[yrijdag 24 Maart 1916. Tweede Jaarg. Nr 84 Prijs : 6 Centiemen door geheel België Het Vlaamsche Nieuws ppr ' ^ ,wr «vvaww w*wm m .^3 ^ W Het best ingelicht en meest verspreid Wieuwsblad van België. - Verschijnt 7 maal per week ABONNEMENTSPHIJZEN : Per inaand f .76 Par 6 maandea IC.— Per 3 maandea 6.— Per jaar {8.— ■anî>wfîr»aaMigaaM^a^rji'>gKTOUfcmsm'----r^j»^>^Btfifalumtnstum-™ -nrrTTMK^na,i ni im > n ^ «mi AFGEVAARDIGDSM VAN DliJ OPSTELRAAS : §>r Ans*. IORMS» AS». VAN DEN BRANUE ïhs4 vaste ss^émwsrîriajj» va® Dr A. JACOB BUREBLEN : ROODESllïIIî; 44, ANTWERPEN. Tei. \<m ^'jtfrTaïasxf^ff^fx M£cmxxa*œaai r.ww"' .iii/iii u »rnffiWECi AANK0NDÎ6INGBN : Tjfcade Wfi&.j par r*gol 2.59 Vierde feted«., paf rogel.. 1.30 iiacde bladz., id. I.— J>ood«bericht 6.— DE OORLOG ■protection istische beweging I in Engeland Lien, 22 Maart. — Er zijn aanplak-Lr. van de « Evening News » vertu met de woorden : «Laat Hughes Bparijs gaan ! » (Wij hebben giste-Loen uitschijnen dat Hughes voor-Lr is van mee: beschermende tarie- R,Star » gispt de beweging der pro-Kcnistische pers tegen de afvaardi-Ban minister Runciman, die het ge-Bkabinet, dat zoowel uit protectio-Kals vrijhandelaars bestaat, zal ver-Kjoordigen. Het ware een goede po-B set, meent de « Star », ,hem door Kj te doen vergezellen. ■: de bescherming der feerlandsche schepen ■ Haag : De gezagvoerders en ■«en der koopvaardij hebben te Brdam eene vergadering gehouden, B besloten werd niet uit te varen Haleer voldoende maatregelen getrof-■werden. In zeevaartkringen wordt ■wogen de schepen der verschillende ■te maatschappijen in groep en onder ■leiding te doen varen. Zij zouden I door een sleeper begeleid worden, ■toestellen voor draadlooze telegrafie ■boord zou hebben ; bovendien zouden fclichters vooropvaren. Van den ande-I/cant verneemt men dat de dienst van Imaatsdiappij « Zeeland » geene on-Ireicing- lijdt ten gevolge der hou-I der zeelieden. Na eene tweedaag-londerbreking, die het gevolg was liet aanhouden van een schip der Bïfhappij op de Theems, is Woens-■ïeer een boot naar Tilbury vertrok- leVereenigd® Staten en Mexiko ■shington, 22 Maart. — Tengevol-In berichten over het optreden van ■iitionaire benden bij Tampico heb-■het Amerikaansche slagschip « Ken-I; » en de kanonneerboot « Whee-I» bevel gekregen daarheen te stoo- fcolumbus, (Nieuw Mexico), 22 Maart. ■Teng-evolg-e van het niet goed func-Ineeren van de draadlooze telegrafie ■oor het feit, dat de militaire tele-■flijn was doorgesned(&n, is het on-Behjk verbinding te krijgen met de ■rikaansche troepen, die Villa achter-■ten. Twee vliegtuigen van een eska-Bat naar Mexico was gestuurd, zijn Ba Grande niet aangekomen. Ver-Blijk zijn zij onderweg in de woes-■erloren gegaan. De vliegers hadden Bel voor drie dagen en slechts wei- BjJe stad Parijs (Texas) zijn dertig Bwn (zakenhuizen en particulière B°§h) afgebrand. De stoffelijke B1'wordt op twee à drie millioen dol-^Bfiroot. Het is niet bekend wat de ■•i is geweest, I ministerconferentie te ■ Kopenhagen B^holm, 22 Maart. — In een ge-Bzitting van den Rijksdag heeft ■ttring mededeelingen gedaan over Bisterkonferentie te Kopenhagen. Prving en dienstpliclit in Engeland B"kn, 22 Maart. — Lord Derly ■ •en afgevaardiging ontvangen van ■ e Œannen, die zich voor het BPgegeven hadden. Zij klaagden B:ns ten de belofte niet gehouden ■ ®mers, zij waren opgeroepen ter-■*«'e ongehuwde mannen nog vrij I :JT»tn. Derby antwoordde, dat on-ïj 0'1 zooveel mogelijk uit de uit- ■ «de beroepen gedreven werden. ■ ®iddclerwijl moest de oproepi,ng ^ gehuwden doorgaan, daar de F e Keizer niet zou wachten. Ech-I de gehuwde mannen, die | andel en bedrijf noodig waren, f gedeeld worden. ■ " Mail » spreekt met ver-■liL !tfn^ Van Derf>y's uitvluchten. 