r -te No. 14S VrlJcSsag, S5 «Jasant 1915 S Cent DE VLAAMSCHE STEM L M zal met vergaam ALGEMEEN BELG3SCH DAGBLAD Eendracht maakt macht! ~^dÂctÏÉ7en ADMINISTRATIEBUREELENs KALVERSTRAAT 64, bovenhuis, AMSTERDAM. Telefoon No. 9922 Noord. Hoofclopstellep: IVîr. ALBERIK DESWARTE, Opstelraad: CYRiEL BUYSSE - RENÉ DE CLERCQ « ANDRE DE RIDDER. ABONNEMENTSPRIJS (by vooruitbetaling) : Voor Nederland per jaar gld. 6.50 — per kwartaal gld. 1.75 — per maand gld. 0.75. Voor België, Engeland, Frankryk en andere landen dezelfde prjjzen, met verliooging van verzendingskosteu (2cent per nummer), A DVERTENTIES : 20 Cent per. recel. Je Vlaamsche Stem" ,,,oj yier hladziidan. :• :• :■ lis» san TBistoïaanscha liiteiMs. 1,1 digboek van Louis van den Berghe, ^lmdMlock dot Hero)ider volgt, 1,1 rZTÏs» rocrcnde twl, al wat we i (iien. aard lazcn. H et werd gc- *>J ;l dcn loop der maand Oktober, het S ïïoevmber. Ve soldaat, die het ''tldêlworden van den Yzer u cen ■'ht M)ï — vit dit onbesehaafde. M dat amper lezen en sehrijven han * , desniettemin de. toestanden waann r Ihnt zoo diep weet te voelen, zoo raal P als slechts weinigcn onder de F' L'rhaaidcn dat hume». De cemoudigr K miaai van den Berghe, van Bysseï \'"'f u ten afstammeling van dat taau EL* «», dat nog altijd m Franseh-k.dtrtn sg» moedertaal spreekt, ondanh fl Adiing van meer dan twee eeuwen, E -m kindcrlijke onnoozelhcid cen an S' i'y, bladzijden geschreven, die men wel-t, j Mi( lezen zal. Zijne indruMen ztjr f,i„iicnd, dat ze verre nitblinken lover, ïj î.crlogsvcrhalen door het letterkundige d'r moderne gevoelerigheid voortge- hfk Di v- K' En het is daar dat vriend Planke werd ge-U . Tien dagen later vind ik hèra hiei wcï. Gekwetst zooals vriend Planke, kruip i co lianden en voeten om de kogels te ver-p;jên . 1k betast vriend Planke; vind zijr [ctaboekje en neem het met mij race om he1 iraan zijn farailie als ..souvenir" te geven... » Ksn dienen om mijn eigen naam in te zet-■n en ik schrijf : Louis van den Berghe, Mira, xaustraat 7. Ilijssel... Ik zweer op mijn eei m l,j geval van leven, de dood van vrienc pïanke te doen toekomen... Ik ben in mijner ;j|5 gesclioten, heb drij kogels in mijn linker-«n die nu nict erg zeer doen, maar mijn recli-«voet is in frut... Het kost mo veel moeite m over den grond te kruipen on sedert de «rtisn dacen dat ik hier rondkruip heb ik nict anders gegeten als 't geen ik op hc\ tld vind... Dat is nu al veertien dagen, zeg dat ik hier lig, en nog geen brancardier ge-i:n. ze loopen hier niet dik en als 't niet beterl an gaan zc mij hier dood vinden nevens 'iinke.... Die brancardiers moesten beter ni' :a oogen zien... Als ik van pi.in sterf, lève vaderland en wég met den Duitseh !" ..Louis van den Berghe, reservist van lie" i'c \oetvolk "te Valencijn, geboren te Rijssel i de Mirabeaustraat no. 7 ; van den Berghe— îallard... Ik denk aan mijn moeder, aan mijn vron^v s ixik nan mij ne broeders en zusters..^Ik nel. ? zàiken van Planke afgetast denkende e: a mes te vinden om mijnen schoen open t( :::!en en mijn voet te kunnen verzorgen... : vnnd niets als het notaboekje en een lior ;e die ik aile dagen op^indt om te zien hoi at hot is... Wordt ik gered dan krijgt dt railie Planke dat oo'i terug... Ik heb oei mnie hand die me het kruipen moeilijl ■ ... Nu zou de oorlog binnen 2—3 dagei pc'tfi gedaan zijn, dan zouden ze mij ine; • ~ien komen halen... Ik bid aile dag voo: 'nko en voor mij in passant, dat God m< '■More en mij redde... Ik weet niet juist lioe •:1 c'aeen er sedert 15 October verloopen ziji ■ ii' ikschat dat we nu zoo wat den 30en moe i zijii. De eerste dagen heb ik uit de ransel; ï doode soldaten beschuiten gehaald; dai > .k van veldvruchte>n geleefd, maar nu kai niet meer kruipen, ik moet, willen o l'86on' mijn voet doet me ver ^kkehjk pijn... tôt morgen... Gïsteren heb ik niet kunnen schrijven, i! 's ^ ziek. Vandaag heb ik een mesje gevon ' «n heb mijn schoen opengesneden... 1! 