rr lï^lèTdâg' G JàfïuàH iôler Jaurès en het Volksleger (Aehttieadc Torvoîg) ffle zedslips© ®eî rsa&tssh&p- P'Sislk© «verkkir-a©lat» filet Segi^i*, feet ea Bieï Frftfôiarîaai IX Talrijk zija de groote patroons, de groote koopmans, do groote bankiers, de groote ingénieurs ten voordeele van ondernemingen verbonden, die een leven van werkzaamheid en koortsachtige droom leiden, uit den hoo-ge do werkende kracht die zij gebruiken be-wakencîe, de werking van groote gestichten koutroleerende, van ver de voortbrengst-rnarkt en de markt der waarde bestudoeren-de, hun veld van werking in de gedachte verbreedende vôor het in feite te doen.Men mag zeggea dat in een zin wonderljjk wer-ken voor den grooten kapitalist het eenigo mkidel is van te beschikken, ik wil zeggen va^i de zuivere en sterke aandoeniag te lieb-bea,zijaer ekouomische macht. De fckulteit van beslissing, van bevelvoerea, van den hoogmoed van den raensch overschrijdt on-eindig zijne zinnelijke kracht, en 't is alleen door den prikkel dat het.hem geeft., door de kontrool die hij uitoefent, door de verant-woordelijkheden weike hij op zich ueemt,dat do groote bezitter heden kennis kan nemen van zijnen eigendom, welke zeer dikwijJs zonder dat slechts eene doode afzondering e.i een ijcîele bundcl van bla-den papier zijn zou. Maar door dit uitgebreid werk is de bourgeoisie, de groote bourgeoisie vooral, d-eze in vie 't kapitalisme jui?t haro typieke waarde bercikt.in verbiud'ing met de kracht en den geest der moderne tijden, metffllene maatschappij waarin aile poging, betrach-ting, arbeid, verzuchting is. Hierdoor, ( n-danks het afgezon der de voorrccht der groote onevearedige fortuinen, voelt ze zich aan een harlstochteliik gshorl verbonden. Zij herkent zich on hare manier ais eene revo-lutioaaire macht vaa schepping, van ver-vormiag, van beweging zelf. Zij vernieuwt aldus, met hetgevoel vau fîjn nutti/? zijn, 't gevoel van zijn recht. Zij neemt vertrouwen in haar-zelf: zij gelooft dat er tusschen haar en het maatschappelijk inidden diepe overeenstemming is. Zij ont-wikkelt er zich in met stoutmc edigh eid, < n zoo bereid dat zij wez<3 om door de brutale kracht al de proletarische bedreigingen tc-niet te doen gelooffc zij, weet zij een andc'r titel dan het geweld te hebben. Do proleta-riërs weten het ook op welke wijze en zij erkennen in welke mate: de eenen, diegenen welke de wet der feiten ondergaan, door een soort van organieke, levende neiging ; de au-deren, deze welke het socialistisclie gedacht heeft vrijgemaabt, omdat zij een wezenlijk belang hebben goed te zien wat het huidige Btelsel inhoudt, in zijne wanorde van macht en van deugd, om het naar eene nieuwe orde over te brengen, veel ruimer, meer ovtreen-etemmend en veel juister. De loonarbeider3 staan niet ondor een regiem van volstrekte brutaiiteit dat slechts schandalig en droe-.vig zou zijn. Zij zijn niet als een reus bedol-ven onder een hoop steenen on welke slechts de vlam uit den mond vau den vulkaan kan braken. Zoo van de wetenschap aïs van den arbeid drukt het kapitalisme er het geweld op.Zeer dikwijls, zonder twijfel, heeft het voor een stùk breod de ontdekking van den uitvinder gekocht. Maar eindclijk heeft hij deverzuch^ ;.i"h met de wetenschap te vérsmelten. Hij wil lot de levendige verwezenlijking ko-mrn. Hij bespiedt al de nieuwe ideëen om 7.0 toe te passen, om ze aan te nemen. En 't is wel om er proîijt uit te trekken.Vaar dit voordeel self is zooveel te uitgestrekter naar-.mato de toepassing vernuftiger, sneller en ruimer is. Hoe rceer het de uitwerksels der tiitvindingen vermenigvuldigd, hoe