1 raie oorlogskomiteit, dat ,nu een ■ ■ an ongeveer 50 leden vormt, .eJc'n> maar met}een kleine late ' ^es'at€n» oml een motie En yatl ,^e gehuwde mannen in te E s zijnde dit de eeni£e uitweg H ' wo°rdige moeilijkbeden. De aanneming van zulk een motie zou ste lig het aftreden van Asquith ten gevolg hebben, maar, ondanks den steun die de pers aan het denkbeeld verleen schijnt er weinig gevaar voor zulk ee loop van zaken te bestaan. Het konse: vatieve oorlogskomiteit, dat ongevec 150 leden telt, heeft gisteren dezelfd kwestie overwogen, maar kon niet tt overeenstemming komen. De Gonferentie der Geallieerdei Berlijn, 23 Maart. — Het « Berlin< Tageblatt » meldt uit Genève: Volgens de Parijzer « Journal » zulk van Engelsche zijde aan de Parijscl" conferentie der geallieerden beslist S Edward Grey en Lloyd George deeln* men. De tegenwoordigheid van Asquit zou wegens zijn gezondheidstoestar nog onzeker zijn. Berlijn, 23 Maart. — Het « Berlin* Tageblatt » meldt uit den Haag : ' De minister van handel Runciman 2 de vertegenwoordiger van Groot-Bri tanje zijn op de Parijsche conferenti-zooals Lloyd George op een interpellât gisteren in het Lagerhuis verklaarde. Bern, 22 Maart. — Milaansche blade geven een nota van het Agentschap St< fania, volgens deweJke de Italiaansct Regeering nog geen vertegenwoordig< voor de vastgestelde economische confi rentie der geallieerden zou aangedui hebben, daar 00k andere regeeringen h< nog niet gedaan hebben en het progran ma nog niet zou vaststaan. Znid- \ frik^i en de Oorlog In den Volksraad van Zuid-Afrik heeft Hertzog voorgesteld, dat er gee geld meer voor den oorlog zou worde gegeven. Burton, de minister van finar ciën, zei, dat dit ontruiming van Zuic west zou noodig maken. Botha zei, d: Zuid-Afrika tôt het einde toe, zijn aai deel aan den oorlog zou dragen. H< voorstel, zoo gewijzigd dat het allee op Oost-Afrika sloee. werd met 79 tege 21 stemmen verworpen. De vredesbeweging in Noorwege Het bestuur van den Nederlandscht Anti-Oorlog-Raad heeft de volgende m-dedeeling over den voortgang van t vredesbeweging in Noorwegen ontvai gen : In Juli 1915 richtte het Noorsche C< mité voor een duurzamen Vrede, dat b de te 's-Gravenhage gevestigde Centra Organisatie is aangesloten, een oproe tôt het Noorsche volk, om den steun va de openbare meening te verkrijgen te gunste van het internationale minimun programma voor een duurzamen vred< Het manifest was onderteekend door 5 personen van gezag, zoowel verteger woordigers der politieke partijen als va tal van maatschappelijke kringen en b< langen, geleerden, kunstenaars, enz. H< manifest werd in den herfst in de eerst plaats gezonden aan de gemeenterader voorts aan verschillende vereeniginger in het bijzonder van werklieden, va vrouwen, van drankbestrijders, 00k aa jeugdvereenigingen, enz., tenslotte 00 aan personen, in het bijzonder aan gees telijken. In het geheel zijn ongevee 15.000 manifesten verzonden. Er is aile reden tevreden te zijn met d ontvangst, die deze propaganda bij h< publiek in Noorwegen heeft gevonder Aan het einde van Februari waren de vo gende betuigingen van instemming on1 vangen: Van de 674 gemeenteyaden in N001 wegèn hebben 374 hunu instemming me het programma betuigd ; verscheide voegden er aan toe, overtuigd te zijn da zij de eenparige meening van aile ge meentenaren vertegenwoordigden ; 91 vereenigingen sloten zich voorts aan e: 9000 personen teekenden de lijsten, di bij het manifest befioorden. Meer dan 60.000 personen hebben d openbare