Derde Jaarganj Nummer 37 HRiJS: 5 CKNÏ1EMKN 19 Januarj 1918. ASOJiNEMENTSFJWS : Per jaar 3. - Voor 6 maanien 1.75 V#or 3 aiaaade* I eltfo t A wn MM §3 JLi wJLP ALGEMEEN WEEKBLAP VOOR MET VLAAMSCHE VOLK Mon schrijit in tcn bnroele van het h!ad •pstelraaë ea Bebeer : ft*«B£5T*AAT, 44, ANTWERPEN STAATKUNDE - ■ WETENSCHAP ■ rz^igxTTacaa».ic^'ri.i.X'."<^e^a^r;îy^a5^^~bgB5Sgsè3Ei»36inH^Diwasap'Ki-7gyaK?u^B<Mc>».^.i • KUN.ST S3fc»l IU 1111 U fgC^tZ»ÏEIiaP^agyyrr^ r7?MPTr> —. - TOONEEL - Kl -K<ïï«l-,3ï".-*ïWt-. rjBpv*nti%'»ica«M--7«s»K=r*j- igMBBr»é WUK.'t LETTERKUNDE De Kus van Kajafas Onze vtienden, die den moed hebben gthad voor h un overtuiging uit te lcomen toen de kardinaal Mercier, naar het gees-tige woord. van een Antwerpsch advo-kaat, te Antwerpcn, bij St-Joris, de « parade-marsch » deed, zijn door de Belgische rechters veroordeeld tôt d'rde maanden g«vangenis en een geldboete. Deze veroordeeling is een politieke veroordeeling en aldus het vonnis van de veroordeeling. Nochtans dat vonnis is begrijpelijk. Het moge een les zijn voor àl de flauwen en de bangen, voor àl de Vlamingen met het woord en terugschrikkers voor de daad. 't Is een voorsmaakje van wat de 5 strajders wacht als ze met zôrgeu door den Staat Vlaanderen zulke rechters toi niachtelposheid te doemen. Het vonnis is | begrijpelijk, want weer eens stonden, | daar, op het Antwerpsch Gerechtshof, ! België tegenover Vlaanderen en nog eens ! moest dat België toonen hoezeer het Vlaanderen, ons Vlaanderen, haat. Daan j om heeft België nogmaaia Vlamingen ge. I straft. Wij protesteeren in naain van de vtij-[ heid van opinje, waarvoot onze vaderen j den strijd zijn aangegaan en hun bloed ; hebben gestort ; wij protesteeren, omdat i dat recht, met het ieven van zooveleti ' gekocht, niet dbor een Belgische wet rnag s verkracht . De Kardinaal e'sc'at vroor hem dât recht op en hij bekommert er zich lieelç-tuaal niât om of h ons smaadt, sart, (>e-leedigt. Hij weo. tan noe grievend ; zijn beîeedigmg vooi ons is. Hij ha®delt , toch. en neemt met welgevallen de toejui- cliingen aan van vaderîandsloozen es», nationahteitsverraders. Hij die zich in den strijd mengt, moet het vetdragen ku'nnen dat ook andere htm meening uiten en als de strijdér vau de aRtinationaie zaak bekleed is met Iiooge waardîgheid en groot gezag, eu deze gebruikt of liever misbruifct om o"s te smaden en onze broeders te vervotgen, dan is het niet rneer dan bilGjk dat stnj-ders utt het andei kamp niet den kardinaal, maar den man, die aamvalt, him meening laten hooren. Het feit, dien beruchten Zondag voew-gevallen, werd ctaarenboven door hem uitgelokt. De kardinaal moest n;et langs de sfraat om een Belgisch-patriotische manifestatie uit te lokken, voor den dienst, die voorbereid was en hij kon het met zonder de politiereglementen te overtreden, _ die samenseholingten van meer dan v'jf personen verbieden. Wij hebî.'en nooit groot idte kunnen hebben van de Belgische politiek, maar \Vij mee«den, dat toch in dezen tijd, onze rechtbànken het Recht zouden hoog en onaangetast gehouden hebben.' Ons gelocf er in hebben wij verloren door het feit van eeti_ politieke veroordeel'ing. Belg'ê tegen Vlaanderen ! Hard tegen haid ! Waar zijn de mannen met de harde koppen die mee de bocl helpen zuiveren en Vlaanderen terùg aan Vlaanderen •schenken ? 