. Doch eene zaak verheugt ons. Zoo die aanslag op eene on-versterkte stad door menigeen in Engeland werd goedgekeurd en geprezen, toch werd hij met veel meer klem en gezag in het Britsche Hoogerhuis en, in sommige organen der Engelsche pers gelaakt en gedoemd als een eerlooze en onzedelijke handeling. En dit is waarlijk een opbeurend schouwspel, dat, voor zooverre wij weten, niet wordt aangetroffen in Duitschland. Talloos zijn de zedelooze aanslagen door dit land in dezen oorlog gepleegd, en daartegen werd niet in den Rijksdag nech in de gezaghebbende pers geprotesteerd. De barbaarste gruwelstukken worden daar bescliouwd aïs "militaire maat-regelen," waartegen het ongeoorloofd is de stem der eer en der menschelijkheid te ver-heffen : waar het militair bestuur heeft ge-sproken, moet de moraal het stilzwijgen be-houden of zich deemoedig neerleggen bij de onfeilbare uitspraak van het legerbestuur ! Zoo is het, Goddank, niet in Engeland : daar . is de christen vrij en mag hij in 't openbaar pleiten voor heit recht der menschelijkheid en der christelijke zedenleer. Dit is het groote onderscheid tusschen Engeland en Duitschland : aan de boorden van den Rijn viert de barbaarschheid hoogtij ; in Londen heeft de moraal nog stem in het kapittel. Het toepassen van vergeldingsmaatregelen. Toch zal het nuttig zijn den bommen-aanval op Freiburg wat nader te beschouwen en de meeningen daaromtrent te toetsen aan de regelen, die wij vroeger in "De Stem" hebben opgesteld aangaande het recht van toepassing van vergeldingsmaatregelen. Daaruit zal blijken, dat bij sommigen daar-over verwarde, onjuîste of verkeerde ge-dachten heerschen. In de "Times" van 10 Mei, verklaart T. E. Holland, dat het "niet zijn voornemen is den vliegersaanval te beschouwen van het standpunt der politieke doelmatigheid of der hoogere zedelijkheid " ; hij wenscht enkel te doen opmerken dat het vraagstuk kan be-schouwd worden "uit het oogpunt i° der internationale wet, 2° der praktische doelmatigheid en 30 der zedelijkheid en der eer," en hij verlangt, dat in het bespreken van het onderwerp die drie panten zouden uiteengehouden worden. Wat hem aangaat, hij wil den bommenaanval "niet beoordeelen uit zedelijk oogpunt," doch hij ziet daarin "geene overtreding der internationale wet." Het is natuurlijk altijd goed verschillende vraagstukken uit elkaar te houden. Maar aangezien de professor prij9 stelt op "duide-lijk denken," zullen de moralisten hem doen opmerken dat het hier niet eene academische beschouwing geldt over weerwraakmiddelen in 't algemeen, doch het beoordeelen van een concreet feit, en dat daarbij de voorgeslagen splitsing van moraal en internationaite wet niet te pas komt. Het feit, zooals het door den schrijver zelf in zijn vorigen brief aan de "Times" van 7 Mei wordt herinnerd, is namelijk dit: "De operatie (de vliegersaanval op Freiburg) was met opzet er op aangelegd om letsel te veroorzaken aan den eigendom en de burgerlijke bevolking, niet bij wijze van wraakneming, maar bij wijze van vergelding," met het gevolg dat menige onschuldige menschen gedood werden.