f " ^rste «ïaarga Wbensâag, 4 Augustus 1915 S Ceraf DE VLAAMSCHE STEM m volk zal niet vergaanï ALGEMEEN EELGISCH DAQBLAD . EencSracht maakt macht "^"REDACTIE- EN ADWIIN1STRATIEBUREELEN « KALVERSTRAAT 64, bovenhuis, AMSTERDAM. Telefoon No. 9922 Noord. Hoofdopstellers IVIr« ALBERIK DESWARTE, Opstelraad: CYRIEL BUYSSE — RENÉ DE CLERCQ — Dr. A. JACOB — ANDRE DE RÎDDER. ABOXNEMENTSPRIJS (bjj .vooruîtbetaling): Voor Nederland per jaar gld. 6.50 — per kwartaal gld.-l.75 — per maand gld. 0.75. Voor België, Engeland, Frankrjjk en andere landen dezelfde pryzen, met verhooging van verzendingskosten (2^ cent per nummer), .ADVERTENTIES: 20-Cent per-regel. lit ïiaamsch manifest Londen, 30 Juli 1915. Jet ..Vlaamscli Manifest" in d< Vlaamsche Stem" verschenen, lieeft ii înodaud, zoowel onder de vluchtelmgen al> Ù de Engelsclien, een uitmuntender f. ut te weeg gobracht. Klaar en duide Wke heeft het betoogd. dat de gezagheb-S j Vlamiugen, die het teekenden, d< Msclie zaak van. de Belgisehe zaal mscheidbaar vérbinden. En, éven klaar er duidelijk is het, dat het hééle Vlaamschî oit achter hen staat, en verlangt, met à I i-rachten van zijn ziel, gestaalsterkt dooi ftta en ramp; één vrij België, onder diei Vont die zoo juist Albert de Eer werc ;;coemd onder die Vorstin, die de Belger j,nhoogèu eerenaam van „Moeder" geven Maa- in dat België, waarvoor zooveh Yjamingen hun bloed. gaven, willen zij bur .jcen volksrecbt volledig verkrijgen : rechi van eigen taal in onderwijs en openbaai leven rechtmatige verdeeling van staats-«tpun'en staatsambten, eigen bescbaving. eigen kunst. Dezelfde rechten kehnen zi; den Walen toe. Geen Vlaming denkt ei m de Walen, ook in 't minste, in bue iecit te krenken. Vlàamsch in Vlaanderer eI1 Waalsch in Wallonië, Franscb in Frank-rijk cu Engelscb ki Engeland ! Dat is -hun ^ Van -ffeen énkeïe vreemde taal zijn zi; rijandeii, en yan geen énkdc bescbaving. p 't moesfc de Duitsche ,_,kultuur"7,ijn AI wat'goed is en seboon in Wallonie, in Holland, in Frankrijk, in Italië, in Engeland enz. beminnen we en "bewondereu we. mt we willen — als Vlamingen, — ons çpbloeien — opnieuw — in volkswelvaart. in wetensohap, in kunst, in eigen beseba- ving. .. , , Tôt de Walen reiken wij onze broeder-liand, trooiw teekem van bet bloedverbonc dit onder ons bestaat. Vlamingen en Walen' "veôhten, zijd© a a n zij de, voor t ge-me«ii£chappeliik België, en we willen bel aisuwe België cler toekomst opbouwen schooner en beerlijker dan het was. En wat kâ-n bet België der toekomst zijn, ils aile Belgen, Walen en Ylamingen wil-lèn? Ecn la.nd v:aar twee rassen broederlijk «n verdraagzaam leven, elk met zijn eigei taal en zijn eigen bescbaving, en onsobeid-bsar vorfconden door. bet vaderland dat var bride is : België." . Welke ecbte Be l g zou niet met fierheit en voldosning blikken cp ziilk een land. waar eendracht be&rschen zou, gegrondvesl op rcoîitvaardigiheid en gèlijke rechten vooi Walen en voor Vlamingen? En naar zulk een toekomst van verzoe-ning, van onderlinge liefde en acbting stre-von de Vlaamscligezinden, die gelijke recb kn yragen voor de twee rassen m België, er 't einde van don toestand van minderwaar digheid waa-ronder mi 't Vlaamscbe voll zucht. Ziedaar, meen ik, de geest van be jjVlaamsci.!manifest", dat terecht door d< ,.Métropole" oon bistoriscb stuk werd go noemd. Wij twijfefen er geen oogenblik aan o: aile Ylamingen .van beteekenis zullei ! bet met geestdrift teel^enen, zoodat bet eei klaaraprekend en hoogst beteekenisvol doku • mont za-1 worden, dat — eens en vooral — j de kwaadwilligo geirucbten den kop za-1 in drukken, door sommige verst okte tegenstan ders onzer beweging verspreid. Hoe algemeen de instemmi-ug is door lie manifest bahaald, moge bewezen wordei door de bouding der ,,Métropole ' die — îcoalg mon weet — te I^onden verschijnt Tôt voor enkele dagen bad dit "blad de Yla mingen in 't. algemeen en de ,,Vlaamscb Stem" in 't bijzonder als dosl voor zekeri scliimppijlen ^csteld, raaar nu sohijnt baa houding heelemaal veranderd. In baar nummer van 28 Juli vertaalt zi let manifest in zijn -gebeel. Tegelijk breng zij hulde aan de dappere en absolu-ut Belgi fiche houding van de leiders van dit. bTa< en van de andere onderteekenaars van be manifepfc. ,,Het was waarlijk t.ijd — zegt d Métropole", dat een stem van balang op ging om bet ware docl der Vlaamschgezin den to doen kennen, om de seburftige seba pen uit. te aluiten en om de volledige e eeuwigo ondersebikking van de Vlaamscb beweging aan do nationale zaak te beveç tigen." Het manifest