fc,rSte No. isr? Vrijctog., 9 juii igig S <&&nit. DE VLAAMSCHE STEM I ^ iolk zal niet vergaan! ALGEMEEN BELGISCH DÀGBLAD Eendracht maakt machti BEDACT1E- EN ADMIKISTRAT1EBUREELEN s KALVERSTRAAT 64, bcvonhuis, AMSTERDAM. Telsfoon No. 9922 Noord. Hoofdopstellen: Mr. ALBERIK DESWARTE, er OpsteBraad: CYRIEL BUYSSE — RENÉ DE CLERCQ — Dr. A. JACOB — ANDRE DE RIDDER. pe ABONNEMENTSPE.IJS (by vooruitbetaling): Voor Nederland per jaar gld. 6.50 — per kwartaal gld. 1.75 — per roaand gld. 0.75. Voor België, Engeland, Frankrjjk en anderé landen dezelfde prû'zen, met verhooging van verzendingskosten (2y2 eent per nummer), A D VERTENTIES : 20 Cent per regel. 11 JULI. vfsn"uENEvAENNoSs%^™AsRpEoN t£c, nummer dat op zonoac 11 juli " ss?hijht, op zes bladzijoen, met ske illustrat!es en belang- '^kkenbe bijdracen. de prijs is !«e zullen 00k bizondere pracht-«pmîlabem van dit nummer uitce-, HEN bestelle ze bu voorbaat. ,s. 35 cent franco. u'mpbeidt het „sporen-nummer" itjde vlaamsche stem" onder ïîsoldaten a an het front, de ce-SlTERNEERDEN en de vluchtelin-cen.lit faiinien in Fran^rijk Met pôn benepcn hart hebben wij gelezen an ontruiraing van Veurne-Ambacht •b de streek Yperen en Poperinghe door de inheemsche burgerlijke .bevolking. Indien •ij er niet toe gedwongen werden, zonden ^ taaie West-Vlamingen, die afstamme-làac-u van Zannékin, Janssoone, Balde-fjjn en andere kerels, nooit goweken zijn, K|fs niet voor de bommen 4er clikke Bertba. D© regeering heeft dien maatregel Tan ontruiraing moeten nemen en wegens militaire redenen en wegens de beschermmg van aie duizenden levens. Niemand kan taarJaken. Iedereen zal haar goedkeuren, omdat zij yijs en vaderlijk heeft gehandeld. Wij mogen ook verzekerd zijn dat die wak-\ere landgenooten in Frankrijk een broeder-lijk onthaal genieten al moet het wit brood der ballingschap hun bitter smaken. Wij hebben liart genoeg om te begrijpen de kom-mer en bet leed van die onfcwortelde Via,-mingen, die buis en hoeve, grond en pana, endoening en dieren liebben moeten ach-terlaten om in den vreemde de bevrijding van den grond der vaderen te verbeiden. Hefc aantal Vlamingen die in Frankrijk verbiijven is, door dien gedwongen uittoclit, eterk aangegroeid. Onze inceste landgenooten "betvindén zich in Centraal en Zuid-Frankrijk. Elk Département beeft er eenige duizenden on-À€T dak gebracht. Eene kleine vergoeding \rordt dagelijks aan die vluchtelingen ver-leend. Vroegcr werd over de wijze van ver-àœling van dat geld door de belanghebben-den geklaagd. Than9 schijnb daarin verbe-tîring gebracht. Van tijd tôt tijd worden onzo landgenooten hetzij door Belgische ministère, hetzij door leden van de Belgische Kamer bezocbt. Een schrijven uit Le Havre lieeft me diep ontroerd toen de îchrijver, die zoo'n reis Jiad medegemaakt, inij vertelde boe de van God en de men-schen verlaten Ylamingen in Zuid-Frankrijk vreugdetranen weenden toen zij tweo drio honderd mijlen van liun Vlaanderen op-nieuw hunne taal hoorden spreken en in het Vlaanmscb hunne bezwaren mochten doen kennen. Dis rainpzaligen zouden door iedereen moeten geëerbdedigd worden. Hnn ontzet-tend en onverdiend ongeluk alleen zou aile txrckeningen bij anderen moeten uitslui-ten. En toch is dit niet het geval. Er zijn wg kortzichtigen die, in dezen vreeselij-ka oorlog, waarvan minstens België's be-î'.ûaïf de inzet is, taalgeschillen op het voor-:•■'•n schuiven om de eendracht tusschen ■ iiv.ngen en Walen te verzwakken en de rccnteii der Vlamingen te betwisten. » i] hôbben reeds gedoeld op de onge-lukkige anti-Vlaamsche' uitlatingen van Maurice Maeterlinck, Jules Destrée en Dc-mblon — tu quoque, Celestine! — Van Q-ii lieer Omer Boulanger, ,,wild,; gemeen-teraadslid te Yorst bij Brussel en gewezen ctiauffaur -van Koning Leopold II, zullen *0 niet spreken. ?ij zijn gewaarschuwd en, we zullen ons ^ weer stellen. Wat echter ons vooral tegen de borst jt'Uifc is liet schrijven van den heier Gérard {Jarry> oud-bestuurder van het vroeger Ungo-gezind blad ,,Le Petit Bleu." In • Le Petit Journal" van 25 Juii 1915 hoopt 29 geboren Parijzenaar naar aanleiding •Van den uittoclit van ons t-aai West-Ylaam-volk van rond Yperen dat de klein-wnderen der verjaagdo Ylaamsche boeren '" frankrijk zoo zeer zullen veranderen dat [' o^nsebe mentalitedt, de gansche toe-'Mnst van het ras, waarvan zij de jongste euten zijn er misschien zullen worden ^gôworpen..." , kit is ten min6te klare wijn, hoe cyniech Je noop wordt uitgedrukfc door iemand • k S6611 medelijden met de Vlaamsohe aren gevoelt, tenzij om te verwachten Z1j tôt in de kern worden verfranscht * ontaard. Bat de heer Harry hier voor den koning ... ruisen heeft ^eai"boid, hoeven we niet tez^gen. b ^eze taal ka/n alleen maar twist onder de Belge n zaaien en ^oeu gmnnikken van vreugde. 