4 December 1915 Nr 49 38e Jaargang HET VLAAMSCH HEELAL Vrij en Onafhankelijk Katholiek volksgezind weekblad voor Vlaamsche en Algemeene Belangen INeCHRIJVING»PRIJ8 Voor een jaar fr. 5.— Voor 6 maanden » 2.75 Voor 3 maanden » 1.50 Voor Nederland » 5.50 Voor 't Groot Hertogdom Luxemburg. . » 5.50 Voor andere landen » 7.00 Dit blad verschijnt den Zaturdag morgend.— M en teekent in bij den Uitgever en in aile postbureelen, alsook bij de briefdragers. Roofdopsteller : JOHAN LEEMANS Deo Juvante Vincam ! Aile artihelen en mededeelingen moeten vàor Donderdag avond ten bureele besteld zijn, uitgenomen de aankondigingen, die worden inoewacht tôt Vrijdag avond. Afzonderlijke nummers Tan dit blad zijn te bekomen ten onzen bureele, Carnotplaats 65. — 1 O centiemen het nummer. A,\\KO\I> IG I.VGIi \ Den regel fr. 0.20 Kleine aankondiging » 0.50 Begrafenisbenoht » 5.00 Groote aankondigingen bij overeenkomst. Voor aankondigingen buiten de provincie, wende men zich tôt de Agencie HA VAS, Martelarenplaats 8, Brussel, an Beurs-plaats 8, te Parijs. Voor aile andere aankondigingen ten bureele CarnatpleatR (Laar) BK, Bor^erhout-Antwerpen Taal- en Volkenkunde Het is reeds bestatigd, dat de huidige wereldoorlog veel heeft bijgedragen tût de kennis van taal- en volkenkunde, waarbij de aardrijkskunde onvermijde-lijk aangepast wierd. Vele menschen die niet verder blikten dan in hun dagelijkschen kring, niet verder dan hun dorp, hunne stad of hun land, hebben thans kennis gemaakt met vreemde talen, vreemde volkeren en landen, en aldus hunne wetenschap iets of wat uitgebreid. * * * Buiten dezen waren er ook, die over dit ailes vroeger wel konden meê spreken, maar er over oordeelden gelijk een blinde over kleuren. Nu echter hebben zij de werkelijkheid kunnen waarnemen en hunne gedachten van vroeger zullen dienaangaande merkelijk veranderd zijn. Zoo waar is het, dat de ondervinding leert, en dat de praktijk de beste der leerscholen is. * * * Nederland namelijk, slechts vier tôt vijf uren van bier gelegen, was voor velen een onbekend land, zoowel onder opzicht van taal en zeden, als onder dit van ligging en volksaard. De vlucht naar Egypte in October 1914, heeft dit land doen ontdekken en door velen doen waardeeren. Wat zij vroeger slechts kenden bij name, hebben zij toen in daden kunnen waarnemen. Velen die vroeger groote reizen deden en immer hunne blikken naar 't Zuiden richtten, hadden nog niet eens Nederland gezien en stonden dienaangaande op dezelfde lijn met lieden, die naar verre landen reizen om « muzeums » en andere merkwaardigheden te bewon-deren, terwijl zij deze van hun eigen land, van hunne eigene stad niet kennen. # * * Wat velen in deze toestanden onder-vonden hebben, 't is dat zij vroeger in hun eigen land iets minachtten, dat in dit vreemde land min goed is, namelijk de taal. De minachting voor het Vlaamsch ging bij hen dikwijls gepaard met eene bewondering voor 't Nederlandsch, alhoewel zij persoonlijk niet in staat waren of zich nooit de moeite gegeven hadden, een onderscheid tusschen Vlaamsch en Nederlandsch te maken. * * # Feitelijk bestaat daarin geen onderscheid, 't is één en dezelfde taal, van gelijke uitdrukking en schnjfwijze, maar elke vogel zingt gelijk hij gebekt is, en alleen onder dit opzicht is er een onderscheid tusschen Vlaamsch en Nederlandsch. Het Vlaamsch is een-voudig