1 za kunnen arrangeeren met mijn zakdoek i ga. ik( ook probeeren mijn andere been t ■•"i, dan kan ik morgen misschien wee T" Het ongeluk is maar dat ik nie laugs welke kant; als ik nu wist waa ,r° ' "':aeraclen waren, dan zou ik ook wete ?r de Duitsehers zijn, want ik was lieve 1 dr.n in hun handen te vallen... Bôve: 4 Jioofd zic ik Duitsche vliegmaeliienes - wat scliieten ze er nu niet op, ze zij root genoeg en ze doen veel schadc... Hc c ' uur, 'k ga een kooi op eten en de laaf ■ oewaren voor van avond.want ik ga pre - n to vertrekken; een vaderonsje voor mi; 1 je voor Planke en ik eet... Tôt morgen.... j'steren heb ik weer niet kunnen schrijver znn nr.cht heb ik gerei&d maar moest m ® mi?u^en ^"hken ; de kogels floten ron ••■n kop. Ik j)Cll een veriaten loopgraa ^ropeD _ eon Duitsche gelcof ik — en z ' -tu riuj gezien hobben want ze houden nie scliieten .zelfs met kanonnen... Ik gc 1 <iat hot Franschen zijn, en dat ze het nif on toch kan ik me niet laten ?ien of i er aan... Ik heb een Tansel gevonden me ^ 'ut en t^ee oonservèdoozen, dat 's toc ^cm zôôveel inkomende Ik heb oo , 1 "men gevonden om me te verschoonen ■ ^•asheog tijd; ik was vuil } .,e. dagea dat ik die hevige koort^en lia< gedaan, en ben nu w« , h îr lr .een . ander te kunnen aanschii ti , we"^S hoon op redding, maa fpn Ts lmlPf wanhoop ik niet... Vandaa i ,sra.natfn hedjcht Tond mij, maar i ré TiVo i ^l11 ' was oorlog maar gedaai J dVn tôt morgen : Lou ton ^5en ■ ls aanRekomeu zonder ong< mior Ile,î een slfc,>ten nacli rren n'f ,, ^,^00r sproken.... ik ga zien.. «n rlra10^."" ?en lantlgenoot ■iomt m ' bnaal aa,u den ®™rkant va Idor- c ' . l<^,er do naam van miine T,Ra3'moil3. briefdrager i ine nipu««ne' ^ 70rd goed ver2»rgd ond( ecn W? v"end6n- Ik" b™ «"S alti.i '■i1; dezen 11 >V'n avond ! 'k l«n no '' i>rengen ™'len zo mij naar 't hosp •'oon<Jen'"!fnmiJn ™nden opnieu' roelfel i, , c,1'"nS van Wer,;.. Ik ht '«), Tmt°;£00 ?de en knie straks een stu 1 4 il nJï",Tan Ik vo, ■■ • Un, maar. ik eçhei ,u met schrijven, want ik raïag me niet mou maken, tôt later Ik heb geen chance. Ik dacht vannacht te vertrekken en de Duitsehers deden een hevigen aanval, de kameraden moesten vechten en lieten mij liggen. En nu vandaag ben ik weer alleen, maar daar komt hulp, en men veclit weer opnieuw en nogmaals word ik door de kameraden achtergelaten.... Zè trekken er vit en laten mij liggen, maar daar komen de infirmiers van het 148e en die verlossen mij ; op dezen oogenblik dat ik schrijf worden mijne wonden verbonden.... Ik heb een boter-ham gegeten, en een sigaret va n de majoor gesmoord, ik ben verrezen ni S» ■ iefenschappellike IroÉI. N derlandsche Volkskunde. Ons België was wel bij uitstek het land van de „folklore'l. In Ylaanderen zoowel als in Wallonie lagen voor den Folklorist onuitput-bare schattén begraven. Want de Waàl en nog meer de Vlaming zijn. van nature conservatief. Zij hechten zich aan het verîeden en, zij het dan niet altijd met ziel en geest, in zeden en gewoonten toch, blijven zij hun verîeden ge-trouw. Dit weerspiegèlt zich in de vele volks-feesten en kermissen, in het bijgeloof dat aan sommige voorwerpen eene bovennatuurlijke : kracht toekent, in de legenden gesponnen rond j meerminnen, heksen en kaboutermannetjes, in de verschillende praktijken welke plaats grijpen rond geboorte, dood en begrafenis," in de kin-derlijke volkskunst en nog kinderlijker volks-; wetenschap enz. I Een heele schaar van ijverige folkori6ten — i waarvan sommigen, als A. De Cock, eene Euro-peesclie beroemdheid hebben verworven — werkten onverpoosd aan het bijeenbrengen van materialen. Wij hadden het bekende tijdschrift ,,Volkskunde", en het muséum van Folklore, in de Onze-Lieve-Vrouwe-straat .te Antwerpen. Deze stad kon tevens wijzen op den onvernToei-baren verzamelaar Max Elskamp, den teeren dicliter van ,,La Louange de la Vie", die de in voornoemà' muséum ondergebrachte voorwerpen saamgaarde. In eenige dorpen — te Brecht en te.Caster b.v. werden locale musea van volks-en oudheidkunde opgericlit en deze h'ebben zeker niet luttel tôt den vooruitgang van de wetenschap bijgebracht. ! lets nochtans ontbrak, waarvan de noodzake-lijkheid zich met den dag sterker deed gevoe-len: n.l. een Handboek, een verzamelwerk, van •• Volkskunde. Eenige weken geleden nu is dit | werk verechenen juist op het oogenblik dat wij het allerminst verwachten. Het heet ,,Ne-dcrlandsche Volkskunde". De Vlaming dr. Jos, 1 Schrijnen, bijzonder hoogleeraar aan de rijks-universiteit van Utrecht, schreef het, en het verscheen te Zutphen, bij Thienne. Het zal vol-ledig zijn in twee deelen, waarvan slechts het eerste het licht za^, en te verkrijgen is teger den betrekkelijk lagen prijs van fl. 3.75, Hct boek is opgedragen ,,aan de bevolking van Groot-Nederland hereenigd in dagen var beproeving". Zooals wij reeds zegd'en is het een verzamel-. werk. De stof is stelselmatig gerangschikt, ei zonder aanspraak te maken op vollediglieid kan al wat zieh op folkloristisch gebied voor doet, zonder veel moeite tôt het behandeld< j worden teruggebracht. Vervolgens wordt er ir 'k hot eerste deel geschreven over : Àlgemeen< 't beginselen