meer het zich toegankelijk maakt tôt de massa, hoe meer zijn voordeel zich verbreedt. En «venais de menschelijke ziel vreerad is inge-wikkeld, evenals het zeldeaam is dat de moest tegenstrijdige hartstochten er zich niet in vermengen, en evenals de zelfzucht er vlug bij is in do vermomminçen, is het mogelijk dat de kapitalist zich dikwijls in- beeldt niet alleen deel te nemen aan de vooruitstrevende macht van de wetenschap en van zijne eindeloosheid, maar van z-ijne scheppende schoonhe-id en van zijne belang-loosbeid. Op den dienaar met lage gedach-te en met begeerige hasndesi, laat de Godin een straal \ailc.n die het van gedaante ver-anderd. Zeg hem niet dat door eene andere maatschapp»lijke organisatie de wetenschap nog vruch-tbaa-rder en edeler zijn zou, dat in eene maatschappij van kommunistische bouw zij waa-rlijk voor allen werken zou, dat hare weldaden van aile vermengeling zouden gesuiverd zijn, dat zij van den on-dsrgang en van de wanhoop der ceno i het rantsoen der grootheid van de anderen niet maken zou. Hij 'heeft den tijd niet u te aan-kooren. Het is noodig dat hij den eersten elag der vleuge's bewan/kt van het nieuwe gedacht dat gaat ontluiken ; zult gij hem vragen te wachten om het aan te s>îaan dat het bo?ch zal veranderd wezen? Integendeel haast hij zich opdat anderen het v66r hern plunderen ; en oterigens, het aanslaande, het bemeesterend, )iot schorsende, ver-smacht hij t niet. Integendeel vermenig-vuldigt hij het; het ia de afgezonderde vogel niet meer in het duistere van het nest, in het breekbare geheimzinnige van ds gedachte bevende : het is een gansche zwerm weike het luchtruim vult. Wilt gij dat hij op het geloof der toekonistige maatschappelijke rechtvaardigheden de ontzaglijke weldaden die • zich van nu af aan kunnen ontwikkelen verdaagd en dat hij ze aan eene onzekere menschheid voor-behoud? Neen, de wetenschap is zoo on-geduldig als het kapitalisme zelf. Zij heeft voor haren eigenen voornitgang noodig hare gedachten in voile werkelijkheid t« beproeven, de ontdekkingen van het labo-ratorium. in maatschappclijke kracht te verbreeden en hare formulen aan de ontzaglijke en iheilzame beproeviug Van de massa-voortbreng'it te onderzoeken. Aldus dient het kapitalisme niet alleen het te-genwoordige, het dient de toekomst. De geest aan de vatbaarheden met de reus-achtige en zware stof passende, ontwikkelt hij hem, ver&terkt hij hsm, maakt hij hem buigzamer, geeft' hij meer volmaakter dap-perheid en eer bochtige handigheid' aan de stoutmoedige en breekbare vlewjels van het zuivere gedacht dat vooreerst aile recht opklit en dat bevocgder is stermen-derhanri de natuur te onderdrukken dan ze op te heffen. Hoe zich verwonderen *'at somtijds, zich aan de onvergankelijke en goede machten vereenzelvigend waarvan zij het afgebnkende en dikwijlf! onwaar-dige orgaan is, de bourgeoisie zich eev.wig-durend en noodzakelijk geloof d ? Van daar ook de krachtige beweging die noodwen-dig is aan de menschelijke werking, vooral in een bevend en vnvig tijdetip. Van daar dit vertrouwen in zichzelf. deze fierheid over zich zelf die maken dat zij zich niet aanziet als eene kracht van brutale ver-ovening en van vornieling. maar als eene overvloédSge macht om, met haar eigeu wel-zijn, dit va,n anderen. te maken, en om die-genen îîelf te doen opklommen welke zij uit-buit of welke men zegt d«t zij boven het _peil uitbuit waarin zi j zou der d>3ze uitbui-i ting zouden wezen. Van daar nog, zonder twijfel, indien het toegelaten is over dezei> sbaat van gemeenschanpclijk geweten op. werpingen te wagen die slechts nog maar aan te