Het Tooneel 2e Jaargan; Nr 2 - 23 September 1916 Beheer en Redactie : Kerkstraat, 13, Antwerpen 10 Gentiem l(oninklijke J\ed. Scbouwburg PARISINA „ Kr^iek schrijven vvordt voor den too-neelreceMsent een waar genoegeu, wan-neer hij vaststellen kan, hoe de arbeid en de toewijding der artieste.il om eeu stnk als Parisina in de beste voorwaarden te vertolken, door een volkoirten welslàgen beloond wferden. Al is «Parisina» verre van een litterair meesterwerk, al bereikt de toondichter-.die het treurspel tôt een lyriseh drama her-schiep, niet het hoogste, toch bew'jzeu, opvoeriiigeiii als deze voor zalen tôt aan de nok gevuld met aandachtig - luisteren-de toeschouwers, voor de leefbaarheid van dit genre. Deze vorm, meer dan de opéra, voldôet aan den werkelijkheidszi.u, o> s volk eigen omdat het conventioneele er tôt het ouvermijdbare en noodzakelijke beperkt wordt. Toch zullew de opvattiu-gen omtrent de roi der niuziek nog uit-eenloopen. Waar sonnnige zieli zullen vergenoegen met| het «onderlij.neu» der aetie of het aa.ugeven van, een gemoeds-toestand, daar zullen andereii de voor" keur schenken, aan de inuziek, welke bij den toehoorder dezelfde stemmiug wekt als op het tooneel tussche.m de haudelen-de persouen heersehend is. In dit laatste geval zou de muziek van het gansche ge benren de atmosfeer weven; zij zou de ge-heimziuinige maeht wezeu welke spelers en publiek verbindt en i'ii éen zelfde fic-tieve wereld verplaatst. De muziek, die Keurvels voor Parisina schreef is, naar onze zeer bescheiden mee" flîng, vooral de lyrisehe vertolking vau hetgeen er roert en zicli ontplooit in de ziel der door hartstocht vervoerde nien-schen. Hij scliijnt zieh het felst aauge-trokken. te hebben gevoeld door het schokketide inuerlijk conflict en wat in den tekst van Gittens slechts onvolle-dig en soins wel oubeheudig aangeduid is, heeft hij doorwerkt en verdient De muziek vult hier het geschreven treurspel aan, verheft het zelfs, geeft het eeu steviger innerlijke vvaarde,doet het ziels-tragiek naast de uitwendig dramatisehe handeling tôt haar reeht komeu.-. Tôt het weergeven der meuschen in de wisseletide uitingen huniier hartstoehten wendde Edward Keurvels het Waguer-iaansche leifmotief aau en was daarin. bijzonder gelukkig, — wat niet van aile naar de principes van den schepper der Niebeluugen arbeideude komponiste.n, kan gezegd worden. Bij Wagner was het aan-wenden dezer karakteriseereu.de nuotie-ven wat meer dan een zuiver techniscli middel. Bij navolgers echter is dat te dikwerf het geval: zij passen te bewust de tôt théorie ontaarde werkwijze van Wagner toe. Keurvels schijnt dat heuvel vermeden te hebben omdat hij, naar ons voorkomt, bij het aanwenden der leitmo-tieve.n: zijn eigeu kunstinziehten verwe-zenlijkte. Daardoor komt het dat de par tituur van Parisina,die in haar beschrij-vende gedeelten meer door Benoit, beïn-vloed is, niet lijdt aan stroefheid,. Voor velen, die Keurvels slechts lcenden door zijn liederen, zal de opvoering van Parisina de openbariug geweest zijn van zijn meer omvattend kuunen. Keurvels heeft zijn eigeu gaven verwaarloosd om zij,ii meester door de uitvoering zij-ner werken te doen zegepralen, Hij heeft het apostelschap verkozen waar hij zelf wellicht als meester had kun.ti.en trioni-fen vieren. Daarom ook juichen we de daad van piëteit toe, die het gezelschap van den K.N.S. volbracht, door Parisina i.n: zoo uitstekende voorwaarden voor 't voetlicht te brengen. En nu we eenigszins dieper vvillen in-gaa.n: op het werk, dat door de vertol-kers geleverd werd, liouden wij het voor plicht den zeeï bescheiden. orkesletider Karel Candael over het welslàgen dezer gewaagde oiiderneming geluk te we,n-schen.. Dat de heer Candael eeu bekwaam