en maatschappelijke instellingen, d< Volksreligie, het privaatleven. Het tweech j deel omhelst : De Volkstaal, de Volkskunst, d< . Volkswetenschap. Ër dient op gewezen dat het boek zich nie' , uitsluitend richt tôt deskundigen. Door eer [ ieder is het gemakkelijk verstaanbaar. Wij ziji t zelf geneigd te zeggen dat hot den plicht i' . van iederen ontwikkelden Vlaming zich di . boek aan te schaffen, ten einde zijn volk ei t zijn land dieper te leeren kennen. i Het is trouwens een zeer aangename, onder f houdene lektuur. Velen, die ,door den oorloj . al te zeer worden geliallucineerd, zal het eei troost zijn; want het doet ons herleven ver vai - den imperialistisch'en waanzin, van krijgsru _ moer en bajonnet-aanvallen, in het simpele be v- staan van het v'olk dat met weinig tevredei . is en met weinig gelukkig. 3 Het werk van dr. Schrijnen is tevens, een [• vaderlandsch-lievende daad, van oneindig vee t grootero beteêkenis dan het nuttelooze ge r sclireeuw van zoovele ,,patriotten" waar ver i mogens geheel en al door schelden en afbrekei r in beslag 6chi.jnen genomen. i In zijne voorrede zegt schrijver: ,,Door de volksziel te beluisteren, het hedei i ,,te ontraadselen door het verîeden, door t t ,,dringen tôt de kiemcel van het kontemporain - kultuurleven, kan cïe hooger bescliaafde ruim - ,,heid winnen van blik, frissclie, kerngezond' , ,,levenskracht geven : en op anderen en telken , ,,weer anderen zal h'ij de diepgevestigde over „tuiging overstorten, dat hij tôt het volk be • ,,hoort met lijf en ziel, dat het volk van ziji ,,geboortegrond, van zijn vleesch, zijn bloed e ,,zijn gebeente is. Z6ô wordt geteeld echte, on j ,,vervalschte vaderlandsliefde." f Dat is inderdaacï wel de taak van ons, niet & strijdenden : ons volk dieper leeren kennen, e: ^ het daardoor dieper leeren liefhebben. Omda dr. Schrijnen ons daartoe de gelegenheid geeft ^ zijn wij hem erkentelijkheid verschuldigd... |. Aan allen raden wij dan ook ten zeerste aai ^ zijn hoogst belangrijk werk te lezen en te lier ij lezen. Vlamingen zoowel als Hollanders vol 1^ brengen daardoor çenen vaderlandschen plicht . zij zullen inniger hunne stam-eenlieid leere ' beseffen en tôt de overtuiging komen: ,,eei [ volk, dat een' volksaard bezit en zijn volks y waarde beseft. als het Vlaamsche, kan niet t gronde gaan." r FELIX VAN OSTAEYEN. De Zomer brandi Op brons en staal de zomer brandi. En op geweren, helmen, lansen> Zie ik de zonnelichfcjès dansen, Spriiigen en huppen 't allen kant. t Op brons en staal de zomer brandi. Ver uit liet Oosten komen zij. Zijn Tiet de maaiers, die gaan maaien? e 'k Heb in den lierfst de dood zien zaaie: r In diepe voren, rij aan rij. d Ver uit het Oosten komen zij. ? Op brons en staal de zomer brandt. Ivomen zij d'oogsb nu binnenhalen? ^ Maar al de molens om te malen ? I_ 'k Zie er geen meer in 't gansche land ! «1 '.t Is dood al syaar de zomer brandt. tX Ês H. PRIEM, KLEINE KRONIEK. AAN ONZE CORRESPONDENTEN EN MEDEWERKERS. Befeefd verzeeken wij aan al onze carrespon-denten en medswerkers hunne fcrieven, vooi zoover zij geene persoonlijke medeûeeimgEn bs-vatten voor een onzer dagslijksche redaotie-F&den, rechtstreeks te richten tôt de Redactie van ,,De Vlaamsche Stem", Kalverstraat 64, boveffihuis, Amsterdam. Literaire oorlogs-cholera. Op de dezer dagen gehouden jaar-verga-dering van Nederlandsche letterkundiger kwam in particulière gesprekken aan d« ' orde liet waarschuwende woord, dat dooi den Duitschen schrijver Félix Lange in het letterkundige tijdschrift „Mârz" geplaatsl is, onder bovenstaanden onfrisschen, doet suggestieven titel. In het ,,Marz"-opsteI bespreekt Felh Lange de literaire oorlogsproductie geduren de dezen oorlog; tegelijk werpt hij den blit vooruit en stelt reeds de vra-ag wat het wor den zal met de literaire oorlogs-productie nadat de oorlog geëindigd zal zijn? Hij schat op rond één millioen —• zegg< 1.000.000! — het aantal oorlogs-gedichten dat sedert de Duitsche mobilisatie vai Augustus 1914, dus in tien maanden tijd over het ongelukkige Duitschland is uit giestort! Hoe deze oorlogs-verzen _ waren beoordeeld van critisoh letterkundig stand punt, beJhoeft nauwelijks gezegd tp worden — de groote lioop was erbarmelijk, vai enkele onbekende diohters uit de volks-massî kwamen eenige verrassingen aan het dag lioht, en van de bekende volksdichter: kwamen er producten te voorschijn, die nie' aan de verwaohting beaaitwoordden. Hoe zal liet echter zijn, wanneer eenmaa de oorlog ten einde loopt? Welk een zondvloed van gedichten, no vellen, romans^ aile geïn»pireerd op dei oorlog, zal er dan leskomen! En het is daarom, dat dit bekende Duit sclie letterkundige orgaan reeds nù eei waarschuwing laat hooren, teneinde d' Duitsche letterkundigen. en een ieder ai-het mocht wenschen te worden, op het har te binden, om bij voorbeeld hun aspiraties ti laten varen, en het ongelukkige vaderlanc niet te overstroomen met een tweede mil lioen oorlogsgeschriften. En 't zal voorzeke: in Frankrijk nog ergër toegaan, en ook il al de oorlogvoerende landen even erg... Indien er dan toch na-klanken. van dezei gruwelijken oorlog moeten verschijnen, ii den een of den anderen literairen vorm, — welnu, laat dan dezen arbeid over aan d beroeps-sclirijvers, slechts aan enkele kun stenaars van nar^i en faam. Op deze wijz is er eenige kans, dat er dan een beperk aantal oorlogs-romans het licht zal zien, e-dat hetgeen daarin geschreven staat aa: • redelijke eischen van letterkundige waard • zal beantwoorden. ' De oorlog in cijfers uïtgedrukt, * In een reeks van aanscliouwelijk< ! tabieillen wordt in ,,Ueber Land uni Meer" deze geweldige oorlog in cijfers ont , leed. L Niet minder dan 21.300.000 man staan i) > het veld tegenover elkaar. Aan de zijd i van de Entente 12.280.000 en van de cen 1 traie mogendheden 8.950.000 man. De vijain beschikt over 113 lini^schepen, 87 pa-ntser 'r kruisers, 128 kleine kruisers, 704 torpédo î booten, 179 onderzeebooten en 231 ander t schepen. Duitschland en Oostenrijk hebbe: - 65 linieschepen, 17 pantserkruisers, 5 - kleino kruisers, 358 torpedobooten, 40 on L derzeebooten (het aantal nieuwe Duitseh onderzeebooten ia onbekend) en 139 ander | scliepen. Totaal dus 2108 eenheden, waar van 666 in Engeland, 4^5 in Duitschland De dagelijksclie oorlogskosten van de tie: i staten, die thans aan den oorlog deelne men, bedragen 169 milioen mark. Van he begin van dén oorlog tôt 1 April waren d 5 oorlogskosten 40 milliard mark (Italië na 3 titurlijk niet inbegrepen). Voor een gehee 3 jaar zou er dus ten minste zestig miliar mark noodig zijn. In goud wegen deze 6 s milliard 24 millioen kilogram. De geheel - goudproductie ter wereld in de afgeloope - 500 jaar bedroeg slechts 15 millioen K.G 1 De dagelijksche oorlogskosten voor Duitseh ' land zijn 33 millioen mark. De heelè ooi log van 1870/17 kostte niet zoo veel! als me nu in veertig dagen uitgeeft. Engeland bî ! taait, d© kcloniën niet medegerekend, oo b ongeveer 33 millicen mark per dag. In dri . maanden heeffc Engeland evenveel uitgc geven als de Boerenoorlog dit land kostt 1 in twee jaar en z&ven maanden. Het verlichten van den zsespjege!. i De ,,Kveuzztg." schrijft: i Van buitengewoon belang in den modei - lien zeeoorlog is het verlichten van den zs: 3 spiegel geduren de den nacht, om vast t stellen of er vijandelijke schepen en voorf de zoo moeilijk zichtbare onderzeebooten i * debuurt zijn. Algemeen bekend is, dat voc dit doel zoeklichten gebruikt worden. Maa ■ een ander middel is het z.g. „waterlicht' Dit is niets anders dan brandend acetyleei gas, dat zich ontwikkeld uit calcium-carbic Als ,,waterlicht" wordt het natuurlijk o bijzondere wijze ontstokên. Men mengfc oi , der heb caloium-carbiid phosphorcalciun dat, zoodra het met water in aanrakir komt, phcsplior-waterstof produceert, e« gas, dat in de lucht van zelf ontbrandt € i hierdoor ook het acetyleengas doet on vLammen. Voor de productie van ,,wate licht" vult. men een mengsel van calciun carbid en phogphorcalcium in cyli.'ider die van de schepen uit 3000 meter ver i zee geechoten worden, waar zij bliiv* drijven en de gassen (acetyleen- e phosphorwaterstcf) ontwikkelen. Het licl is zoo sterk, dat men duidelijk ailes op de waterspiegel in den pintrek -ziet,' !n memomiam Dr. Eug. van Oye. i ..Antnverpen Bovcn" liouclt er ecn ,,Vlaam-•schen scheurkalender" op na, zeer goed „up to date" is en aan het blad toelaat regelmatig onze dooden te herdenken. Zoo wees lien op 13 Juni.die kalender op den geboortedag van dr. Eug. v?.n Oye, in 't jaar 1840, een verdienstelijken dichter en kloeken Vlaming, die te Thorhout het levenslicht zag en in het Klein Seminarie te Roeselare het geluk had Chiido Gezelle tôt leeraar te krijgeu. Van Oye kan van den Grooten Meester, welke in hem den Vlaainschen kunstenaar heeft doen ontwaken, getuigon, zooals jhr. Ivarel de Gheldere, dit ander geestelijk kind van Gezelle, ■ het doet: „Gij naamt ons op in uwe niachtige annen en kwaamt op uwe borst ons zielen wakkër warmen." Eug. van Oye werd geneesheer te Oostende en diohtte en ijverde daar in al zijne viije