27 Maart 1915 Nr 13 38e Jaargang HET VLAAMSCH HEELAL Vrij en Onafhankeïijk Kaîhoiiek volksgezind weekblad voor Vlaamsche en Âlgemeene Belangen Voor een jaar fr. 5.— Voor 6 maanden » 2.75 Voor 3 maanden » 1.50 Voor Nederland » 5.50 Voor 't Groot Hertogdom Luxemburg. . » 5.50 Voor andere landen » 7.00 Dit blad verschijnt den Zaturdag morgend.— Men teekent in bij den XJitgever en in aile postbureelen, alsook bij de briefdragers. —■«—Maarrtiw 11 rarwirai Roofdopsteller : JOHAN LEEMANS Deo Juvante Vincam ! Aile artihelen en mededeelingen moeten vdôr Donderdag avond ten bureele besteld zijn, uitgenomen de aankondigingen, die worden ingewacht tôt Vrijdag avond. Afzonderlijke nnmmers van dit blad zijn te bekomen ten onzen bureele, Carnotplaats 65. — 1 O centiemen het nummer. AAJKflCOIWDIGirWGENT Den regel fr. 0.20 Kleine aankondiging » 0.50 Begrafenisbericht » 5.00 Groote aankondigingen bij overeenkomst. Voor aankondigingen buiten de provincie, wende men zich tôt de Agencie HAVA.S, Martelarenplaats 8, Brussel, en Beurs-plaats 8, te Parijs. Voor aile andere aankondigingen ten bureele Carnotplaats (Laar) «S, Bors;erhont-Antwerpeii Spot en Wetenschap Verscheidene voorname bekeeringen worden thans opgeteekend. Vele lieden, zoogezegde geleerden, die meenden heel erg te zijn door het geloof hunner vaderen te verloochenen, komen van die dwaling terag. Geschokt en verlicht door de manmoedige daden, in aile legers door het geloof ingegeven, begrijpen zij thans dat het geloof een onmisbaar iets is in de leiding der vol- keren en in 't bestaan der Staten. * * # Wat in de dwaling der zoogezegde geleerden het meest tegensteekt, 't is de spotternij die zij aanwendden tegen iets dat zij niet kenden. Nu zij zich bekeeren en bekennen dat zij gedwaald hebben, komt hunne spotternij van vroeger des te meer voor als eene onzinnigheid, onwaardig eener oprechte wetenschap. * * * Buiten het feit dat zij iets beknibbel-den en bespotten waarin zij niet geloof-den omdat zij het niet kenden, moeten wij ook aannemen dat de spotternij juist het tegenovergestelde is van wetenschap. Zij bekennen immers nu zelven, dat zij geene wetenschap hadden en enkel de zienswijze of het geloof van anderen minachtten, uit onkunde en onwetendheid. * Niemand is verplicht te gelooven, of beter nog : iedereen kan niet gelooven, vermits het geloof eene gave en een licht is dat niet iedereen kan bezitten. Maar de eerste vereischte van deftige en wecenschappelijke lieden is nogtans, dat zij de denkwijze en 't geloof van anderen eerbiedigen en er niet meê spotten. * * * Hun onredelijk voorbeeld heeft een nadeeligen invloed uitgeoefend op het volk, ten minste op dit volk dat naar de spotternij dier zoogezegde geleerden luisterde. Hunne bewering dat gods-dienst en geloof in strijd waren met de wetenschap, maakte vele eenvoudige en verwaande lieden tôt gemeene god-loochenaars, zonder te weten wat zij deden. Zij ook meenden dat de wetenschap enkel bestond in spotternij, en niet in kalme en grondige redeneering. * * * Die spotternij wierd aldra lastertaal, en aldus wierden heilige zaken en instellingen niet alleen bespot, maar ook op de gemeenste wijze bevlekt. En die gemeene handelwijze wilden zij bedekken of goed maken door zich te beroepen op eene wetenschap, die feitelijk niet bestond en die zij, in aile geval, niet bij machte zouden zijn te begrijpen. ♦ * * Daar zijn er die niet willen gelooven omdat zij het geloof niet begrijpen, maar bègnjpen zij wel de wetenschap ? Tusschen degenen die zich op de weten schap- beroepen om het geloof op onredelijke en domme wijze te bespotten, zijn er duizenden die evenmin een juist begrip der wetenschap hebben. Want de wetenschap is geenszins in strijd met het geloof, zoo min als het geloof in strijd is met de wetenschap. 