—De vraag is nu, of dit mag. De "internationale wet " laat vergeldingsmaatregelen toe, ant-woordt men. Doch dit "toelaten" is onver-mijdelijk afhankelijk van de zedenleer. Waar het internationale overeenkomsten geldt b.v. aangaande het gebruik van wapenen tusschen strijders of "handelingen die in het licht der natuurwet noch goed noch slecht zijn op zich zelf," dan bestaat er wel eene zede-lijke verplichting die overeenkomsten te onderhouden, dewiijl men "zijn woord ver-pand heeft " ; doch die verplichting is enkel " voorwaardelijk," namelijk zoo lang de vijand zelf getrouw blijft aan zijn verbintenis. De bommenaanval op Freiburg echter was geene militaire onderneming ; het was een aanval op non-combattanten (zooals de Duitsche Zeppelinaanvallen op Engelsche steden) en deze valt niet zoozeer onder het beheer der "internationale wet," in de moderne be-teekenis van het woord, doch onder de ver-plichtingen der "internationale zedelijkheid," welke " absoluut " is en s teed s bisdend blijft, zelfs wanneer de vijand ze niet onder-houdt. Wanneer Prof. Holland den aanval goedkeurt als niet strijdende met de Internationale wet en tevens toegeeft dat men dien kan beschouwen "als tegenstrijdig met ons gevoel van. menschelijkheid en eer," dan rukt hij twee dingen uit elkaar, die haar feitelijk onafscheidelijk met elkaar verbonden zijn : de handeling met de zedelijke waarde die er natunrlijkerwijze aan vaïtkleeft. Terwijl ik mijn pen even neerleg om het ni#uw9 van den dag te lezen, vin4 ik in de "Times" van heden, 12 Mei, volgend brief je yen Arnold F. Hills aan het adres van Prof. Holland : "Het is ' in het belang van het duidelijk denken ' uiterst intéressant te ver-nemen van zulk een gezaghe.bbend man als Prof. Holland, dat de 'Internationale wet' heelemaal niet in verband staat noch met ' praktisch voordeel ' noch met ' zedelijkheid,' noch met ' eer.' Solvantur tabulae risu ! "—Inderdaad, de bewering vam den professor kan enkel lachlust verwekken bij nadenkende lieden. Doch de dwaling, die bij de behandeling der Internationale wet de zedelijkheid uitschakelt, is zeer verspreid : het is juist het euvel onzer moderne tijden. We zullen daar, later-, nog een staaltje van aantreffen. In het Lagerhuis had Mr. Bonar Law ten aanzien van hetzelfde vliegers-bedrijf een, ander ongelukkig woord. Toen Mr. France hem vroeg, of het beste vergeldingsmiddel niet was de Hunnen te bevechten en te verslaan volgens de Britsche overleveringen te land en ter zee, antwoordde de kanselier, Burgerlijke gevangenen in Sennelager De Engelsche avondles. Februari 1917. dat hij het daarmee volkomen eens was, doch hij voegde erbij : " Wij denken ook, dat onder sommige omstandigheden weerwraakmaat-regelen ' onvermijdelijk ' zijn." Betreurens-waardig ! Niemand loochent, dat er gevallen zijn waarin vergeld'ingsmaatregelen1, die binnen den krinig van het geoorloofde blijven, terecht .mogen toegepast worden ; maar praktijken, zooals de bommenaanval op Freiburg, die indruischen tegen de Internationale zedelijkheid, zijn altijd "vermijde-lijk." Men is nooit in de noodzakelijkheid kwaad te doen : Nul! a est nécessitas de-linquendi, zei Tertullianus. Bonar Law spreekt hier nagenoeg de Duitschers na, die tôt verschooning van al hunne euveldaden vanaf de eerste schending van België's grondgebied tôt het in den grond boren van het laatste neutrale schip door hunne zeeroovere, steeds den geest van het kwaad, de "noodzakelijkheid"—dit tyranniewoord— hebben ingeroepen. "Wanneer, zoo vraagt terecht ' The Nation " (5 Mei) zullen de wet-gevers eens leeren, dat geen euveldaad ooit onvermijdelijk is, en dat het beter is te kunnen verschijnen voor de vierschaar van deiv ! Tijd ' met zuivere handen, dan eenig stoffel'ijk voordeel te winnen—zooals Duitschland in België—of zijn