bondige ontledingen zijn onderwor-pen geweest: van daar, op de maatschappelijke houding van de bourgeoisie, een dhibbel© tegensprekelijke uitwerking. Juist omdat zij sredreven wondt door frel geloof-bare oorzaken tôt de wetti.gheid' en tôt de deugd van haar vcorreeht, is zij Kooveel te meer onverzoenlijk en klaai'blijkelijk on'ver-zoenlijk om zich te verdedigen wanneer ze zich van te nabij omsloten gelooft. Maar om dezelfde reden. verzekerd door hare bestendige en wezenlijke kraeht, ban zij, op zekere uren, toestemmen aan de demokratie die stijgt, aan het proletariaat dat vergroot, toegevingen die haar niet schijnen haar wonderlijk leefbaar midden te kunnea aanvattea ; en zelfs Wanneer deze vergunningen haar van buiten opgelegd ge-weest zijn, verheugt zij zich in te b&elden dat zij se om zoo te zeggen door hare eigëTÏe fondsen d^ed," en dat wsl ver van hn.re toekomstkansen te verminderen, zij hare overtollige lsefbaarheid en eene tîijna grenzelooz© aanpaEsing van buigzaaœheid bevestigen. Het is deze vormbas.rheid, deze veer-kraçht van de burgerlijke macht die aan de moderne wereld toelaat en die hem zonder onherstelbare breuken en zonder rioo-delijke uiteenspattingen de grootsche evolu-ties zullen toelaten. De bourgeoisie heeft al tijd inet verschei-done andere klassen, waarvan de eenen de volhardeade krsehten van het verleden en de anderen de onrustbarende krachten der toskomst vertfgenwoordigdten, in konflikt geweest. Van voor langen tijd hebben de meetters de ruziestokers met de gezellen geweest terzelvertijd dat zij tegen de Hee-ren te strijden hadden. Ook hebben zij zich dikwijls van de monarchie moeten bedienen tegen de leenroerigsn, en hunne voorzor-gen tegen de monarchie moeten nemen door verzekeringen van veiligheid en van vrijbeid te eischen, door stoutmoedige stel-sels te formuleeren. Gansch de Euvopeesehe gesshiflfdenis sinds de Engelsche revolutie, veel breeder nog sinds de Franache revolutie, is de geschiedenis dezer v/aggelingen, dezer ber;keningen. V,:eldra zullen zij den strijd over twee fronten enderhouden. ter-zelveitijd de aristokratische tegen-revolutie en de proletarische revolutie verdrin-gende. Weldra bedienen ze zich van een d'ezer klassen otn de andere te bestrijdea. Eu zooals zij steeds ingewikkeld en altijd op den weg der vernieuwing zijn, kunnen zij diegenen van dezâ elementen verlooche-nen of verlatén, die zich in de combinaties hebben in opspraak gebracht. Het is aldus dat de revolutionaira bourgeoisie van 1739 gansch deze bourgeoisie van oud regiem verwerpt dis zich in c!e bureelen van à", monarchie lvad genesteJd; die, in do finautiën, in de rechterlijke ambten, de burgerlijke indringing h ad voorbereid. Het is ai dp s nog dat de ro-nd Gambetta ge-schaarde republikeinsche bourgeoisie en welke hij door zijn beroemd woord over d® nieuwe maatschappelijke . lagen heeft ge-schetst, zieh volledig van deze cijnsplich-tige bourgeoisie, welke zich teveel in het orleanisme ha/1 ingebeuki om de nieuwe roorwaarc^n van demokratie te begrijp&n, zonder dswelke het er vroeger voor Frank-ri^k noch politiebe vastheid, noch ekono-rassche ontwikkeîing, noch maatschappelijke vsiligheid was. Door gemeenschappe-îijke belangen en die gemeenschappelijke strekkingen is zij eene Skiasse; maar, zij is dubbel doordringbaar aan de buitenland-sche invloeden. En ook ia de verscheiden-heid van hare elementen zijn er steeds die, natuurlijkerwijs, meer in harmonie zijn met de nieuwe krachten die de wereld op-merken. Aldus waren de ingénieurs, de gelearden, de kunstenaars, al de overi-gens zoo moedige ©n werkelijk zoo belang-looza burgers die, eonigerwijze, op gebied van tusschenwerpfag der arbeidtersbewe-ging en der bnrger^beweging, de kaders van het Saint-Simonismo vormen.