dat wij afdrukken béant *oordt aan dit verlangen met een kla art en een kracht, die, wij durven het hopet niet alléén een einde stellen zullen aan or reclitvaardige vermoedens, inaar 'die no in den kiem za-1 dooden, die valscbe uitwa^ ^n die zieb, sinds 11 maanden, op cle .Vlaamschen boom ontwikkeld liadden." En verder : ,,Er is geen enkel Belg, waardig van. die Baam, die niet gebeel 't akkoord zal zij met bet doel van bet flamingàntôsme, zo< dit wordt afgescbetst door bet riia-n van den 21 Juli, te weten de volledis ontw-ikkeling, in zijn taal en in aile dome Ben, -van bet Vlaamsche volk, en het ve knjgon van een taal vrij beid en een vol h digo taalgcîijkhedd in ens administratief € folitiek leven." Wei l>evat bet artikel. van de ,,Metr< Pôle" een paar dingen waarover we zoi den kuimèn redetwisten, maar de algeme Do toon van het artikel is zoo verzœniug gezind, dat wij dit tijdèlijk maar best on 't lioofd zulïen zien. En — last not leas bet voorspelt dat aan onz»o rechtmati< ^i-oben na den oorlog geboor zal gegeve Worden Wat. zou er recbtvaardiger zijn? Wei San de Polen niet de berstelling van b Pcohche rijk beloofd door den Tsaai Strijdt Italie niet voor dê verlossing v? tôt Italiaanscbe-sprekend gebîed <ç-nder Oc tonrijk ? Ziet I-erland niet ,,Home rulf jcrrcbijnon als beloofd© belooning vo feab m^debulp «.au Jlngela^dJ. y©rlan; Frankrijk niet bet Fransch-sprekeî^^ELzas-Lotbaringen? Zuchten de millioenen Roe-menen uit Zevenbergeoa. (Oo&tenrijk) tniet Jiaar hun jiaasting' bij bet Koemeenecbe Xoninkrijk ? Ben der zijden van dezen oorlôg is de kamp voor de vrijtmaking van onderdrukt taalgobied. Mocbt ook ans verwoeet Vlaandea-en dieu morgen van vrijbeid zien dagen, na dezen oorlogsnacbt van bloed en versebrikking, van tranen en versebrikking ! . Dan eerst zullen wij met kracht en ver-trouwen de toekomst te gem-oet gaain, een toeikomst ' wa-arin ons Vlaamsolie volk zal J>loeden en groeien en voiworden tôt meer-der beil van bet Belgiscbe vaderland. CvUST VA7M TCOOKRRfYRrnr Oiider Ons. XVL In bet verdere leven beersebt dezelfde pra-al-zucht, dezelfde lust om te schitteren door licht 1 vernis, .als in de volksschool. waarover ik bet 1 in mijn XYc Onder Ons" bad. En nu denk ik onwillekeurig op de leergan ^cn van allen aard, in de interneeringskampeiï ingerieht tôt verdare ontwikkeling van en tôt vakonderwijs voor onze Belgiscbe soldaten. Ik ben nu eenmaal geen reiziger, noch min-der een hartetochtelijk wandelaar. 'k Heb tôt hier toe nog geen enKel interneeringskamp be-zodht, maar toeb ben ik verzekerd dat bet groot-bt aantal der Vlaamscbe soldaten, dat er eenigszins toe bekwaam is, do Fransche leer-gangen volgt. . NocQitans zegt mij mijne gezonde rede, dat, zoo ik iots wil leeren, ik Jiefst mijne eigen taal gdbruik en hoor gebrniken in den leergang, icanl rmjn doeL is niet ecne vreemde taal te leeren, maar wel het va,h waarin ils me wil bckvxL-vien. Dit laatste alleen is dan alleen in bet oog te houden. Wil men mij de werktuâgkunde leeren, dan ^veet ik dat ik meer vooruitgang doen zal in dit vak, da-t ik de lessen beter begrijpen en in me opnemen zal, wanneer deze gegeven -vsordeu in <le taal die ik steeds sorak, dan wanneer zulks gëschiedt in cene andere taal die ik àiu of meer, dock alt jd mind.cr dan mijne moeder-taal, versta. • Ook is hefc mij onbegrijpelijk boe het iomand in den geest komen kan cene vakstudie aan te ivatten in eene andere taal dan de zijno, ten ware bet juist bet aanleeren dier andere taal geldt. Zoo aanveerd ik volgaarne dat een Vlaamscb werktuigkundige, die zijn vak gron-dig kent, en bet iuzâobt lieeft bet toe te passen i in Frankrijk of in Wallonië, nog eens de Fransche cursussen volgt, om ook in die taal veer-dig te kunnen optreden. Maar terzelfdertijd een vak leeren en een vreemde taal, is een onzin die alleen in den geest onzer Vlaa.mscbe bovolking beersebt. En dan mag men zieb overtuigd adbten dat men3 • bij bet cindigen der leergangen, noch het vak3 • noch de ta ai kent, en ten hoogste een opper-vlakkig gedacbt cr van medevoert. Elke vakstudie, welke ze ook zij, vergt de on-verdceldc aandacht van den beoefenaar. Ver-deelt bij zijne aanàacht over twee onderwer-pen to gelijk, zooals ik meen dat bet in me-i nige interneoringskàmpen bet geval is, dan ■ wil men te veel... en men beliaalt niets of niet : veel. j Mijns inziens dient men zdch deze vraag t< 5 stellen : Wat wil ik leeren? en er zieb! goed rekensc-bap van geven dat men niet terzelfdertijd twee liazen kan nazetten. Is bet orn de vakstudie te doen, dan