dirigent is, wisten we reeds. Zijn gebaar is zwierig, zijn toch afgemeten arm- en handbewegingen expressief. Hij laat zich •tMet heelemaal meeslepen doch beheerscht zich-zelf en daardoor zijn instrumentis-ten.. Ziju kunst va,te leider komt ons voor hoofdzakelijk te bestaan uit bewustheid, die meester blijft over de impulsie.Daar-in is hij een tegenvoeter van zijn voorgan-ger Keurvels, die als orkestmeester éen vuur eni éen aandrift was, wat soins over-sloeg tôt gebrek aan zelfbeheersching. Doch dit zijn de wellicht onjuiste indruk-ken van een buit&nstaauder. Hetgeen Karel Candael met zijn orkest bereikte vedient hoogsten lof. Wel schet-terdetu de kopers soms wat fel en klonken bij de eerste vertooning de koren wat on-vast. (Dit laatste schee,u> bij de opvoering van Zondag-avond reeds verbeterd). Aan Karel Candael komt 6een groot "deel vajn den geoogst&o bijval toe.Nu durven we ho-pen>, dat hij zich niet bepalen zal bij een j gelukkig en vruchtbaar apostelschap doch zelf aau 't werk zaF gaan om ons met een eigeu lyriseh drama te verras-sé,in eu..... te verrijkeu ! I'u onze kronijk over Parisina zeiden we, dat vau de vertolking veel zou afhan-geni voor het al- ôf niet welslageu vau dit slechts' schematisch geschetste treurspel. Onze tooneelistefn hebben Gittens' werk als tragedie gespeeld.de fouten ver-mijdend.waartoe zekere melodramatische momenten in dit stuk met bloederig ein-de gemakkelijk aanleiding konden geven. Laat ons het maar ioud-uit bekenueni:Op de plauken heeft het drama ons veel meer voldaan clan bij de cri'tische leziing en! dit dank zij de vertolki'ug. Piet Jansseos heeft gespeeld als een groot artiest.. Zijn bewegingeu, zij,in mi-miek, ziju blikken, doch ook zijn indruk" weke.ide stem hebben er machtig toe bij-gedragem om de noodlo^tige figuur van Zoëse-Malatesta voor ons oogen te doen opleven. Is het de vertolking van den H. Jansëens, di'e ons de verre gelijken, deed beseffen, welke deze figuur ait Gittens' drama vertoornt met die van «Sh3'lock» uit den «Koopman van Vetie-tië» ? De Heer Bertrijn was een prachtige Ugo. Vooral door ziju gelaatsuitdrukking wist hij scherp den tweestrijd tusschen li.efde en plicht, welke voortdurend zijn binneuste verscheurt, tôt ftitiug te brengen. Zulke prestati'e doet den iiidruk van oppervlakkigheid, welke ons bij 't «le-zen» van Parisitaa trof, verdwij.nlen. Treffend vooral was het oogenblik, waar-op Ugo, zijn zieleleed u.itzeggeud toch de almacht zijner liefde uitjubeleu moet i.ni dieu eenen overweldigeuden kreet van outembaar verlangen: Parisina!, die ge drageu wordt door de klanken, welke uit het orkest opjuichen. Het is steeds een genot den. Heer Cau" weuberg te zien spelen. Hij «leeft» en «doorvoelt» zijn rollen. Zijn typeering was als mimer uitstekend en zijn dictie ' voortreffelijk.De sonnetten welke in Parisina voorkomeu, eu die door Gittens aan het werk van Westervoort ontleeud werden, droeg hij -voor met een. zange-rige stem, die aau die versjes een eigén-aardige bekoring verleende-Rangoni werd op dichterlijke wijze vertolkt. De Heer Ruysbroeck, die soms wel eeus niet rol-vast bleek, was een statige hertog Nicolo' Figuur eu stem voldedeu ten zeerste. Vooral in het slottooneel vau, IV lever-de de Heer Ruysbroeck voortreffelijk werk. Wat dames Notennan en Bertrijn près- > teerden verdient uiets dan lof. I.n. de zwa-re roi van Parisina was de eerste uitste" keud. Haar spel was natuurlijk eu vol in.nig gevoel, dat vooral leefde iti elk be-vveeglijk trekje vàn haar expressief ge-laat.De lichtzinnige, verauderlijke, hoovaar dige Paula vond in Mevr, Bertrijn een merkwaardige vertolkster. Duidelijk toonde ze aan hoe Paula, die geen echte Malatesta is, in haar door ijverzucht en gekrenkte