- Zij waren van de burgorij, zij bewierookten or het maatschappelijke werk in en zij ver-heerlijkten er het toekomstige leven in, maar vrij van aile onmiddellijke scherpe belrommering en der verantwoordelijkhe-den die op de patroons wogen ; zij verbreed-den de burgerlijke beschaving mi den zin der maatschappelijke rechtvaardigheid : zij maflkten, volgena de verslagen van geuitte krachten, de eamenstelling der bourgooisi© en van het proletariaat op dit cogenblik van moderne evolutie, en voerden aldus in het burgerlijke geweten zienswijzen, vooringe-nomenheden in die, zelfs wanneer zij ze ver-wierp, ze liet verwarren, terzelvortijd ver-Kchrikt en nieuwsgierig^ min ondoordring-baar aari nieuwe maatschappelijke politiek welke nieuwe gebeurtenissen zouden opleg-gen.(Vorvolgt.) Se HcislHiiirkfgstis In ons blad zijn reeds gevallen van uit-drijvingen van huurschuldigen bekend ge-maakt-, die het hart deden bloeden van elk rechtschapen mensch, gezien de tijdsoms'can-digheden.Voor wat het wcttigc en het onwettige in de huurgovallen aan gaat; gingen wij cen ad-vokaat, een talentvoi man, raadplcgen, die zeer bereidwillrg al onze vragen beant-woordde en die wij denken van eene onschat-bare waarde te zijn, en voor onze lezsrs zoo eenvoudig en klaar mogelijk uiteengezet zijn. Op 3 Februari 1915 werd door het Duit-Bch© gouvernement voor België eene wet in voege gebracht, waardoor de bevoegdheid voor da eischen van huishuur gegeven werd aan een Scheid&rechf.ersraad, samengesteld uit drie personen. ni. de vrederechter, een eigenaar en een huurling. De eerste verschijning in verzoening, heeft voor doel de partijen tôt akkoord to brengen. Gebeurt zulks, d'an wordt dit akkoord geboekt en behoudt zijne voile waarde, 't is te zeggen dat zulke akkoordsluiting bijna ge-lijk staat met een vonnis. Nochtans moet gezegd worden, dat, indien er merkelijke verandoring moest komen in de inkomsten van den huurder, bovengemelde overeenkomst vatbaar is voor herziening. Komrn de partijen niet overeen, dan wendt de eigenaar zich tôt deD griffier, die persoonlijk en door tusschenkomst van de politie, daging geeft zonder kosten. Op daging verschijnen de partijen voor den Scheidsrechtcrsraad ; de aanlegger (eigenaar) zet zijne eischen uiteen, waarna de verweerder (huurder) verslag geeft over zijnen toestand en zijne inkomsten. De Scheidsraad oordeelt dan welk gedeelte van ds huur er kan en moet betaald worden tij-dens den oorlog, steeds met voorbehoud dat het niet betaalde gedeelte huishuur, eisch-baar blijft na den oorlog. Bijvoorbceld: Men bewoont een huis van 20 fr. per maand; de overeenkomst loopt uit op eene betaling van 10 fr. per maand. Na den oorlog is de huurder nos zpo dikwijls 10 fr. schùîdig àls liij maanden aan 10 fr. wcop.dr, tenzij bvb. dat de overeenkomst uit-drukkelijk bepaa-lt, dat het overige niet eischbaar zal zijn, dit wil zeggen dat de eigenaar volledig afziet van verdere latere op-eisehingen. In dit geval ^eeft de eigenaar, 'na ontvangst eener halve maand, kwijting vaa eene veila maand huishuur, want door te kv/ijten « Oiitvangeu op afhorting voor eeme maaad huishunr t., blijft het verschil tusschen het betaalde en het niet-betaalde steeds eischbaar. Dergelijke ovêreenkomsten kunnen in verzoening bekomen worden, maar kunnen ook de uitspraak van een vonni3 zijn. Een ander voorbeeld dat heden veel kan in toepassing gebracht worden, is wel het volgende: De eigenaar kan vergen dat zijn