I *ste Jââpèông Nb, 154 Dinsdag, & «luii i9as S «Cesraî. DE VLAAMSCHE STEM i volk 2a! niét vergaanï ALGEMEEN BELGISCH DAGBLAD Eendracht maakt macht! SEOaCTIE- EH AOMlNISTRflTIEBUREELEH: .. .. ABONNEMENTSPBIJS (by vooruitbetaling): Voor Nederland per jaar gld. 6,50 M "oofltopsiellers Mr. ALBERIK DESWARTE, _ per. kwartiial gla. 1.75 - per maand gld. 0.75. Voor BelgiB^Engeland, Frankrijk KALVERSTRAAT 64. bovenhuis, AMSTERDAM. en andere landën dezelfde'fi'rjjzSn, met verhooging van verzendingskosten (2«eut T . . u QQ00 u . OpsteBnaad: CYRIEL BUYSSE - RENÉ DE CLERCQ - Dr. A. JACOB - ANDRE DE RIDDER. Per Telefoon No. 9922 Noord.^ A DVERTENTIES : 20 Cent per regel. an onze Lezers. linvràag van vele abonnenten — en om-,,[ treinenverkeer gedurende den ZOndag-sarlnger is dan in don nacht van Zater-zal .iDe Vlaamsche Sîem" voortaan ■ îo l on A a g maar niet op M a a n-icrEctiinen. De Zondag-mimmers zullen bladzuden tellen. Ook de Dinsdagnum-,ullen op vier bladzijden vcrsciiijnen, zoo-lin de^e niot aliéén do voHedige telegram-uerichten van Maandag, maar ook van . _ die gewoonlijk heel weinig talrijk b kunnen publlceoren. Onze ir.formatio-zal ou:, door hct niot-versohijnen op " (îg in niets benadeeligd worden, 3 Vlaamse Strâjd. De vijftien eerste Jaren. (1836-isâÉi II. i «reende Verz'ét van de Ylaainsgezinden (1Ô3G—18-14). 2 C een gevolg van de gcbeurtenissen te ,4 waren. ~ de. brandpunten van Ne-iiso bcscHaving in de Vlaamse gèwcston . ' "} Je vereniging met liet Noorden, uitge-en d© Koninklike Geriootschappen ter oMering van 's lands taal en letteren, '■".(dia °te Brussel, Begat l'rudcntia Vires ■ et, Ecndragt en Vaderlandsliefdè te i e, ' in de algemene verwarring te gronde V -Verbroken was h'et verband dat de fl; à kraçhten had saamgehouden over ge-*t land, verpletterd en neergeslagen het i';.!Î3 bewusteijn door de tragiese wending zaken- hadden genomen. De zaak van •s ïûlk was overgelaten aan haar lot. Op lichte steun van de Nederlandse Koning de jiardnekkige tegenkanting van .de sa regering. Van een Ylaaras stand-trscliouwd, waren de nieuwe toestanden «icloi»; en met recht moclit Sue 1-1 a.e r t ni lit tij'dstip getuigen, dat ,,de storni die iiederla-ndsche ryk uiteenrukte, eveneens ; V îomsche zaek veïsloeg." 1) Wr op te bomven, steen voor steen, wat de 0 uateling had gesloopt; was de taak die de nds Tlaamso Beweging waehtte. Hoe : : hoe meer zien wij do bewuste Vlamin-it hun afzondering naar voren treden, .1 krijgen met elkander en ten slotte de Vlaamse verenigingen opricliten, die de : !'it-lpnnten worden van eèn daadwërkelike 1 :, o aktie. Zo krijgen in 183G Antwer-: , Cent en Leùven bijna gelijktijdig ieder !: i )lortschappy van VJaemschc Letlcrocfe-. De Olyftai, te Antwerpen, telt Van r V 6 o r t \ Verspreeuwe n, T h e o. v a n R v s vv; y c k, , en weîdra ook 1 c i.e'n cé en' D o L a e t onder zîjn le-Willems aanvaardt te Gent het ere-van het genootschap De Tael t.'r'i hct Yolk, waartoe Van Duyse ? n s. B 1 o m m a e r t en S n e 11 a e r t : n. Onder de naam Met Tyd en Vlyt \ lande Leuvense Hogeschool, door toe-von prof. I) a v i d, de eerste Vlaamse i.ckring na 1820 tôt stand 2). Blijdschap à1 op vervult bij die herleving het hart van l'-.jmsgozinden : „Te vernemen", schrijft uit vis do jori'ge dichter B 1 i e c k, (19 Nov. ..dat er in de groote stedén liefde, ja, ritt vo'or onze ilette-rkundo begint te) i, is voor my het streelends(t) zielge-3) Zo was dan sedert 1836 liet door de :] vernielçje verenigingsloven voorgoed , 'pgewekt, en ging n'u een tijdperk van J tfasdom, en naar men ook hoopte van ( bloei, tegemoet. kàrakter van deze genootscliappen was lik. De invloed die van hen uitging •' 'îoofdzakelik beperkt binnen de muren stad waar hun zetel was gevestigd. Vat gang van za-ken daarbuiten hadden zi.j, . ■l'd als zij waren, niet. Maar epoedig ' >ok ingezien dat, waar het gehele land . kt werd, ook eerst door verzet van het knd een einde aan die toestand kon ko-is niet de geringste verdienste van • 1 r i k Cous ci e n o e, de strijdbamer 1 ontrold waarin de eis van de natio-anienwerking met vlammende tekens was '•^even : meer dan wie ook h'eeft hij, door ■ fur von Vlaendercn, bijgedragen tôt de î'.rkking van aile Vlaamse kraçhten in ionaal Vlaàms verbond. ,,Het is zeker, ,r" zegt tôt Breydel zijn Pieter De-"• 4), ,}dat' de stad Bruggo niet vry en t' 'ncjlijk blyven kan, zoo lang de andere 1des Lands in de slaverny der Vreem-: z7n) iinmers dan woonen onze vyanden , ng onder onze wallen. Het is ook niet ■' het heilige woord Vaderland -voor het •• "ewoord geboortestad, te vergeten. De t i der Fransche dwingelandy kunnen wy 1 -roken