0"ze redding ligt in de oprichting val! den Vlaamschcen Staat, de onverwijîde oprichting ervan, en dan hard tegen fiard, maar de zege ons [ Ons Land. DE WEG Vertrokken om t;jdens de bezetting ons Recht te handhaveni na den smaad ons aangedaan door de Belgische regee-ring en door den Waal Buisset, hebben | wij ans, door de grootheid van de tijden en den bangen nood van ons verbijsierd en bedrogen volk, moeten opleven .tôt de hoogte yan een sterk politiek leven, waarvan wij, door regeeringsschuld al-*ijd zijn verstoken gebleven. Dat is gelukt, dank zij den ijverr de vlijt, de stud^e, den durf en de waie va-derlaiidsliefde van eenige Vlammgen die niet zijn teraggesebrikt om aile mo gclijke offers te brengen ten eiode Vlaanderen de plaats le geven, die voor Vlaanderen' in het Nieuwe Europa pas-rend is." Deze Vlamingen hebben de teelcenen des tijds begrepen ; zij hebben een heele tnin, van gevoeligheden uitgerukt ; zij zijn bij hun koel verstand te rade gegaan, zij hebben daartoe de kracht gevonden iu de liefde voor Vlaanderen, die hun hart verteerde en voor hen-zelf zijn ze hard geworden en. veeleischend, precies als de tijden ! Zij hebben hun geloof in den nieuwen tijd verkond-gd; zij hebben het gezegd hoe het eerste kanonschot van 1914, daar ftgens bij Luik, het einde van een oud /•rcgiein verkondigde, hoe deze oorlog de aischuwclijke barenweeën zijn van den nieuwen tijd ; hoe het laatste kanonschot in '18,' '19 of '20. de intrede van . «n nieuw regiem zal beteekenen. Het regiem van een nieuwe demekra-tie zooals de wereld er nog geene zal ge-afschuwelijke barensweeën zijn van den ondergang der kapitalistische staten naar dên afgrond gesleept door de grootte hunner eiiorme staa'tsschulden, waarvan tôt zelfs de interesten niet zullon betaald kmmen Vvorden. En zij hebbein begrepen, die Vlamingen, strijders van af het eerste uur, werkzaam te Gent, te Anitwerpen, te Brussel, hoe in de toekomst er nog alleen plaats zijn zou voor nationale staten na de oplossing der andere. Dat hebben zij geheoten : «de roep om ieven van Vlaanderen », want wat ze vonden in hun koel hoofd, vend weer-klank in hun van liefde brandend hart, en daar hoog, als het allerhoogste> s te", rl de dringende wil om te leven, om naar eigen aard te leven, om deelgenoot te zijn van de groote béschaving... als Vla-ming, als Nederlander !.. Niet als mem-deling ! Niet als bastaard ! En zij hebben van die naar ze luister-den geëischt dat ze zouden zijn als zij : hard en groot, precies als de tijden, precies als de nood van het voîk ! Thans, handen opeen, vuisjen geslo- pen het uit, dat w.e liever met duizen<? vastberadm mannen zijn, dat met tien-duizend praters, die niet durven te han-delen, en honderdduizend zwakke]ingeni die schr>kkcn voor het bleeke spook van Havere door Lloyd George en Clémcn-ceau aan 't bewegen gebracht, niet uit liefde vooir België, het hlstorisch wan-produkt van Fransrhe kuiperij en Engël-sche dUplicittit, maar uit zuiver anti-Cerinaansch belang. Gisteren opeiiden wij de Gentsche hoogeschool ; gisteren nog verkregen we de bestuurlijke scheidïng. Tôt dan toe bleef België nage-noeg wat het was. Belsrie antwoordde met vervolging van Vlamingen ! Daarom, wijl België