moet men zieb bij de vakstudie bepalen op de wijzo die bet _ best i onzen geest treft, dus bij middel onzer eigenc l taal. Is het om de vreemde taal te doen? Dan handelt mon dwaas een vakleergang te volger en is het duizendmaal verkieslijker zieb aan een bijzondere leergang in die vreemde taal t< becbteJi. Er bestaat een heel oud Latijnseh spreek-woord : Agé quod agis, in 't Vlaamscb : Doc } wat ge dort. Stel eerst vast wat ge wilt doen l sla er den besten weg vcor in, en leg u dan me1 ga-nscher h'arte toe op wat gij doet, zonder i door bijzaken te laten afleiden. Er is niemanc die de waarheid er niet van l>eseft; er is nie mand die niet weet dat, zoo b.v. een vliegeniei ^ zijne aandaolit wijdt a<\n iets anders dan aa-i î zijn doel, bij on.vermijdelijk nederstorten of of : gelijk welke -wijze verongclukken moet. Tradh cens, om nu maar eene zeer eenvoudige verge j lijking te ti-effen, een praatje te houden me een smid die op het gloeiefld ijzcr beukt, o zijne aandacht van zijn werk af te leiden doo: " gelijk wat. Gc. ault er niet in gelukken, om 1 dat. hij weet dat bij moet opletten op wat hi î- doet, en dat bij zijne aandacht niet op twei 5 punten verdeelen kan. Het is wel ecn beetje belachelijk hier te moe ton vertellen dat men zijno aandacht onver deeld wijden moet aan wat men zieb voorstel te doen, en nochtans. wanneer het eene ooger. I verblinding betreft als waarvan er hier spraal R js, vindt men het soms heel verstandig twe> - werken tegelijk te willen aanvatten. „Men" zcg ik. Maar dat is zuiver-Vlaamsdhe gewoon te, verblind als we zijn door klatergoud vai e ,,parler fran-ç.ais", _ Stel cen Franschman voor hem de nooger ' wiskunde "in 't Engclsch te onderwijzen, ee; " Hollandor hem de wijsbegeerte in 't Deensd ? in te leiden, een Engelsehnian hein in 'tFransc: - bouwkunde te leeren, eu ge zu-lt zien welk ant n woord go krijgen zult... indien ge er een krijgt ]\Iaar wij, Vlamingen, wij willen van aile leeren in cene vreemde taal! En die waan mag voorzeker niet tu6sehe: II onze ,,nationale deugden" gerangschikt woi 11 den, al ware 't maar om de jammerlijke uit komst die men er door bereikt. L- 1<jU ° , — T&-+ 1- ; in memoîiani 4 Âupustus 114 Vlaandren; 'k heb van aile landen ). 't Innigst steeds U lief galiad, i- Om de weelde van Uw velden, j. 't, Vreemde seboon van cude stiàd j 3- Om het welig green der veiden, »r 't Eenzame van saille boom, b, Dat nu in mijn droef herdenken je Wordt tôt broze s^hoonbeidsdroom. >n Als een wolk langs verre einders, •d Heeft ziob donker 't leed gebreid^ ît Dat Uw helden heeft gezonden -1? Willig, tôt den dood bereid. ,n Vlaandren, naar XJw stille scboonHeid s. Gaat mijn mijmerend gedacbt " Duister zij Uw nacbt van droefnis3 Groot^v ig Uw lijdenskracht. rt ÏÔNY DE E-IDDER, |KL -BIKTJEÎ 3ESL R <3 3XT X 3S SSL Het spookhuis van Middelkerke, Middelkerke aan Zee îs zwaar gebombar deerd, zoodat er naar aile waarschijnlijkheK wel niets meer van bet ,,spookhuis" zal zijr overgebleven. Daarmee is een mcrkwaardige bezienswaar digheid verdwenen: „het spookhuis" of dr ,,scbeve tobbe", Elke nieuwe gast op de bad plaats vertclde men direct na zijn aankoms van bet gehcimzinnige buis, dat in Baedekei niet genoemd werd. Mon lachte erover en ge loofde er niet aan. Uit nieuwsgierigheid gin^ men wel ten slotte kijken. Het buis stond we scheef, maar overigens was er niets buitenge woons aan te zien. Men ging de eveneen. scheve trap af en was blij met eenige moeitx beneden aangeland te zijn. Maar, o schrik Direct verloor men den grond onder de voeter en viel van den eenen muur tegen den andere Het angstzweet brak den bezoeker uit en wi< lang beneden bleef werd er heuschelijk zeeziel van ; alleen met vreemde hulp kon men, zo; wordt bericht, tenslotte uit het spookhui: komen. Al had n^n bij het naar binnen gaan ool nog zoo gelachen, beneden had men het we verleerd en de grootste spotters waren maai •nat blij weer in de vrijc natuur terug te zijn Wat was nu eigenlijk de kwestie. Het liui; werd ongeveer vijftien jaar geleden gebouwc voor het vcrzamelen van regenwater. Hei gebouw, dat van cernent en ijzer werd ge . maakt, verzakte langzamerhand in den zach ten grond naar één kant, terwijl de andert kant evenveel omhoog ging. Overigens ver anderde er niets. De bodem is ongeveer vooi de lielft met regenwater gevuld, dat ten op zichte van de scheve muren horizontaal staat maar dat watervlak berust op een optisch be drog; het oog wordl er niet meer wijs uii sebeef en recht; het menschelijk evenwich wordt verstoord en dat veroorzaakt