vergaderingen bijgewoond. Steeds stroomen de instemmingen noj toe bij» het bureau van het comité, dat o] krachtige wijze met de propagand; voortgaat, in het bijzonder door openba re vergaïïeringen. Vooral prof. Morgen stierna, rector van de universiteit t< Kristiania, de hoogleeraren Koht en mej Bonnevie en dr. Chr. L. Lange, sekreta ris-generaal van de Interparlementairi Unie, nemen aan deze werkzaamhedei een krachtig deel. le rondfiismPofJrJodsnstnn " m Sr. René de Chrcq ia Hsllaed" De rede van Dr, René da Clercq Toen René de Clercq op het verhoog verscheen, steeg een storm vân toejui-e chingen op. * n — Het is een1 soort familiefeest, begon :> de dichter, wanneer wij hier al te samen n zijn, Hollanders, Afrikaanders en Vla-mingen. Van de drie is ons volk, het ;r Vlaamsche ,'t laagst gezonken, en daar-e om kunnen wij hier de bcste lessen ko-men halen, lessen van zelfbewustzijn, le.ssen van nationale fierheid en trots. Wanneer wij u, Noord-Nederlanders, zien en in u hoever een volk het met ei-gen kracht en taal kan brengen, dan is I dat voor ons eene vruchtbare le.s. En gij, ,r Afrikaanders, zoo taai, zoo trotsch, zoo onwankelbaar vast, gij die in zoo korten n tijd eene machtige nationale partij hebt € weten te scheppen, die pal staat voor jr uwe rephtèn, met u te zijn is ons weer a_ eene les waaruit wij leeren hœ wij het h zullen moeten aanleggen om onzen strijd ^ tôt de zege te strijden. Men zegt soms dat he.t nu de tijd niet is voor dezen strijd. Ik zeg : 't is juist nu ,r de tijd, hoog tijd. Ja, ware de oorlog een korte strijd geweest van enkele weken, j] ,dan had wellicht de periode van strijd t_ voor den grond kunnen voorbijgaan-zon-, der strijd voor de taai en het recht. Doch ^ met iederen dag dat de oorlog langer duurt, voelen wij ons meer bedreigd, niet al!een als Belgen, maar 00k en vooral n als Vlamingen. België sehaadt zich zelf door de 'ie Vlaamsche belangen te sehaden, want ,r Vlaanderen is een deel van België. Waar Vlaanderen achteruit gaat, verliest Bel- d ;t Ongelukkig is het te moeten zeggen j, dat België het nu zoover heeft ge.bracht dat de Vlamingen zooveel zijn als onder- - geschikten, als burgers van tweeden rang die eene vreemde taal moeten aanîeeren ' alvorens in hun eigen land 00k maar het kleinste postje te kunnen krijgen. De a Walen zouden den toestand dien wij ja- II ren en jaren al verdragen, geen 24 uren 11 dulden, en dat strekt de Walen £ot eer. l" Het middel dat Vlaanderen zou kun- ~ nen doen heropbloeien is een degelijk on- • 1 derwijs in eigen taal. Doch juist dat wordt ons syste.matisch onthouden. 'J'en gevolge van het tweetalig onderwijs zijn J1 onze kinderen twee à drie jaren achter n op andere die in eigen taal worden opge* leid. De bestaande wetten die onze taal zouden moeten beschermen worden, zooals in Zuid-Afrika,, maar half of meer nog heelemaal niet toegepast. ^ Spreker haalt ten bewijze daarvan ver-n scheidene treffende voorbeelden aan. Voor wat het hooger onderwijs aan-le gaat, waren wij in West-Europa het eeni-!- ge volk zonder universiteit. Nu hebben' wij ze toch. Dat de vijand ze ons gaf is y. niet een voorrecht, doch strekt de Belgi-ij sche regeering tôt schande. [e In 't leger is ailes Fransch. Aan den p IJzer, waar bijna 80 % van de soldaten n Vlamingen zijn, is ailes Fransch, de of-n ficieren, de orders en kommandos, de , 1. mededeelingen van den staf aan de troe-.. pen en de opschriften op de graven der , 0 gesneuvelde helden ! ailes is Fransch, be- j [— halve het grootste deel van het kostbare n bloed, dat is Vlaamsch ! (Applaus.) :- Doch, Vlaamsch onderwijs, Vlaam-;t sche regimenten, zelf s