zich de vijand van Vlaanderen verklaart, d.i. het nait'o-n a al belang verlocchent, willee wij de ZELFSTANDIGHEID VAN VLAAN-DEREN!Vlaanderen. een Staat, onze Staat ! Wij kunnen voorloopig niet beletten dat België voortgaat met Vlaamsch bloed voor.een vreemcl belang te offeren. Maar wij, we eischen dat bloed' op, en het lij-4en van ons volk, en al de dagen van sitrii d ge\^en we om Vlaandéren. Van stonde af willen we, dat elke ••oldaat, die nog snetivelt, met zijn bloed Vlaanderen's vrijheid betaalt. Georgs P. M. Reose. Week aan Week VlaanderoB en de vr&desonderhandeliagen We hfbben, waar het er op aanlcwam hefc optreden der aktivisten te reciitvaardiaren, altijd vooropgezefc, dafc jûist nu, ora den geweldigen ernst dezer tijden, voor VlaanJIren moet. worden gesfcreden, dat lui der daii ooit onze oiech om recht moet klinken, omdat, bij den afloop van de oorlogsgebeurtenissen de ataten-gemeen3chap op geheel njeuwe baais zal worden opge-bouwd, en, eene dit omvormingsprocea voltrojcken, de stambewuste Vlamingen tevergeefs de handen aan het werk zouden slaan, om eenige verandering in 't voor-dcel der volkszaak in te voeren. Te meer, daar het be-wustzijn van ons volk te zeer door zooveel bijkomstige omstandighedon is geslonken opdat eenig betrouwen in het vermogen daarvan onze houding zou kunnen beln-vloeden. Frans Van Cauwelaert, indien hij werke-lijk in volledige oprechtheid een gedaoht>en-«volutie doormaakt, met ontkomen aan het inzicht dat de « innerlijke kracht van ons volk », waarmede hij zoo graag te schermen schijnt, een evon zAvakke, wankelen-de grondvest is als zijn thans tôt het verleden behoo-iond vertrouwen in de Belgische regeering. Van het oogenblik waarop de Vlaamsche gedachte zoover gekomen wai, kwam het er alleen nog op »an. of op dit ?llergewichtigste oogenblik de weg werd gevonden die tôt een bevredigende oplossing leiden moet. Een kwest r die -ootendeels aan de toekomst, aan d® uitspraak der feit, moet worden overgelaten. Ziet de tegen i" j dit eindelijk in, en, mochten «ro tenmmste vàust:^llen dat hij ons streven begnjpt? In ieder geval nemen langzamerhand, — onder welken lnvloed zullen we voorloopig linka laten, verdacht-makingen, smaad en dergelijken af, en worden we min of meor beatrede* met wapena die arweer waara .. r*o ■t.rîifi vnrrft ot) een *ndor irebiod verlegd, en dat is al zeer gelukkig. Mocht het cen gebied zijn waarop verstandhouding, wederzijdsch betrouwen en, wie weet, verzoening mogelijk zij 1 't Kan geensziua als een blijk van zwalcheid, ^ ;rdér als een bewijs van boven kliekjes zin uitgegroeid voelen en denkeri worden beschouwd, zoo we daarvan thans dringender dan ooit, de noodzakelijkheid gevoelen. Staan aktieven en passieven eens tegenover elkaar aïs Vlamingen die hun land llef hebben boven allca, dan zal er gedachtenwisseling kunnen ontstaan over de aan te wenden middalen. Op dien grond kan samen-werking gedijun, en het aktivisme zal er den grooten steûn vinden in den boezem van het volk zelf, waaraan het in zekere mate totdusver -tèeft ontbroken. • Den weg daarheen te banen, is de plicht van elk Vlaming. aktief of passiel, wiçn de beteekenis van dit uur niet is ontgaan. Een van de eerste vraagëtukken die een enderwerp van bespreking zouden moeten