10e Jaargang. Nr 22 Frijs : 8 Ceniiemen. Zondae 3 Juni 1917 DE WAARHEID Orgaan van den " Vrijen Socialistenbond „ Slechts hij die de vrijheid van anderen lief heejt is die zelf waardig. ALLE BRIEFWISSELINGEN TE ZENDEN NAAR: P. De Wi$te3 ¥©rspf esists'aaf, 18, Gent V€?>J?eit'woosr<*€?».s.i|3aci> Uittgev^i' ABONNEtaENTSPRIJS!: Voor 3 maanden, fr. 1-25. Voor 6 maanden fr. 2-50. Voor 1 jaar fr. 5-00. — Op voorhand betaalbaar. — Annoncen wcrden gsplaatst volgens overoenkomst DE WAARHEID mag niet meer verkocht worden dan S centiemen. Godsdlenst, Onderwijs Polltiek —o— (REPLIER IV) Wij hadden ons, verleden week, voorge-steld, heden eenige beschouwingen ter, beste te geven ôver het eigeniiike schoolonderwijs. Wij stelien dit voomemen uit tôt een volgend artikel. Waarom? Bij 't overlezen van ons schrijven van verleden week, vinden wij het passend en nuttig op de grondgedachte ervan nogmaals terug te keeren «n er nog eenige verdere 3ienswij-zen en denkbeelden aan vast te knoopen. Hetgaat ons evenals Multatuli, die ergens sclireef dat telkens hij eene of andere zaak hoorde aanroeren of bespreken, meestal in zijn brein, onwillekeurig, het gedacht oprees : over deze zaak zou veel te zeggen wezen ! Zoo is het ook met ons gesteld reeds wan-neer wij nog maar de hoofding van het artikel van X. Z. onder het oog krijgen. * * * Er was in ons vorig artikel spraak van de wetenschap en hare uitslagen en gevolgen, En wanneer X. Z. in zijn artikel dorst bewe-ren dat « het onderwijs — als versprcidster der wetenschap — de volkeren dichter bij elkander brengt, de denkbeelden van eenie-der eerbiedigt, overtuigend werkt en steeds aanspoort tôt streven voor 't algemeen wel-zijn», hebben wij zulks geloochend en wij beweren nu dat zelfs het tegendeel eerder de werkelijke waarheid is. Van verre, hebben de menschen en ook de volkeren illus'ën over elkaar, die.tengevolge van het omgaan met elkander weldra te loor gaan. Men ga maar eens na hoe het vergaat met de dweepende gec-stdrift van verliefde paren. Een frans.ch spreekwoord luidt even-eens : il n'est pas de roi, pour son valet de chambre 0). Wij komen nogmaals terug.op de vraag: Heeft de wetenschap inderdaad bankroet ge-maakt?■ Met dr Lebon,antwoorden wij: geensziris, de wetenschap heeft geen bankroet gemaakt, want zij heeft hare beloften gehouden, name-lijk ons de waarheid te doen in den, of ten minste de kennis der verhoudingen welke Ons verstand kan begrijpen. Indien zulks niet zeer verre strekt, dan ligt daarvan de schuld niet aan de mogelijkheden der wetenschap maar wel aan de zwakte der vermo-gens van het verstand. Maar wat wel bankroet heeft gemaakt — zooals het slot van ons vorig artikel trachtte te doen uitschijnen — dat is het onderwijs er bijzonderfijk hetofficieel onderwijs, met, ver-keerdelijk, bogende op de wetenschap, te beloven de menschen wijzer en gelukkigei te maken. Bijna iedereen, onderwijzers, leeraars er hoogleeraars, natuurlijk eerst en vooraan, — het moest deze doen stijgen in hun eigen er ieders achting, — leeken en geleerden, heb ben zulks geloofd. De eerste geleerde, di< bij ons weten, dit geloof in twijfel begon t< trekken was de Engelsche wijsgeer Herber Spencer : in gr jzen leeftijd liet bij z^ch dik wijls, niet zonder een zweem van bitterheid uit over wat hij noemde « de begoochelinget zijner jeugd nopens de mogeliike uiikomstei van de wetenschap door het onderwijs ti verspreiden onder de volksmenigten ». Riedsin het begin der vorige eeuv, ha< de vernufiige Goethe een hêl 1er inzicht ge ge^en dat het weten der dingen den men (1) Vertaling : er is geen koning in de oogen va: zijn kamerknecht. schen het geluk niet aanbrengen kan. Alleen door begoochelingen kan een min of meer tijdelijk geluk over het menschelijk gemoed nederstrijken. De gedachten, welke