wraaklust te koelen door het ombrengen van onschuldigen." Men zal dan ook begrijpen met welk een leed het nieuws van den luchtaanval op 'Freiburg door het christelijk denkende Engeland ontvangen werd ; een leed even groot als het genoegen van het Duitsche volk bij het vernemen hunner euveldaden. Ik spreek hier niet enkel van de Engelsche katholieken ; dezen hadden reeds geprotesteerd tegen den vliegers-aanval op Karlsruhe ; ik bedoel hier vooral de afkeurende woorden uitgesproken in het Hoogerhuis en in de Engelsche Pers. "Het geldt hier niet, zegt Edward Clarke in de "Times," een kwestie van wet, maar van Christelijke zedenleer... Professor Holland kan in de waarheid zijn met te zeggen dat onze aanval op Freiburg niet onwettelijk is, in den zin van overtreding der Internationale wet "—we hebben aangeduid hoe dit moet verstaan worden.—"Ik protesteerde ertegen als zijnde eene oneer voor onze wapenen en eene krenking van wietten van hooger in gezag en sanctie dan degene die kunnen uit-gevaardigd worden door eene Haagsche Conventie." En in een vroegeren brief van den 1 Mei had hij reeds gezegd : "Gedurende twee jaar hebben onze persmannen en re-denaars terecht de Duitschers aangeklaagd als moordenaars en ' baby killers,' en nu zijn wij ons aan 't verlagen tôt hun peil met hunne euveldaden na te volgen." Maar wenden wij ons naar het Hoogerhuis ; daar zullen- we stemmen hooren, waar-over het Engelsche volk en de christenen vao aile landen t«reeht fier kunnen zijn. Men vergev» het ons dorhalve, zoo wij de aanhalingen wat breed uitmeten. "Een groot gedeelte der christelijke opinie van dit land," zei de Anglikaansche aartsbisschop van Kantelburg, "keurt ten zeerste de toepassing van represaille-maatregelen at. Die ziens-wijze wordt allerwege gedeeld. Het edel-d'enkende volk, overal in dit land, is, besloten den oorlog te steunen, met al zijn kracht en daarvoor ailes ten offer te brengen, maar het begeert uit dezen oorlog te komen met ongerepte eer en reine handen. Men moge niet kunnen zeggen dat, dewijl de Duitschers tôt den laagsten trap van eerloosheid zijn gedaald, wij de begeerte hadden hen na te volgen ; moge men liever kunnen zeggen, dat wij hun het onbenijdbare monopolie wilden overlaten van hun smadelijke minachting van ailes wat eerbaar en welvoegelijk is in het oorlogvoeren. Het christelijk oordeel van Engeland is, dat we uit dezen oorlog zouden komen met reine handen en nooit behoeven beschaamd te zijn, wat ge- beurtenis ook aan het licht zal komen." In denzelfden zin sprak Lord Beresford, die aile " luchtaanvallen op open steden " afkeurde, dewijl dit tôt uitwerksel heeft "het dooden van vrouwen en kinderen." Te ver-geefs voerde Lord Curzon van Kedelston verzachtende omstandigheden aan ; Lord Buckmaster antwoordde hem: "Indien we eens beginnen met af te dalen tôt het peil onzer vijanden, dan zullen we de zegepraal missen, al winnen we den oorlog ; al wonnen we gansch de wereld, we zouden onze eigen zielen verspelen." Al die woorden, alsook die van den bis-schop van Winchester werden luide toege-juicht. Het protest tegen zulke luchtaanvallen werd eveneens ondersteund door Lord Parmoor, door Graaf Loreburn en met nog meer klem door Graaf van Selborne, die deze merkwaardige woorden sprak, waar-mee wij de aanhalingen zullen sluiten : "Het grootste gevaar dat we in dezen oorlog te vreezen hebben is, dat we zouden neer-dalen tôt het peil der Duitschers. Ik hoop dat mijn geliefd