uren voor Vlaanderen. Hij stond er in de eerste rangen der Vlaamsche strijders als vool-zitter van het Algemeen Nederlandsch Verbor.d en van de Hoogeschool-' uitbreidiug; hij scliiep er zijn heerlijken lier-zang ,,De Zee", het zinnebeeld van de worste-' lende en lijdende menschheid, en gaf twee dichtbundels uit ;,Morgenschemer" en ,,Von-: ken en Stralen", alsook de zangspelen „Do Nixe" en „Balclers Dood". De uitwerking van 't moderne oorlogtuig. i De officier van gezondheid Lesghingt seff — die met den rang van majoor dient bij het ' Riissische leger — heeft volgens een mededee-' ling van de „Echange Telegraph Cy." het vol-' gende verklaard: 1 ! Zeven achtsten van de wonden die — in den L grooten veldslag in Galicië, welken Lesghint- - seff had meegemaakt — aan Russische zijde ; zij n veroorzaakt, waren geslagen door grana- - [ten; van welk© de helft door groot-kaliber gra. î-haten ; de overige wonden waren veroorzaakt I [tloor de projectielen'uit veldhouwitzers en veld-.ikanonnen, d.o. begrepen kartetsen. Geweerko-p?els — zeide deze autoriteit — spelen geen roi. Het geweer is infanteristen-speelgoed. De in- L fànterist vecht niet. Zoodra het zware geschut inet vechten klaar is, komt de infanterist en . 'bezet de loopgraven, die de zware kanonnen i voor hem hebben genomen. ^ De uitwerking van de 42 c.M. kanonnen van , Skoda, bekend als ,,de Pilseners" is erger dan ^ de uitwerking der ,,Dikke Bertha's" van J Krupp. Het.Skoda-projectiel weegt 2800 (Eng.) II pond. De normale schootsafstand is 7 K.M. In • zachten grond dringen de projectielen 20 vt - door voor zij tôt ontploffing komen. Twee 4 seconden na het iiislaan volgt de explosie. De i ,,Pilseners" zijn liouwitzers en verschillên van 42 c.M. mortieren van Krupp. Een Pilsener-granaat doodt allen binnen een 1 straal van 150 M., en velen buiten dien kring. 1 Enkel reeds door den gasdruk worden de zol-deringen en muren van bomvrije ruimten inge-? drukt.- Dozijnen menseken • die ontsnappen aar - de rondgeslingerde metaalscherven, steenbrok-3 ken en • zanclstortingen worden gedood, ver-b minkt of blindgemaakt door den luchtdruk T Lieden die zich dicht bij de plaats van inslaar 1 I bevinden werden in stukken gereten. D( lichaamsholten worden met gassen van hooger 3 J druk gevuld en het vleesch wordt daardooi vaneen geimkt. Somtijds worden een man dt kleeren van het lichaam gescheurd en vindt mer aan het lijk enkel nog de schoenen. Van dit kleeren wordt dan niets meer teruggevonden 3 enkel kleine metalen voorwerpen worden no* ^ aangetroffen. Slaat de granaat heèl dichtbij in - dan smelten geweerloopen af, als waren zi, door den l^liksem gotroffen. Lieden, die bij zul ! ke ontploffingen totaal verdwijnen, wordei dikwijls als vermist opgegeven, omdat het ne wij s van hun dood niet te leveren valt." ^ Vastberaden Engeland. De groote Duitsche polemist van d< - Zukunft, Maximilian Harden, geeft ziel 3 rekenschap van den stoeren -wil der Engelsch i natie om Duitschland te overwinnen, ten aile] 3 koste: „Nooit, zelfs niet in den tijd van Bona parte en Pitt, is het gevoel van !het Engelsch " volk zoo sterk-eendraohtig geweest als nu Over een jaar waren er unionisten, radikalen 3 deniocraten, Ulster-voorstanders, socialiste] " en Ieren, die elkaar haatten en misprezen. Da • allés ligt in :t verîeden. M. Asquith bestuur i heden een Cabinet, waarvan al de partijgan - ^ers van de unionistische politiek deel maken fc Zoo groot is thans de vastberadenhekl vai B Engeland, dat ze do smelting van al de poli tieke partijen van Groot-Britannië heeft kun J nen bewerkstelligen. 't Boezemt ons geene ont zetting in, maar niemand- onzer nia g zich d ^ beteekenis van die eendracht ontveinzen."-3Oorlogsmunitie vcor Rusland. I Volgens de ,,Corriere délia Sera" zijn in d • bocht van Archangel in de Witte Zee 150 sche " pe:i met munitie voor Rusland aangekomen. D. sc;hepen hebben een lading Russisch korei :i voor Engeland ingenomen. ^ Franschgezlnde Dultscher. e Volgens het ,,Petit Journal" zouden priai Radolin, de gewezen Duitsche gezant te Pa e j rijsi en zijn echtgenoote, naar hun landgoed i: Posen verbannen, zijn, omdat de prinses, di aan de Radziwills en de' Talleyrands verwan is, blijk gegeven heeft van gevoelens, die i zeer lioogen kring misnoegen gewekt hebben. Hoev«r staat Italië? De Italiaansdlie bladen melden met groot e voldoening, dat het Italiaansche léger reec [• meer Oostenrijksch gebied heeft veroverd- da Oostenrijk aan Italie aangebeden had. Ooster r rijk had n.l. 4000 vierkante K.M. willen gever terwijl Italië thans reeds 10.000 vierkante kil< meters geibied heeft bezet. Het aantal Italiaansche soldaten. Volgens berichten uit de Fransclie dagblade P worden in Italië steeds meer cïienstplichtige opgeroepen, zoodafc er nu reeds drie millioe i, onder de wax>enen moeten staan.. g n în Italie. n De villa van Keizer Wilhelm te Falconie - bij Frascati is door Italiaansche gendarmen i bèslag genomen. 