dan met de hulp der steden van 1 Meren, dewyl in elke plaets vyand,en woo- ■ n -ion het belangryk zyn zou ons den be-r'.a vrydoni te ontrooven. Gewis hebt ^y ailes ook wel eens gedacht, maer in : Manlyke drift springt gy over de hinder-R| zonder dezelve uit don weg te ruimen. jî in hooger belang is u ontgaen.". , 1 <.eze woorden, uit 1838, klinkt ons de tegen. Maar al een paar jaar te had dezelfde leus weerklonken. In Juni ■ jehreef Vander Voor t in een merk- i ' aig° brochure o) : ,,Plusieurs sociétés en Belgique en faveur du flamand, atteindre le but que chacune d'elles se ç <?n particulier, il faut que ces sociétés Misent et se réunissent, que chaque so-conserve son nom, son règlement et sa ,a- niais une association générale est né-0 et presque inévitable." En ongeveer V j ■ einde Februarie 1836, sloegen le in s en David de h'and aan 't y 6). -j'idschappy tôt bevorderînç der Neder-^ 7 e Tael- en Letterkunde, die Ijeider ?l5g was, vestigde haar zetel in de hoofà-Aaar ledentai was tôt dertig beperkt: . • i.jj, jre?' Brabant en Limburg, de drie , i rlandsehe geweston, waren vertegen- ! 'Pt Plaatselike afdelingen bestonden te ' ■ 'Lad 1 ven' -Antwerpen, Gent en Brugge; ('en echter geen stemreclit en kwamen : s door letterarbeyd met het algemeen be- { ,n ln aanraking". De Maatschappij gaf : "*L • ^ en ^ield jaarlijksche verga- < ^ ,n m een van de Vlaamsche 6teden 7). miug verbond van de Vlaamsche genoot- . J'Pon z°als Van der Voort het voor- ! - was deze Mactschappy dus niet. Zij rf een geleerd karakter en was een Aeademié. De regeering n,am haar ia beschermjçg -Xocti opk'zij.jde, '< samenwerking merkbaar bevordevd, toen zij de leiding van de spellingbeweging in handen nam. De kwestie van de schrijfwijze van de moe-dertaal was in die dagen een brandend vraag-stuk. Evenzeer als de Verfransing nam zij de aandacht in beslag. 'Na den ondergang van , het onderwijs van Koning W i 11 e m werd de | verwarring in de spelling algemeen. Nagenoeg ieder schoolmeester of ieder dagblad hield er de zij ne op na. Nu nam de Vlaamse Beweging aan, dat een zuiverc uitspraak en beschaafde ktaal zonder eenheid in de spelling ondenkbaar waren. Zo kreeg dus voor haar dit taalkundig vraagpunt een overwegendè betekenis. Xog maar nauweliks was de Mactschappy tôt bevordering" der Xederduytsche Tael- en Letterkunde opgericht, of zij trok zich de kwestie aan en wendde pogingén aan om tôt een ge-sch'ikte oplossing te kom'én. Op 6 SeptCmber , schreef door haar tussenkomst de regering ' een prijsvraag onder de Vlamingen uit, over de middelen om tôt cenparigheid in do spelling van de moedertaal te goraken. De heftige strijd die in ei^en kamp rond de commissie van beoordeling en liet advies dat zij uitbracht ont- ' stond, heeft meer gedaan voor de toenadering tussen de verschillende Vlaamse gewesten, dan ' ooit onder gewone onistandiglieden de werking j van de Brusselsqhè maatschappij had uitge-haald. Werkelik voeling gehouden met elkander hebben de Vlamingen voor het eerst in deze béruchte spellingoorlog. Nog nooit trad de ( nationale- samenwerking in voiler lic'ht als op ' 23 Oktober 1841, in de Aula van de Hogeschool [ te Gent, op liet z.g. * Taelcongres, waar, door ' afgevaardigden uit al de Vlaamse provinties, de schrijfwijze van de moedertaal definitief ' ,,geregeld" werd. ,,Velen die zich tôt dan t.oe" schreef later hct dagblad Ylaemsch Bel- ^ gie 8), ,,onderling hadden in den weg ge-staen, hadden zich nu ééns vereenigd, zy hadden nu ééns samengewerkt en iets duerzaems 1 te wege gebracht... Het taelcongres van Gent ^ is onloochenbaer eene der grootste daedzaken die men tôt nu oe in de Vlaemsche beweging ^ heeft mogen boeken." # Dr. A. JACOB. } (Wordt vervolgd.) , A a n t é k é n i n g e n., y 1) F. A. Sncllaert, Gedenkzuil aen Willems ^ opgedragen Gent 1848, blz. 20. 2) Een voorloper van Met Tyd en Vlyt was ( Doctrina et Amiciiia, dat in 1^6 door S e r- ( r u r e werd opgericht en de NoordnederlandsC' ] studentecorpsen tôt voorbeeld nam. — Zie s Leuvensclu: Studentcn-Almanak voor het \ Sclirikkeljaar 1S2S, blz. 123—12.3, en Xeder-iuitsch Lcttcrkundig Jaarboekje voor 1873, blz. 141. 3) Univ. Bibl., Gent, lis. G. 15752 10 (15). 