'fr * * Ware de wetenschap duidelijker en vatbaarder dan het geloof, dan ware het geenszins noodig het geloof door spotternij te bekampen. Die wetenschap zou op haar zelve voldoende zijn om ! ailes wat tegen haar opkomt, in het duistere of in het ongelijk te stellen. De bekeeringen die thans worden gemeld, bewijzen zulks ten voile. Die bekeeringen doen bovendien de goede trouw van gewezen verdwaalden uit-schijnen. Maar tusschen degenen die blijven spotten, hoevelen zouden er daar tusschen zijn, die uit goede trouw handelen ? Het spotten op zich zelven sluit die goede trouw reeds uit, bijzon-der indezeomstandigheden, nu iedereen gewaar wordt dat er eene hoogere macht bestaat die ailes leidt en bestuurt. * * * Ware dit niet zoo, dan zou de wetenschap het nu hard te verantwoorden hebben. Immers, vermits zij beweert iets meer te zijn dan het geloof, dan zou zij ook iets meer moeten kunnen, maar in dezen oogenblik laat zij daar-van niets gevoelen. Troost, opbeuring en moed is nog alleen in het geloof te vinden, en daarom komen vele verdwaalden terug tôt het geloof hunner vaderen, die door daden van moed en zelfopofïering den vaderlandschen grond hebben geheiligd en ons vertrouwend doen opzien naar de toekomst, die ons vrede, eendracht en welvaart moet aanbrengen. J. L. D ET 0 ESTA N D HIE B EN E L D E RS DENEMARKEN. — Tusschen de landen die nauwgezet hunne onzijdigheid in den bestaanden oorlog trachten te handhaven, is Denemarken wel het meest in aandacht te nemen. Tôt heden is daar echter nog niet veel voorgevallen, dat in betrekking met den oorlog siaat, ondanks de jacht op schepen ter zee. Nog maar enkele schepen en vliegers zij ri in Denemarken geko-men en daar vast gehouden. Denemarken had in 1864 te strijden tegen Pruisen en Oostenrijk; het verloor daardoor twee provinciën, namelijk Sleswig en Holstein. Beide provinciën hebben eene bevolking van 1,388,000 inwoners. —o— 1TALIË. — Voor 't geval Italie in oorlog zou komen 't is eender met wie, is het reeds bedongen dat de Paus in zijne vrijheid om met de Katholieke wereld in betrekking te blijven, niet zal belemmerd worden. Dit is zoo reeds toegezegd door de Italiaansche Regeering, maar de gebeurtenissen zijn soms sterker dan overeenkomsten. Geheel omgeven door zeeën, is Italie langs aile kanten zeer onveilig, zoodat de gemeenschap of betrekking met het buiten-land, aldra zou kunnen afgsneden zijn. —o— ZWITSERLAND. — Indien Italie in oorlog moet komen, dan zal Zwitserland geheel inge-sloten zijn door oorlogvoerende landen, 't zij tusschen Duitschland, Vrankrijk, Oostenrijk en Italie. Zwitserland is tevens verdeeld in een aantal regeerende kantons, die elk een taal der oorlogvoerende spreken, namelijk Fransch, Duitsch en Italiaansch. Zwitserland is een onzijdige staat en telt 3,325 000 inwoners. Het is een der zeldzame Republieken in Europa. 't Is Napoléon I die van deze Republiek eenen bondstaat maakte. Alhoewel uit drie verschil-lende volkeren bestaande, is er geene al te groote verdeeldheid. Ook heeft elke taal daar hare volkomen rechten en zijn de Zwitsers dus beter behandeld en bedeeld dan de VlamingeD. ZUID-AFRIKA. — Over het lot van De Wet \ is nog geene beslissing genomen. Uit aile j landen komen er smeekschriften, om genade \ voor De Wet te vragen. Het rekken en trekken ; van 't geding, heeft denkelijk geen ander doel I dan den ongelukkigen generaal in 't leven te | houden en om het middel te vinden tôt zijne vrijlating. Generaal De Wet hoopte door zijn optreden tegen Engeland, nu de Engelschen al hunne ï macht in Europa noodig hebben, de vrijheid ! van Transvaal en van den Oranje-Vrijstaat te • heroveren, maar hij heeft zich bedrogen in den ! gemoedstoestand van Botha en andere voor- ' rnalige aanvoerders der Boeren. Botha bleef getrouw aan Eageland en De Wet stond bijna ; gansch alleen in zijnen opstand en wierd door zijn eigen volk en door zijne eigene vrienden ; bestreden. —o— h NEDERLAND. — België vormt tegenwoor-dig in Nederland bijna een Staat in den Staat. Lagere, middelbare en hoogere Belgische scho-len en Belgische instellingen van allen