21 Juli 1917 Nr 29 40e Jaargang HET VLAAMSCH HEELAL Vrij en Onafhankelijk Katholiek volksgezind weekblad voor Vlaamsche en Algemeene Belangen IXHCHUIJVIIVGSI'RI.ÏS Voor een jaar fr. 5.— Voor 6 maanden » 2.75 Voor 3 maanden * 1.50 Voor Nederland » 5.50 Voor 't Groot Hertogdom Luxemburg. . » 5.50 Voor andere landen » 7.00 Dit blad verschijnt den Zaturdag morgand.— Men teehent in bij den TJilgever en in aile postbureelen, alsooh bij de briefdragers. Hoofdopsteller : JOHAN LEEMANS Deo Juvante Vincam ! Aile artikelen en mededeelingen moeten vddr Donderdag avond ten bureele besteld zijn, alsook de aankondigingen. Afzonderlijke nummers van dit blad zijn te bekomsn ten onzen bureele, Carnotplaats 65. — 1 O centieraen het nummer. AANKONDIGINieEIV Den regel fr. 0.20 Kleine aankondiging » 0.50 Begrafenisbericht » 5.00 Groote aankondigingen bij overeenkomst. Voor aankondigingen buiten de provincie, wende men zich tôt Agencie HA.VAS, Martelarenplaats 8, Brussel, en Beurs-lats 8, te Parijs. Voor aile andere aankondigingan ten bureels trnotplaata (Laar) 6S, Borgerhout-Antwerpen Aanbod en Weigering Het voortdurend opjagen van de prijzen der eetwaren is zoo afstootelijk, dat de plichtigen zich willen vrij pleiten door net aloude maar ongegrond gezegde, dat niemand verplicht is die hooge prijzen te betalen. Wat zij ver-geten is, dat men verplicht is te leven, en de keuze tusschen leven en dood geene vrijheid is. Dit is heel eenvoudig dwingelandij en onmenschelijkheid. * * * Het is op dezelfde wijze dat destijds, — en nu tijdens den oorlog nog meer dan vroeger, — te lage loonen aan de arbeiders betaald wierden. Men zegde toen ook : dat zij met verplicht waren dit loon aan te nemen, maar degenen die zôô handelden, vergaten dat de arbeider hoegenaamd geene vrije keuze had ; dat hij meermaals stond voor het feit honger te lijden, vrouw en kinderen te zien verkwijnen zelfs met het onvoldoende loon dat hij « gedwon- gen » was te aanvaarden. * * * In beide zaken dient de rechtvaardig-heid de opperste wet te zijn. De woekeraars doen een verachtelijk werk met hunne medemensohen te stellen tusschen eene zoogezegde vrijheid en den hongerdood. Op die wijze zouden baanstroopers zich ookniets te verwijten hebben, aangezien zij hunne slachtofiers insgelijks de keuze laten tusschen « de beurs en het leven. » *** Nevens de woekeraars zijn degenen die een te laag loon betalen wanneer zij in staat zijn anders te handelen, even plichtig. In dezen oogenblik zijn er natuurlijk vele bazen, maatschappijen en overheden die over geene voldoende winsten en geldmiddelen beschikken om anders te handelen, en die reeds een verdienstelijk werk verrichten met arbeiders in dienst te houden of te nemen al zij het dan ook tegen een minder loon dan in gewone tijden ; maar zij die enkel van de toestanden gebruik maken om lage loonen te betalen, handelen tegen allen rechtvaar-digheidszin en plegen een niet te ver- schoonen onrecht. * * * Woekeraars en betalers van lage loonen kunnen zich dus niet uit den slag trekken met zich te beroepen op eene vrijheid bij medemenschen en arbeiders die werkelijk niet bestaat. Zij maken beiden misbruik van de toestanden, wel wetende dat iedereen « gedwongen » is zich, tegen « heug en meug », aan hunne onrechtvaardige eischen te onderwerpen. Hun aanbod is geen aanbod, het is