eene eigen Hooge-e school zijn slechts etappen die de Via- . i, mingen zullen moeten afleggen. ] i, Om menschwaardige menschen en een ■ n levenswaardig volk te worden, moeten , n wij zelfbestuur hebben. Aile Vlamingen k zijn het daarover eens ; alleen meenen . ;- eenigen dat het nu de tijd niet is om dien ,r strijd te voeren. Wij hebben dat in den beginne 00k gemeend ,zegt René de ' e Clercq, en dat was eene fout. Het moet :t nochtans herhaald dat niet van ons de 1 1. strijd is uitgegaan. De Franschgezinden ' [- hebben den aan val geblazen. Van af de :- eerste dagen van den oorlog zijn er Vlamingen aangehouden geworden, te Ant" •- werpen, Aalst, Gent, Waasmunster, enz. ^ t Ook de Nederlanders werden systema- ! a tisch verdacht gemaakt bij ons volk.Zoo- ; t ver is het gegaan dat Vlamingen die het ' - goed meenden uit schrik Fransch begon- ' 3 nen te spreken. Dàt Fransch spreken wa® ' 1 het teeken van Belg zijn. s Wij hebben in België, vervolgt spre- ' ker, een grooten staatsman gemist, die s zou hebben voorzien wat er nu gebeurt. ( Want te vorzien was het. Waar elder» r dergelijke toestanden als in Vlaanderen 1 d bestaan, hebben de regeeringen voorzien. 1 i In Rusland, in Oostenrijk-Hongarije, in - Engeland en in Duitschland is het ge- ( - beurd. Het lag op den weg der regeering 1 ï wanneer zij ons bloed vroeg ook ons c . recht te geven. (Applaus.) Het gaat niet t - op voor de heele wereld te schreuwen : c : « Men doet mij onrecht ! f> als ge zelf t 1 een meneer zijt die den heelan dag on- c recht doet. (Applaus.) t Bslgio wil echter een« politiek voeren die met bet Vlaamsch belang geen reke-ning houdt. Wij meenen dat de Belgische regeering verward is geraakt in de En-tente-politiek. Wij nemen aldus even goed en beter dan wie ook een Belgiscb ïtandpunt in, en de. regeering zou er ons dankbaar voor moeten zijn dat wij, dooi onze stem te verheffen, haar tegenovei de Entente minder afhankelijk willen maken. Wij weten dat het moeilijk is met groote heeren kersen te eten. Dat leerden onze stamgenooten, de Boeren, van Engeland en dat weten wij, Vlamingen, van Frankrijk maar al te goed. De Belgische regeering heefl geen Entente-belangen te verdedigen.Zij moet alleen de eigen nationale belangen 5>ehartigen.En zoowel als wij, zullen la ter de lieerc-n van Havere en de lauwe lei-ders der Vlaamsche Beweging zich moeten verantwoorden. Wij zullen ze van achter den breeden rug van onzen Ger-tnaanschen Koning te voorschijn halen. Voor wat ons betreft, wij kunnen noch zullen ons Vlaamsch-zijn opgeven om Belgen te worden. Wij kunnen noch zullen Vlaanderen opofferen aan den staat dieonsonderdrukt. (Applaus.) Wij hopen tôt ons recht te zullen komen. Doet de Belgische regeering daarvoor het noodi-ge niet, dan komt die roi en die plicht toe aan de volkeren. Dan zal op de vre-deseonferentie niet alleen moeten gehan. deld worden over 't recht van den klei-nen staat België, maar ook over 't recht van 't kleine volk van Vlaanderen. (Applaus.) Vlaanderen is te schoon en te krachtig om te sterven. Al is nu de groote rampspoed van een vreeselijken oorlog Dver ons volk gekomen, toch licht het weer in Vlàande.ren, helderder dan ocit îedert 1880. Morgen rijst boven de wol-ken Vlaanderens zon weer heerlijk en schoon, weer sterk, weer glorierijk, en Vlaanderen zal weer zichze.lf zijn ! » Deze schitterende rede, telkens door handgeklap 'onderbroken werd bij het slot met eene, geestdriftige ovatie be-jroet.Mevronw Bertha Seroen =ong, na af-loop ervan beurteling het Transvaalsch volkslied, de Vlaamsche Leeuw en het Wilhelmus, die door dç vergadering rechtstaande werden