vaderland nooit in den minsten graad bezoedeld zal worden met de afgrijselijke eerloosheid der Duitschers. Zij hebben opzettelijk verklaard, dat dé wetten van Christus niet de handelingen der naties ■behooren te regeeren. Dat looehen ik. De wetten van Christus ziin bestemd om zoowel de daden der naties als die der enkellingen te beheerschen. Het gouvernement moge verzekerd zijn, dat zulks de overwegende meening is in dit land, die bezorgd is om de eer van Engeland." Verzachtende omstandigheden. Ik wilde wel voor schatten dat zulke taal gesproken was in liet Parlement van mijn vaderland. Zij strekt Engeland tôt eer en toont dat de christelijke gedachte er nog diep is ingeworteld. Voorzeker men heeft ook stemmen vernomen van mannen, die den bommenaanval op Freiburg verschoonden ; maar zelfs de meening van dezen, hoezeer wij ze ook afkeuren, is toch eenigszins be-grijpelijk, wanneer men denkt aan de krank-heid der menschelijke natuur en aan de bar-baarsche boosheid der Hunnen. En daarom is het wellicht eene overdrijving de vrees uit te spreken dat Engeland door dezen, enkelen aanval zoo in eens dreigt neer te zinken tôt het peil der Duitsche zedeloosheid. Be-denken we toch dat het tôt zinken. brengen van hospitaal schepen, dan wanneer men het recht en de mogelijkheid heeft om zich te vergewissen dat het werkelijk uitsluitend hospitaal schepen zijn, eene afgrijselijke euveldaad is, aandruischend tegen de heiligste oorlogswetten ; bedenken we, dat de aanvai op Freiburg, zooals Graaf Curzon getuigde, niet dan met aarzeKng ondernomen werd, omdat het toepassen van ver-geldingsmaatrsgelen ingaat tegen de En gelsche wijze van oorlogvoeren, en hij ver-klaarde dat het Gouvernement zeer "ver-heugd" zou zijn, indien "het mogeliik wars overeenkomsten te treffen met het Duitsch gouvernement, waar bij wij van onzen kant borg zouden staan dat we ons zouden ont-houdjen van zulke représaille-maatregelen, indien zij beloofden voortaan de hospitaal-schepen ongehinderd te laten." Dat getuigt zeker van goeden wil ; en ter verschooning van de onderneming tegen Freiburg brengt dan de edele Graaf in, dat "hetgeen wij ge-daan hebben niet een daad van bestraffing of wraakneming was op den vijand ; het was een maatregel van voorbehouding en be-veiliging voor ons eigen volk in de toekomst. Het was er op aangelegd om den vijand af te schrikken en te verhinderen dat hij zijne euveldaden tegen de menschelijkheid zou herhalen." Wellicht is die beschouwing be-kwaam om in het 00g van sommigen het euveldadige van den aanslag weg te nemen. Wanneer nochtans de edele Graaf er aan toevoegt : " daarom mag men zeggen., dat deze handeling niet enkel praktisch doch ook ' zedelijk ' gerechtvaardigd' is," dan kunnen wij daarin zijne meening niet bij-treden, en bevinden dat zij in tegenspraak komt met zijne eigen vroegere bekentenis, dat hij "wat de zedelijke zijde van het vraagstuk aangaat, niets heeft af te dingen op de zienswijze van den aartsbisschop van Kantelburg." Immers het geldt hier eein vergrijp tegen onschuldige non-combattanten; die zoo te dooden is een kwaad, en de zedenwet liât niet toe het kwade te doen, zelfs met de bedoeling om daaruit het goede te doen voortspruiten. Indien het een werke-lijke 'afweer' van een onrechtvaardigen aanrander gold, dan zou de moraal op dit dooden niets af te wijzen hebben; men mag immers zijn léven of dat van anderen, zelfs met bloedvergieten, verdedigen; doch dan moet