1..11 am^ngen, diei hun bloed vergoten ren °m -P^ijs te dekken en te vrijwa-"rif-'f/^11 ^°or ^rgolijke uitlatingen ge-vnPT11en Sebelgd. De heer Harry en zijne «k» Spe!en met Zij zullen, iQ jj, ^ortgaan, den Duitschen invloed ; Inaa:r vS1® v&n morgen niet alleen leefbaar taio w c^duoht maken. Zij zelven zijn "^erfe e Pan§'ermanendom in de hand te dien p* •• c^e ongelnlikige woordén van Van ,].a^feîlaar vestigen wij de aandacht Ond ^sc^' r^geering. ^6 om' Vlamingen van België bestaat te laJrzettelijke v/il zich dcor niemand noch r]11 °^orPen> noch door Germanen, d?jt Tviî °°^r, ^tijnen. Genoeg. Als bewijs v i Verlangen dat Vlaamsche men-• srbasterd wrden, vragen de Yla mingen die in Holland verbiijven of de Belgische regeering voor de geestelijke behoeften van onze Vlaamsohe stamgenoo-ten in Frankrijk heeft gezorgd ? Bestaan er Vlaamsche - scholen, Vlaamsche bibliothe-ken, Vlaamsche voordraChtén, daar waar onze Vlaamsche menschen het dichst leven ? Toen in het begin van dit jaar de kat-ho-lieke geestelijkheid klacht-en lieten hooren omdat Belgische kinderen leeke volks6cho-len in Frankrijk moesten bezoeken, wil-den zij hulp van de gemeente of van het département verkrijgen, kon de Belgische rege-ering bewerken, dat aan dien dwang eeai einde werd gemaakt. Thans loopen onze Vlaamsche kinderen in Frankrijk gevaar humnei taal en hun aard te ontwennen. Voor hun burgerlijke vrijheid en Vlaamsche weizen komen wij, Vlamingen en VJ'aamsohe strijders op, hopend dat de regeering van Sainte-Adresse evensnel zal handelen als in zake de leeke of godsdien-stige scliool. Hier staat immers eene andere grondwetteilijke vrijheid op het spel. In ï]rankrijk, in Engeland en in Nederland telen wij versoheideno Vlaamsche volksvertegenwoordigers. Wij wenden ons tôt hen overtuigd dat zij b'ij de regeering zullen aandringen opdat den Vlamingen voldoening worde geschonken. Ook het Algemeen Nederlamdscli Verbond kan hier toonen of het sympathie voor de Belgische Vlamingen gevoelt en onderzoeken of het niet van de hoogste noodzakelijkheid is dat Vlaamsohe, Nederlandsche lectuur\ aan onze Vlaamoche taalbroeders in Frankrijk worde verstrekt. En aan onze Vlaamsche stamgenooten in het algemeen • stelîen wij de vraag of de tijd niet gekomen is om daadwerkelijk de taalbelangien van onzo Vlaamsohe vluchtelingen in Frankrijk en in Engeland te beeohermen. LEONCE DU CASTILLON. ■ ■ Ciw-i Een staaltje Loopgravenliteratuur. O'nze wakkere, geestige Vlaamschegezinde vriend Gaston van Ghendt, oud-ondervoor-zitter van de welbokende Studentenvereeni-ging uit Gent 't „Zal wel Gaan", stuurt aan een onzer medewerkers enderstaanden brief. Onze waarde flamingantenbroeder, in de st.udenwereld onder den bijmaam Ties-een zeer sympathiek bekend, heeft zich po-pulair gem-'^kt door zijn leuke bijdragen in de laatst^ >,tudenteii-almanakken van 't Zal. Van beroep ingenièur is hij, na de ont-bdnding der Gentsohe burgerwacht, vrij-williger geworden in het Belgische léger, thans . is hij bij de pontonniers-pionniers-wielrijders ingedeeld. Uit zijn brief blijkt dat hij het steeds goed stelt. Vele be&te 't Zal Wel ganers, lielaas, zij,n gesneuveld of spoorLoos verdwenen, o.a. die aantrekke-lij'ke natuur die Bob Heyman was 1 Beste Paulus ! De namiddag is 6choon maar stikkend heet, de mannen slapen hier en daar op het gras. De sohrapnellen en obussen hebben hun dagelijksch bezoek nog niet gebracht. Ailes is stil men weet dat honder-den mannen daar vocr malkander liggen om bij het eerste teeken malkander naar het rijk van Pluto te zenden, maar niemand verroert. Men waant zich in een lieflijk oord. Ik verveel mij aan 20 fr- per uur, ik ' lieb mijn elf en dertigste pijpje gevuld, en reeds driemaal de ,,Vlaamsche Stem" van verledeai week herlezen; mijn lioofd is zoo hol als een vat na de tonzdtting van. 