medegezongen. G. v. H. • ■ » (1) Men zie ook on s nummer van gisteren.DlfiEUJKfH NlfUWS POSTNIEUWS. — Van heden af zijn de volgende uitbreidingen aan den post-diéhst in België gegeven : a) Provinciën Brabant en Luik. — Al de plaatsen in de provinciën Brabant en Luik gelegen,iOf er postbureelen zijn of niet', zijn voojrtaan tôt het postverkeer met Duitschlind, Bulgarije, Oostenrijk-Hongarije,met inbegrip van Bosnië-Her-segovina, en Turkije toegelaten. b) Provincie Henegouwen. — Al de alaatsen van -het distrikt Charleroi zijn rot het postverkeer met Duitschland toe-jelaten.c) Provincie Namen. — Al de plaatsen jelegen in het distrikt Namen zijn tôt het jostverkeer met Duitschland toegelaten. Daarenboven is de stad Ciney tôt het postverkeer met het Groot-Hertogdom Luxemburg toegelaten. Vanaf heden mag België postwissels îaar Bulgarije sturen volgens de gebrui-celijke voorwaarden. Maximum per post-ivissel : 400 mark. Het bedrag der per jostwissel te zenden gelden moet in Vanks (maximum 500 frank) opgegeven ivorden. EEN NIEUWSGIERIG LEZER. — ( Magik langs uw veelgelezen dagblad, ^•raâgt ons een lezer, een paar vragen •ichten tôt de goede en oprechte Vlamingen van Diest? Is er in de aloude Demerstad een Wil-ems- en een Davidsfonds ; hebben beide îunne werkzaamheden hervat en in welk okaal zijn ze gevestigd? Ver-gevorderde ;tudenten van een voornaam onderwijs-jesticht konden daar geen antwoord op jeven, om de eenvoudige reden dat ze >ver deze fondsen nog nooit hebben hoo-en spreken. Bestaan er soms nog geen mdere Vlaamsche kringen? Worden er lergens voordrachten of lezingen gehou-fen voor volksontwikkeling of hooger >nderwijs? » We hop>en van harte de onschuldige ueuwsgierigheid van onzen inzender be-'redigd te zien. ALGEMEEN NEDERL. VERBOND Afdeeling Hooger Onderwijs voor het ^olk). — Op de tweede les over elektri-iteit heeft de heer ingenieur de Man zich lijzonder bepaald tôt een bespreking van le omzetting van beweging in de elek-riciteit door de dynamo en omgekeerd le voortbrenging van kracht door elek-riciteit met behul2 van den motor. Alvo rens tôt zijn onderwerp over te gaan, gaf de spreker eerst nog een kort overzicht van de voornaamste punten die hij de vo-rige Week behandeld had. Daarna zett-e hij op uitvoerige en zeer duidelijke wijze uiteen welke princiepen geleid hadden tôt den bouw van dynamo- en motormachien en welke moeilijkheden men daarbij had moeten overwinnen. Door een heldere verklaring van die grondbeginselen maakte hij het zijn talrijk gehoor dan ook duidelijk van hoeveel belang deze machienen voor de nijverheid zijn en uit welke reden de elektrische motor veel goedkooper is dan aile andere bestaande motoren (gas- en stoommotoren). Vervolgens besprak hij 'het nut en het belang van de alternator, ten doel heb-bende het aantal voort te brengen volts te verhoogen, waardoor het aantal ampères kan worden verminderd, wat een aanzienlijke besparing teweegbrengt in de kosten van het kabelnet. De stroom, die door de alternatoren wordt voortge-bracht is de zoogenaamde wisselstroom, die in de uitbating veel goedkooper is dan de gelijkstroom, maar ten gevolge van de hooge spanning levensgevaar op-levert. Na nog eenige woorden te hebben gezegd over de elektrische spoorwegen, besloot de spreker zijn boeiende voor-dracht met een reeks fraaie lichtbeelden. De derde les heeft plaats op Dinsdag 28 Maart en zal handelen over preduktie van de elektriciteit en een centrale ver-deeling in het kabelnet en verkoop aan den verbruiker. DE SUIKERPRIJZEN. — Eenigen tijd geleden werd in de pers de vraag ge-opperd waarom de suikerprijzen zoo hoog bepaald zijn geworden. Voor