en zuiver, het Nederlandsch zangerig en hoogdravend. * * * En wonderlijk mag het nu heeten, dat velen die vroeger het Vlaamsch voor iets minder hielden dan het Nederlandsch, thans van gedacht veranderd zijn. Zij lazen vroeger noch Vlaamsch, noch Nederlandsch, en dit was de oorzaak van hun verkeerd oordeel. Nu er geene Fransche bladen zijn en zij Vlaamsche en Nederlandsche bladen hebben moeten lezen, geven zij de voorkeur aan de Vlaamsche, die zij eenvoudiger en duidelijker vinden. * * * Taal en stijl zijn ook twee verschil-lende zaken. Het Nederlandsch is doorgaans te langdradig en met te veel bastaardwoorden doorspekt. 't Vlaamsch is kortbondig en zoo veel mogelijk gezuiverd van vreemde woorden en vreemde uitdrukkingen. Dit lust ons volk zoowel als de meer ontwikkelden. # * * In Vlaanderen is sinds eenige jaren tusschen de jongere schrijvers eene neiging, om hunnen stijl onnatuurlijk en duister te maken door woorden-smederij en hoogdravendheid. Dit kan bij enkelen bevallen, maar niet bij de algemeenheid. Op hen is de onlangs gevonden en onuitgegeven bedenking van den wijsgeer Schopenhauer toepas-selijk, luidende als volgt : « Schoone menschen zullen liefst zoo weinig » mogelijk hun lichaam willen bedekken ; de » leeljjke menschen daarentegen zullen trach-» ten zooveel mogelijk door de scboonheid der » kleeren en versierselen uit te blinken. Even-» eens zal een groote geest trachten zich op de » eenvoudigste, gemakkelijkste en duidelijkste » wijze verstaanbaar te maken ; schrijvers van » geringe waarde daarentegen bedienen zich » van moeielijke, verwarde, ingewikkelde » zinnen, van lange, buitengewone woorden, » en kleeden de eenvoudigste gedachten op de » duisterste wijze in. Als men ze leest, denkt » men met een klein, ziekelijk misbaksel te » doen te hebben, dat zicb scbitterend, rijk, » reelkleurig, maar smakeloos, ruw uitgedost » heeft. » * * * 't Is gesteund op die bestatiging dat vele lieden, al zijn zij geene wijsgeeren gelijk Schopenhauer, het Vlaamsch nu zuiverder, duidelijker en sierlijker vinden dan het opgeschroefde Nederlandsch, dat zij vroeger bewonderden zonder het te kennen. En velen die thans verklaren dat het Vlaamsch dood zal zijn na den oorlog, zullen wel tôt betere gedachten komen. J. L. m i [—■ni imb■■■■■■■■■■■■■■■■■■ DE TOESTÀND HIER ENËLOERS NEDERLAND. — De nieuwe gezant bij den Paus is de heer Van Nispen tôt Sevenaer, lid der Kamer voor Nijmegem. Hij zal als zoodanig zijn ontslag geren en in de tweede helft van December naar Rome vertrekken. — De haven van Rotterdam lijdt voort-durend door de oorlogsomstandigheden. De laatste week kwamen er slechts 5G schepen aan tegen 67 de vorige week. — De bespreking over de grondwetsher-ziening en over de nieuwe belastingen neemt eene groote plaats in. Het zal er in de Kamer vinnig toegaan want op beider gebied zijn de partijen zeer verdeeld. —o— AMERIKA. — Een aantal Amerikaansche miljonairs hebben zich reeds doen kennen door hunne buitengewoon groote lieldadigheid Tusschen hen schittert vooral Carnegie, die onlangs tachtig jaar is geworden en reeds vier honderd miljoen dollars aan goede werken heeft besteed, aan stichtingen van allen aard ten nutte der menschheid. Hij is van meening dat al hetgene hij « gewonnen » heeft, of toch het grootste deel, naar de gemeenschap moet gaan, die hy aanziet als zijn algemeene