uitma^en, het. belang-rijkste in ieder geval, ware wel dit : hadden de aktivis-teh het'goed voor wanneer zij bij Duit&ohlar.d ging^n aankloppen om aainenwe-king, samenwerking, men verldare onze woorden niet verkeerd, alleen en uitslui-tend tôt dit doel : Vlaanderen vrij? D.i., zal Duitseh-land wezenlijk zijn invlœd, zijn macht doen gplden om Vlaanderen^ toekomst tegen den franskiljonschen vijand te verzekeren? De vraag ware te herleiden „ot een andere : Is Vlaan-deren's" zelfstandigheid een Duitsch belang, of is het dat niet? Dit térrein willen we ditmaal niet betreden. Eventjes weze alleen gewezen op het overvloedig bô-wijsmateriaal waarop de theoretische grondvesten van •het aktivisme hun hier beVest^gend antwoord steunden. Moer valt hierover vooralsaog niet te zeggen. Zullen bijkomende faktoren van minder algemeo-nen, meer tijdelijken aard op een zekor oogenblik zoo machtig zijn dat ze de leiders der Duiteche politiek van hun algemeene gedragslijnen doen afwijken? De huidige machtsverhoudingen, waarin voorloopig nog geene wijziging kan woiden verwaoht, schakelen o.i. dergelijke mogelijkheid uit. , We wilden de kwestie m een meer aktueele orde van geaachten behandelen, en wel in verband met de v^edesonderhandelingen, te Brest-Litofsk, tusschen de centrale regeeringen eii.de Russische maximalisten in December 1.1. aangeknoopt. Wie sonder meer de Rus-rfîache voorstellen en die der .Centralen, in beantwoor-dmg daarvan door graaf Czernin ontwikkeld, verge-- hjkt-, zal een meeningverschil van volstrékt princi-f»ieelen aard ontdekken tusschen beide opvattingen over de kwestie der nationaliteiten. Inderdaad, in het eerste heet het : a Aan nationale- groepen, die voor den oorlog niet politiek zelfstandig waren, wordt de mogelijkheid ge-sclionken om de kwestie, of ze^lot den eenen of den anderen staat willen behooren, uit te maken door een volksstemming. Zulk référendum moet op een dusda-nige manier worden ton uitvoer gelegd, dat bij de stemming volledige onafhankelijkheid is gewaarborgd voor de gansche bevolking van het betrokken gebied, met inbegrip van landvérliuizers en vluchtelingen. a En in de laatste lezen we hierover : « De vraag tôt welken staat nationale groepen, die geen onafhankelijk staatsbesiaan bezitten, zullen moeten behooren, kan, ingevolge het standpunt, waarop het Viervoudig Verbond zich stelt, niet door onder-handelingen tusschen staten worden geregeld. Zij dient voor iederen ?aat met zijn eigen volken te worden geregeld langs grondwettf>lijken weg. » Past men zulks tne op Vlaamsche toeotanden, dan gebeurt er onbetwistbaar het volgende : Duitschland bemoeit zich niet met de regeling van de Vlaamsche kwestie, vermits de Vlamingen een a nationale groep vormen die geen politieke zelfstandigheid bezit », en dus hier van een regeling tusschen ■taten geen spraak kon zijn. De Gentralen zouden dus Vlaanderen loslaten... We verhelen ons niet wat hiervân voor ons volk het gevolg zijn zou. In de eerste plaate weten we dat voor de Vlamingen gedurende 84 jaar lang geen recht te verwerven v.iel « langs grondwettelijken weg *, omdat de Belgische staatsmacht, onder welken vorm ze zich hier ook moge doen gelden, ons immer een blok aan 't been was. En dan mogen de etambewusten onder ^ns met steunen op