den opper-vlakkigen beschouwer schijnen deze prij-zen inderdaad eenigzins hoog. Maar bij nader onderzoek echter blijkt het al spoe-dig dat ze verre van overdreven zijn. Jn de eerste plaats dient gewezen op de stijging der suikerbeetenprijzen.Waar in 1913 de ton suikerbeeten,' bij een suiT kergehalte van 14 t. h., 25 tôt 26 franU: kostte, moesten, in 1915, de suikerfabrie-ken reeds 40 to-t 42 frank betalen voor hetzelfde gehalte. Voor ieder percent sui-kergehalte meer werd 3 frank gevraagd, zoodat de ton normale suikerbeeten van 16 t. h. suikergehalte op 46 tôt 48 frank kwam te staan, tegen ongeveer 31 frank m 1913. Tegenover een gemiddelde prijs van fr. 26.24 'n 1910/1911, fr. 35.70 in 1911/ 1912 en van fr. 23.90 in 1912/1913 kan, in 1915/1916 een prijs van 36 frank voor 100 kgr. ruwe suiker van 88 t. h., zooals bepaald bij verordening van den gouver-neur-generaal van 24 September, zeker niet als overdreven beschouwd worden, temeer wanneer men rekening hoaidt met de verhooging der menigvuldige andere onkosten. De vastgestelde hoofdprijzen van 45 en 54 frank voor gekristalliseerde en geraf-fineerde suiker zijn bepaald onder inacht-neming der verhooge fabrikatiekosten. Wanneer men vervolgens rekent : de be-lasting van 20 frank per 100 kilo, de ver-pakking, de vrachtkosten, de onkosten en den winsttoeslag van den groothande-laar, de onkosten en den winsttoeslag van den kleinhandelaar, dan kan zeker niet beweerd worden dat de kleinhandel-prijzen van 84 centiemen voor de kilo gekristalliseerde suiker en van 96 centiemen voor de kilo geraffineerde suiker te hoog gesteld zijn. EEN ENGELSCH KORPS VAN « NIET-STRIJDENDEN ». — Overoen-komstig de wet met betrekking tôt den verplichten dienstplicht voor jonggezel-len, die niet in munitiefabrieken en de tal-rijke nijverheden werken, alwaar jonge-lieden onontbeerlijk geacht worden, hebben de gerechtshoven ad hoc degenen, die wegens godsdienstige begrippen of gewetenstoestand niet mogen vechten, van den dienst vrijgesteld. Tôt heden werden de mannen met gewetensbezwaren bij den gezondheidsdienst ingedeeld. Het Département van Oorlog heeft besloten om van hen een nieuw korps te vormen, het korps der «niet-strijdenden». Zij zullen exercities zonder wapenen doen ; men zal hun het hanteeren van spade en houweel leeren. Zij zullen de uniform van de infanterie dragen, maar zonder een enkel wapen. Zij zullen ken-teekens hebben, aangevende dat zij « non-combattanten » zijn. Hunne leermeesters en kommandanten zullen officieren en onder-officieren van het actieve leger zijn, bekwaam om den dienst der verbindings-wegen in den vreemde te verzekeren, doch niet meer in staat om aan den algemee-nen dienst der strijders deel te nemen. IC@FW Burg-ers met harde nekken zijn betere bestanddeelen van den Staat en leveren meer waarborgen voor vrijheid en wel-vaart op, dan mannen met plooibare rug-gen.(Max Rooses.) lets voor iederen dag Vlaanderan ta zijn Bisschoppen Dit boek moet eens geschreven worden, door een onpartijdig wetenschappe-lijk man, op historische gronden. Het zal een baak te meer zijn op de wegen van de toekomst die ons arm land nog -te be-wandelen heeft. Een bisschop, geboren Transchman, die niet tôt heil kwam van den Nedér-landschen stam, was de prins-bisschop van Gent, Heer de Broglie, zooals hij teekende, want toen waren de benamin-gen van Doorluchtigheid, Hoogbeid of van Monseigneur nog niet in zwang. Ze zeiden toen : Heer Bisschop de Broglie (deze naam uit te spreken of er ge.en « i » in was, bijna de Broïl dus, of nauwkeuri-ger in Vlaamschen klank : de Brolje). In 1815 vaardigde deze Prins-Bisschop een