eigenliefde. opgewekte wraak" zucht, zich-zelveu door de spreuk der Malatesta's eu ook door Zoëse's overwel-digende persoonlijkheid beheerschen laat. Wat ons vooral getroffen heeft bij de opvoering vau «Parisina», dat is niet al-leen hetl voortreffelijke samenspel der artiesten, doch ook de Wijze waarop ieder van heu het karakter,der uitgebeelde personnages, intens uitleefde. Dat heeft ons de talrijke ouvolkomenheden vau eeti schematisch aangelegd drama als «Parisina» doen vergeten. De tooneelschikking was verzorgd en de stevige ineenzetting van het werk pleit voor de bekwaamheid vau d&n spelleider. Een, paar onbeduide.nde opmerkingen slechts: Zou het niet natuurlijker zijn,dat in III slechts éen recher de straf uitsprak lia onderliuge beraadslaging ? Is het wel natuurlijk, dat de priester, welke Ugo verlaten heeft, zoo maar zonder meer Pa-risina's deur opeBstoot en binuengaat.We weten het wel, vooral de schrijver heeft aan die kleiue ouwerkelijkheden schuld. Toch kunneu ze wellicht verholpen worden.Voor de eerste opvoering was een. publiek van intellectueele Vlamingen opge komen, dat zijn luiden bijval door her-haald handgeklap betuigde. Het was een ware kunstavond. Bloeme.n werden aan het echtpaar Bertrijn overhandigd. Zon-dag namiddag en ook 's avonds vulde een geestdriftig publiek a.ndermaal de zaal.Er was een garve voor deu Heer Candael,die de spelers in zi'jai persoonlijken bijval dee-len deed. Het tooneeljaar werd goed i>n-gezet en laat voor de volgende vertoonin-gen het beste verhopen. In en om de Schouwburgen — Gorlé geëngageerd.Wij vernemen dat Gorlé verbonden is aan lut gezelschap vau onzeu Koniuklijke Nederlandschen vSchouwburg. — Het is werkelijk bewo'tderenswaar-dig wat soms op deu K.N.S verwezeu-lijkt wordt als tooneeelschikking met de oude, ouschoone schermeu waarover men bescliikt. Dater zal de stad daar eeus flinke opruiming mogeu lioaden eu de versleteu rommel door moderne décors vervange.il. — Na «Parisina» gaat de «Naakte Vitouw» van Bataille, dat x.oeger met veel bijval opgevoerd werd.D ■ verdeeling is voorloopig als volgt vastgesteld: Ber-nier: Hr. Cau weuberg. Prins de Cliabrati: vroeger Laroche thans Piet J.inssens. Lo^ lo; Mme. Bertrijn,. Prinses de Chabran: Mevr. Dilis. Rouchard: vroe; er K. Van Rijn, thans Hr. Bertrijn . Siizou: Jufvr. Jansseus, die in dit stuk voor 't eerst op-treedt.— «De Winkeljuffrouw» \ 111 Fonson en Wicheler zal, wegens bijzondere belet-sels niet kunneu gespeeld worden . — Na «De Naakte Vrouw» gaan achter-eeuvolgens: «Kleine Menschen» door Van Waasdijck.waarschijnlijk de Slet van Lo-dewijk Scheltjens, De" Dwaze Maagd van Bataille. — De H. H. Van Thillo en Van Roy zullen ook debuteeren in De Naakte Vrouw. In, dit stuk zal ons publiek dus met al de nieuwelingeu kuunen keunis maken. — De hr. Pierre Van, den Eynde is in onderhandeliug met het Bestuur van den Palatiinat. Tôt nog toe is er echter geen accoord getroffen. — Na «Périchola» wordt in de Palati-n,at een zeer vermakelijk blijspel opge" voerd: «Ze moest de Paus zien!» — De ténor Heer Van Hale vijck werd door den Bestuurder van den Palatinat aangeworven om «Grenicheux» in « De Klokkeu van Corneville» te rfiyn, dat oumiddelijk na «Ze moest de Paus zien,» zal worden vertoond. In deze komische opéra zal Heer Robert Van Aerdt de roi van den Markies vervulleu. — Na «De Klokkeu, vau Corneville» wordt eene «reprise» gegeven van «Mus-ketiers in het Klooster»; dan komt « De Gescheidene vrouw» aan de beurt, opge-volgd door eeue lierneming van «De(u) Bommelbaron» en door «De(n) Lustige(n) Boer». — Naar men ons verzekert zal de «An-vers-Eden,» de nieuwe spectakelzaal uit de Quelliustraat op zaterdag 7 of 14 Oc-tober worden geopend. Tooneelnieuwsjes DE