een « eisch » in de meest droevige omstandigheden opgelegd. **» De plichtigen worden gewaar dat zij slecht handelen, want zij die gods-dienstig waren, blijken geen belang meer te hechten aan godsdienstige voor-schriften. Men zegt dat, tengevolge van den laatsten herderlijken brief van Z. E. den Kardinaal Mercier, tegen den woeker, vele buitenlieden niet meer ter kerke gaan, aldus zelven beken-nende dat zij in strijd handelen met de Katholieke zedenleer, die aile onrecht- vaardigheid verbiedt. * * * Willen zij niet luisteren naar de ver-maningen van geestelijke en wereldlijke overheden, van goedgezinde burgers ait aile partijen, hun geweten kunnen zij j toch niet versmachten. En dit geweten spreekt het best door hunne handel-wijze, wanneer zij kerkelijke en godsdienstige gebruiken ontvluchten uit vrees dat zij daardoor een einde aan hunne onrechtvaardige daden zouden moeten stellen. * * * Hunne bewering dat iedereen vrij is hooge prijzen of lage loonen te weige-ren, is zoo ongegrond, dat zij hun geweten willen doen zwijgen door het verwaarloozen van godsdienstige ver-plichtingen. Daarin zullen zij echter niet gelukken. Hunne laakbare daden blijven bestaan en kunnen niet goed gemaakt worden dan door weergave of restitutie », 't zij persoonlijk of aan de algemeenheid. * * * De hooge prijzen der eetwaren zijn meestal willekeurig. De vruchten uit de eerste hand kosten aan de voortbren-gers doorgaans niet meer dan vroeger, zelfs iets minder, vermits zij hunne landen thans goedkooper bewerken. De tusschenhandelaars vragen insgelijks te veel voor hunne moeite die niet grooter of zwaarder is dan in vorige tijden. Dit ailes camen genomen, doet het onrechtvaardige van den woeker meer en meer uitschijnen en de bekrompen of behoef-tige toestand hunner medemenschen vernietigt tevens de bewering, dat zij vrij aanbieden tegenover vrije weigering. J. L. DE TOESTAND HIER EN ELDERS NEDERLAND. — De uitvoerhandel van Nederland is in deze tijden een groot bezwaar voor de onzijdigheid. Voor het minst dat het eene oorlogvoerende land meer ontvangt dan het andere, ontstaan er moeielijkheden. Nederland komt daardoor erg in den druk, nu vooral dat Amerika zijnen uitvoer naar Nederland aan strengere beperkingen heeft onderworpen. Dit gebeurt niet alleen voor levensmiddslen, maar ook yoor onmisbare grondstofïen in de nijverheid. De smokkelarij bltfft intusschen een erg vergrijp Het getal veroordeeldo smokkelaars is zoo groot, dat voor hen bijzondere gestichten zijn opgericht. In het eerste gesticht zijn reeds 1,200 smokkelaars opg;nomen, om daar hunne straf te ondergaan. Een tweede gesticht of strafhuis wordt nu opgericht te Veenhuizen, waar een gelijk getal veroordeelden zal kunnen ondergebracht worden. Gelijk vroeger reeds gemeld, brengt de smokkelarij groot bederf teweeg op zedelyk gebied, byzonder bij de jonkheid, die het gewonnen geld in ontucht verbrast. ENGELAND. — De ingestelde « Iersche Conventie », eene vergadering van afgevaar-digden uit aile partijen en gezindheden, is nog niet volledig samengesteld. Intusschen hebben reeds een drietal kiezingen plaats gehad, die aan « Sinn Feiners », eene onverzoenlijke Iersche partij di« over een jaar zelfs tôt gewapenden opstand overging, de meerderheid gaven. Er wordt gevreesd dat zulks afbreuk zal doen aan de ingestelde « Conventie », of ten minste hare werkzaamheden erg zal belem-meren.