den krachtigen steun van geheel 6ns volk. — want, nog eens. veol ging van de « Vlaamsche volkskracht », waarmede zekere passieven zoo hoog schijnen op te loopen, te loor. Maar voor overijld tôt zulk besluit wordt overgegaan, moeten we afrekenen : 1) met wat ons langs den anderen kant als waarboTg werd ge^even ; 2) met om-standigheden van praktis*chen aard die d« hierboven vermelde uitspreak verklarçn. We hebben : - 1) de plechtige verklaring, in Maart 1917, door lijks-kanselier von Bethmann Holweg namens den Duit^.chén Keizer aan de 7 afgevaardigden van den Raad van Vlaanderen af gelegd ; 2) de verklaring van rijltskanselier îïichoelis, die dezelfde verzekering gaf, onder dit opzicht, aie zijn voorganger; 3) verlrlaringen van Graaf Hertling, die als eerste minister van Beieren, zich bij deze politiek aansloot. Als rijkskanselier heeft deze laatste door geen enkel woord de houding zijner voorganger», zijn eigen bon ding. afgezworen. Moeten wij dan niet aannemen dat, totdusver, de politiek der aktiviiten die w*s die Vlaanderen alleen . redden kan? Daarbij komt : 1) Dat, door het uitblijve.n vin elk antwoord ran de zijde der Entente, de Duitsche voorstellen reeds zijn vervallen ; 2) Dat die voorstellen, voor zoover ze op nati«*a!i-tertenkwestiea betrekking hadden, beletten moest^a dat Oostenrijk zou worden uiteengerukt, wat een oorlogs-doel is d^r Entente, al beweert uu Lloyd George het tegenovergeateldâ. Maar nemen we eventjes aan dat werkelijk Duitschland de Vlaamsche kwestie, zooaîs zioh die nu voordoet, als van Belgisch-binnenlandschen aard beschouwen ^zoa. la 't Aan de taak der pacsieven, zoo die zich Vlamingen voelen, ons te wijzen op wat we niet voorzien, en ook niet voorzien kondenî Zal dat Vlaandereji redden, Van Cauwelaert, Hostie, enz.? Neen ! Dan is 't uw taak de Vlaamsohe kwestie zulke evolutie te helpen doormaken dat re zich als internationale kwestie opdrinsrt. dat Duitechland ze verde-digen moet ! M. a. w., dan moeten allé Vlamingen meewerken aan het groote werk : de volledige \rijmaking van Vlaanderen. Dan mag de mogelijkheid dat de Vlaamsche -kwestie een Belgisch-binnenlandsche zijn zou niet mee r bestaan I Dan moet Vlaandéren loa van België! Wij moeten de zelfstandigheid van Vlaanderen uit-roepen, — maar dat niet alleen : we moeten ze ook bewerkstelligen. Onze ministeries, onze provinciebestu-ren en onze gemeentelijke adminisraties, 't moet ailes in handen der on zen ! Ma&r daarom hebben we krach-ten noodig, vele, vele Vlaamsche krachten. passieven, blijft ge steeds doof? Kunt ge 't, indien « Vlaanderen » u werkelijk iete meer is dan een woord? i Broeders, laten we samen ons vaderland groot maken. Groot en vrij t Lave Vrij Vlaanderen ! ROLLO. I I I| munir!p-n— WIJ WILLBN VJcKAJbKIiJbl^ NOCH VESBASTERBN Jo»st Van den Votîdel « SSHÎSOH » i i mu ■ n m in Éiiimn» "tti—ittttti België en de Vrede Waarom tracht België geen vrede te sluiten, het woord van Dr. Frans van Cauwelaert overwegende dat het thans £een zaa k is te onderzoeken of Duitsch-lana kan wotfden verpletterd, maar of de ■ menschen binnen de grenzen van het Staatsverbaind België nog langer de el-len-dè van den oorlog dragon kunnei^ overwegende daarenboven den wensch naar vre^e, door heel de bevolking geuit? Het « C. V. P. a