bet angst gevoel. Een juridische quaestle. Yrijdag jl. heeft de ,,Court of Àppeal" ii Engeland uitspraak gedaan in een zeer merk waardig rechtsgeding. Een Belgiscbe firma, te Antwerpen inge schrevcn, bad kort na den oorlog baar boekoj en ar.chieven naar Engeland overgebracbt. firma had nog veel geld in Engeland te vot deren en daar zij mocilijkheden vreesde, kwa^i zij met haar bankier overeen, een beslissii^j van het hoogste gercchtshof uit te lokken. Zij trok dus een chèque, groot £ 100 O] den bankier, die betaling weigerde, omda de firina ingesebreven is in een land, dat doo den vijand is bezet en dus een vijandelijke fir ma is, aan wie bet niet geoorloofd is beta lingen te doen. Do zaak werd in aile instanties, bebalve d hoogste bebandeld, en de vordering van <1 Antwerpscbe firma werd afgewezen. De p: werd door verschilknde rechters verguld di>y <le verklaring, dat de Belgen en do Engelscbc de beste vrienden ter wereld zijn, -maar... tccl: nisch is do Belgische firma cen vijandelijke De uitspraak van de ,,Court of Appeal luiddo ecbter anders. Overwogen werd, da ondanks de bezetting van België door d Duitschers, België toch geen vijandelijk gebie is in den zin, als door de wet bedoeld, en da een Engelscbman, die een vordering van ee Belgiscbe firina onder omstandigheden aïs d hier bedoelde, betaalt, niet handelt in strij met de wet. De bankier werd dus tôt betalin veroordeeld. Jubilea. In kalmer tijden zou men niet vergeten bel bon, <lat het 250 jaar geleden is, dat het p o 1 i lood werd uitgevonden. In 1664 ont-deljt men te Borrowdale in Cumberland een gn . phietgroeve. Men had si>oedig ingezien, da deze ontdekking voor het practisch leven, zoe wel als voot de kunst groote gevolgen ko i hebben. • l De graphietblokken werden in langwerpig stukjes gezaagd, met hout ommanteld eu zc • op een daarvoor opgerichte Londcnscbe gn • phietmarkt gobracht, waar een kilogra-m g< i middeld 200 • gulden opbraeht. Het succès w< . enorm en wel zoodanig, dat men voor uitpu > ting van de groeve vreesde en deze daaroi - jaarlijks sleChts gedurende zes weken opentle i in dezen korten tijd werden telkens slecbl : voor ongeveer 600.000 gulden aan graphîet g< • wonnen. • In 1765 kwm men in Frankrijk op de g< j dachte om de graphiet door toevoeging va ; klei 3iog bruikbaarder te maken. Dat blee een belangrijke verbetering. Toch. wist mei - dat het hog beter kon; wel werden er potloi - den van verscbillende hardheid vervaardigt i maar de bewerking was nog niet zoo fijn, a - do broze stof eiscbt om de hooge eischen, d : vooral do kunstenaars cr aan stellen, te km î nen voldoen. Dat bereikte men slecbts na j; > renlange studio en arbeid. In Duitschland raakte het potlood p; i laat ingeburgerd. Voor het eerst in 1726 hoo men van potloodfabricage in Duitschlam 3 In 1766 ricbtte graaf Gronsfcld te Jette: i bach cen potloodenfabriek op. In 1816 g; i de regeering van Beieren toestemming om i Oberzell een fabriek to bouwen. Later volgdf - fabrieken te Budweis, Regensburg, Keure: 1 berg en Passau. 3 Maar de -grootste en over de geheele were meest bekende richtte Kaspar Faber in 171 1 te Stein bij Neurenberg op. Een flinke Latinist. Do ,,Giornale d'Italia" vertelt een toone< tje, dat zieb in de jongste gevecliten op d< - berg I^ero afgespeeld heeft en iherinnert na; aanleiding van een gesprek in 't Latijn \i ecn Italiaanschen met een Hongaarsclien c fic-icr, dat do officiefcle taal voor Hongar 1 sedert pl.m. 100p jaar de Latijnsche was < nu nog is. Zoo reisde een Italiaansche priest door Hongarije, zonder kennis van de lanc taal, maar steunend op 'zijn Latijn. Hij doc kruiste bergen en dalen. Na heel wat vc moeienis eiscbte zijn. hongerige maag het ne dige voedsel. Hij trad in een restadratie bi nen en vroeg aan den aannemer: ,,Lequel latine?" ,,Utique", antwoordde hem den ke ner en cle pastoor was onmiddellijk in zi nopjes, wijl bij met zijn Latijn overal tered zou komen. ,,Fer igitur par ovium", bestel de hongerige reiziger. De kellenr zette groo oogen, triptrapte niet weg en vroeg na enkc oogenblikkon : ,,Lupu^ es tu?" (Zijt ge e wolf?) ,,Wat meen.t de -man erraede", brom de pastoor, die zijn vraag overpeinsde en de oplossing van bet raadsel vond. De kelln had hein geen beter antwoord kunnen geve want in stode van een ,,par ovorum" (eenpa eieren) te bestellen^., had hp.. een „Par oviun (een paar scliapen) ter verorbering gevraagd ! Wellicht droeg zijn wolfsbonger hiervan de schuld. De telegraaf en de Oorlog. Korten tijd nadafc door de interventie var Jtalië de