4) H. Conscience, De Leeuw van Vlaendo- v ren, 2de deel, 73 vlg., Antw. 1838. ( 5) -M. J. T. l'an der Voort, Membre fonda- ] teur de la Société de littérature flamande Ant- ] werpsche Rederykkamer Den Olyftak, Coup ] l'-ceil.iSur la larj, o.ot la iittéra.tiu-Q:4j^mando v ?n Belgique, considérée comme langue et lit- \ térature nationale, Antw. 1837, blz. 64. — De t vertaling van de Fransche aanhaling luidt: 0 ,,Er bestaan in België verscheidene verenigin- 0 ^en ter bevordering van de Vlaamse taal. Op- r iat het doel, waarnnar zij elk afzonderlik 6tre- ] i^en, bereikt worde, is een coalitie, is een ver- ] aond noodzakelik. Elke vereniging kan zijn j aaam, règlement en beheer 'behouden, maar ^ ilgenieene samenwerking is noodig en dringt îich bijna op. 6) Jan Bols. Brie ven aan Jan Frans Wil-ems, Gent 1909, blz. 298, No. 299. r! 7) Het G rond règlement bij Max Rooses, Brie-ran van Jan Frans Willems, Gent 1874, blzz. s L47 vlgp;. — Het door de Maatschappij uitge- v. reven tijdsch'rift was het Belgisch Muséum, dat ^ >edert 1837 onder redaktie van "Willems ver-idieen. Na zijn dood werd het gestaakt. A 8) Vlaemsch België, Brussel 1844, No. 39, 0 [4 Febr. : Het Taelverbond. ^ — A 3e Oentsche Hoogesobool vervlaamscht ? De Brussclsche correspondent van liet j) i Algemeen Handelsblad" schrijft lut vol- ;ende over de vervlààmsching der Hooge- ^ scJiool van Gent door de Duitschers en de I houding der Vlamingen, op welk iraagstiik * »vij reeds herhaaldclijk wezen. Het zou een onbegonnen werk zijn, moest men al de valeche of domme berichten wil- len tegenspreken, die omtrent Belgische h toestanden in de wij de wereld steeds de d rond© doen. Docli in -de ' Vlaamsche bewe- J3 §;ing- en dus in de vernederlandsching der } Gentsche hoogeschool stelt ook Holland in ^ 't bijzonder belang. En 't kan derhalve nut- v fcig zijn, terstond hefc bericht van de a ,,Temps", door Nederlandsche dagbladen ^ overgenomen, beelist tegen te'^preken, vol- e gens welk bericht de heer Von Bissing, de g Duitsche gouverneur-generaal in België, 11 zich bereid zou hebben verklaard de Univer- ^ siteit van Gent te vervlaamschen voor }iet 1 einde van dees jaar, indien hij hoog- j leeraars genoeg kon vinden, bekwaam om d er in het Nederlandsch te- doceeren. Deze F verklaring zou de heer Von Bissing liebben s- afgelegd ten gevolge van voetstappen, bij ^ hem gedaan door een groep Vlaamschgezin- ^ de leiders. Sedert jaar en dag stel ik nu in de Vlaam- ;clje beweging een zeer levendig belang. ^ Was het toeval: van zulke voetstappen, van i< selfs een wensch om zulk een démarche te Joen, heb ik nooit iets gehoord ! Leiders van v< le Vlaamsche beweging, die ik sedert ont-inoette, weten er al even weinig van. Of de leer von Bissing werkelijk verklaard heeft, a le vervlààmsching der hoogeschool te wil- cj en verwezenlijken, weet niemand; of dit \\ /oornemen bij den gouverneur-generaal vaarlijk bestaat, weet men evenmin. Parijs v schijnt dus in dezen beter op de hoogte te :ijn dan de bolangstellenden ter plaatse h' :elven. Maar dat Vlaamsche leiders of voor- w nannen de zaak bij den gouverneur-gene- •aal hebben bepleit, zooals de ,,Temps" de 0 jaak voorstelt, mag in elk geval beslist wor-len t^engesproken. Hoe vast men ook nogë gaan gelooven, dat moest de vervlaam- w iching der universiteit door de Duitschers ^ vorden doorgevoerd, de Belgische regeering lan voor een voldongen feit zou staan, n vaarop niet meer terug te komen zou zijn, V( — van Vlaamsche zijde zou niett-emin de v Duitsche hulp onvoorwaardel.ijk worden ifgekeurd. Dit b'ehoçft geen yerdei* betoog. KLEINE KRONIEK V. Kern. ,,AVat ons betreft, we hebben al water génoeg gedaan in onzen wijn; nu willen we wijn in ms water." Hené de Clercq, in de „V1. Stem" van 26 Juni j.l. Het Fransch aan Vlaanderen opgedrongen. Van Jhr. Pli. B 1 o m m a e r t (Gent, 1840) : ,,(Tot voor de Fransche omwenteling) was do Vlaemsche tael de tael van het onderwys ge-bleven. In de lagere scliolen, in de collégien, verd do landtael tôt het leeren van latyn en ▼rieksch gebruikt. Het theater ook was in gecne rreemde handen gevallen.... De provintiale 3taten, de Geregtèhoven, de stedelyke Regerin-;en gebruikten geeno andero tael dan de volks-bael. Do Vlamingen werden door Vlaemsche imbtenaren bestuerd. ,,Maer toen Frankryk, door hevigë beroerten >ntrustigd, zyne légers naer België afzond, en :loor geweld ons Vaderland beheerde, zond het,. ;e gelyk, een leger van ambtenaren af om Bel-çie op zyn fransch te regeren. Dan eerst werd le Fransche tael uitsluitend in zaken van be->tuer gebruikt, en t-ot de laegste regeringstrap-^en doorgevoerd.... Hct lransch werd de tael 1er Geregtshoven, in het onderwys werd er çeene andere gebezigd; ja men werd gedwon-:en zyn eigene zaken, in onderlinge notarieele ikten, in liet fransch te beliandelen. ,;Toen het fransche d\vangbestuer in 1812 miverging, en zoodra de maro der verstrooying ran Napoleon's legers te- Moskow hier ovor-loeg, en de nederlaeg te Leipzig zich beves-/igde, hieven de Belgen den lang onderdrukten ;tandaerd op, en voor hun zwaerd verdwenen le Fransche