FRANSCHE COMPONIST WIDOR. Widor is uitgenoodigd 0111 in het Con-certgebouw te Amsterdam zijn «Symphonie antique» voor orkest en koor te komeu, dirigeeren. Waarschijnlijk zal deze uitvoering omstreeks lialf Oktober plaats vi'ndehi. DE OPERA TE PARIJS. Begin September herbegonueu de -her-halirgen. Het tooneeljaar wordt geopend met Romeo en Juliette en Hamlet. KIT BRUSSEL. Te Brussel spelen drie Fransche opera's. De Pathé-Palace herbergde in Mei-Juui een goed gezelschap waariu als eerste zangeres Mej. Crozy sehititerde. Madame Butterfly van, Puccini werd in Le Palais de Glace gespeeld. Ook in den Trocadero-schouwburg zullen opera's ge speeld worden. Operetten-vertooningen zijn ingericht i.ni Folies-Bergère, Winter-Palace, Vieux-Bruxelles.eu vScala,terwijl blijspelen voor 't voetlicht gebracht worden in Olympia, Molière, Bois-Sacré, Gaîté en Bonbonnière ! Voeg nu daat'bij dat de Heeren F. Ras-se et* Ed. Brahy twee groote symphoni-sche orkesten per maand geven met me-dewerking der beste Belgische solisten. ONZE TOONEELISTEN IN HOLLAND. Over het optredeu van Mevr. Verstraete' den Hr.Laroche en het echtpaar De Gruy-ter bij de N.V. Het Tooneel, lezen we het volgende: Peperman's «Plezierreis naar Spa» geeft volop gelegenheid aan Laroche en Marie Verstraete tôt echt menschelijk en sappi'g Vlaamsch spel. Dit is nagenoeg de eenige verdienste van. deze komedie der ondank-baarheid, waarin het te weiuig aan geest door de vier lange bedrijven hee.n wel wat al te voelbaar wordt. Van de talrijke ove-rige spelers dieuen vooral de heer en me-vrouw De Gruyter genoemd. *Herman de Schutter Na een jarenlang en geduldig lijden overleed te St. Antonius op 21 Oogst 1915 de dichter Hermau de Schutter. De broeder van onze collega Lode^ijk de Schutter werd te Antwerpen geboren op 2 Maart 1882. Hij was, beambte bij het Stedelijk Bestuur. Van hem verschenen verzen in «De Arbeid», in «Nieuwe Arbeid», iu «Vrije Tribune»,«Ontwaking» en «De Tijd». Wij hrengfn hiermede een woord. vau herin.tieriiig aan een die meer in zich had dan hij geven kon, en hopen dat zijn broeder het verspreid werk verzamelen zal en uitgeven als een blijvende hulde. Hij had het leven zoo lief,de oude strijd makker ! Maar overwegend was zijn diep-innig gevoel voor herfst en, dood, waaraan hij zich met geheimzinnige draden verbon den voelde. Dit Oktobersonnet werd voor jaren gedicht. Zivaannoedig als de dood, de Oktobervlagcn spreiden De halfverteerde lijken van den zomergroet; i)e luclit liangt stijf gesloten, en een dieper gloed Onstaat er in don seboot der donkergroene weiden. De windvlniig liijgt en steent en storremt als verwoed Eens losgebroken uit iiaar iang verduurd verbeiden. Zij rukt en beukt en slingert razend tusschen beiden i>fc naakte stammen van den somberen boomenstoet. Oktober giert on huijt; het krachtelooze leven Van wie te sterven gaan, do huiver-koude dreven, Is 't eenzaam-grievend beeld van 't, aaklig zomergraf. De wind voert blad na blad in ongestremden drat'. \\'aarheen ? Waarheen? Daar waar de zomer is te rusten. Ilet ijle niet, de vlucht der gouden zonnelusten. Aau de familie, aan de broeders Theo-door eu Lodewijk, biedt «Het Tooneel» de betuigiug van, innige deelueming in het verlies dat heu treft. EERSTE OPVOERING. Op 8 September speelde Royaards met r zijn vereeniging Het Tooneel voor 't eerst: j Het Moderne Echtpaar, blijspel in 3 bedrijven door R. Auernheimer in den, Hol-landscheu schouwbug te Amsterdam. MAX REINHARDT. Max Reinhardt, die eenige tijd geledeti te Christiania stukkeu van Lessing en Strindberg opvoerde, is door den koning van Noorwegen beroemd tôt ridder in de or-de van, St.Olaf. STRINDBERG'S «KAMERADEN». Zaterdag vi'ert het Theater in de Ko yiggr. Strasse te Berlijn