't Zal en ik vcel mij stilaan afglijden tôt den be-schavingsgraad van de koe die mij daar in de weide met h are altijd verblufte ooigen aanstaart. Wee mij, rampzalige ! zou ik uit-roepen, moest ik een ou de Griek van den tijd van Sophocles zijn, maar ik bein nu eenmaal een bescliaafd mensch van de 20e eeuw en houd dus liever mijn bek. Mij ne gedachten d walen overal rond zonder te weten waaçheen. Ik zou wel hier eens willen zijn, ook wel daar eens, ik zou u wel een bezoek je willen brengen in Holland, ik zou vooral wel eens mijn dagelijksch wandeliingje willen doen op den kouter. Ik rek mij nog eens uit, draai mij langzaam rond op dat de zen mij niet te veel langs éénen kant- zou verbranden, ik zou wel willen schrijven maar ik ben te lui eenige meters verder mijn papier te halen. Ik geeuw en ik gaap vervaarlijk zoodat God de vader uit den hoogen Hemel zenuw-achtig wordt bij het zien van zul'ke massa luisheid. Sssssssss'— ! Ha daar sist er een. Eenige hoofden kijken verbluft den on-zichtbaren obus na. Boirai! een miserabe-le ontploffing ! 100 meter te ver roept iemand. D'e hoofden lêggen zich weer neer als of niets gebeurd ware. Een paar lanciers komen aangeloopeii met hun schopje j om den kop van den obus nit te delven, I waardoor zij weder nieuwen voorraad op- ; doen van aluminium voor het vervaardigen j van oorlogsringen. Ik stop nog eens mijn j pijpje, sla van ver een praatje met een j Carabinier over hoedanigheden van zijn hef j en van de vrouw in hefc algemeen, ik inter- j j>elleer een officier over den ,,communiqué cfficieel" van vandaag,verheug mij innerlijk over de resultaten van den strijd en neem uiterlijk eene zeer pe&simistische houding aan, uit pure ,,esprit de contradiction". Maar het wordt te heet. Lamlendig sta ik cp en daal eclioorvoetend in mijn citerne die mij als logement dient Ik installeer mij zoo deftig mogelijk en schrijf alras aan Paulus dit brief je om hem wel te bewijzen dat 1 ik nog niet dood ben, want degene die mij j daar pas zou hebben gezien h ad dit wel, zonder zich belaohelijik te maken, kunnen veronderstellen. I GASTON VAN GHENDT. KLEINE Kern. ,,Weet dan dat dit geheelo legioen van vlaemsche letterkundigen en vlaemsche kun-stenaeys in eene eigene, in eene vlaemsche wereld leven ; dat zy wel de Fransche bescha-ving kennen, maer ze voor vreemd aerizien en ongeschikt om, vôlgens de wetten der groei-kracht, de natie te ontwikkelen." F. A. SNELLAERT, in 1846. Een bijdraga tôt de kennis van hat Nationalisme in Noorwegen. Wat Hendrik Conscience voor ons Vlamingen wezen kan, is voor de Noren Hen-r i k W e r g e 1 a n d ( 1808—1845), zooals B j ô r n s o n zeide: ,,onze eerste littéraire liefde en sedert onze diepste gebleven." Over dezen grootsten der Noorsche Dichters — toen hij begraven werd bleven de winkels to Kristiania open en ledig, er was geen gevaar voor dieven of bedelaars, H e m volgden allen tôt aan de groeve — is thans van de hand van een jong Daensch geleerde, den heer H e r 1 u f Molle r, een biografische studie verschenen die zeer door de Noorsche kritiek wordt geprezen en waarvan wij melding maken, daar dit boek blijkt te zijn een kostbare bijdrage tôt de kennis van het Skandinavisclie nationalisme. Met belangstelling zullen dan ook onze lezers, die wellicht als wij met liartstochtelijk-heid de nationalistisçhe stroomingen in Europa volgen, kennis nemen van de volgende regelen van den Noorschen criticus Cari Nàrup (,,Tidens Tegn", 4 Juii) waarmee wij deze korte aankondiging besluiten: ,,De schets van den heer Moller vervalt in •drio lioofdstukken : het land, de mensch, de dichte.r. In het eerste wordt aangetoond en verklaard, in breede trekken en met een verbazenden rijkdom aan detail-onderzoek, wat is het centrale punt in Wergeland's levens- en wereldbeschouwing, en Moller ziet dit in 's Dichters Noorsch-nationale inzicht en gedachtengang. ,,Hct nationale élément was de bindende eenheid in zijn geest, do algemeeno noemer van al zijns wezens breuken. Niet in zijn liefde tôt do natuur, niet uitsluitend in zijn liefde tôt de menschen of tôt de vrijheid, maar in zijn