telegrafische verbindingen /van dit land met Duitschland verbroken waren, scbrijfl het ,,Hdbl.", liebben wij er in dit blac de aandacht op' gevestigd, dat het tele-grafeeren van uit ons land naar Italië eigen-aardige -lîezwaren meebracht, omdat dit ni vja Engeland nioest geschieden. Wat behalve dat het tarief nu met cent per woord ver-hcogd en gebracht werd op 21^ cent langs der goedkoopsten weg, moclit in het vérvolg ool niet meer de Italiaansche taal gebezigd worder en "was Engelsch of Franscb verplicht. En wi wezen er toen op, dat dit voor talrijke, uil Duitschland naar ons land gevluchte Italianer cen ernstig bezwaar was, omdat zij nu gedwon-gen waren te seincn in cen taal, die zij zeli niet kenden, noch door hun verwanten pinds begrçpen zou worden. In dit opziclit is Engeland en ook Frankrijk nu eenigszins tegcmoct-gekomen, hebben zij Italië feitelijk een conces-sie gedaan door op do Engelscho en Franscb € lijnen ook de Italiaansche taal toe te laten. Mag dit nu in zekeren zin verwondering barcn, omdat men toch veronderstellen mag, dat niet veel Engelscho militairen, met de ccnsuur bêlas t, ir de Italiaansche taal voldocndo bedreven zijn oie behoorlijk de telegrammen in die taal gesteld. to kunnen controleeren, meer verwondering wekt het feit, dat het ons land niet geoorloofd wordt in de N e d e r 1 a n d s c b c taa; en naar Ned.-Indië en naar Zuid-Afrika te seinen. Want Nedcrlandsch kennen zeer voc' ambtenaron in Engeland, — en in Londen dus — omdat talrijke Belgiscbe militaîren en ook ambtenaren en aan de censuur en aan de toe-stellen dienst doen. En wij zouden willen vra-gen: Heeft ons land nimmer nog pogingen aan-gewend om voor ons land en onze koloniën var de Engelscbe regeering dit recht te verkrijgen [ dat ook wij in het Nederlandsch mogen seincn : Tevergeefs pogen wij bezwaren te vinden, dit dit — ons goéde recht — in den weg zonder staan.- Dat het onze regeering niet geoôrloofd i.' L langs Engelscho kabels te telegrafeeren mei j onzen gouverneur-generaal in Indië in overeen gekomen taal, die dus voor de Engelscho cen , suur niet te ontcijfercn is, wij mogen het al; , een grove onbillijkbeid beschouwen, doeh het i: 3 verklaarbaar. Dat wij ecliter niet mogen seiner , in cen taal die wèl begrepen kan worden dooi k den Engelschen ccnsor, is ons ten echenmale on r verklaarbaar en wij wagen het als onze meeninj; te zeggen, dat de conccssie, die aan Italië werc verleend, 't zij om diens toctredcn tôt dei Europecschen oorlog, 't zij om andere redenen ons eveneens zou kunnen worden gegeven on 3 der wille van onzen handel en de belangcn vai j de onzen in ons land en Indië. r "* 1 • Het Bryce-rapport. Een Nedcrlandsche vertaling is verscbcnei ', van de commissie tôt onderzoek van de aai , Duitschers .ten laste gelcgdo gnnvelen onde presidiaat van den Vroegeren Britschcn ambas , sadeur te Washington Viscount B r y c e. Dezi j. Nederlanclsche uitgave telt 416 bladzijdcn. i ° Een Engelsoh-Russisch letterkundig tractaat. r Rusland's internationale betrekkinge: 3 'op het gebied van het auteursrech bepalen zich tôt op liëclen lot een letter kijndig tractaat met Duitschland, en ee: ■met Frankrijk. Door deze tractaten word op de onderâanen dezer landen toepasselij -\ erklaard de Russische wet op bet auteursrech e van 1911, welke bescherming verleent gedt rende het leven van den auteur en vijfti ,t jaar daarna, vertalingen gedurende tien jaa beschermt, indien het recht tôt vertaling i n voorbehouden door veranelcling daarvan op: werk, en do vertaling binnen vijf jaar vei e sebenen is, en op dramatische en anuzikal 0 werken toepasselijk is als op de letterkundig . werken, onder voorwaarde, dat op de muziel >- werken het recht van uitA'oering uitdrukkelij s is voorliehouden. Een gevolg van dezen oorlog zal vcrmoed( n lijk zijn, dat tusschen Engeland en Rusland ee ; letterkundig tractaat tôt stand zal komer s waartoe dan zeer 'zeker ook de Vereenigdo St< ten zullen toetreden. . In het Bulletin of tbe Author's leage c ». America bespreekt de beer Curtis Brown dei n quaestie aldus: Het is thans het juiste oogenblik om li< , Russische gouvernement te interesseeren voc auteùrsrechtelijke betrekkingen met Eng( 1 land en Amerika. Dit is een qaestie van ve> |s grooter internationaal*' belang dan zij oppe: 0 vlakkig scliijnt. Ver van elkaar verwijderde n; !