herderlijken brie'f uit die door de .tijdgenooten een ftamflet werd genoemd en onheilzame gevolgen dreigde te hebben.Zoodra he.t nieuwe Nederlandsch Girondswets-ontwerp voor België bekend was, in Augustus 1815, haastte de bisschop zich een verzet te sturen aan den Koning, Willem I, en ook aan het Wee-ner-Kongres.Dç bisschoppen van Doornik en Namen cnderteekenclen het mede, alsook talrijke hooggeplaatste geestelijken. Tegelijk richtte hij tôt de geestelijk-heid en tôt de geloovigen van zijn dio-cees zijn beruchten herderlijken brief, waarin het volgende te lezen stond ; « Nadat wij aandachtig ht verslag ge-ltzen hebben. Uwer Majesteit overreikt door de Kommissarissen benoemd tôt herziening van 's Lands Grondvwt, von-den wij daarin verscheidene artikels, welke den geest en de grondvesten onzer heilige Geloofsbelij dénis en de vrijheid der Katliolieke Kerk in waarheid schade-lijk zijn. Artikel 196 zegt dat de vrijheid van elken godsdienst door de Landwet gewaarborgd wordt ; Artikel 198 voegt er bij : Elke onderdaan des Konings heeft toegang tôt aile ambten, zonder aanzien van zijn geloofsbelijdenis, — Indien gij nu vrijunllig eene wet zoudt aanvaarden, welke aan iedereen vrijheid van godsdienstige meening toelaat en waarborfet, dan zou klaar blijken dat gij met het treurig grondbeginsel instemt, dat aile Godsdiensten als even goed aanziet, en dat men zoowel in den eenen als in den anderen zijn zieleheil kan vinden ; een princiep dat ganschelijk den geest van het Katholiek geloof tegenspreekt.£x'en-min kunt gij uwe goedkeuring hechten aan het Artikel, hetwelk aan al de onder-danen van het Koninkrijk, zonder onder-scheid»van hun geloofsbekemenis, aile waardigheden en ambten toezegt, want hieruit kunnen rampspoedige kwalen voor onze Religie groeien ; vroeg of laat kan het geschiederi dat gewichtige plaatsen in dit (Zuidelijk) deel des Konink-rijks door mannen bezet worden, welker gekx het onze niet is. Wie i iet dan niet dadel jk de waarschijnlijke gevolgen in van dasdanigen maatregel? Onze aller-dierbaarste belangen, die der heilige ka-tholieke Kerk, hare voorschriften hare zedeloer, hare tucht zouden in hunne handen berusten... Krachtens het gezag, hetwelk wij van de Kerk verkregen, tee-kenen wij ten zeerste verzet aan tegen de aanneming dezer Artikels 111 de nieuwe Grondwet, en wij verbieden aan aile no-tabelen van ons Diocees, op welke manier ook, noch onder om 't even welk voorwendsel, ooit hunne goedkeuring te verleenen. » Gij ziet, waarde Lezers, hoe tijdelijk dit nooii was. Dezelfde bepalingen werden ook aile in de Belgische Grondwet van 1830 geschreven en geen enkele katholiek denkt er nog aan die vrijheden en1 waarborgen te doen verdwijnen. Gij ziet ook de gewaagde gevolgtrek- ' king : « indien gij aanvaardt dat elke on-derdaan, zonder aanzien van geloofsbelijdenis, tôt aile ambten toegang kan hebben... dan zou klaar blijken (sic) dat gij aile godsdiensten als even goed aanziet en dat ge in elken godsdienst zalig kunt worden ! » Die bisschop wilde dus niet alleen den bemel, doch ook het monopool van de aardsche voorde.elen voor de geloovigen ! Th. Juste schrijft, in zijn werk Belgische Opstand, dat dit mandement door « zijn gebiedenden toon, den toon aan-nam van een oproerling ». Maurits Josson, in zijn Onthullingen over de Belgische Omwenteling van 1830, een merkwaardig boek, schrijft daarover : « In den Spectateur, ging rbt De Foe-re nog verder dan de Prins de Broglie, en verklaarde dat de vereeniging met Frankrijk de voorkeur verdiende boven de aan< nemirig -van de nie unie Grondwet. »

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.