practische vaderlandsliefde liggen de wortelen van zijn persoonlijkheid en de diepste bronnen van zijn dichterswezen. Religions was zijn kijk op de politiek. Eidsvold (1814) was voor hem het Bethlehem der vrijheid, do Eidsvolder grondwet het evan-gelie, dat tôt in de versto uithoeken des lands moest worden gepredikt, do blijde boodscliap van hartelijkheid en. onverbreekbare trouw. Het staatsleven en het vaderland vormden voor hem den voedbodem voor het welzijn van Noorwegen." Vlaamsch gevoe! aan het Front. "Uit den brief aan een Hollandsch vriend van een gewond Vlaamsch soldaat, thans in een ziekenhuis te Londen (Het stuk is gedag, teekend einde Juni j.l.): ,,Ja, beste Jozef, het is droevig dat onze taal zoo weinig geaeht wordt, doch laat ons liopen dat wij na dezen gruwelijken strijd voile rechten omtrent onzo schoone moedertaal zullen bekomen. ,,Voorwaar het zou wraakroepend zijn, moesten wij, na ons zoo heldhaftig gedragen te hebben, nog zoo verdrukt worden in 't geen ons zco heilig is." Hollandscho sympathie voor Vlaanderen. Het zooeven verschenen eerste nr. van den 19den Jaargang van ,,Vereenvoudiging'3, het orgaan van de ,,Vereniging • tôt Vereenvoudi-ging van onze Schrijf taal", behelst een ver-slag van de toespraak waarmee de Voorzitter Prof. Dr. J. J. Salverda de Grave op 22 Mei jl. do 22ste Algemeene Vergadering van de Vereeniging te Amsterdam opende. • Do Groningsche Hoogleeraar wees er op, lezen wij daar, ,,hoo de samenwerking met Vlaanderen, waarop do Vereniging altijd zo zeer prijs had gesteld, in de tegenwoordige omstandigheden haar nog dierbaarder was geworden, du, voor de rampen die onze Vlaamse broeders hebben getroffen en die ten onzent zulk een diep medelijden — om van andere ge-voelens niet te spreken — hebben opgewekt, de banden die onzo landen verbinden, nauwer waren toegehaald." Over nullen. Hefc zou zeer onbelangrijk zijn en tijd ver-kwistend, om een letter schriffc te wijden aan nullen. Doch er is één nul, die daarvoor het recht van uitzondering kan doen gelden. Dat is de nul; de eivormige rondte bij uitnemendheid, het begin of, zoo men wil, liet einde van aile getallen. De Fransche geleerde Jules Michel heeft over de geboorte en de levensgeschiedenis van dat niets- of veel beduidend cijfertje eenige mede-deelingen gedaan, waaruit blijkt, dat de nul niet zoo oud is als i^en het meermalen meende te moeten doen voorkomen. Aan die jeugd van de nul ligt 't ook, dat de geleerden van de wereld in oude tijden, hoewel zij met tijdperken van tien jaar even goed re-kening hielden als wij, de decimaalrekening niet kenden. Hoe vreemd dit ons, die gewend zijn de nul als een bepaald deel van ons getallenstelsel te bescliouwen, ook sohijnt, zoo bewijst toch de geschiedenis, dat de nul een betrekkelijk nieuwe uitvinding moet zijn. Die uitvinding is te dan-ken aan het philosofisch genie van de Hindoes, die, wellicht ten gevolge van den zich uitbrei-denden Chineesohen handelsgeest, op de ge-dachte kwamen, een teeken te zoeken dat het ,,niets", het ,,ding dat niet bestaat", uitdruk-ken kon. Bij die Hindoes en ook bij de Chineer zen viudfc men in de 7o" eeuw n. Chr. de eersté vormelding van een rond schrijf teeken, bestemd om als cijfer in de decimaalorde te dienen. Daarna is, voornamelijk door de Arabieren, de nul eerst in do lie of 12e eeuw tôt ons gekomen.Voor dien tijd was het dus blijkbaar onmo-gelijk om een decimaalstelsel te vinden ; en daaruit volgt, dat het nog eenige eeuwen ge-duurd heeft voor dat decimwlstelsel ingevoerd werd. In 1670 heeft vooral de beroemde sterrekun-dige Mouton te Lyon het. voordeel van die manier van rekenen ingevoerd, waarvan de be-teekenis weldra door de geheele geleerde wereld werd ingezien^ Papier in de geneeskunst. Er is alweer een nieuwo goede eigenschap van papier ontdokt. Het is de bekende arts dr. Ziegelroth, die het papier voor cosme-tische doeleinden gebruikt wenscht to zien. Papier is inderdaad bijzonder geschikt om een hygiënische plaatsveryanger voor den bor-stel to leveren. Met geen voorwcrp kan men zoo goed de handen wasschen als met een prop papier. AVanneer men nièts- anders bij de hand heeft, neemt men gewoon krantenpapier, wat water en zeep, en de overwinning op het vuil, speciaal