hij Werther, in een zijner brieven, laat uitdrukken, verklaren die meeningop uitstekende wijze: « Het leven is een droom ; anderen hebben » het vôdr mij gezegd, maar die gedachte » vervolgt mij overal.Alsik aanschou .v bin-» nen welke enge grenzen de vermogens des » menschen, zijne werkdadigheid enzijn ver-» stand ingesioten zijn ; ais ik zie dat Wij al » onze krach ten uiiputten oai behoeften te » vokjoen en dat die behoeften slechts die-» nen om ons ellendig bestaan te rekken ; » dat onze gerustheid over veel vraagstukken » maar een berusten is in veel tegenslagen, » te vergelijken aan deze van gevangenen » die met verscheidene schilderingen en » lachende landschappen de waiiden hunner » gevangenis zouden beschiiderd hebben : » dat ailes, vriend, maakt mij sprakeloos. Ik » kom tôt inkç^r in mijzelve en vind daar » eene wereld van denkbeelden, maar vaag » en onbestemd, eerder gegtond op voorge-» voelens en op sombere begeerten dan op » werkelijkheid en daadzaken...., » Dat bij de kinderen alies-onnadenkheid » is, 't is hetgeen de opvoedkundigen niet » ophouden te beweren ; maar dat de volwas-» sen menschen even maar groote kinderen » zijn die, al wankelend over de aardopper-» vlakte voortsukkelen, zonder meeraf te » weten van waar zij komen en waarneen zij » gaan ; dat zij geen ztkerder doel voor » hunne daden kunnen aanwijzen en dat men » ze, eveneens, regeert met beschuit, koek » en roede, ziedaar wat niemand zal willen » gelooven ; en, nogthans, is er geene meer » tastbare waarheid. » Ik stem U heel gereedeiijk toe (want ik » weet wat gij mij opmerken gaat) dat dege-» nen de gelukkigsten zijn die, evenals de » kinderen, levende dag in dag uit, hunne » speelpop aandosschen, ze ontkleeden, met » eerbied ronddrentelen voor de schuifiade » waarin Mama de suikerbollen bergt en, » wanneer zij ervan te smullen krijgen, ze met » gulzigheid vers'inden en daarna schreeu-» wen om nog!... Ja, dat zijn geluks'rinde-» ren! » Gelukkig ook dezen die aan hunne niete-» lige werken of zelfs aan hunne buitenspo-» righeden eenen indrukwekkenden titel » geven en die dan aan de samenleving der » menschen in rekening brengenals.reusach-» tige ondernemingen op touw gezet voor » haren voorspoed en voor haren Iuisier. » Wel bekome het hun die aldus kunnen » denken en handelen ! Maar hij die, met een » nederig harte erkent waarop dit ailes uit-» loopt ; die ziet hoe die kleine burger zijn » tuinlje opschikt en er zijn paradijs van 1 » maakt, en hoe die ramp/alige, die onder » den last des levens gebukt gaat, zich langs 1 » zijnenlijdenswegvoortsleeptzonderophcu-» den, aile beidegelijkelijk belangstellend om : » een minuufje langer het licht der zon te : » mogen aanschouwen: hij, zeggen wij, is t » gerust van gemoed : hij bouwt zich insge-» ïijks eene wereld in zich zelve; hij is ge-> » lukkig mensch te zijn, hoe bekrompen ook 1 » zijn vcrmogen weze, onderhoudt hij inzijn 1 » hart het zoete gevoel der vrijheid; hij - » weet dat hij zijne gevangenis zal kunnen » veriaten als hij het zal verkiezen ». * Men ziet hoe diep en wijd der menschen gemoed gewikkeld zit in de ne /elen der be-gocchelirg. Want zelfs Werther die zoo , helder een kijk heeft in de illusies ?ijncr medemenschen, eindigt zijn britf met de omschrijving zijner eigene bagoocheling, namelijk deze van het « zoete gevoel zijner vrijheid ». Immers dat is nog de sterkste begocche-ling van allen, te meenen namelijk dat wij vnj zijn, wanneer de godsgeleerde ons ver-klaart dat er geen blad van een boom valt buiten den vril Gods en dat de man der wetenschap ons komt bewijzen, met de machtigste middelen van het hedendaagseh onderzoek, dat ten gevolge der algemeene wetten die de ontwikkeling van 't heelal beheerschen, aile menscheiijkeen andere dingen niets meer noch min zijn dan