schrijft hierbij : Reeds in Deoomber 19IÔ, b* het vredesaan-bod van <3o centrale mogendheden, werd à» vraag opgeworpen, of de Bôlgische regeering geen poging zou doen ten eindo zich 2!ekerheid te v«-&chaffen over do plann-an van de verant-wocrdeiijko loiders der Uniteche politiek nopens België. Toen was de toestaiid in militair opzi voor de Ce-iitraien mind«r gunstig dan nu ; doch de Bêlgisc-he Regeering weigerde te luisteren naar de taal van het gezond verstand die zoo duideiijk in het bezette. getued klonk uit den mond van onverdachte peraonen aia maester Edmond Picard. De verklaring van deze weigerachtigo holding dtr Belgische Regeering teni opzichte van den vrede vonden wij in de» aamhef van het antwoord der Entente op de vredesboodschap van président Wilson. Daaruit bleek iminera dat ook dt> Belgiâche Regeering liet verdrag van Londen had onderteekend, dat aij al'zag van hare ge-waarbo'rgde neuti'aliteit om een militair hondge-ixx>t6chap met de' Entente te sluiten. In piaat» van ta onderzoeken of de voorwaarden <1® de Centralen Beô(|ië wilden biieden, vereenigbaar waren met het recht en de eer van een soeverei-nen, onafhankdijken, oazij«ligen staat, gaf de Belgische regeering den wil te kennen om den oorlog voort té zetten, niet alleen tôt de Duit-echers oveF de Maas zanden g»worpen' zijn, doon tôt dat ook Frankrijk Elzas-Lotharingen ; Italië ïriëst en Trentino, en het P.usland van den Tzaax Konstantinopel zouden hobben veroveixJ. De Keeren van Havere hebben zich het roer var. het Belgisoh staatsschip laten uit de hand iiemen juist op het oogenblik wanne«r het met vast hand moest worden gestii'urd langaheen de gevaarlijke klippen der Europeesche politiek. Zij zullen misschien tôt -het besef der werkelijk. heden komen en hunne oogen zullen waarschijn--lijk elechts dan opengaan wanneer de gevol-machîigâe vertegcnwoordigers van Vlaanderen, in overeenstemming met dew vredeswil van het Vlaamsche volk, noast de Terlegeaiwoordigei's van het onafhankeujke Oekraini<" aar d» gro&n.» tafel zullen piaats ncmen om met de Centrale rijken te enderhande' t over de voorwaarden die Vlaanderen's zelîstandige toekomst moeten waa-rborgen. . Maar, opdat Vlaanderen gevolmachtig-de vortegenwoordigers hebbe ter vredes-konferentis, is het nood/a a k dat het volk van Vlaanderen afzie van de praatrol, die het tôt nog toe te zeer gespeeld heeft, tôt groot vermaak van Vlaanderen's vijan-den, hier en elders, en besluite tôt d<» daad. Deze is zeer simpel. 't Vervailen-verklaren van de H a verse he Regeering is slechts een woord. Dat woord moet gevolgd door de daad Andere volken hebben tôt de daad kunnen besluiten. Waarom zouden wij het niet kunnen? Eenige Vlamingen verkie-7X-n nog te praten. Goed. We zullen ze laten praten en den fojd! « verpraten ». De andere Vlamingen, die genoeg hebben vûn woorden en echo's va» woorden zullen overgaan tôt de onverwijîde s'ich-tine: van den Vlaamschen Staat. Dan krijgt Vlaanderen medezeggen-schap, want dan heeft het zichzelf te ver. dedigen. Recht op verdediging kan nie-. mand ons ontzeggen. « ONS LAND ». ËSLasrcsGMxaaisianana*ir.