het diep in do poriën gedrongen vuil, is spoedig behaald. Het is natuurlijk altijd beter, ongebruikt papier to nemen. Het bekende toiletpapier is er zeer geschikt voor. Dr. Ziegelroth dweept met de papieren prop als handborstel. Hij gaat zelfs zoo ver, dat hij in de chirurgie den borstel wil verbannen, om plaats te maken voor do prop papier. Goele. To Gent, in het Meetjesland en ook te Brugge heet een eend een g o e 1 o ; moaders en kinderen, die naar het ,,Parle" gaan en. zich vennaken met de eenden in de vijvers stuk j es brood toe te werpen, lokken ze aan met het geroef): Goele! Goelel Goele! Goele! Goole! Goele! Van waar dit woord Goele? Ook in Frankrijk wordt de eend goulu genoemd en ook daar wordt do vogel «gelokt door herhaald roepen: goulu! goulu! Meer behoeven we niet, zegt de Gentsche geleerde, prof. W.' do Vreese, om het Vlaamsche goele met het Fransche goulu te kunnen identificeeren. Terloops wordt hier nog vermeld, dat goele te Gent ook een der overtalrijke namen is voor een borrel jenever, Vet als Afvalslib. In de Chcmiker-Zcitung, 45, S. 283, wordt de aandacht gevestigd op de groote hoeveelheid waar dévoilé vetten, die met het afvalwater van groote* steden verloren gaan. Kon men die vetten terugwinnen, dan zou difc voor Duifcschland beteekenen, dat de groote massa vetten en oliën, die jaarlijks ingevoerd moeten worden, daardoor volko-men vervangen zcuden worden. Men heeft berekend, dat daar per hoofd en per dag 10 gram vet in het afvalwater verloren gaat, wat een jaarlijksch verlies van onge-veor 59 millioen mark beduidt. Bij de zuivering van dit water in klaar-bekkens bevindfc het grootste gedeelte van het vet zich in het slib, dat op den bodem wordt afgezet. In de groote, Duitsche steden bevat dit slib gemiddeld 17 proc vet; in de> Engelsche industriestad Bradford, met haar talrijko wolwasscherijen, zelfs 40 proc. Kort na 1890 werd op initiatief van prof. Bechhold to Frankfort a. d. M. een inrichting gebouwd. om èr deze ,, vet vraag" te bestudeeren. Hier werd het waterhou-dende slib beliandeld met een vetoplossend middel en wel bij een temperatuur beneden 100 gr. C. Het ontvette slib is door persen gemakkelijk droog te krijgen, terwijl het gewone silib zijn water hardnekkig vast-houdt, ook onder grooten druk. Ofschoon het slib door zijn vet- en stikstofgehalte, alsmede door zijn warmtegevend vermogen een vrij groote waarde bezit, veroorzaakt het den gemeenten toch gewoonlijk veel kos-ten, juist door de moeilijkheid van het drogen. Het ontvetten kan dus in dit op-ziclit uitkomst geven. De uitslag van de Frankforter proeven was zoo' bevredigend, dat zich een consortium vormde, om uit stedelijk klaringsslib aile waardevolle stof-fen te winnen en dit slib tegelijk kwijt te raken. Kort voor het uitbreken van den oorlog is te Buckenhofer bij Elberfeld een groote inrichting met dit doel gereed gekomen.Men krijgt volgens (3e methode van prof. B. een zwart ruwvet, dat zich door distil-latie laat scheiden in 50 proc. vaste stea-rine en 50 proc. vloeibare oleïne. De distii-latierest is een pek, dat als isoleerings- en smeermiddel gebruikt kan worden. Het ontvette en gedroogde slib is vooral geschikt als bra.ndstof ; doch door zijn stikstofgehalte (3,2 proc.) kàn het ook als mest dienen. Na verbranding van het slib krijgt men slakken, die ter verharding van we-gen kunnen worden aangewend. Misschien zouden er ook kunststeenen uit te vervaardigen zijn Aldus W. in hefc À". Hbl. Uit den volksmend. Hefc volgende plaagliedekon, door oen on-deugendo kinderbende gezongon te Deerlijk voor de deu.r van een oud vrouwtje, werd door René de Clercq opgeteekend en ons meege-deeld : Trezek© Mijn bezeke Wanneer zal 't zijn? 