erfgenaam. GRIEKENLAND. — In dit land waar eerlang opnieuw algemeene kiezingen moeten j gebeuren, zal iets voorvallen dat zelden is ! voorgekomen ; gansch eene politieke partij, j namelijk deze van den gewezen eersten ■ Minister Winezelos, zal geen deel aan den • strijd nemen en zich dus onthouden. j -o- FRANKRIJK. — Vele oude gebruiken j komen thans terug in voege, gedwongen door : den nood, en dit niet enkel in Frankrijk maar J ook in andere landen. De Franschen die het * bronzen of koperen geld hadden afgeschaft en j vervangen door nickel, gaan nu weer bronzen j stukken uitgeven om in de pasmunt te voor- j sien. In België hebben wij reeds zinken en in [ Duitschland yzeren pasmunt, hetgeen doet ' denken aan de gebruiken in overoude tijden, j toen het geld zoo zwaar woog, dat 't moeielijk of in 't niet te behandelen was. Meer andere overoude gebruiken komen nu terug in voege in zake van verlichting, van verwarming en vervoer, hetgeen ons een denkbeeld kan geven van de armzalige tjjdea ; die onze voorouders beleefden. Voor ons zal dit ailes slechts tijdelijk zijn en licht om j dragen, want na regen komt zonneschijn, en * na lijden verblijden. ROME. — Er is gemeld dat de Paus dit jaar andermaal een beroep zal doen op de oorlog-voerenden, om tijdens de Kerstmisdagen een wapenstilstand te bekomen. Voor het aan-staande consistorie zijn te Rome reeds ver-scheidtne vreemde kardinalen aangekomen. DENEMARK. — Zoowel als Zweden en Noorwegen, zoowel als Zwitserland en andere landen, heeft Denemark verscheidene zijner handels- en nijverheid«maatschappijen zien bloeien. Terwijl de Staat verliezen deed door mindere inkomsten, boekten die maatschappijen integendeel groote winsten, oorlogswinsten geheeten, zoodat in die landen spraak is daarop eene groote belasting te stellen. Op die wijze zou de Staat gedeeltelijk kunnen weerbekomen wat hij op een ander gebied heeft verloren. In Nederland is zulk eene belasting reeds begrepen in de nieuwe belastingsontwerpen van Minister Treub, die zoowel de rechtstreekscbe als onrechtstreeksche belastingjn in gelijke mate wil verhoogen. Pax Uit de Gazettenwereid Het verleenen van het monopool voor graan-invoer aan twee Nederlandsche firma's, heeft reeds veel beknibbelingen uitgelokt tegen den Minister Posthuma. Het is nu zelfs zooverre gegaan, dat de Minister van 't Gerecht eene vervolging heeft doen inspannen tegen een blad van Amsterdam ; de gekende Socialist Polak, gemeenteraadslid te Amsterdam, ver-klaarde de schrijver van dit artikel te zijn. Ook tegen het dagblad de Telegraaf is om dezelfde reden eene vervolging ingesteld. Beide bladen beweerden dat dit monopool eene begunstiging is, door geene enkele omstandig-heid gerechtvaardigd. De nieuwe inschrlfvers op het Vlaamsch Heelal voor 1916, ont-vnugen het blad vun heden tôt nieuw-jaar Uosteloos. Xe dezer gelegenbeid bedenke men, dat de di'ie beste mïdde-len om een blad te onderitteunen, zijn : voor Inschnjvers te zorgen, voor aankondigingeo en voor nuttige mede-deelinsen. De Nieuwere Scholen in de Yrije Natuur V Na Engeland (1889) en Duitschland (1898) deed Frankrijk in 1899 zijne intrede in de beweging tôt bervorming der opvo«ding. De schitterende bij val door zijn A quoi tient la supériorité des Anglo Saxons ? bebaald, en bijzonderlijk de algemeene belangstelling door de beschrijving van Abbotsholme