1- , De Duitsehers in Amerika. ^ Do ,,New-York Tribune" schrijft dat Dui n sche epionnen aangetroffen werden onder ( brieyensorteerders en andere employé's : II Amerikaa-nsclien postdienst. Dezen liebb( it brieven geopend, die gericlit waren aan dipl il j maten en ook geneusd in andere corresponde: iîes4 Os lunst Injjti litpar. Al is d e uitgever hier bedoeld e e n in we-zenlijkheid bestaande uitgever, toch kan ik het den heer C. A. J. van Dishoeck niet ten kwade duiden, dat hij aldus de tentoonstelling van zijne uitgaven, in een kleine zijzaal van liet Muséum vàn kunstnijverheicl te Haarlem, van (i tôt 28 Juni geopend, met dien veel belo-venden naam betitelâe. We wisten het la-ng, dat de vele Vlaamsche schrijvers zeer genegene uitgever van Bussum als kunstenaar-uitgever in Nederland, de eerste staat. Och -ja, in het uit^eversbedrijf 'zijn 'heel wat hoedanigheden vereischt: de uitgever moet een zeer flink handelsinan zijn, han-dig ont een boek vooruit te helpen en een rap-pe opyolging van herdrukken te bewerken ; hij moet in hooge mate de vaardigheid bezitten om op tijd en stond sensatie-uitgaven te bezorgen of boeken van den dag te verspreiden; maar ook, en niet het minst, bekom-merd ziin om met even veel toewijding en, arbeid, als de schrijver zijne gedachten in-kleedde, een passenden vorm te zoeken voor 's dicliters ,,pennevruchten". Natuurlijk had elke uitgever die drie gaven in even groote mate, dat zou allicht het best zijn, ten ware... maar ik ben geen uitgever, of kon tôt nog toe nooit een handschrift verkoopen, en hou liefst van j den uitgever, die zonder overdrijving van zich zelf getuigen kan : r,Veel sor.gs ende wercks heeft het ons glie-..kost, maar wij sullen dit ailes om niet reecke-,,nen, waer wij toch alleene moeite deeden, de ,,schoonlieyb te dienen, en deeze hoe-sere ooek ,,moeilyck te voldoen, niettemin eene danck-,,baere meesteresse is. ,,Ghenoeghlsaemo belooninglie sullen wij ach-„ten de overtuyginghe, dat wij beyde de konst ,,der schoone taelo ende de boeckdruckkonste ,,eene haer waerdighe dienste deeden". Schreef de ,,uytgeever C. A. J. van Dis-' hoeck" o.m. deze woorden in zijn ,,den ghoet-willighen Leser Heyl" ter inleiding van De . Yrouicçn-pccrle, zij mogen gemakkelijk gelden als een algemeene uitspraak over zijn gehecle streven en uitgevejs-arbeid. i Dit idealistischo streven in zijn vak zal hem wellicht ook gedreven hebben zooveel werk van j Vlamingen uit te geven, omdat het hem een i geluk en een weelde was aan het eigenaarcïige ! en frissclie werk van de Zuidnederlanders een • keurig en Vlaamsch kleed te geven ; ga rond : i werk van Constant vjin Buggenliaut, Cyricl ! Buysse, Richard de Cneudt, Pruclens van Duyse, C'aesar Gezelle. Jan van Nyleri, Maurits Sabbe, Herman Teirlinck, Rafaël Verhulst, Gustaaf Vermeersch, Aug. ilermeylen, prof, .dr. G. Verriest, Karel van de Woestijne en ik zie daar nog liggen een paar exemplaren, ge-j bonden jaargangen van Vlaanderen... En ik j zoek : is er, niet een Noord-Xederlandschc, maar zelfs één Zuid-Nederla-ndsche uitgever, die zoo een reeks Vlaamsche ,,namen" in zijn catalogus a an wijzen kan ? ' Vlaamsch! Ja, het is een ^îitstalling van VJaamschc bandeo. om den inhour^ en»de Kchrij-| versnaînen niet alleen, maar voorâl om het j krach tige bandenvèrtoog. Een Van Dishoeck-j uitgave, voor zooveel het een boek „vaïi oor-) spronkelijke literatuur" is, kan moeilijk ! r in een band steken, die niet ontworpen is door Herman Teirlinck : en in den Vlaamschen schrijver-bandversierder, . heeft C. A. J. van > Dishoeck een geheel passenden medewerker 1 gevonden. > De mooiste naar mijn zin zijn 71 et i levai van Rozckc van Dalcn (C. Buysire) ; ; Over het leed van den Hartstocht (Joli. De , Meester) ; De filosoof van 't Sashuis (M. Sab-i be). Het krachtig-gestyleerde, de soberheid in de voorstelling, het juist-aanpassende bij in-t houd of titelzin, het decoratief-grootsche, een ■ juist inzicht in het wézen van zijn kunst, maken vele banden van Herman Teirlinck tôt modellen in het vak. Hoe verrukkelijk-mooi mi; ook de band van Boutens' Beo.trijs door llie j Cramer, in gouden lichte lijn op