't Avond ! Tu don avond In den maneschijn \ 't Hondeke zal liassen, 't Katje zal schreeuv\-en En Trezeko Mijn Bezeke Zal speelman zijn. Ook de volgende twee stukj^s werden ta Deerlijk opgeteekend door de Clercq: Wel moeder en issere u\y dochterken niefc thuis? Hm! hm ! Wel moeder en issere uw dochterken niet thuis? Hm!hm! Beja, zeî ze zij, maar zij is ziek En ze kandere sebiet Van den zolder niet. Van falderi d'eri liihi ! Van falderi dera halia ! ?s Avonds in den maneschijn, Zou-t-er iemand zitten? Zit er iemand , We nemen ze meo En we pakken ze mee Naar Holland. VLAMINGEN, CEDENKT 11 JULI. Jaalse legemoÉ" in Eelgië. Haar aanleiding van het artikel van de Heer Neuray. i. ,,L'hégcmonie Wallonne n'est qu'un moulin à vent bâti par quelques Machiavels pour ameuter quelques honnêtes efc naïfs Don Qui-chottes". (De Waalso hegemonio is slechts een windmolen door enige Macchiavelli's gebouwd om enige eerlike en naïeve Don Qui-chotte's op te ruien). Aldus de heer Fernand Neuray, hoofdredak-teur van de ,,XXe Siècle", in dit blad op i 30 Junie. In ons blad van 4 Julie jl. wezen wij er op, | dat deze bewering in strijd is met de historiese ! waarheid en namen wij ons voor, nader op de Investie terug te komen. Wij deden dit reeds waar wij, in de ,,Kleine Kroniek" van jl. Dinsdag, de getuigenis aanhaalden van jhr. P h. Blommaort, uit 1840, dat na de om-wenteling van 1830, het Frans ons werd opge-drongen, niet door een Frans overweldiger, maar door de Waalse lândgenoot. Na de fijnzinnige en geleerde Gentse patri-ciër komfc heden F. A. S n e 1 1 a o r t, lid van de Koninklike Belgiese Akademie, aan de heurt. Over het begin van de Waalse hegemonio in België schreef Dr. Snellaert in zijn op-stel ,,Iets over den toestand onzer tael en letterkunde" (1840), in het door de toenmalige regering gesubsidieerde tijdschrift ,,Belgisch Muséum", de volgende merkwaardige historiese beschouwingen: *) ,,De omwenteling van 1830 barstte uit, zonder dat het nog aen het (Nederlandsche) be-stuer gelukt was ergens echte steunsels voor de Nederlandsche beschaving vast te stellen. Maetschappyen van tael- en letterkunde, maet-schappy tôt nut van 't algemeen, leergangen van vaderlandsche tael- en letterkunde in de hoogescholen, Athoneums en collégien, ailes werd weggevaegd ; de volkstael verloor aile ge-zag in de wetgeving, en wy hebben ons, als over een wonderwerk, geluk te wenschen, dat men niefc, tegelyk-snet het huis van Oranje, het Nederduitsch van aile aenspraëk op bestaen in België vervallen heeft verklaerd. De omwenteling moet onder een tweeledig oogpunt van nationaliteit bescliouwd worden. Voor 't eene gedeelte van 't Belgische volk was het een stryd van sfcam tegen stam, voor liet andere een partyoorlog. Buiten ons besfcek treden wy hier niet ; doch dat myn gezegde gegrond is, zal niemand, zoo ik verhoop, die de zaek wat meer dan oppervlakkig heeft lee-rten bescliouwen, opregt tegenspreken. Do wapenkreet der Walen was zoowel tegen do Vlamingen als tegen de Hollanders, en werd aengeh'even tegen den geheelen nederduit-schen stam. En dit is zoo waer, dat waelsche magistraetspersonen, die een werkdadig deel aen de omwenteling hebben genomen, er open-lyk durven voor uitkomen. Het onbeschaefde gedeeite des volks onder de Walen verbeeld-de zich evenzeer dat de opstand al mede tegen I de Vlamingen gericht was. Zoo kwam, in de eerste dagen na 'fc gebeurde binnen Brussel, de waelsche gemeente Reckem, by Kortryk, sohielyk en van zelfs op do been, tegen liet bygelegen vlaemsche dorp Lauwe optrekken-de, en schreeuwendo dat het nu de beurt aen do Walen was van te regeren. Van daer ook dat, van 't begin af aen, do Walen aile ryksambten veroverden, en dat de Vlamingen, die door liunne pen het gezag der moedertaal verdecb'gd hadden, vervolgd of van liunne posten beroofd werden.**) Het plan van overheersching werd wonderlyk ondersteund door de Vlamingen zelven, die, in kunnen dol-len driffc en met toejuicliing, het Hollandsch door het Fransch iieten vervangen, zoowel in het.leger als in de raedzael, zoowel in de open-bare akten als in het onderwys. Ongestoord genoot het fransch de alleenheersching, totdat een minister aile belgische dichters opriep om in wedstryd 's lands onafhankelykheid te be-zingen, en dat een zyner commiezen hem eer-biedig zeggen dorst, dat België ook Vlaemsche dichters bezàt (1834). De kampstryd bowees dat de verdrukte vlaemsche poezy voor -de be-wierookte fransche niet moest onderdoen, en do ketrekkelyk hoogere verdiensten van de bekroonde vlaemsche stukken boven de fransche, maekten dat de beloofdo uitg^ve der-zelve onderbleef. Dit toeval had eene gelukkigo uitwerking : het publiek leende op nieuw gunstiger het oor aen de vlaemsche zangers, die reeds in twee ^vdschriften (Nederduitsche