_ ties zijn bijna gebeel aangewezen op ha« L. auteurs om nader met elkaar l>ekend te r. ken, en het anaakt veel versebil of deze auteui is beschermd worden Of niet. Op dit oogenbli -t wordt een zeker deel van do goedkoopste c I. meest sensationeele lectuur v/elke Amerika oj i- 3evert in het bijzonder een serie kwartje tf novellen — alom in Rusland verspreid f n wordt daar beschouwd a;ls het voorbeeld d-i n A mer i k aansclie literatuur, terwijl de betei i_ lectuur en de werkelijk toonaangevende auteu: or weinig bekend zijn, daar de verkoop \~c !d zulke werken meer beperkt is, en de niet-g ,0 autoriseerde uitgever niet spoedig. geneigd zijn geld te wagen door uitgaven to verspre den, omdat, mocbt hij daarmede succès he ben, zonder ktwijfel een ander evenmin geaut riseerd uitgever een coneurrcerende uitgai 1- het licht zal doen zien. Hetzelfde geldt t< 'n zekere grens van de vertaling der Rus-siscl ir werken in Engeland èn Amerika. Eenige d-i-n l>estfe en niouwste Russische auteurs zijn in d f- landen slecbts weinig bekend, en zullen ve je moedelijk in vertaling daar ook geen beken '•n heid verkrijgen, tenzij een letterkunâige ovë 'r eenkomst do bescherming hunner werken waa s- borgt. („N. v. d. B.' r- .. r- o. Een merkwaardig geva!. tl_ Een 70-jarig inwoner van Tholen, d •js circa 50 jaren geleden als soldaat in garr II. zoen te Middelburg lag, ontving dezer d jn gen een brief met een bedrag van acbt guld< ingesloten. Het merkwaardig epistel luidd< io ,,Yriend V.! Uw zal van deze inlioud w te staan zien, daar uw intertijd in Middelbu: le in dienst waart, heb .ik eens eeai Gulden vî jn uw ontvreemd uit uwe blike doos die van v de vader was gezonden en daar dit mijn ziel T: ... zwaart, moet ik dit eenig ter mate goedma er en wil ik ook doen met liet uw vier dubl n, weeder te heven, hopende dat het mijne zi nr verligting heven zal en kan bet, zijn uw. t i" een zegçn.'lf Een Jaar Oorlog. Een gewiclitig stuk : ,.Een jaar Oorlog De zedelijke winsten", treffen we in ,,Do Nieuwe Amstordammer"' van deze week. De schrijver maakt de balans van wat de Staten wonnen of verloren op moreel gebied gedurende dezen ver-nielenden krijg. En objectief, onpartijdig is dio beoordeeling op touw gezet.... Oostenrijk. ,,De neutrale volkeren zijn, om te .beginnen, heel en al niet vergeten, hoe het hondseh ultimatum van Oostcnrijk-Hongarije — al dan niet door Duitschland geïnspireerd —- het bogin is geweest van dit jaar oorlogsellcnde. Zij zijn niet vergeten, dat — terwijl Servië op aandrang j der Geallieerden de grootsto toenaderinp; be-toonde en zich verdeemocdigdc op een wijze, als bij geen menschenheugenis een zelfstandige Staat deed —, Oostenrijk, als Shylock op zijn pond vleescb stond, .... en bet ,,zedclijk" aanzien van een Shylock is niet^groot in deze wereld. En toen de Centralen dezen oorlog hadden doorgedrev<îÈi, heeft bet Oostenrijksch-Hongaar-sche Loger, hoe dapper de opgeofferde soldaten zich ook mogen gedragen hebben, voor Rusland mocten wijken, tôt eindelijk de Duitsche wapen-broeders de leiding in handon namen. En als Italië niet ,,ncen" had gezegd op do aanbieding der Centralen, zou Oostenrijk, welks trots niet gedoogdo één jota af te wijken van zijn bitso eischen jegens het kleine Servie, een goed stuk van zijn souvercin gebied hebben moeten afstaan aan het grooter Italië, terwijl op den Balkan de invloed en macht van Oostenrijk zoo gcdaald zijn, dat thans zelfs het geminachte Servië gretig to hulp wordt gonomen om Italië's macht aan de Albanoesche kunst te weerstaan, en! heel het lot der Centralen thans feitelijk afhan-kelijk is geworden van cle goede. gezindheid van Bulgarije en Roemenië. Er is niet langer sprake van eenigen invloed, door Oostenrijk-Hong;arije op den Balkan uitgeoefcnd, maar omgekeerd van invloed, door de Balkanstaten uit te oefe-nen op de toekomst der twee-declige monarchie."Duitschland. • ..Waren ..gereedheid, slagvaardighcid on or-ganisatie-vermogen" de factoren, dio zedelijke winst bepalen, zeker zou Duitschland met een goed rapport thuiskomen. Maar wij vrcczen, dat bij heel de neutrale wereld, voor zoover zij tôt onbevangen oordeelen in staat bleef, te veel negatiefs op rckening van Duitschland gebockt staat, als : wooçdbreuk, schonnis der Luxem-burgsche en Belgische neutraliteit, brandstîch-tingen, doodon van burgers volgens standrecht (dat in strijd is met het ook door Duitschland ondcrschreven Oorlogsreglemcnt van 1900, dus weer recbtsscliennis naast onmenschelijkhcid) ; brandschattingen van bet bozetto land, oftowel roof èn réchtscliennis ; dwang op de bcvolking daarvan, om voor den vijand tegen bet Vader-l land te werken; en do. vernietigirig van oou-wen-l oude on onvervangbaro kunstwerken. Dan de . vorgiftige