en Bedales opgewekt, deden in Edmond Demolins, den betreurden Franschen socioloog, den wensch ontstaan die nieuwere opvoeding ook in Frankrijk in te voeren. Door een aantal klaarziende en geestdriftige vrienden g«holpen, stichtte hij de École des Roches, te Verneuil-sur-Avre, in het département der Eure. Bjj hare opening had de school te lijden aan een kwaal, die gewoonlijk de nieuw gestichte scholen niet aanvalt : er boden zich te veel leerlingen aaD. Te veel leerlingen uit aile hoeken van Frankrijk toegestroomd, zonder in het minste voor-bereid te zijn tôt dit leven van betrekkelijke vrijheid dat men hen wilde doen leiden, zonder geleerd te hebben den handen-arbeid naar waarde te schatten, zonder den « lycéen » met ontwikkelings-vooroordeelen doorkneed, die men zoo dikwijls onder Frank-rijks schoonen hemel aantreft, afgeschud te hebben ; ook te veel meesters die niets yan de nieuwere ziel- en opvoedkunde afwisten, zelf ook van den scholastieken en een weinig pedanten geest doordrcngen die hier en daar nog wel in de schaduw der lyceeën opbloeit ; ten slotte een meer theoretisch dan practisch bestuur, een al te verheven droombeeld, te veel zaad in eenmaal op een te harden grond gestrooid, dit ailes veroorzaakte veel moeielijk-heden in de eerste tijden van het bestaan der Ecole des Roches. Ten huidigen dage is er orde in dit mieren-nest gekomen Dank aan de aanhoudende wils-kracht eu het klaar doorzicht van den huidigen bestuurder, M. Georges Bertier, is de Ecole des Roches zonder tegenspraak de eerste der Fransche Nieuwere Scholen geworden. Van 1902 tôt op heden is de school onophoudelijk vooruitgegaan. En indien zij thans een paar honderd leerlingen telt in zes op zich zelfstaande j huizen, als regel onder het bestuur van een ! gehuwd liuisvader verdeeld, indien de aandacht der Fransche ouders en opvoeders steeds op deze school getrokken wordt, indien de bezoekers — en onder hen zeer hooggeplaatste personen — er toestroomen, indien ook de bij val der ambtelijke examens de uitmuntend-heid der studiën komt bewijzen, dan is dit voornameljjk te wijten aan het zedelijke over-wicht en den hoogen inrichtingsgeest van den tegenwoordigen bestuurder. Men mag als grondwaarheid vaststellen, dat elke type van Nieuwere School eenigermate den geest weergeeft van het ras in welks schoot zij ontstaan is. In Engeland wordt ailes naar de opvoeding van den wil bijeen-getrokken. In Duitschland speelt het gevoel de voorname roi en dient er als hefboom in het zedelijk leven. Frankrijk is het rijk van het verstand, van de klare en eenvoudige rede, en het is dus wel natuurlijk dat het verstandelijk leven in de Ecole des Roches een veel aan-zienlijker plaats bekleedt dan overal elders. Het exaam, die sleutel der hoogere studiën en der meeste maatschappelijke standen, wordt hier niet versmaad of als bijzaak aanschouwd, zooals het in de Engelscbe en Duitsche Nieuwere Scholen het geval is. Hoewel door de ambtelijke programmai ingetoomd, wordt het onderwijs nauwkeurig nagezien en gedurig verbeterd. Buiten het onderwijs zelve, nemen de schouwspelavonden, de voordrachten van bezoekers, meesters of leerlingen, en de besprekings avonden een groote plaats in. Onder de belangrijke nieuwigheden der Ecole des Roches dienen vermeld te worden het verblijf in den vreemde voor het vlug en practisch leeren der