— Buiten de gewone oorlogsdaden ter zee en te land, zijn ook toevallige rampen het leed in aile oorlogvoerende landen komen bezwaren. Nu weer heeft eene groote ramp in de Engelsche vloot plaats gehad. Het oorlogs-schip Vanguard is, zonder gekende oorzaak, in de lucht gevlogen. Al de manschappen die aan boord waren, nameljjk 638 man, zijn omgekomen ; 97 manschappen waren in verlof aan wal en danken aan die omstandigheid hun leven. DUITSCHLAND. — De door dtn Keizer in zijne Paaschboodschap beloofde Kieswether-vorming, die na den oorlog zou aangevat worden, gaf aanleiding tôt voortdurende besprekingen en onderhandelxngen tusschen de verschillende partijen. Daar de oorlog te lang duurt, wierden velen ongeduldig en wenschten dat de beloofde Kiesrechthervorming in Pruisen eerder zou tôt stand komen. Het gevolg is nu, dat de Rîjkskanselier von Bethmann Hollweg zijn ontslag heeft gegeven en vervangen is door Dr Michaëlis, Pruisisch regeeringscommissaris voor de voedselvoorziening, vroeger Staats-secretaris by 't Ministerie van Geldwezen. De vredesbeweging schijnt aan deze verandering ook niet vreemd te zijn. —o— CHINA. — Na gevechten in Pékin, is de Republiek weer meester van den toestand. Eenige dooden zijn te betreuren. ZWITSERLAND. — Dit land ljjdt veel door de vermindering van den graaninvoer uit Amerika. Vroeger ontving Zwitserland veel graan uit Rusland en nu niets meer. De Russische graanhandel ligt geheel stil, hetgeen niet alleen voor Zwitserland, maar ook voor andere landen eene ramp mag heeten. Aile landen hebben door den wereldoorlog geleerd, dat elk land zooveel mogelijk in zijne eigen levensbehoeften diende te voorzien. Ook zullen later vele voorwerpen, die vroeger uit vreemde landen kwamen, op eigen bodem worden gewonnen en vervaardigd. Pax UIT DE GAZETTENWERELD Er wordt thans naar aile middelen gezocht om te voorzien in de grondstoffen, noodig voor 't vervaardigen van papier. Volgens de Pers-bode zou een Finsch uitvinder, Onys Poloïkaï-zas er in gelukt zijn papier te maken uit turf. Op 100 kilos turf bekwam hij 40 kilos papier. Alleen de bovenste laag van de turflanden wordt daartoe aangewend ; de onderste laag dient als brandstof voor de papierfabrieken. Die nieuwe uitvinding zal de drukpers uit den nood kunnen helpen. Hier te lande, vooral in de Kempen, is veel turf voorhanden, zoodat de papierfabrieken aldaar hunne gading zouden kunnen vinden. Hildebrand SCHRIJVERS EN BOEKEN XIV I ltAiVS GOECKELBERG§ Frans Coeckelbergs voor de lezers van den bundel Sprookjesen Legenden door Opdebeeck uitgegeven ; Frans Zand voor al de lief-hebbers van volkskunde, voor al wie ooit een tijdschrift voor folklore ter handen nam. We hebben tôt hiertoe al allerlei soorten van schrijvers beschouwd, tôt zelfs een wjjsgeer, een opvoedkundige en een dichter, thans mag de beurt komen aan een folklorist, aan een liefhebber van volkskunde. En wie zou ik daarvoor beter kunnen kiezen dan de man, wiens eigenaardige ontwikkeling ik sedert een goede kwart eeuw opvolg ? Als zestienjarige « hoofdopsteller » van een maandschrift(je) telde ik hem reeds tusschen m'n — zeldzame — « medewerkers » ; en thans, nu mijne hairen duchtig vergrijzen... en de zijne het niet meer kunnen... is onze hartelijke vriendschapsband nog inniger