uit het land. Vruchteloos tracht-;en deze twee jaren later over hunne nederlagen rrake te nemen, zy moesten te Waterloo het •eld ruimen, en sints poogden ze niet meer in îelgie den meester te komen spelen. ,.Dan hernam ook de nationale tael, by het lerleven van nationale gevoelens, door de wet ran 15 September 1819, liaré regten weêr, welke y tôt 1796 ongeschonden had bezeten. De om-renteling van 1830 was onzer tael zeer nadeelig ; ict fransch werd ons weder opgelegd, niet door mwederstaenbare . fransche legers, maer door le Walen, die geen derde deel der Belgische >evolking uitmaken. En tlians na tien jaren, in pyt van herhaelde vertoogen, zyn wy nog door ictzelfde juk onderdrukt!'' Vlaamsche Polemieit. In de ,,KIeine Kroniek" van Zondag j.l, estigden wij do aandacht op een artikel over e taalkwestie in België, van de hand van den 'oofdredacteur der ,,XXe Siècle", het te lavi-o verschijnende Belgische orgaan. "Wij ;onden niet toegeven, sch'reven wij o. m. , c»t do-soîiwjver- beweerde, -dot n,l. -à&miiteJt i Walenland er aan denken zou Vlaanderen i b ondc-rdrukken. En in dit verband wezen wij p uitlatingen als die van de lieeren Piérard ! n Raymond Colleye de Weerdt. Bij deze na-îen hadden wij dien van den heer Célestin )emblon kunnen voegen, sociaal-dèmocratisch Camerlid voor Luik en hoogieeraar in de 'ransche letterkunde aan de ,,Université Nou-elle" te Brussel. • • » Zooals wij bij deze gelegcnlieid sehreven, wctcn en zullen de Maamschgezinden zich ot het uiterste verzetten tegen de verfran-îliing, die de Belgische regeering in on?o gc-esten sedert 1830 met tirannieke hand heeft oofgevoerd. Wie den lof zingt van hct ver-ranschte Vlaanderen, huldigt deze smadelijke erdrukking en staat als vij and, verkapt otf nverkapt, tegenover ons. Dit nu is het geval îet den heer Demblon, waar hij, in lyrischc men, den roem bezingt van een tweetalig "laanderland. * * * Wij illustreerea wat wij beweren, en halen :it den opgesierde poedel de zwarte kern aar voren. Op een plechtig weldadigheidsfeest, den 16 lei j.l. in hct Parijsche Trocadcro, waarop ; ielgen en Franschen verbroederden en de 'ransche Minister van Justitie Aristide Briand enoodigd was, raakte de heer Demblon, m een eestdriftig toegejuichte rétte, de taaltoestan-en in België aan. *) ,,België heeft", zeide hij, — en voornamelijk et zuidelijk gedeeltc, Wallonië, waarvan Luik e hoofdstad is, — steeds Fransch gesproken, fschoon uit den aard der zaak onze noorder-roeders, de Vlamingen, als moedertaal spreken et Vlaamsch of Nederlandsch dat zij met Hol-md gemeen hebben...., Want, zoo de rechten an de Nederlandsohe of Vlaamsche taal on-antastbaar zijn en moeten blijven, tocli heeft 'laanderen als tweedo taal het Fransch — venais Holland, Italie, liusland en zelfs En-eland, maar in heel wat meer uitgesproken îate en dit steeds meer door den noodzake-jken loop der dingen. Evenals aile bladen in 0 Waalsche steden zijn het meerendeel der >laden in onze Vlaamsche steden in .heb ransch gesteld Zoo heeft ook de Vlaming m Frankrijk lief — de bewonderenswaardige ransche taal tracht hij te doorgronden — en ^eds grooter en grooter zal deze liefde wor-?n, na het nauwer toehalen van de broedeT-inden dat volgen zal op de wreede beproe- ing, dien wij doorstaan. (Toej.)" • « * Do meening van den lieer Demblon over de laltoestanden in België kan men hieruit her-ïiden tôt de volgende punten : lo. De tweetaligheid van Vlaanderen is een jldongen feit. Daar is niet op terug te komen. 2o. De verfransching van Vlaanderen ligt in 3n noodzakelijken loop der dingen. Zij isniet : te keuren. 3o. De verfransciliing van Vlaanderen zal ra sn oorlog in omvang toenemen. Wat een lieug-jk vooruitzicht is. Van taalverdrukking in Vlaamsch-België is oor deze Luikerwaal geen sprake. Noch minder van de aansprakelijkheid van m, die ten spijt van de ])lechtigs£e waarschu-ingen, deze tirannie hebl>en doorgezet. En ten slotte schemert de hoop nog door, it in de toekomst Vlaanderens verbastering 1 nog grooter schaal zal gcschicden : « # • Het artikel van de ,,XXe Siècle", waaruit ij Zondag een en ander hebben aangehaald, ok het bestaan in twijfel van een Waalsch-ransch streven naar de hegemonie in de Zuid-îderlandsche gewesten. Wij verwijzen het blad naar de Parijr-be (de van d'eu heer Demblon, een treffend ■ ik m Waalsch-Fransch in.iperialisme. Na het bovenstaande*zâl duidelyk zijn jyelkev waarde wij behooren te hechten aan de fraze van den heer Demblon over ,,onvervreemd-■ b a re " V I aa m sohe recliten. Op deze vriendelijke, schijnbaar genegen •maar in den grond bedriegelijke zinsnede is van toepassing de oude spreuk : Het en