gassen op het slagvold ; plus de duik-_ bootenoorlog met zijn yorniotiging van levons » van noncombattanten. En eindelijk de zeer. zeer wonderlijko sprongon van do officicele heeren, die nu in veel landen wel doen als van in het nauw gebrachte katten sprcekwoordclijk verwacht wordt, maar die toch in Berlijn wel 1 zeer rare noties hebben van hetgeen wij neutra-Ion kunnen slikkon. Zooaïs wanneer zij zich bij ons komen beklagen over booze arglist van 1 vijandelijke booten. die het be^taan van hun k nobole duikbooton bedreigen. Geoorloofd naar hetgeen de leiders van het ^ Duitsche volk ons, onder blijkbare instemming van de menigto, te lezen on te zien hebben ge-^ geven, is Duitschland zeker niet sints eind Juli = 1014 in onze neutrale zedelijke achting gestegen. r Het heeft in menig opzicht cen bedroevend ® figuur gemaakt." e EngeîsncS. c_ ,,Het hàd d c mooie roi kunnen spelen in dît l_ bloedig oorlogsdrama, na zieb beijverd te hebben don vrede te handhaven. Maar uitgetogcn om België ie steunen en Frankrijk tegon ver-(1 nietiging te behoeden, wat een offervaardigbeid blijft, ook al gingen anderer belangen hier sa-' men met het eigoubelang, heeft het door zijn commercieele instincten bot te vieren, zijr j- eigen roi vertroebeld. Do handelsoorlog teger c Duitschland werd meer dan ecn hulpmiddel ir den militairen strijd, werd al heel spoedig eer ^ doel in zicbzelf. En de vroogere verwerping dei r zeereohtdeclaratie van Londen, waartoe dez< _ Regeering haar land had willen doen toetreden ^ werd nu door baar misbruikt als ecn dankbaai hulpmiddel om de beheersching der zce t« , handhaven ook tegen de rechtmatige rechter r der oieutralen. Door voorts Japan aan te zel t_ ten, of altlians aan te moedigen, de Duitsche kolonie in het Oosten te nomen ; en de Unie j. Regeering in Zuid-Airika tôt gelijken roortoch-^ op Duitsch West-Afrika, heeft Engeland medi meer zedeb'jk verlies dan winst gebookt. Yooi het overigo blijkt er altijd in Groot-Brittanii zedelijke moed en o n a fh anikel ij'khoi d«z i n over ir om tegen den oorlogsstroom der meerderheic in te gaan; maar het overhcerschen der Jingo istisohe pers van Lord Northcliff doet, even ^ als tijdens den Transvaal-oorlog, weer niet op ^ frissebend aan." is i- Rusland. 3_ ,,Tn Rusland blijven de toestanden on ver •e houdingen van dion aard, dat een bescheidei verbetering al dadelijk zedelijke winst" lijkt ,e en «het meest hoopvolle teeken in dit voor on allen raadselaohtig land blijkt de a.fschaffinj van aile drankgebruik onder invloed van dei r_ oorlog. Zoo bestaat er1 kans, dat het volk _ui z\jn slaafsche ontaarding groeit. Maar of he r_ zoo licht aan don dimk van zijn oorlogsparti r_ en bureaucratie ontgroeien zal, on lluslan< werkelijk zal worden een land zonder onder drukking en gewelddadigheid en verderf is no] moeilijk te voorspellen." '.e Frankrijk. î- Frankrijk, dat met zijn gouvernement va 'n portefeuilles-jagende politici naar 'den ondei : gang scheen te neigen, heeft z.ich in dezen oot el log opgericht met een zelfbeheerscliing, harc 'g nekkige toewijding en rustige vastbeslotenheic die ons het vroeger geschetter zijner chauvinis w ten willen doen vergeten. en die wij voor di e- volk — bet minst snobbistisch en parvenuachti ce van aile groote naties — bet eerst als ee el ,,zedelijke winst" willen boeken. Ook al omda el dit nieuwe Frankrijk in deze tijden waarlijk hc ot minst gesnoefd heeft .van-n aile--oorlog^oerer Deze beschouwingen zijn voor de verbonde-nen niet ongunstig: Engeland en Rusland en Frankrijk vooral hebben in neutrale oogen dan toch iets kunnen winnen (al meenen we dat ze recht hebben op meer waarldeering dan door den „Nieuwe Amsterdammer"jsohrijver hun worclt toegekend, terwijl Oostenrijk en Duitschland het leelijk hebben verbruid O zalige waarheid! Het frisebt op zoo iets, kra-nig gezegd, in een Nederlandsch blad te lezen. Maar dan koint België aan do bourt — en hier j s de huldo diep, innig, ontroerend, de bewondering heilig. En we zijn den auteur dankbaar den kamp der Vlamingen i n de Belgiscbe natie aiiet te hebben.gesobeiden va-n: <ien strijd- dezer geheele natio tegen don Duitschen dwingeland. Belgiô. ,,Doc-h grootsto winst van aile, bij sterkst stoffelijk verlies, heeft onmiskenbaar België te boeken. Gesteld voor do keus: eer en moge-lijke ondergang, of oneer en heulen met den machtigc, heeft het zonder aarzelen het eer-ste gekozen. Zijn jong leger, met veel parade-officieren, heeft zich, ondanks aanvankelijk slechte leiding, gekweten met zoo moedige vol-harding, dat