Letteroefeningen, 1833; Jaerboekje, 1834) de wedergeboorte van tael en volksgeest hadden aengekondigd, en nu de wassende krachten eener lieilige zaek gevoelden. Vooroordcelen ruimden plaets voor de) overtuiging, en de voorstaenders der tael groeyden dagelyks aen, tôt dat zy eindelyk iii de Karners der volksvertegenwoordigers zelve hare verdedigers vond. Het bestuer voelde zich gedwongen aen den openbaren geest toe te geven, en voor de taie der meerderlieid in-| schikkelykheid te gebruiken: er werd, onder zyne bescherming, eeno maefcschappy opgen^t tôt bevordering van do nederduitsche tael, en by koninl^yk besluit van den 6 September 1836 eene oproeping aen aile taelkundigen go-daen, ten einde de middelen aen te wyzen hoe men tôt een gelykparighéid van spelling komen kon, terwyl er tevens eene commissie werd aangesteld om do ingezondene stukken te be-.oordeelen.! Het bestuer scheen verder to willen gaen : een voornaem letterkundigo (Willems) werd belast met het leveren van liet ontwerp eener vlaemsche Academio,, en het opgeven van de namen der letterkundigen, die wegens himne verdiensten regt schenen te hebben or deel van to maken. Doch het bleef daer by. Men mag er aen twyfelen of het plan van 't bestuer wel ooyt goed gemeend zy geweest, en of de op-schudding, v/elke in de brusselscho Academio van wetenscliappen en letteren zich openbaer-de, op de tyding dat men aen't sticliten van eene vlaemsche Academio dacht, voor geen ge-maekfc spel mag doorgaan. Zie daer eeno korte schets van de wisselval-ligheden der moedertael (sederfc de omwenteling). Ik heb liet reeds aengewezen: de voor-naemste letterkundigen in Vlaçnderen werden beschuldigd als der nieuwe orde van zaken niet genegen. Kon het anders, dan dat aile opregte Ylamingen met leepe oogen eene orde van zaken beschouwden, die scheen te zullen uitloopen op de geheele ontaerding van den landaerd, eene orde van zaken die 't zoo goed als aenplakte en afkondigde dat al wat vlaemsch was behoefde plaets to maken voor vreemden invloed ? Wàèr is het, en do Brusselscho kampstryd was oorzaek van vele bit-fcerheden. De rondborstiglieid waermede de opregte Vlamingen overal en ten allen tyde de beweegredenen van hun gedrag openlegden, maekte indruk, en men begon nllengs overtuigd te worden dat men eens het staetsge- bouw door de gevoelens der Ylamingen zal moeten ondersteunen, wil men het verzekering en duerzaemheid geven." ^ ij beperken ons heden tôt het meedelen van dit eerste dokument. Na gewezen te hebben op do vestiging van het overwicht der Walen, haalt Snellaert, die deze gehele periode heeft meegemaakt, tweo treffende voorbeelden aan van de wîjze waarop door de anti-Vlaamse regering dit overwicht ivordt gehandhaafd: in schijn wordt toegegeven om de verontwaardiging to sussen on verzet in het land te breken; maar naderhand blijffc het voorgespiegelde voordeel uit. Dat de spel-lingkwestie door een reg-eerin^skommissio in sfcudie werd genomen (1836), mag ons niet rnis-leiden : het kon» do regering slechts welkom zijn, dat de aandacht der Vlamingen in do kri-fcieke periode 1830—1839 werd afgeleid van de politieke op een taalkundige kwestie. Wat de lioopvoîle verwachting aan hefc slot van hefc stuk befcreffc, uit volgende stukken zal blijken, of zij al dan niet in vervulling is gegaan. De lezer lafcen wij verder over uit te maken, in lioeverre dit eersto dokument reeds afbreuk doefc aan de losse bewering van onze anti-vlaamse lândgenoot. Dr. A. JACOB. * Wij plaatsen dit stuk ook in verband met hefc in difc blad verschijnende historiese overwicht van de Vlaamsche strijd in de jaren 1836— 1851. **) Men denke aan Jan Frans Willems (1794—1846). do Vader der Vlaamse Be-weging. Reeds sedert 1818 was' hij als kam-pioen voor de Vlaamse rechten opgetreden. In 1831 werd liij, toen ontvanger der registrn-tie, als straf van Antwerpen naar het stadjo Eekloo verplaatst. — 9e Geschiedenis herhealt zich. Dr. Kernkamp: Algemeene Geschiedenis. Leyden. Sijthoff. Als men een goede honderd jaar terugblikt in de wereldgeschiedenis, dan vindt men lieel wat verschijnsels en gelDeurtenissen, die in den huidigen wereldbrand zich herbalen. Zoo trok in 1792 een Pruisisch-Oostenrijksch leger onder hefc bevel van den