is glieen soe quade venijn. Als vrient te scinen ende viant syn. *) „La France plus la Belgique", Fête du 16 mai 1915 au Trocadéro, Compte rendu, (Parijs, Hachette). Baîrachiana. De woorden' van René do Clercq, die als ..kern" hierboven staan, hebben in Batrachië al te warm bloed gezet. Deze verdienstelijke heeren — ,,qui n'ont de beglge que les gros mots" — kunnen het onzen Dietschen dichter niet vergeven, dat hij de ^ rcemde kippen uit de Vlaamsche haver schopt. Men oordeele (,,Echo Belge", 4 Juli): ,,Wat doen wij voor u, arm Dietsch, arm DictscK?" Dit vers is van den vasten dichter van de ,,V1. Stem", die het Dietsch (Duitsch) beweent en jaclit maakt op wat fransch is: ,,Finit de -bijzit, de vreenide, het Fransch". Op het tijdstip dat hij pijnlijk bevicl van het vers ..Arm Dietsch" — dat niet vecl beter is dan de l>este papiertjes waarin men ulevellen rolt — droomde deze ,,poëet-epic" gewoon van uit België de Fransche taal te bannen. Maar nu , Jiesft hij zicli bedacht : men zal Fransch pra-ten in Frankrijk en in Walenland, en in Vlaan-[ der'en A'iaamsch. Nee maar! nu gaat de ,,poeet-I opic", doctor in de Germaansche philologie, I die een dringend verzoek van een uitgever uit 3.1iinchen heeft ontvangen, toch wat êrg te werk.... ,,In Maanderen Vlaamsch! Weg met het Fransch!" En verbod, natuurlijk, waren van Fransche oorsprong te weren, zoo b.v. dien uitmuntenden Bordeaux-wijn, zonder wel-kèn de ,,poeet-epic", als een nieuwe Emmanuel Hiel, niet in staat is te ontzwangeren van die gevleugelde verzen, waarvan hij 't geheim Ije-zit, on die, zooals hij 'zelf bekcfit,- hein doen schreien van bewondering. Ziedaar dus hce hij gevaar iloopt te moeten drinken uit .Heli-consclie bronnen waaruit nationale ,,triple" vloéit. Arm groot man! Maar vin-je niet, dat hij wat veel praats heeft over het voorstel, dat een Duitcslier hem pas heeft gedaan?" Tôt zooverré dit batrichiaansché proza. Van tijd tôt tyd duiken deze onschuldige diertjes uit hun loome poelen om een deerlijk vliegje te happen. Wij gunnen het ze graag — maar jonnen de Clercq intusschen liever een frisschen appel. Wij van onzen kant keeren in afwachting en ter verpoozing to de Clcrcq's loyale .,Konings-en Koninginnelied", tôt 'zijn ,,Yser", tôt zijn .,Specht"', tôt zijn jongste gewrocht ,,De Appel" terug, waar zijn heerlijk dichterscliap , zich sterk uit Gads genade bevestigdt Do hoogste Vlaamsche bcomen arangen het meest Franschen wirid. Moderne Luchtschepen en VUegtulgen. In een aardig boekje ,,De oorlog in de lucht" behandelt Alfred Nervo de luclitvloten en liun aanwending in den oorlog. Wij ontleo-nen er aan de volgende bijzonderhcden. De moderne bestuurbare luclitvloten worden naar twe'i systemen gebouwd. Het" luchtschip, gebouwd naar het principe ■ lichter dan de lucht, is het oudste van de twee. ! In 1884 beschrev'en de Franschen Renard on Krebs den eersten luchtcirkel met hun luchtschip ;JLa France". En in de jaren 1898 tôt 1905 wekte de Bra ziliaan S a n t o s D u m o n t de algemeene be-longsteliing, deer niet minder dan 14 verschillende kleinere luchtschepen te bouwen, waai-mee hij proeven nam in de omsfcreken vas Parijs. Maar het eerste eigenlijke bestuurbare luchtschip, dat bruikbaar was, werd door den Franschman J u 11 i o t gebouwd, die met zijn eoirste s'cliip inxiev^'n nam in de jaren 1902— 1905, waarna de onderzoekingen werden vooït-îzozct door het Fransche legerbestuur. Ook :o Duitscher Zeppelin, wiens eerste luchtschip 1 in 1900 slechts twee uren in de lucht was, waa1-bij het vernield werd, vatte in 1906 de proeven weer op en bereikte merkwaardige rosui-taten in de twee eerstvolgende jaren. Men maç dan ook zeggen, dat liet moderne luchtschip in den vorni zooals hct wordt aange-wend in de legers der gealliecrden (halfstijf of on-stijf schip zonder inwendig geraamte), ni de jaren 1902 tôt 1905 ontstaan is; sedert hee?t de eonstructie slechts wijzigingen van onder-geschikt ljelang ondergaan. Aan den anderon kant dagteekeucn de Zeppelin-luchtschepen in hun tegcnwoordigen vorm uit de jaren 1906 tôt 1908, ofschoon de strekking bestaat om hun af-metingen te vergrooten. En voor elk type geldt, dat de motorconstructie steeds sterker en zekerder is geworden. Jvnger i.