toegesnoerd. Ik had voorzeker een ander folklorist kunnen kiezen, en zelfs dringen zich dan in mijn geest meerdere namen op. Maar de eenen ken ik niet voldoende, en de anderen zijn mij te geleerd : ze ontleden en doorkerven de mooie « zeisels » en « spreuken » uit den volksmond, doen allerlei geleerde opmerkingeii en ver-gelijkingen, en 't mooie is er, vocr mij althans, van af. Neen, dan lees ik liever Frans Zand die al die sappige, pittige gezegden, vertellin-gen, liedjes, en wat dies meer, regelrecht uit den volksmond opscbrijft, en ze kwistig in allerlei tijdschriften verspreidt. Want tôt hiertoe heeft hij slechts één losse bundel uitgegeven, hoewel hij er wel meerdere zou kunnen vullen met zijn tallooze opzoekingen en bydragen. Frans Coeckelbergs is het levend voorbeeld van « wie wil, kan ». Hoe afmattend ook zijn bediening van landelijk briefdrager is, hoe vroeg hij ook den strijd om het leven heeft moeten aanvatten, toch heeft hij steeds de belangen van zijn geestelyke ontwikkeling hoog gehouden, en dat, zonder dat zijn zoo talrijk huisgezin of zijn bediening er het minste mochten of konden onder lijden. Verre van daar, en wel integendeel ! In een gesprek met Stijn Streuvels, over enkele jaren, vertelde deze me dat hij best schrijven kan wanneer hij zich lichamelijk vermoeid heeft — wat toch een ietwat zonderlinge geestesgesteldheid is — ; ook vermoeit hij zich duchtig in den dag om daarna des te beter geestelijk te kunnen werken. Zonder nu een vergelijking te willen maken tusschen den West-Vlaamschen woord-kunstenaar en den Heystschen zanter — ver-gelijkiog die immers kant noch wal zou raken — is het echter merkwaardig aan te stippen dat Coeckelbergs zijn bijdragen tôt de folklore — en tôt de letterkunde — schreef bij het lamplicht in zyn boekenkamertje, wanneer hij niet alleen zgn dagtaak geëindigd, maar | daarenboven zijn uitgestrekten hof met omlig-gend land duchtig bewerkt had. Dan, in plaats van zijn vermoeide ledematen uit te strekken, verkoos hij zijn rust te nemen... met de pen in de hand, of bij het bestudeeren van een of ander maatschappelijk of menschwaardig vraagstuk. En door dat ijverig werken en steeds voorwaarts streven, is die eenvoudige briefdrager uit de Antwerpsche Kempen er in gelukt zich warme vrienden te verschaffen, in Nederland als in België, wier naam een sieraad is van de gemeenschappelijke Neder-landsche letterkunde. Ik noem in België alleen Victor delà Montagne, in Holland enkel Félix Ortt, Lodewijic van Mierop, Titia van der Tuuic. Coeckelbergs is de echte « zanter », die zich enkel voor tloel stelt al wat tôt de eigfnaardig-heden van ons volk behoort, bijeen té zoeken en het neder te leggen in de daartoe opzettelijk bestemde tijdsclirifteo. Wat lot zijn bijdragen thans reeds, of later, beschoren is onder de ontledende pen van dezen of genen geleerden folklorist — die tôt den liefhebber van volkskunde staat als de wetenscbapsmensch tôt den gevoelsmensch —, daar bekommert hij zich niet om, en dat laat hem vrij wat onverschillig. Als eon goed schoenmaker blijft hij bij zijn leest ; zijn taak is : uit den volksmond opschrij- • ven en bijeenverzamelen. En die taak vervult hij met jjver en toewijding. Het ware dan ook wel wonder indien die warme beminnaar der eigendommelijkheid van ons volk niet een diepgevoeld kenner en