het werkelijk—actu—in gevaar zijn ge-bracht, en de afweer moet geschieden enkel tegen degenen die het op ons leven gemunt hebben. Dat was hier niet het geval : het zijn niet de inwoners van Freiburg die op dit oogenblik de hospitaalschepen met hunne gekwetsten kelderden, en daarom mocht men dezer, ondergang niet vergelden met den dood van onschuldige vrouwen en kinderen. Zoodoende blijven wij getrouw aan de be-ginselen, die wij reeds vroeger hebben toegepast op den Duitachen inval in België. Léon Maurv. O Voor de Brankardiers ! Een, woordeke voor hen die wellicht te veel v erg et en zijn ! Zij maken een hoogst belang-rijk bestanddeel nilt vain het leger. Ik ben zeker dat zij zich zelf de belangrijksten denken, en of zij missen. daarin, zou ik niet 'kunnen zeggen. Ieder regimenit im het legex denkt zich het onmisbaarste, an het belang-rijksts. Ieder afdeeling ziet zichzelf in het licht der oncmîbee*rlij'kfheid. Zoo de Leger-staf, zoo de officierem, zoo de aalmoezeniecs, zoo de piotten, zoo de lanciers, zoo de grenadiers, zoo de genie, zoo de werkersploeg, zoo de klerken achter 't front. En waarlijk er wordt reedis genoeg gevochtein in Europa, om ook nu, al is het maar met de pen, uit te vechten wellk legerbestanddeel het belangrijk-ste is. Ein een Legeirstaf die al die verschillende besltainddeeilen tôt een hiarmonisch wer-kend geheel moet omsoheppen, zonder ze te pletten of te krenken in e"en machien, heeft voorwaan geen- genmkkelijke taak. Waar is de helderziende en kranige man die in deze driftige en oinjvolmaabte wereld aan. elks recht zijn plaiats geven kan, zoo dat er geen reden meer wezen kan voor geklaag, gemoir en ontevredenheid? Hij kan dat, die de mensche-lijke driften uitzuiveren kan en regelen naar het gioede. De naam van wie dat kan, is geen menschennaam, en leeft niet meer op deze wereld:, en als Hij er Leefde, Hij was een srteen des aanstoots voor de meesten. Menschen zijn geen engélen, laat ons dat nooit vergeiten. Etn een menjschenleger is geen engeïenileger. Wie weet er dat niet? Miaair toch het dichitst bij de engelenscharen, bij de enigelenbewaatrders komen de brankardiers, zoo miet altijd als persotnen, toch door humne bedienimg. Zij zijn engeteni van barmhartigheid. Als zwantkijkeaide menschen komen weeklagen over de slechtheid van de wereld spijts deze oorlogsramp, <ian zeg ik hun dat zij eenzijdig kijkem, en enlkel de schaduw zien en niet het liôht. Im dezen tijd vian 'hoogste ellende, werkt niet de zoete, vreedzame engel van liefde, van liefdadigheid, van edelmoedigiheid^ van barmihartigheid'? Geestelijke en licha melijtoe barmihartigheid, maar ze druipen als zegeniingen uit de boorden van de kleederen van duizenden. En wat anders deed Ons Heer binst zijn aktief leven? En is een glas water aan, een der zijnen gegeven niet aan Hem zelf gegeven? En wat zal Ons Heer zeggein op den laatsrten d'ag, wat anders als : Komt, gebenedijden, want ik had honger en gij hebt mij gespijsd,, ik had doest en gij hebt mij gelaafd, enz. ! En dis. barmhartigheid niet het dagelijksch werk van, den, brankaidier? En dat wtark wordt in mesnsclienoogen dik-wijls verkleind en vergetein omdat de mensch zoo ondankbaar is. Daiikbaiarheid is zulk een schoone deugd, dût zoo weinigen. ze waar. lij"k bezitteriL Barmharti«gheid is stil, eenvou-dig, m ooitmoedig. Zij maakt geen lawijd en daarom wordt ze dikwijls niet erkend door

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.