het geheeUiet ooriogs^'erloop is gaan beheerschen. Ondanîcs do feîste intimi-datie van een onridderlijk zicli gedragend vijand, heeft het gros der bcvolking geen oogenblik geaarzeld ; en na onder het juk van den overweldiger gebracht te zijn, en terwijl do rest van het léger op het àllerarmoedigst het laatste lapje grond verdedigde, zijn de burgerbevolking en stadsregeenngen geen oogenblik verzwakt in haar werk voor het meest geteisterde deel der landgenooton, en hebben zij evenmin haar zelfstandigheid jegens den vreemdeling verzaakt. Geen grooter cor ■\ oor Brussel dan de houding van burgemeester Max; voor Antwerpen dan de jongste boete van 200,000 franken, <3er stad door éfen waarlijk verdwaasden Duitsoher opgelegd, wogens bot vieren van O n af h a nkel ijlcli e i dsd'a g. Of Duitschland België zal kunnen behouden, gelijk veel Germanen bet willen, staat gelukkig zeer to bszien. Maar alsodit gebeuren inoest, de ,,zedelijke winst*' a-an. ganscb deze épisode zou altijd aan België blijven. En de weerstandskrachtvan heel zijn bcvolking zou steïlig aanstertven onder dion opgelegden druk. Ook die der Vlamingen. v.ier st-rïjd voor recbtsgelijkheîd in het eigen land met nieuwe volhardi-ng begonnen werrt, trwijl hnn jonge mannen Vien zwaarsten last op zich namen achter de Yserlinie." Herdenking. 4 AUCUSTUS 1914—15. Een jaar reeds i: ons duurbaar vaderland gewikkeld in den stoeren, barden strijd... We -belevem, heden de verjaring vau de sebendende, wraa'kroepende ooorlogsver-klaring van Duitschland aan het neutrale België... Wie onzer berin-nert zich niet de ontzotting door bet ultimatum verwekt en tevens de geetstdrift en de al geheele toe-wijdirig waarmede door bet gansebe volk werd onthaal'd bst bcsluit van de Regeering om aan den Duitschen overweldiger weerstand te bieden ? Prukke dagen, dagen van koorts en angst, vàn kracht en twijfel, van he'ldeumood en opofferingsbefde... Laten we even terug voor onzen geest roepen den stoet der vrijwilligers1 die zich aaiimet-den gi-ngen om da bedreigde grenzen vau het heilig Vaderland te ve-rdedigen... de opbrekkende troepen, met bloemen gcsmukt, met liiedoren op de lippen van de mannen die hunne borsten gingen stellen, als een stàlen muur, tegen bet ruwe geweld en de reusacbtige wapenen van de Duitsdhe drom-menSinds dieu zijn 365 dagen voorbij gegaan, 365 dagen waarvan elke, schatten van mood en sakrificie beteekent, onbereken'baar lij-den en wee... In ens leger, zijn 50.000 man gesneuveld, zijn er 100.000 jougens gewond en verminkt en zuçbtcn. er duizende anderen in droeve, dorre k r i j gsgevangeuschap, in dagelijkycbe marteling .In het la.nd liggen onze steden verwoest, onze dorpen platge-brand, weenen weduwen eu weecen, wacli-ten aîlen met bëvend bart de tijding van morgen... En nochtans heeft niem'and versaagd en heeft niema«ud gemopperd. Onze soldaten zetten den strijd voort met altijd even wak-kere onvetrsaa-gdbeid en taai geduld.., en onze burgers stellen hun vertrouwen in bet leger, ze.uden altijd niouwe verdedigers naar bet yaderlandsch beir dat pal s taai, verdu-ren met gelatenbeid den druk van den overwel diger. Bij allen is dei moed even levendig als op den dag der oorlogsverklaring, de lietftfc» even warm, do hoop even vast, bet geloof in de heiligheid van Jiet Belgiscbe reoht e^en levendig en even kranig de vastbera-denheid om de seboone, nationale zaak te verdedigen Nocit beeft men een volik gezien zoo eensgezind, zoo seboon en eenvoudig in de toewijding aan eon grootscb; onbas.tztfchtig ideaal van Reobt... zoo levenssberk en be-trouwArol gescbaard rond zijn Vorst, kam-pioen van de Gerechtigheid. Zoo'n volk kan niet vergaan... Het door-stond eeai vreeeelijko vuurpi*oef, niaar triomfeeren zal bet, leven zal het, bloeien zal bët... Iîaajj ans allen betrouwvol de toekomsli iegemoet ,zien en trotscb ans boofd he£* feu, omdat we Belgen zijn... ; En op 2 Oogst 1916 a. zullen we in een vrijgievocbten liand weer allen gelukkig leven, gesterkt en gestaald door de beproo-ving, berdenkend met weemoed en antrœ-ring zij die voor bet Vaderl'anA stierven, iu ^ beldendood; werkend allen eensgezind aan . den heropbouw van onze puinen, aan de . berleving van heel ons nationaal bestaan... , En beden is eon dag van rouw, maar ook - ecn dag van inkeor, eon dag waarop bet : herdenken van onze fiere verdediging de ' zielen zal opibeuren en. de gecîacbte aan î het' lijdend maar st-rijdend vaderland, de l klare vlam der^Koop.. aanwakkeren in allei . bart..,^ AREL",

Er is geen OCR tekst voor deze krant.