wa-rm bruir x Ieder aandoet; a-1 zijn banden van S. Moulijr 5 over 't algemeen geheel opgevat. en uitgevoerci t volgens de welbegrepen regels, die het- genre beheerschen, toch kan ik niet mijn oordeel los-j sen, dat Teirlinck's banden (we bedoelen alleei: versierde banden) modellen zijn, al béstaat nr ook die ,,versierde" band uitsluitend uit der ^ titel: dan genieten we van liet krachtige er ^ warme tevens dier gemoderniseerde houtsneê-j. letters. Midden van een tafél met Noord- en Zuid Nederlandsche literatuur, voorenaan ligt a< eerste uitgave .van Teirlinck's De wonderbart wereld, in 1902 verschenen en door den schrij ver versierd : een donker-groen omslag met d( gestyleerde bandteekening : Adam en Eva on der den paradijs-boom ; het boek, een brevier met ouden Elzevier-letter, elke bladzijde om rand,. bij elk hoofdstuk een sierletter, (de eer ste is rood) . en als siotstuk van de titelpagina'; een appelenkroon : eeii prachtboekje. Oh, heele 3 maal niet wat we igéwoon zijn prachtuit.gaver te noemen: (er liggen daar in de vitrine een " dozijn perkamenten en lederbanden, waar^ndei ? vooral op te mérken Teirlinck's MijnJieer J. B 1 Serjanszooii in rood marocain met gouden om kranzing, volgens schrijvers teekening, en hei sobere perkamentenbandje van .Cyriel Buysse'; pas verschenen Zom.erleven); ik houd meesi s van de gewone van Dishoeok-deeltjes ; want a - laat de uitgever heelemaal' geen band ervooi i ontwerpen, noch illustratie teekenen, hijzelf t: e> kunstenaar genoeg, om en papier en ba-nci t kleur en compositie tpb in liet minste zoo t< i harmonieeren, dat hij aan liet- Néderlandscln publiek een van Dishoeck-uitgave kan aanbie den. Het werk van den Bussumschen uitgeve: heeft cachet, is het eigenaardigste, naar miji 6 zin, dat op de Nederlandsche boekenma'rkt uit s gestald wordt. Nu mag men, misschien niet ' !l akkoord over eenig détail, zich afvragen, b.v waarop het veelvuldig gebruik van de Grasset > typeletter steunt, maar één ding kan mei niet ontkennen : de uitgever van Dishoecl wijdt zich met ha,rt en liefde aan zijn vak; e: die liefde heeft ten haren diénste een fijnen gezonden smaak. Wat wilt ge meer om eç: n mooi boek te bekomen? n De schoolboeken-bijv. verraden heelemao n hunne herkomst. Joiig Lcvcn door A. Trelkei* e Zoniieschijn, door, T. van Buul, zoo typiscl licht en sprekend geïllustreerd door Tjeerd Bol tema : de onafge'broken herdinkken van somm: r| ge deeltjes en de bela-ngstelling, die pedagoge n aan die uitgaven betoonden, ook en niet he minst om do stoffelijke uitvoering en de ilh straties, bewijzen dat we hier beste sclioo uitgaven voorhanden hebben en onder d kinderboekjes naamde ik geern. Olof de l'or fc" deling, Het Kabouterboeh, Het Diamantprit 'e ses je, Xlaproosjc en Korcnbloempjc... Ma" n ja, ik zou zo allicht omtrent allen gaan opson n men, en, omdat. ik mij beperken moet, ve: ^ geet ik inis scli i en npg. he t mooiste... De Kathedraal van Reims. De kathedraal van Reims is opnieuw be-sclioten-geweest ; stond spijts aile vorige aan-vallen en dank zijn stevige constructie het ge-bouw, hoewel vreeselijk beschadigd, nog recht, nu toch schijnt het wel degelijk met onder-gang bedreigd, daar sommige gewelven reeds zijn ingestort — aldus het Fransch officieel legerhericht. Enfin, daar het toch niet gaat om door het Fransclie front naar Parijs te dringen, verge-noegen zich de Pruisen op de hoofdkerk van Heims hun woede bot te vieren ; evenzoo hebben het belfort van Atrecht en de Kerk van Yperen het moeten ontgelden. dat de weg naar Kales niet open stond. 't Zijn in aile geval flinke argumenten om de bewondering en de sympathie der neutralen langs hunnen kant to winnen. De kathedraal van Reims is een der schoon-ste gewrochten ooit door menschenhandcn tôt stand gebracht. Met de zusterkerken van Parijs, Beauvais, Amiens, Chartres en Bourges vormt ze die wereldberoemde groep van klassieke voorbeelden der gothieke kunst. Het koor werd in 1212 begonnen en eerst tegen 1240 voltooid waarna de bouw van het schip *n den voorgevel werd voortgezet. Deze verkreeg oorst zijne voltooing in de XlVe eeuw. Ondank-s dit groot tijdsver.loop kenmerkt zich het ont-zaglyk monument door artistieke eenheid al valt in sommige détails een geleidelijke ont-wikkeling van den stijl waar te nemen. Tus-schen de ,,meesters van het werk" geldt a^s de bijzonderste Robert ' de Coury uit de Ile de France. De kruinhoogte der gewelven be-tlraagt 38 M. ; de bebouwde oppervlakte 6650 vierk. Meter. De gothieke kathedraal vertoont zich hier voor het eerst, zoowel