aard, doen er door de vluchtelingen een nieuw vader-land vinden. De Belgische Staat zelf houdt door tusschenkomst van Nederland zijne betrekkin-gen staande tusschen het personeel der openbare diensten en beheert er den geldelijken toestand vau 't land voor hetgene verscheidene verplich-tende uitbetalingen betreft. zooals jaarwedden, pensioenen, enz. SERV1Ë. — Dit land heeft met den Paus eene overeenkomst of Concordaat gesloten, tôt vrijwaring van de belangen der Christenen aldaar. Intusschen is de oorlog tusschen Oostenrijk en Servië bijna uitgewoed, want er wordt weinig of niets meer over vernornen, zoornin als van Monténégro, waar de v&der van de Koniugin van Italië, Koning is. Pax Uit de Gazettenwereld Dat de dagbladen, zoowel als al andere nijverheden, door den oorlog veel moeten lijden, zal wel iedereen begrijpen. Dat ook vele dagbladen, vooral in België, te niet zijn gegaan even als andere nijverheden, dat is ook onver-mijdelijk geweest. Zelfs de dagbladen van Parijs, alhoewel het Fransche volk gaarne dagbladen leest, hebben er veel door geieden. Wij hebben reeds het verdwijnen gemeld van L'Univers en de dood van zijnen bestuurder; nu wordt nog het verdwijnen aangekondigd van UAutorité, wiens hoofdopsteller M. Guy of Paul de Cassagnac is gesneuveld in den Elzas, alsmede de Lanterne, de Evénement, de Rappel, de Gil-Blas en meer andere. Ee jige dagbladen zagen bovendien hunne oplage merkelijk verminderen. De Matin daalde van 800.000 op 300,000 ; het Journal van 1,400,000 op 500,000. Andere dagbladen echter hebben bijgewon-nen : L'Echo de Paris klom van 100,000 op 600,000 ; Figaro en Gaulois wonnen ook veel bij, en Petit Journal en Pelit Parisien, de twee volksdagbladen, bebielden nagenoeg hun getal. Het blad van Jaurès, L'Humanité, is, na dezes dood, ook fel gedaald. De Parijsche uitgaven van de New-York Herald en van de Daily News, doen groote mededinging aan de Fransche dagbladen, gelijk de Nederlandsche bladen Nieuwe Rotterdam-sche Courant, de Maasbode, het Vaderland en meer andere, onder de zwingen schieten der Belgische bladen. Na den oorlog zal ailes weer tôt het vorige terugkeeren, maar het nadeel zal nog lange jaren zijnen kneepdoen gevoelen. Hildebrand Boeken en Letterkunde in Nederland Het boek is de Hoogeschool onzer dagen. Carlyle XV I. — Over Scliuim- en Bastaardwoorden 3e Vervolg Wij koesteren het vaste gedacht dat dit zeer \ veel nut oplevert voor onze taal, al ware het | maar door een d.im op te richten tegen den jj « stortvloed van bastaardij » die ons met ! Woordenlijst en Woordenboek uit het Noorden komt overstroomen. Wij zeggen met ; den heer Paul Bellefroid. hoogleeraar te Hasselt « Moge (in dit zuiveringswerk) rechts i of links een Dietsch woord voorkomen, dat j ons vreemd schijnt omdat wij het niet kennen, s of moge zelfs hier of daar eene gewaagde j uitdrukking of eene min gelukkige woord- jj koppeling aangewend zijn, geene reden zien | wij daarin om tegen dea schrijver den steen s op te nemen, daar toch, eenige mogelijke f zwakheden op zijde gelaten, het werk een I verborgen schat van degelijke Vlaamsche ] woorden en wendingen aanwijst, welke tôt • nog toe in het duister bleven, en wier ontdek-king onzen taalrijkdom in het klare daglicht ; stelt. » (1) Neen, indien wij waarschuwen voor de al te * nieuwe woorden, door de West-Vlaamsche jj school : De Bo, Gezelle, Craynest, Verriest i en anderen te voorschijn gebracht, dan is dit < enkel met het doel omzichtigheid in te boeze- < men voor nieuwe of vernieuwde uitdrukkingen, die ons volk nog niet kent en die wij hun, \ langzamerhand wel is waar, maar des te zekerder kunnen aanbieden. Daarbij, de meeste dezer woorden, — wij hebben het zelf maar al : te zeer ondervonden, — zijn voor verbetering vatbaar, en het ware onzinnig ze te willen gebruiken, vôôr zij den toets der kritiek onderstaan hebben. A Wij weten het maar al te wel, er bestaan een aantal nieuwere vreemd woorden in onze