tandwielijes inhetwereld- raderwerk. Sphinx. VAN ALLES WAT SherlacK Holmes, de koning der detectieven, de meester speurhond der dieven en afzetters, liet ons, dezer dagen, zijn aanstaande bezoek weten aan de stad van Artevelde, bij middel van blanwe, gele, roos-en ander kleurige aanplakbrieven. Wij die nog immer op den loer Iiggen om te weten te komen waar de gelden Iiggen, die volgens schepcne Anseele en zijn best weten, de heeren der Kuiperskaai, voor ons bestemd hebben, maar waarvan hij ons om den drommel -het uitbetalingsbureel niet wil aanwijzen, zelfs niet mits 10 °/0 kommissieloon voor hem, wij dachten er aan den beruchten speurder eens zijn g?ti<icht te vragen. Maar ziet, daar vernàmen wij dat zijn bezoek eigen-lijk «Vooruit» gold en toen hebben wij onze verwach-tingen op zijne mogelijke medehulp aan ons opge-geven.Immers Holires zal in «-Vooruit » meer dan de handen vol hebben : eerstens, om het tôt hiertoe onvindbare uit « Vooruits » koolmagazijn gestolen geldkoffer op tesporen; tweedens, om ook de dieven te kunnen ontdekken. Wij hopen vurig dat de man daarin moge ge'ukken, opdat de beheenaad van « Vooruit» opzijn beurt ons, De ]%■ aarhéid, wat g nadelijker bëhandele en in stede van 10,000 ballekens, zich evenals voor De Werkman jj van Aalst, met één frank, of beter met niets tevreden | stelle. IWcnderlijke gaaien. — Dat zijn de menschen! Voôr den oorlog, ioen zij een gouden tijdperk beleefJerf, iets dai zij ma-ir eerst, nu dat zij in — of liever uit — de patafen zitten, gev/aar worden, bevonden zij zich, i in 't algemeen, trch zoo ongelukkig, verdrukt, versto-ken van aile rechten, reddeloos, gedwongen, gemuil-band, verongelijkt enz., enz. Kortom, het was een toestand die aile dagen meer gespann?n en onui'.-staanbaar w^rd. En hoe hooger de trap van beschaving en ontwi'ikeling der volken, hoe meer bij dezen de toestand voor onmogelijk vol te houden scheen.lnder-daad hoorde men weinig van ondragelijke toestanden bij de L'p'anders, de. Eskimos, de Samcjeden, de Vuurîandcrs, de Boschjesmannen, de Hottcntotten «nz. spreken. En de toestand spande zich inderdaad zoodanig dat , de koord brak en de oorlog uitba'stte... En nu, volgens wij in de rrçeeste bladen lezen en van de « gaaïen» h'ooren napraten, er maar mag op vrede gehocpt wordtn door het toedreigen van den algemeene» hongersnood, zegt men : « Wat zouden'wij toch gelukkig zijn w.'ren wij weder als vroeger ». Wonderlijke gaaïen! Mv-n leze Lafjniait,e's fabel : De kikvorschen die een koning vragen. De geliefkoosds sport onzer tljdgetiooten. — Dat blijkt de .ooilog te wezen. Zulks werd dezer dagen, te Lon-den, op een officieel banket verklaard door twee ge-zaghebbende lefders die er toch meer van moeten weten dm gewone stervelingen. V Igens de Nieuwe Rotterdamsche Courant, zaten, inderd.iad, de Engelsche generaal French en de Boe-rengeneraal Smuts, die elkaar over 18 jaar, drie jaren lang, zoo fel bekampt hebben, samen aan den feest-disch. En na wat over koeijes en kalfjes gekeuveld te hebben, kwam de lange vechtparlij van over 18 jaar ter sprake : «Het Engelsche léger, zei French, heeft, naar ik hoop en geloof, den na^m, dat het den oorlog met die edelœoedige riJderlijkheid heeft gevoerd, welke hem alleen in de oogen van de beschaving kan verrecht-vaardi,;en, eerlijk verdi-nd, en ik verbeug mij, als ik in het verleden terugblik en zie hoe onze vijmd, toen, onder aanvoering van mannen ais Boiha en Smu s met ons gewedijverd heeft in de voortdurende be-irachling van die mooie gevoelens, welke wakkere vijanùen altijd moeten aankweeken.» Generaal Sgiuts bleef bij die wellevende ridderlijk-heid van French niet ten achter, wel integendeel : « De oorlog tusschen ons, wedervoer de leuke Boer, werd aan weerskanten in een sportmansgeest en op een zuivere ridderlijke wijze gevoerd!» 