in grondplan van aile romaansche bestanddeelen die bij de vorige stadia's harer ontwikkeling : Noyon, Laon, Parijs en Bourges nog aanwezig waren. De klare, eenvoudige en tevens doelmatige s'chikking van het grondplan ,de ju^stheid der verhoudingen, een onder _ technisch en esthe-tliisch oôgpunt, correct uitgewerkte binnen en buiten ordonnantie, gepaard met een frissche en afwisselend versiering, kenmerken hier een stijl die zijn hoogste stap van volmasktlieid heeft bereikt zonder in de dorre vormver-derving eener naperiode te zijn vervallen. Kon nochtans liet eigenlijke. kerkgebouw door dat van Amiens overtroffen worden, de gevel vond in de heele kristenheid zijns gelijke niet. Gratie en lichtheid vormden hier den esthe-tisclien grondtoon van deze meest volkomene sohepping der Fransclie gotbick ; dat vooral door. de besliste. plaatsing en liet zuiver verband der lioofdmotieven, door de gepasto organische verbinding met het gebouw en niet liet minst door de keiu igheid ' der sculpturale versiering. In Frankrijk geldt immers de kenspreuk: Choeur de Beauvais", nef d'Amiens, Clochers de' Chartres, portail de Reims. Xiet ten onrechte is dit laatste spreekwcor-delijk en wel bijzonder door de figurenreekeen der nenanten en binnenvlakken der staanders. Van volmaakte uitvoering, in nauw decora+ief verband met hot gebouw getuigen ze niet alleen van een degelijk ' technis'c'h kunnen maar ook door hun kalme, mystische uitdrukking, van een diepzinne bezieling. Groot belang heeft ook de kathedraal van Reims als historisch monument. Het is het nationaal heiligdom der Franschen; daar werden sinds Clovis' tijd hunne koningen gewijd. Sommige dezer plcelitigheden zijn beropmd: die van Karel VII door de", bemiddeling van Jeanne d'Arc mogclijk gemaakt; ook de laatste van allen, die van Karel X. bekend door do spotschriften die zc van yrijzinnige zijde uitlokte. Maar de hoofdkerk van Reims is niet alleen cen . nationaal palladium, maar vooral een prachtuiting van een dër bijzonderste kultuur-toestanden die het menschdom eens beleefde : ze is een dier gc*>vrochten welke tôt het artis-tiek gemeengoed der menSchhoid behooren. Dat de sansculotten de kerken van Clarv en Kamerijk sloopten, dat Turenne den dom van Spiers en het slot van Heidelberc ver-nieldc, daarvoor is nog als veron'tschuldiging te vinden, dat met de eenzijdige geestesge-steltenis dier tijden, de waardeering nog niet bestond voor wat andere eeuwen hadden voort-gebracht.Maar zulke' dingen gebeuren nu in onze XXe eeuw en dat met de mcdepliclitigheid van gansch een volk, lietwelk zijn eigen kunst-gebouwen steeds met zooveel piëteit onder-, hield. dat zich zooveel moeite getroostte om zijn Kolner Dom te herbpuwen! Zulke handelwijze vertoont al het hatelijke t van icmand die zijn 'eigen huis goed onder-houdt, maar zich niet schaamt om dat van zijn buurmân met opzet te peschadigen. Duitschland had toch ook zijn kunsthistorici die ook voor Reims hunne bewonderinc; niet ' spaarden, zoo o. a. Reichensperger, Lubke, ' Kulin. Was het daarbij niet van Reims en Amiens dat de Duitsche middoleeuwsche bouw-meesters zich in hunne beste gewrochten in-spireerden ? Zijn do domkerken van Straats-burg, Keulen en Freiburg niet verwant met de katljedralen uit Noord-Frankrijk ? En was het ook niet aan de beeldhouwerswervert van Reims, dat dio meesters welke te Bamberg, te Freibiug en to Straatsburg de beste werken | der Duitsche sculptuur tôt stand bracht'en, hunne. opleiding ontvingen? Och. beschouwingen van zulken aard.komen ' bij zulke hoogbeschaafde lieeren niet in ' aan-merking.A', n t i q u a r.i'u s. -■ wp i Voor de Uitgewekenen. N. V. Gredletvereeniging voor Belgen, i De plaatselijke commissie van Amsterdam c: herinnert, dat zij al 1 e M a a n d a g e n de. be- î langhebhenden ontvangt, van 2i tôt 4£ ure, , Singel, 334'j alhier. i i yiaamsche onderwljzers en onderwljzeressen. i De Regeeringscommissaris in het vlucbtoorc! , t© Nunspect heeft gelegenheid tôt plaaisirig - van nog eenige Vlaamsche ongehuwdo onder-Bij- - zers en onderwijz^ressen voor 1 a g e r onderwijs ii aan de lagere volksklassen, liefst godsdienstige, t esnvoudige lieden, die niet naar België friEcn - of kunnen terugkceren. i- Voorwaarden nader overeen te komon. c Aanmelding per brief onder mededeeling van bijzonderhêden aangaande verîeden, ervaring, herkomst, examina, aanbôvelingen en getiiig-r behriften. L' De Regeenngscommissaris voornoemd Dr. HEtNDRIK Mt'LËEi^ . Kunsneet, 19.Jaini^l915.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.