<72Ësaswassawcow®BMj Der Vaadren Fierheid Aan de h moedigen StHjdej uit de Rampe* Godfried ROOMS «Waar is der vaadreti fierheid nu .srebleven s (1) Zoo zong er een. Helaas! hij is gegaan. Het was te vroeg... Nog bad hij in hët leven Voor 't Vlaamsche vc-lk zijn plicht niet afge- [daa. Doch hoor, o Volk, zijn fiere trotsche woorden Ze leven weerl Zij v.-ekten uit den droom. Zie Vlaandrens ieugd! Zii was het die hem [hoorde. Zij staat weer op : Een jonge sterke boom. «Der Vaadren Fierheid»... Meester bij uw [grave, ^Vaar storm om loeit en bloed de aarde drenkt, Zweren wij luid Hun fierheid te handhaven, Of ook ons bloed stroomt, éér da,t men ons [krenkt ! Brussel, 8 Jan. 1918. Arm. CorneUssen. 1) Uit Fierheid, var. Albrecht Rodenbach. EEN HEUGLIJK FEIT « Het Vlaamsch Verbond » van Antwerpen, zeker de talrijkste aktivistische vereeniging van Antwerpen, op Zondag 13 Januâri 1918» onder het -voorzitterschap van Dr. de Keersmaecker, hocgîeeraar te Gent, m het lokâal « Van Wesenbeke » vergaderd, heeft zich met algemeene stemmen, min twee onthoudingen, verklaard voor de wenschelijkheid van de onverwijîde afkondiging van de POLITIEKE ZELFSTANDIGHEID VOOR VLAANDEREN, en aangenomen dat daarvoor te ijveren het doel van de Vereeniging ia. Dit heuglijk beeluit zal door d« Pers bekend gemaakt worden. Be NationalizeeriBg vaîî ®ïis tooaeei Het verheugt ons te mogen vaststel1en ôat we niet. meer alleen staan om te eischen dat •ons tooneel eindelijk zijn nationale roeping zou vervullen, dat naast « Ons Dand » thans ook « Vlaamsch Leven » in de bres is gespron-gen ; en we hopen welara de kunst- ofte niet kunst-kritiekers van onze andere Vlaamsche bladen — te Gent vooral — te zien volgen. Zooals 't in « Vlaamsch Beven » werd vast-gesteld : de meeste Brusselsche schouwbnrgea openden met Vlaamsch werk ; Gent volgde dit voorbee'd ; alleen Antwerpen bleef ten achter. Maar of dat nu voldoende is? « Vlaamsch Leven » schijnt er vrede mee te hebben, als er werk gespeeld wordt van De Tière, A. Hendrickx, Melis, Scheljens, De Lattin. Maar, al bracht men nu van 't gansche seizoen in al onze schouwburgen slechts werk van deze heeren op de planken, dan nog zouden we 't aanklagen, dat de nationalizeering van ons toomeel niet werd bereikt. Wat we dan willen ? Een tooneel met eigen Vlaamsch werk, waarover we ons niet moeten schamen voor den vreemde ; waar zouden ge-monteerd worden de werken van de Vlaamsche « modernen j. Dàt, en niets anders, willen wij bereiken door die nationalizeering. Evenals te Gent, zal te Antwerpen deze pers-kampanje vruchten hebben gedragen ; 't zal wel daaraan te danken zijn dat, na 3 jaar oor-lbg, er eindelijk Vlaamsch werk in den Kon, Schouwburg werd opgevoerd. Maar terwijl men ons te Gent begreep, beging de Antwerp-sche direktie denzelfden flater als « Vlaamsch Leven » ; ze gaf Vlaamsch werk... maar welk, o hemel! Xets minder dan «'t Witte Paardi, iets dominer dan « Kosthuis Schôller », iets zouteloozer dan o De Ki'ometervreter ». Willen dat slechts Vlaamsch werk opgevoerd werd, indien onze tooneelliteratuur werkelijk zoo laag stond als het hierboven aan-gehaalde, — uitsluiten van vreemd werk zoo het beter en rijker ware, dat ware zooiets ala zelfmoord. Als we 't aandurven Vlaamsch, en overwegend Vlaamsch werk te eischen, dan is het omdat we weten, er innig bewust van zijn, dat onze inheemsche tooneellitteratunr hooger staat dan wat we hier gewoonlijk