taal — dat de oudere, die deelmaken van onzen taalschat, en in klemtoon en in vorm aan echt Nederlandsche woorden gelijken, in vrede in onze taal blijven — waar voor tôt hiertoe nog niemand eene juiste weerga gegeven heeft, en waarvoor er inisschien nooit eene komen zal. Welnu, die vreemd-, sciiuim- of bastaard-woorden, al gelijk men ze noemen wil, moeten zoo raogelijk in een Nederlandsch kleed gesto-ken worden, indien ze 't al niet zijn. Zoo heeft m;n, bij voorbeeld ; de namen der stnatkundige strekkingen : catholique, libéral, socialiste, anarchist, nihiliste, enz. die men met den besten wil der wereld toch niet anders dan : hatholiek, liberaal, socialist, anarchist, nihilist, enz. schrijven kan. Ten andere, het gebruik heeft den oorspronkelijken zin dier woorden soins zoodanig gewijzigd, dat de letterlijke vertaling oprecht belachelijk zou mogen genoemd worden. Om ons bij de vijf genoemde te bepalen, wat zou men deuken bij ; âlgemeene (Gr. katholihos = algemeen), vrijgevige, gemeenschapsgezinde, regeering-loosheidsgezinde, nietsgezinde (nihil = niets) ? Regeeringloosheidsgezinde vooral zou aanstonds doen denken op die ellenlange woorden, waarvan de Duitschers tôt hiertoe den alleenhandel hadden. * * * Eene bijzonderheid onzer taal bestaat hierin, dat menige woorden ons als gallicis-men of Fransche uitdrukkingen voorkomen, alhoewel ze nochtaus zuiver Germaansch zijn, wel is waar langs het Fransch tôt ons terug-gekeerd. Zulke zijn o. a. : balhon, bende, dans, rang, marsch. Balkon, ons toekomende langs het Fransche balcon, van het Italiaansche balcone, zelf van het middellatijn balconem, (accusat. van balco) voortkomend ; dit laatste overgenomen uit het Hoogduitsch balcho, midden- en nieuw-Hoog-duitsch balke. Bende, van band, in al de Germaansche talen van den zelfden stam als het oud enkel-voulig imperat. van binden ; ging in het Romaansch over als bande, en kwarn als bende in het Germaansch weer. Dans, midden-Nederlandsch : dans, midden-en nieuw-Hoogduitsch : tanz, midden-Engelsch : daunce, (nieuw-Engelsch : dance) uit net Fransch : danse, zelf uit het oud-Hoogduitsch : danson, eene afleiding van dmsan, (trekken). Rang, Hoogduitsch : rang, Engelsch : ranh, uit het Fransche : rang, zelf ontleend aan 't Germaansche : ring, midden Nederlandsch : rinc, oud-Saksisch : hring, oud-Hoogduitsch : ring, midden-Hoogduitsch : rinc. Marsch, uit het Fransche : marche, van marcher, (van mark tôt mark gaan), midden-Nederlandsch : marc, oud-Saksisch : mark, (van het werkwoord : markon), midden-Hoogduitsch : marc, nieuw-Hoogduitsch : marke, ging in het Romaansch over als marque en later ook in het Fransch als marche, marcher (2). * * * Bij het opstellen dezer korte verhandelicg was het ors inzicht hier eene lijst te geven van de meest gebruikte vreemdwoorden in onze taal, met hunne aangenomene Nederlandsche weerga. Bij nader onderzoek echter vonden wij in dit geval dat wij de taak van het vertalend woordenboek op ons namen, daar al die woorden, op weinige uitzonderingen na; in de Woordenboeken te vinden zijn. Daarom eindigen wij en sluiten wij ons aan bij hetgene hoogleeraar H. Kern reeds in 1870 in de Toekomst schreef, dat die bastaardwoorden « waartegen sommigen op bezadigde,anderen op belachelijke wijze te velde trekken, niet binnensluipen ten gevolge van gevoelde behoefte, aiaar van slordigbeid. » (1) De Rabouter, jaar (IX) I, nr 7, art. Boehenkennis. (2) Zie verder het Etymologisch Woordenboek van J. Vercouillie. Beschieting van Antwerpen XXI De aanvallen tegen Antwerpen en eenige voorname burgers duren in de bladen van zekere vluchtelingen voort. Het zijn nu geneesheeren die de boter hebben geëten, in 't bij zonder de heeren Goyens en Daman, die in l'Echo Belge, te Rotterdam verschijnende, als krui-pers worden gebrandmerkt, omdat zij aan de Duitsche overheid hunne mede-werking verleenden voor 't bestrijden

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.