< de andere vorm ^an luchtvaartui-gen, de naar het principe zwaardcr dan de Ivcht gebouwde vliegmachine. De Franschen beweren dat de thans nog levehde ingerieur A d é r de eerste zou zijn geweest, dio met een doîir een machine beu'ogen vliegmachine den grond heeft. verlaten. Maar tôt lvot eerste werkelijk vliegen brachi n liet do Arnerikanen W i 1 b u r- en- O r v 111 e W r. i g h t. Na verschillende jaren proeven to hebben genomen met zwecftuigcn, braohten zij in hun zweeftuig een motor van eigen constructie aan en pro-beerden het toestel op 17 December 1903. Het vloog prachtig. Van 1904—1905 deden zij een rcelcs vliegproeeven en naderhand kwamen zij er toe, een lialf uur aan één stuk in de lucht te blijven. In Europa begon liet vliegen eerst later in 1906, met E 1 j e h a m m e r in Denemarken en S a n t o s D u m o n t in Frankrijk. Merkwaardige machines werden in dit land gebouw-.i door B 1 é r i o t, de gebroeders Voisin en F a r m a 11, maar deze machines hadden voor-loopig- geen praktische waarde. Eerst in Januari 1.908 was men zoo ver gevorderd, dat Henri F a r m a n de uitgeloofde premie van 50,000 frank won, voor den vlieger die het eersû een vaste baan van 1 K.M. zou afleggen. Het is dus pas zeven jaar geleden, dat hier in Europa de eerste kilometer gevlogen werd, en reeds in de 3—4 laatste jaren had de vliegmachine reeds zulk een punt van technische volkomendheid bereikt, dat zij steeds meer bleek praktische beteekenis als o o r lo gsm a te r ia a 1 te Ijezitten. Een Vîaamsch Uith?.ngbord. Te Cliinge in het land van Waas leest men : ,.In de drij takken Veel drinken, niet plakken, Hier woont een Çurgerman T)ie„'daar vniet .t^gen ; kan'--. Letterkundige Kroniek. ue ongeweien dingen, door ina Bouaier— Bakker " (P. N. Van Eampcn cG Zn., uitg. Amsterdam.) X11 mijn vorige kroniek — toen ik Carry van Bru.ggen's Coquette Vrouw besprak — wee§ ik er op hoe levenslicht en levensdiep de psychologie van de nieuwe romankunst ontstond. Na eene lange per iode van w e t e nscliappe-lijke psychologie schrijden we dus met trage schreden, maar met verrukking, naar eene fin t u ï ti eve psychologie. En nu het strakke, het statige, het - woordzware van de vorige periode bijna v.eroordeeld is, blikt men niet zonder ergernis maar nog minder zonder een beetje ironie terug naar dien' tijd van would-be experimenteele kunst, die aan de romanschrijvers iets van die plechtigo zekorheid en iets van die doctorale onfeilbaar-heid in paclit gaf, die aan de meeste geleer-den eigen zijn, omdat ze, in diepste overtui-ging, zich de macht in handen wanen om'het gansche leven, met zijn ebbe en tij, zijne on-eindige wisselwerkingen, zijne hoogten en laag-ten in enkele geleerde, starre formulen te ver-•stijven. En liet pretentieus-wetenschappelijke, het dogmatisch-onvolledige, het on-levende vooral van een Bourget, waar hij de passies in fjesclijes goot en er zijn zuren op beproefde of ze — met de speurende oogen van een alclii-mist — legde in de weegschaaltjes van zijne wetenschappelijke, ernstige of wufte, the'orie-tjes, doet thans wee aan en ontlokt een glimlâch aan de ernstigsten Niets doet in een romanschrijver pijnlijker aan dan waan-wijsheid, dan praal van geleerdheid, dan dwang van theorie, dan zwaarte van dogma's. Dàt ailes misvormt, verziekelijkt zijn wezen.... Dàt maakt er een suffen, dorren, îialf-blinden dwaas van, des te dommer daar hij zich alwe-tend denkt, en belemmert de open, vranke observatie die hij op het liem alles-omgevendo moet hebben... Want de romancier moct voor het leven open staan als eèn venster voor-den wind... moet ailes in zich kunnen ontvangen, al het zaad dat 't leven strooit... moet do minste trilling van leven kunnen doorvoelen... moet kunnen, tôt zijn oudsten dag, een maag-delijk wezen houden, van mol, zacht was, waarop de duimen van de werkelijkheîd, zon-Uer harden druk, hun toets leggen kunnen. Bekijkt hij het leven door een bril, sluit hij vrijwillig zijn 00g voor een schouwspel, zijn oor voor één enkelen menschelijken klank, dan wordt hij arm en is zijn roeping onwaar-dig....Wie onzer, die eerlijk is, zou durven beweren liet leven te kennen, ailes van het leven uit eigene, schoolwijze, systematiscli-gevormde opvatting te kunnen beoordeelen, elke stijging of ondergang, elke sublimiteit of ontaardi'ng, elken nieuwen groei in geest of hart of vleesch te kunnen begrijpen en uit te leggen? Wie zal "meenen de wetenschap des ievens 'géheel en al in bezit te hebben? De menschelijke geest heeft diepten dio een woord niet peilen kan ; ons vleesch heeft lus-ten, die zich1 aan geene regels binden laten ; eus hart zwilt van verlan gens en droo-men zoo vaag, zoo nieuWj zoo ingewik-keld, zoo wild- dat ze buiten de margi-nas van het boek loopen. En heel liet leven is één en al tegenstrijdigheid, grôei naar aile kanten, gelijktijdig in aile richtingen. De ©ssens van 't levon is : groei, wording, evolu-tie. Zou dus één schrijver het leven zien zùoals een- stuk steen, de mensch zooals een zouten beeld ? Was 't bestaan verstard in zekere, vast-gedefinieerde, blijvende