hertog van Brunswijk Frankrijk binnen. Na 19 oogsfc gaven zich Longwy en Verdun over. Hefc spoedig oprukken dezer fcroepen verwekte een ware paniek te Parijs. Snel vormde zich dan ook een leger van vrijwil-ligers onder hefc bevel van Dumouriez, die de Pruisen acliteruit dreef. Verdun en Longwy worden ontruimd en nog voor het einde van Oktober had de vijand het grondgebied van Frankrijk verlaten. Op den verdedigingsoorlog volgde thans een aanvallende krijg, die steeds gunstiger werd voor de Franschen. — Ook de persoopli5ke vrijheid wefd gekort-vleugeld. De drukpers werd aan zware boeien geklonken. Enkel die bladen mochten verschij-nen die opbloeiendo. gedachten bevorderden en de overwinningen der Françche legers prezen en hooghielden. Ook de buitenlandsche couran-ten waren meestal verboden. Zelfs do vrijheid van spreken werd belet; wie i,n opetfbare plaatsen de regeering of het leger bestreed, werd als ,,suspect" bescliouwd en moest zijn openhartig-heid duur betalcn. Schrikaanjagen, terforisee-ren was do boodscliap. Om geld to krijgén voor het leger waren aile middelen goed. Waren er weerbarstigen, deze werden gefusilleerd of *ls gijzelaars weggevoerd. De wotgevendo macht was afgeschaft, het militair gezag voerdo wetten en dekreten uit. — Zooals nu, giiigen Rusland en Frankrijk akkoord. De eerste ontmoeting tusschen Napoléon en den Tsaar had plaats in een tent op een vlot in de Njemen; vervolgens kwamen zij te Tilsit herhaaldelijk bijeen. Rusland en Frankrijk werden bondgenooten. Pruisen werd licfc kind van de rekening, verloor do helffc van zijn gebied en werd tcruggebrachfc tôt de beteeke-nis van een mogendheid ran don tweeden rang. — In Februari 1807 forceerde een Engelsch eskader den doortoeb ' ^oor do Dardanellen en naderde tôt op zee- ^ on af stand van Kon-stantinopel. Doch pf bij een bedreiging. Weldra moest- adn. . Duckworth, bevreesd dat hem do terugtoqht zou worden afgesneden, wijken voor de sterke Turksche batterijen, vestingen en maatregelen. — Met toenemend ongeduld verdroegen de onderworpen volkeren het juk van den keizer; do eerste groote catastrophe, dio hem zou tref-. / fen, moest de uitbarsting brengen. De oorlog in Spanjo verslond duizenden menschenlevens ; het bewustzijn, dat al die offers gebracht werden ter wille van do staatkunde van één man, begon do gemoederen meer en meer te verbit-teren ; de pogingen om zich aan do conscriptio te onttrekken, werden hoe langer lioo talrijker. De welvaart van duizenden werd vernietigd, werkloozen waren er bij do vleet-, schepen Iagen in de liavens to verrotten, de hooge prijzen van suiker, koffio en tabak troffen do menschen in hun levenswijzo en. ontstemden hen elken dag; het spionnage-systeem der kei-zerlijke regeering en de onderdrukking van elko openlijke uiting van ontevredenheid vermeer-derden de spanning der gemoederen. Overal was ellende en druk, lioogo belastin-gen en oorlogscontributies, onophoudelijke kwellingen en plagerijen van allen aard. En niet het minst had het volk te li.jden va» de doortrekkende legers. Een uitbarsting van wanhoop stond to vreezen van volkeren dio niets meer te verliezen hadden, omdat men hun ailes ontnomen had. De naaste toekomst zou deze sombere profetieën bevestigen. En uit duizenden gozinnen stegen verwenschingëft op tegen den man, aan wiens staatkunde zulk een ontzettend menschenoffer was gebracht. Honderd jaar geleden gold het strijd om ras-eenheid en persoohlijko vrijheid. En thans is een strijd om leven en dood tusschen militarismus en démocratie. Om wille van hefc volk i.s hefc te hopen dat litmaal voor goed het militarismus den kop ingedeukt wordt. 2=o«- Financien. • Geldkoers van 8 JuSS Î015. Medegecleeld door de Rotterdamsche Bankver-seniging, Rokin, Amsterdam: Belgische bil.jetten ........ 40.40—40.90 Fransche biljetten. 43.75—44.75 Engelsche biljetten . 11.85—11.95 Engelsch goud 12.00—12.08 Bankfusie in België. Uit Antwerpen wordt aan do ,,Times" ge-meld, dat de Duitsche Gedelegeerdo administrateur van de Banque Centrale Anversoise heeft bekend gemaakt, dat deze instelling zal wor-ien overgenomen door de Deutsche Bank, on dat genoemde heer 'zelf lid der Directie dier instelling zal worden.

Il n'y a pas de texte OCR pour ce journal.