te zien krijgen, Batai'le, Berstein te Antwerpen , Fabre, Brieux, Decourcelle, d'Ennery, Cor-mon, Lirandin, Delacour, Féval, Dumas, Sar-dou, te Gent. Laten we 't, voor de volksstuk-ken, gerust probeeren met De Tière s. a. Ik ontken dezen's verdienste niet, en onder- , schrijf wat V. O. hier verleden jaar neer-schreef : dat een tooneelschrijver, die voor onzen ti-id van evenveel beteekenis zou zijn als De Tière 't was voor de zîjne, voor Vlaanderen een groote aanwinst zou zijn. (1) Het tooneel van onzen tijd moet niet opge-bouwd worden door een vergane geslacht, maar door rnenschen uit eigen tijd. Ik meen niet dat ik in 't on mogelijk theore-tiseer. Dat doen wellicht personen, die van Bataille af zelfs Dumas, zouden willen over-springen tijdens de were'dkrisis, — z.g. omdat thans in andere landen het geestelijk leven stilstaat ? ? — en we dààrom nu onze ach-terlijkheid moeten inhalen —- op Romain Rolland in Frankrijk, op Stemheim en den laag-bij-den-grondSclien Wedehind in Duitschland. Ik besef dat speelbaarheid en slagen bij een drama nood^a^lc is dat er koncessies mneten gedaan worden aan den smaak van 't publiek, wil men het je den rug niet zien toekeeren vooi nog veel slech'ers. Ons sclwuwburgpu-bliek is dom, op 't idiote af. Dat Iran ook niet anders! En de inte'lektueelen krijg je niet te zien ; waar in andere landen 'n première^ 'n gebeurtenis is, door de kera der bevolking bijgeweond, is er hier met moeite 'n dunge-vuWe zaal te vinden, met publiek, tegen wil en dank bii de haren naar 't theater gesleurd, door inteekenliisten, door krantenberichten bij de vleet. Het tooneel zal steeds leven voor de massa ; de tooneelschrijver behoeft te werken voor haar. Wat is het dan eigeulijk, wat de doorsnee-sehouwburgbezoeker in de Fransche draken aanlokt ; wat is het, dat ze hem doet mooi-vinden en toejuichen ? Zeker en vooral de schokkende gebeurtanissen die hier plaats vinden, de oppervlakkige uiterlijke hande'ing die boeit en indruk maakt, die hier nog niet • heeft plaats moeten maken voor het innerlijke leven als in het moderne Germaansehe drama, dat ons oppervlakkig publiek niet meelever: kan. Die tente handeling, in al haar eenvoud, In al haar onwaarschijnlijkheid, lokt aan, ver wckt spanning tôt aan het slot, dat luidruch tig, als een vuurwerk, het stuk slnit. En naast de fantazie der handeling, de ®-raltstische ondergrond. (Sardotv's < Tosca » js hier een der weinige uitzonderingen, die 't zonder dit tweede stellen kon, jiiist door de buitengewone kracht van zijn intrige). 't PU' bliek, in massa, laat zich door zekere gevoe-tens beheerschen, vooral door 'n dwaas reeht-vsardigheids- en meelijgevoel ; en de draak roldoet nu juist al de gebreken der massa, die 'Dr. G. Lsbon in « La Psychologie des Foules » vaststelt. De moraal van de draak is zeker problematisch te noemen : zien we niet in de s Twee Weezen » 't meegevoel voor zwakheid nitbuiten tôt goedkenring en — verschrikke-lijkl — toejuichen van broedermoord ? Niet aileen dé moraal van de draak, dus, maar tevens de grofheid, de oobeschaamde onwaar-scliijnli'kheid van de aktie, het immoree'e verdraaien en verkrachten van de werkelijk-heid is er een gevaar. Zola waarschuwt er terecht tegen : geef fan

Er is geen OCR tekst voor deze krant.