en onwrikbare vor-men. do mensch in een paar onomstootelijke en algemeene normas, dan, ja, dan, zou elk schoolmeester ook tôt psychologischen romancier kunnen worden opgekweekt. Maar 't leven laat zich niet vangen, klopt als een zee, boven de dijken van onze wetenschap, slaat de kleinc, freele dammetjes stuk, die geduldige psycliolo-gen-van-ambacht meenen te kunnen bouwen rond zijn oneindige wenteling. En in elk mensch, ook in den méest eenvoudige, den meest onbewuste, is- er een reusachtiger somma van mysterie dan wetenschap in al de boeken van de wereld... * * * En da-aroni houd ik zoo iimig veel van den titel van Ina Boudicr-Bakker's nieuwen bun-del : l)e ongcweten dingen... Die heeft Ina Boudier-Bakker werkelijk weten te doen voe-len, de ongeweten dingen die zich in de zielen verbergen, diep-weg scliuil houden, dio niemand bevroedt, die bij toeval sl-chts stijgen naar de oppervlakto van clcn geest, zooals een luchtbel uit do beek...-. de heel simpcle, kleinc dingen, do luttele bewegingtjes van 't- hart, leize en vluchtig, nauw merkbaar, heelemaai niet ontleedbaar, die stijgen op zeker oogen-blik. van weemoed of smart en drâ freer ster-ven, weèr sluimeren gaan in de verste hoeken van 't- gemoed.... wrange ontrper.ingen, van spijt dio niet kla-agt, van wee dat zich niet uitstorten kan, van ontnuchtering die niet wordt beledon.... vol fijn en teer innerlijk leven is 5t boek van mevrouw Boudïer... De eerste novelle van haar bundel llagar mag, in dien zin, een ■ meesterwérkje worden genoemd. In andere novellen, omdat ze tocli nu en dan ,,uitleggin,gen" wil geven, is de indruk reeds minder zuiver, minder innig... Waar de on-gewenschte schrijversneus zijn puntje toont en de toppen der demonstreovonde vingeren boven de bladzijden steken, daar voel ik als lezer stoornis en kruip ik terug in mijn sclielp van achterdochb... Ina Boudier-Bakker is, in onze Nederlandsche letterkunde, do romancière der kinderen. In haro twee bundels Kinderen, haar bundel Bloesem, zekere bladzijden uît Armocde heeft ze zekere jeugd-enioties weten te vertolken, die onverklaarbaar scïïenen en waarmedo zo in 't klein-genro het groote bereikt... innige, fijn-ge'voelige, in schijn onbelangrijke en liet leven nochtans zeer dicht, benaderende literatuur.... Ook 111 ,,De Ongeweten Dingen" bewijst Ina Boudier dat ze met rake devinatio en liefde kinderen typeeren kan... naast groote menschon... en zelfs tegen een achtergrond van tragiek.... In ,,Hagar" bijv. vinden we tweo verfukke-lijke kinderfiguurtjes; de gezonde, drukke, pittige Jopie, met haar groote pop Mats, die al hare vreugdjes en smartjes deelt, en 't bleeke, achterlijke, levensschrale Lietje. Het leven brengt die twee kinderen bijoen: Jopie's moeder, een jonge weduwe, zonder fortuin, is verplicht bij Lietje's moeder in betrekking to gaan : maar do rijke dame voelt zich bitter arm wanneer zij haar kind met de flinke, ver-standige Jopie vergeliikt. En ook de vader ziet het contrast tusscîien die twee meisjes in, zelfs het, contrast .tusschen de twèe moeders. l;i\ in stilte ont^aakt in -l^m een.^ïc, v^omolief^ de voor Greet. Het tragisch confict rijpt dag na dag. De jalouzie van Lietje's moeder groei t zoo sclierp aan, dat de toestand onuithoudbaar wordt. De bom barst en de dame zendt Greet met Jopie door. De man wil zich verzetten en met Greet vertrekken maar begrijpt dat ' ;t •niet kan, dat het to laat is, dat zijn lot is be-slecht.... En heel de novelle is 'zoo kiesch van toon, zoo teer en sober van toets, dat uit het heel eenvoudig conflictje, eene wrange emotio stijgt..... De andere Tl' cg beeldt het lijden van een gescheiden vrouw, die haar jongen méér. en méér naar haren man, den vader, voelt over-hellen en in haar late spijt 011 haar angst om 't verlies van haar soon's liefde den ,,anderon weg" ziet Jiggen, dien ze vroeger geweigerd heeft in te slagen: den weg van de vergiffenis en liet verduldig verdragen.... Ook Êèr.slc Avontuur — 'n kind-meisje dat voor de,eerste maal „;met een jongen loopt" — is een heel aardig schetsje.... Ik voel minder voor, de drie andere bijdragen van den bundel: Een Pleit. Een Leiigen, Slachtoffers. Deze schetsen hebben vooral waarde door hunne onbestemde aanduiding, omdat ze niet ,,praten" over de dingen, maar met een minimum van woorden suggestief, met enkele typische trekken het onbewuste der zielen zichtbaar maken en er do ontroering van mede-deelen. Heel weinig ,,uitleggingen" dus; en van wege de schrijfster geene „opvoedkundige" inzichten, geene vooropgezette gedachten over kinder-interpretatie enz. Eenvoud van natuur met het spontaan innemende van Wat uit liofdevolle betrachting, uit onafhankelijk bc>-gripj uit warm gevoel is geboren.... En dat us, in heel klein werk, de sclioonhoid en (!