het zeldzame.ju-bileum, dat Strindberg's «Kameraden.» iu een lialf jaar tijd voor de 100e maal op" gevoerd wordt. VREDE OP AARDE. Dit tooneelspel voor neutrale lauden icerd een dezer dagen opgevoerd in het Theater Verkade in, de Haag. Het is het werk van den Deen Svend Riudom. Het is geen meesterwerk maar het komt op de.m juisteu tijd. Ziehier een kort résumé. Thomas Ernst leeft sinds ettelijke jaren buiten zij 11 va-derland. Het land, waar hij zijne vrouw voor het eerst outmoette, waar zij.n, doch-tertje geboren werd, waar hij als zaken-mati fortuiu maakte en veler s\rmpathie won, is hem even lief als zijn geboorte" grond; nochtans weigert hij, zich te la-ten naturaliseeren, zoolang zijne moeder leeft.Ziju zwager Hans, die kapitein, bij deu generalen staf is, behandelt hem om die weigering reeds voor het uitbreken van den oorlog als een «vijand»; schoon-vader en sch0011 moeder blijvem hem echter beschouwen als een man die zijn we-derga niet vindt, eu zelfs Hans' vrouw Ebba denkt er niet anders over.Juist vindt een feestmaal te zijner eere plaats, als : Hans opgewonden komt binnenstuiveln ' om afscheid van zij.ii/ moeder te nemen: de ' oorlog is uitgebroke;n.ThonAs,de «vreem- | deling», moet onmiddelijk het laud ver laten; vrouw en kind laat hij achter.In | het vierde bedrijf vernemeiï wij eerst,dat hij licht gew.ondjdaarna, dat hij dood is. Gesneitveld is ook de pas herstelde man der werkzame Jette Frank. En Hans'jon-gere broeder Aage, de dichter, die eeumaal van Ebba's wederliefde droomde.blijkt ge- | kwetst. J Met een pacifistische oratie van den diepbedroefden schoonvader tôt zijii wee-netid kleinkind eindigt het stuk; zonder die «moraal» meende de auteur blijkbaar niet duidelijk geuoeg geweest te .zijn,. «HET NIEUWE TOONEEL». Van Hulzeu'es « Nieuwe Tooneel » debuteerd te Rotterdam niet zooals gewooulijk met oorspronkelijk werk, doch met een vertaalde klucht, voor de vertooning waarvau het zich te-vreden stelt met het, Cacino. I11 deze uauwe ruimten en, onder de vrije be-werking vermoeden we, dat het, op tal van tooneeleu over de greus vert(oou|de werk van Max Neal e.11 Aiiselm Scher-tin, 110g al wat in te boeteu heeft. Eeu doeltreffende bespatting door het Tooneel van. de Film, eeu wraak van de kunst op dit surrogaat, is Firma Caesar Colin,, althans zooals we het hier zien, uiet. Doch een onderhoudende vertooning js het wel. En de a vond geeft meer door het spel van Pooknan,. Zooals het de trots vau een kok moet zij n,zonder of met weinig eieren een goe-de omelet te bakken, zoo kan Poolman fier gaan op deze vertooning, in dit milieu, met rekwizieteu als er hier voor eeu «verwoesti.ng van Pompeji» beschikbaar zijn; en waarin toch het leven is, dank zij hem. Zijn film-directeur i's weer een kostelijk brok levend spel, plastisch, drastisch, ee.ut-en-al levende-karakteris-tiek. Di'stinctie zou hier zijn uit den boo-ze; 't was platte taal die het leveud-model gaf. Zoo'n enkel woord als «spoegen» bij" voorbeeld, wat wist Poolman daannee te bereikea. Hij heeft daarin, Breero's lust-in-het-leven: het heelemaal niet besehaaf-de, dus evenmin afgeschaafde voile volks leven — hier vleeschgeworden in eew vet-te jood, die millioenen verdient en..man-chetk.noopeu, bij vorstelijke gunst. Chrispijn Sr. heeft in de hem toebedeel de roi maar weiuig van zijn talent te geven; mevrouw Chrispijn is als film-diva ee.ni zeer bekoorlijke verschijndug. HAUPTMANN. Gerhart Hauptmann's nieuwe stuk, dat Reinhardt gaat spelen, heet «Herrn Ar-nes Scliatz». UIT PARIJS. Het Théatre-Sarah Beruhardt zal dezen winter Vautrin, van Balzac spelen.

Il n'y a pas de texte OCR pour ce journal.

Il n'y a pas de texte OCR pour ce journal.

Il n'y a pas de texte OCR pour ce journal.