ver-eerder der natuur ware. Ik herinner me dat over vele jaren, in het toenmalige Heyst-op-den-Bergsche weekblad Onse Swane, menige prachtige schetsen van zijn naïuurlievende pen verschenen onder heel eenvoudige titels : Naar Hulshout, b.v. Wanneer hij een der omliggende wjjken of dorpen moest aandoen, dan waren zijn oogen steeds geopend voor al het mooie dat de natuur in die Antwerpsche Kempen zoo kwistig aanbiedt, en dàt beschreef hij dan 's avonds in zijn gemoedelijken, natuur-lijken trant. Tusschen die schetsen waren er pereltjes van natuurbeschrijviDg te vinden, en toch, ze zijn aile verstrooid als de bladeren voor den wind... Wat hem ook o. a. bij de lezers van Jan Bouchery's Vlaamsche Kunstbode weldra bekend gemaakt had, waren zijn landelijke vertellingen : Op de Boschhoef, Na tien Jaren, enz. enz., waarin we echter steeds betzelfde gebrek weervinden dat de grond van zijn karakter is... en dààr in 't geùeel geen gebrek is, Voor hem is het gansch natuurlijk een braaf man, een brave vrouw te zijn, en wanneer hij van brave menschen spreekt, uit vrees van in een door hem zoo genoemde « alledaagschheid » te vervallen, maakte hij ze dood-en-doodbraaf, zoo'n soort van engelen in blauwen kiel en met zijden muts. Van den anderen kant, wanneer hij scburken op het tooneel voert, wees verzekerd dat hun « kaliber » eveneens heel wat monsterachtig is. Les extrêmes se touchent bij hem : ôf braaf als engelen, ôf schurkachtig als de duivelen. En dat al om niet te gewagen van die echt-Vlaamsche natuurlyke door-en-door-braafheid zonder ophef, waarvan hij en zjju huisgezin een treffend voorbeeld geven. Sedert de vyf-en-twintig jaar dat we elkaar van heel nabij kennen, is hem reeds menigmaal die opmerking gemaakt, maar steeds vrucnte-loos. C'est plus fort que lui. Hij kàn niet nalaten zijn karakters aan te dikken. Maar dat gebrek is menig ander schrijver eigen. Sedert zijn verbljjf in Nederland vooral heeft hij zich tamelijk veel met allerlei meuschwaar-dige stroomingen opgehouden : in Levens-kracht van Soest verscuijnen regelmatig. pittige en kerngezonde bij'dragen van zijn hand,'' en te Nijmegen verscùeen — in 1915 geloof ik— zijn tendenz-verhaal Erfelijk Belast, zonder dan nog van een aantal kleinere stukken, links en rechts heengestrooid, te gewagen. Frans Coeckelbergs is een ijverige werker of beter hij was het, want me dunkt dat de pen begint te rusten, wat niet zoo verwonderlijk is na een zoo druk gevuld en zoo wel besteed-leven. — Al wat in hem was, heeft hij zelf weten te ontwikkelen, en die ontwikkeling heeft heel mooie vruchten gedragen, zoowel voor hem zelven als voor ons Vlaamsche volk. Zij die hem kennen zooals hij is, waardeeren hem ten zeerste, en 't is als blijk dezer waar-deering dat ik zijn naam in deze reeks heb willen vermelden. Met innige tevredenheid mag hjj op den afgeloopen levensweg nederzien... en dat is het mooiste wat een mensch ter wereld kan wenschen. Yours Een opmerkzame lezer zendt ons eenige aanmerkiogen op 't laatste artikel van Yours, betrekkelijk den volksscbrijver Buerbaum. Wij zullen zijne aanmerkingeq# ten gepasten tijde aan Yours overhandigen. Terloops zij gezegd, dat Yours thans veelal volgens zyn

Il n'y a pas de texte OCR pour ce journal.

Il n'y a pas de texte OCR pour ce journal.

Il n'y a pas de texte OCR pour ce journal.