't Is zoet el troostrijk van zulks te weten, vooral voor dezen die bij dien ridderlijken sport have en goed, of lijf en leden hebben ingeschoten. Dulce et décorum est pro " sporte „ mori ! Maar wat hebben onze gazetten ons dan over 18 jaar wijsgemaakt ! Duurzame vrede. — Wij lezen in de meeste bladen dat ten aile kaite, bij de roode gaaïenleiders vooral, de overtuiging heerscht dat «een duurzame vrede in Europa gewaarborgd wordt ç>p den grondslag dat de beschaafde (!) volkeren het recht bezitten hunne tevenswijze te bepalen en hun staatsbestuur zelf vast te stelien. » Maar wat wordt dan de klassenstrijdî Aan 't mkeerd adres. — Wij lezen in de Nieuwe Gazet van Gent den open brief van Victor Van der Straeten, Tarwestraat, 62, te Gent, gericht aan Burge-meester Braun, waarin de schrijver zich den tolk maakt van vele klachten over de verschillige stadsdiensten. Volgens bijgaand sehrijven had steller «zich eerst naar de redac ie van het dagblad Vooruit begeven > en «bij den eersten regel dien F. Hardyns las, had deze gezegd da' hij hem niet kon opnemen ». Natuurlijk! dat ligt zoo immers in de geheime over-eenkomsten der ' Entente socio-libérale » : Emiel Zoetekoek behield voor zich de glimlachende, fluwee-len, d-r-nzige taakjes; Eedje met den ijzeren arm, de straffe, ruwe, schubl ige karweien. Zulke verdeeling van den arbeid ligt in den aard eener economische overeenkomst tusschen het heerschzuchtig kapitaal en de werkende klàsse. V. d. Straeten zou, evenals de Russische gaaïen, de rooden moeten opstoken om het voorbrengen der geheime verdragen te eischen ! De plaag der dorpen. — Dat ook in Amerika, de drankgeesel tôt een maatschappelijk vraagstuk is ge-groeid, bewij t het. volgende telegram dat" verscheen in de Holiandsche bladen : « Amsterdam, 23 Mei : Aan de « Daily Telegraph » wordt uit New-York gemeld : Binnen eenige dagen komt in het Kongres de kwestie van het uitvoeiverbod van geestrijke dranken in het gansche land ter behandeling. Aan de Bondschatkist zal door dit verbod een verlies van bijna /8 millioen dollar toegebracht worden. Ook buiten het drank-bedrijf zijn velen tegen het verbod, uit vrees dat het ook na den oorlog zou kunnen behouden blijven. » Te.Le Havre, te Parijs, te Londen, te Petersburg en nu te Washington, beurtelings hebben de regeeringen voor dit moeilijk vraagstuk te staan. Moeilijk op te lossen, inderdaad, alswaniieer men bedenktdat in eene demokratie, drinkebroers eu andere, al zij liet ook om verscheidene, uiteenloopende reden zoo sterk,aan den drank verslaafd of aanbelangd zijn. - — «-ch»— — Doelfreffende propaganda Het verhaal van den slag in « Ons Huis », geleverd door de deelnemers zeif aan den strijd, heeft bij sommigen onzer lezers nog al verbazing ver wekt. « Gaat dat daar al îoo » ? vragen zij zich af, en met de eigenaardigheid ons allen eigen, om voor ailes een reden te zoeken, meenen zij die gevonden te hebben in de oorlogsberichten van Vooruit, waarvan de lezing de krijgslust zou opwekken. Aan het front niet kunnende gaan, moeten die menschen toch op iemand hun vechtlust bot vieren, meenen zij. Zulke gedachten kunnen maar opkomen in hoofden die onze vrienden niet kennen. Hun krijgshaftigheid dagteekent niet sedert den oorlog, maar is reeds zeer oud. Zij komt volgens ons voort uit de doel-treffende propagande sedert jaren met over-leg gevoerd. Onophoudend werden de volgelingen tôt strijden aangevuurd. Strijd tegen aile kapifalis-tenen uiibuiters — buiten die van «Vooruit » ; — strijd tegen de regeering als die geen sterrrecht wik'e geven, dat meer baantjes be-loofde voor de leiders ; strijd tegen de ge-meentebesturen die weigerden de schepen-' zetels met de leiders te deelen ; strijd tegen

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.