levende talen ; de groote keus van gewoon wetenschappelijk en kunstig handwerk die de leerlingen omgeeft ; de inrich-ting van een bijzondere afdeeling om de jonge-lieden die zulks verkiezen, tôt den handel, den practischen landbouw en de koloniseering voor te bereiden. Onder oogpunt van geloofs-belijdenis is de Ecole des Roches niet onzijdig als de meeste andere Nieuwere Scholen, maar aan de Katholieken en de Protestanten, die tôt elkaar in verhouding staan als 4/5 tôt 1/5, wordt een godsdienstige opvoeding gegeven door de bedienaars van beide eerediensten. In Frankrijk is er veel over de Ecole des Roches gestreden geworden, en talrijke dwaal-begrippen worden er over verspreid. Het is geen « sportschool » zooals men dikwijls hoort beweren, en nog minder een school vanjonge en rijke liefhebbers, Zij toont aan geheel de wereld dat de jongelingen van gegoede familiën weten te werken, en dit ook kunnen, dat de eergeest niet uitgestorven is in Frankrijk, en dat het puik der natie de vlag van den verstandelijken roem der Latijnsche landen hoog in eere wil houden. Wanneer men op het beteekenend werk neerblikt dat hier verricht wordt, dan vraagt men zich onwillekeurig af wat Frankrijk wel zijn zou indien van heden tôt morgen de lycaums tôt Nieuwere Scholen hervormd werden ! Maar wat al vooroordeelen moeten niet vervallen eer men zoo ver kome ! Het vooroordeel der klassieken tegenover de natuur-wetenschappelijken, dat der ontwikkelden van allen aard ten opzichte van het handwerk, dat der ambtenaren en helden van het Staatspensioen tegenover de onafhanke-lijken, de self-made-men en de struggle-for-lifers ! Demolins zou gezegd hebben : de vooroordeelen der gemeenschappelijken tegenover de afzonderlijken. En dàt is het juiste woord. De Ecole des Roches vormt beters dan « bacheliers » : zij vormt menschen, en aan degenen die haar bevitten kan zij antwoorden : Non scholœ sed vitœ discimus. Hare leuze getrouw wil zij jongelingen vormen « wel gewapend voor het leven ». Over het algemeen is de Franschman — en daardoor moet hier de huisvader uit den burgerstand verstaan worden — nog niet ryp genoeg om de Nieuwere Opvoeding naar waarde te schatten. Zes scholen die het voor-beeld der Ecole des Roches opvolgden, hebben hunne poorten moeten sluiten. De over-blijvende, de Ecole de l'Ile-de-France te Liancourt (Oise), die van 1901 dagteekent, en de Collège de Normandie, nabij Clères (Seine-Inférieure), in 1902 gesticht, hebben zich voorzichtigheidshalve dichter bij het model der Staatsscholen aangesloten : hoogeschool-leer-wijzen en vrij handwerk. Door hunne ligging in de vrije natuur en hunne zorg voor al wat gezondheid is, blijven zij nog by de Nieuwere Scholen vermeld. Maar de bij val dien zij ver-werven, bewijst duidelijk dat talrijke ouders deze voorzichtige opvoeding boven die der meer hervormingsgezinde scholen stellen. Nog moet er hier gesproken worden van een eigenaardige Nieuwere School, door M. Ernest Contou in 1904 te Chalais (Charente) gesticht en in 1910 naar Lamotte-Beuvro.1 in Touraine overgebracht. De Ecole d'Aquitaine et de Touraine is een kloekmoedige poging om de Nieuwere School volksgezinder te maken, en om het eenvoudige leven dat zijn bestuurder gedurende vijf jaren bij Dr Lietz leidde, ingang te doen yinden. Bijna al het

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.