•■ groote menschelijke draagkracht van wat ik de intuïtie-'o nsychologie noemde .en wuc o grondslag en de bezichng van onze nieuwero literatuur wordt. ANDRÉ DE RIDDER. Druon-Antigoon. ...,,En als Druon-Antigeon voor hefc,.breede burgvenster gezeten was, dan.'had-'hijihétfuitr zichfc over den voorbijsnellenden vloèd, veii*als do zon op het watervlak speelde'j . dan zagfhij de zilverschubbige bewoners er boven uitsprin-gen en glanzen in .'t zonnelicht. Maar als de wind het lies aan den oever'deed ruisclien, dan zag hij de schippers met voile zeilen voorbij den burg varen, lia, alsof er geen reus aan de Schelde was." Zoo spreekt de Hollandsclie schrijver J. J. Cremer in zijne beschrijving van den reus die weleer den armen Antwerpschen schipper uit-buitte en bij het lezen dezer beschrijving, komt me als vanzelf het beeld Aoor de oogen staan, van den Duitschen reus,-die meer dan Druon-Antigoon, de Antwerpenaars en aile overige Belgen, gedurende jaren' heeft doen zweeten. Tlians nog, na al do zware lessen welke wij hebben ontvangen, zijn vele Belgen nog zoo verbauwereerd door do grootheid en de macht van den vreemden reus, dat mogelijk ook deze bloedige les nog zonder vruchten zal blijven. ,,\Vjelke wonderbaro inricliters" zoo sprak do bewonderende Belg, terwijl het voorwerp zijner bewondering hem welwi'llend het geld- uit den zak haalde... De Belg bleef tevreden als ne-derige agent voor den bewonderenswaardigen ,,organizer" op te treden, diens waren te ver-voeren, eenvoudig do roi van bemiddelaar ver-vullend, het was hem genoeg commis-coyageur te spelen, terwijl hij, indien zijne bewonderende oogen hem niet hadden blindgemaakt, zijne eigen waren met eigen schepen hadde kunnen vervoeren, hij zelf voortbrenger hadcle kunnen zijn .en eigen produkten hadde kunnen afzotten. Wij waren inderdaad tevi-eden met de kruimels die van de ta-fels van den Reus vielen, wij bewonderen zijn initiatief en dankten hem voor zijn heerlijk voorbeeld, zonder ons de moeite te getroosten dit. op prac-tisclie wijzo na to volgen. En terwijl de nij-verige Belg, tevreden met een inederig loon, werkte en zwoegde voor den vreemden uitbui-ter, ging deze voort in zijn werk, welvoldaan, wijl hij, als een moderne Druon-Antigoon dacht : ,,Menschenworm, zijt gij groot zooals ik, anders zult gij toi. en schatting betalen, toi en schatting aan den vreemden Druon-Antigoon". Helaas dat er, niet bijtijds een moderne Brabo is opgetreden en we nu moeten schreien nadat do potten gebroken zijn... Lateh wij, Belgen, ten minste deze bloedigo lessen niet ongeleerd laten, 7aten wij wat minder anderen bewonderen klaarder uit de oogen zien, indien we niet opnieuw de vassalen, de dien aar s willeii worden van den Duitschen Molocli. Wijze mannen nochtans, scherpziende Vlamingen al waren het dan ook dichters en droo-mers, hadden ons den weg aangeduid, < wanneer zij wezen op eigen grootheid en, eigen kracht, eigen nijverheid en handel, maar' ook deze mannen hebben wij onze bewondering gesclionken, zonder te denkeû dat hun raad voor ons gemeend was. Laten wij daarom onze medeburgers aanzet-ten, zooveel het mogelijk zal z'ijn, aile Duitsche goederen te weigeren, want weest vczeke^d. dat zoo gauw de vrede verklaard is, Duitsche waren ons opnieuw (toch niet door Belgisch.' commis-voyageurs hoop ik), indien niet langs de deur dan 'langs het venster zullen worden aangeboden..., laten wij, indien wij zulke be-wonderaars van initiatief zijn, zelf wat meer initiatief aan den dag leggen, door in plaats van commis-voyageurs to spelen, onze eigen kapitaleri te wagen en wat barder te werken om wat meer voordeel in te oogsten. Laat ons dan in plaats van Duitsche firma's te repre-<enteeren, onze eigene firma's uitbreden; in plaats van vreenide waren te vervoeren, onze eigene Sandelsvloot volmaken, dan zal er voor den vreemden Druon-Antigoon geen plaats meer zijn en zal er minder gevaar bestaan, dat Onze kinderen in do toekomst.' nogmaals dezelfde ruwo ontwakening zal te wachten staan. Laat ons onze eigene meesters worden, Belgische schippers en Belgische handelaars, en niet agenten of vertegenwoordigers van den vreenide. Dan zullen wij op onze beurt groot worden en op onze beurt door anderen bewon-derd worden... Het is niet te vroeg hier aan te denken, laat het Belgisch beheer ons zijne plannen hier-□mtrent bekend maken, anders... anders zullen wij toi en schatting betalen, toi- en schatting aan den Duitschen Druon-Antigoon.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.