huis door don huurder ter zijner beschikking worde gesteld, 't is tb zeggen dat hij verlangt dat de huurder het verlate. Wanneer beido partijen daartoe overeenkomen, gaat zulks nog al dikwijls gepaard met persoanlijke belof-ten om de vervallen huur niet meer op te eischen. In dergelijke gevallen is volstrekt noodig een echviîtelijk bewija daarvan, eigenhandig geschreven en onderteekend door den eigenaar, waarbij deze aile vervallen huishuur vereffend verklaard. Het bur-gerlijk wotbeek in zijn artikel 1341, vergt uitdrukltelijk een schriftelijk bewijs voor al de somïnen of waa.rden die het bedrag van 15 fr. overschrijden. Van getuigen en du S ook van persoonlijke beloften ka,n er in zulk geval geen spraak meer zijn. Weliswaar neemt de griffier akto der voî'klaringen van de partijen, akte waarop men zic'h steeds kan beroepen ; maar eigenhandig schrift van overeenkomst, voor-komt het best aile verdere en onaangename verwibkelingen. Het gebeurt ook dikwijls dat de eigenaar voorstclt dat de huurder, 't zij bij overeen-komsten van halve of gedeeltelijke betalin-gen van huur, of bij een akkoord vap het huis te verlaten, den achterstel schriftelijk zou erkennen. Iiet blijft verstaan dat in dergelijke gevallen zulko erkentenissen voile waarde krijgen en behouden. Nochtans door te weigeren van te teekenen, wil het niet zeggen dat dea-rdoor de huurder de vervallen en niet-betaalde huur niet zou erkennen, aangezien de bewijzen er zijn dat hij gewoond heeft en geen kwijtschrift van betaling bezit. En in dergelijke gevallen roepen wij de aandaent onzer lezers op hetgeen bvb. in Mechelen gebeurt en wat kan in tcepassing gebracht worden voo aile geteisterde steden. Daar werd voor stelregel aangenomen door de eigenaars, tm of fwes maanden hnur-schuld te laten vallen, deze der pcrioda ty< dens dswelke de stad, tengevolga van d< bombardemeixten, onbev, oonbaar was. -, Er bestaan heden ook nog andere geva!< len : ' [ Een huis is gedeeltelijk veraield; in tcli geval heeft de huurder het recht verminde-ring van hnurprijs te bekomen, dit in vew houding met de vermindering van bewoon> baarheid van het huis zeiv». Voorbeeld: Een huis van SG fr. huurprijâ is op 1/3 vermeld ; aldus kan de huurprijs op 2/3 of 20 fr. gebracht worden en dit fcoo-lang het huis door den eigenaar in géen vol-ledigen staat van bewoonbaarheid is gebracht.In dergelijke gevallen van Ternietiging kan ook verbreking van het hunrceel (bail) bekomen worden, zulks volgens artikel 1722 vaa het burgerlijk wetboek. « e » Het verschil tusschen den Seheidsrechïer»-raad en de vroegere rechtbanken komt, kort samengevat, hierop neer, dat heden drin personen vonnissen, wijl vroeger slechts één persoon, de vrederechter, zulks deed. Een tweede verschil is ook dit, dat vroeger deurwaardes en advokaten dienst deden, wijl heden de partijen persoonlijk moeten verschijnen. Bij procuratie mogea wel andere personen als vcrtegenwoordigers optreden, ' maar het mogen geene advokaten zijn, zoodat deze laatsten in de huidige huishuurgeschillen buiton zaak vallen. De vrederechter had vroeger ook het redit, gemak ven betaling toe te staan, wanneer zulks werd aangevraagd. Door da wet vaD 4 Oogst 1914 werd er een breeder vermogen aan aï de rechtbanken en in aile zaken toegesfaan, zelfs in intreKten van hypotheken, dit om betalingen bij. af-kortingen toe te staan, — wet die ook alge-meen werd tôt bij de huishuurgesf.hillen. De Scheidsrechtersraad spreekt uit in laatston a-anleg, dit wil zeggen zonder be-roep, tôt eene som van 1000 fr. DE UITVOERING DES, VONKflSSEN Dit gebeurt nog steeds aïs voorheen: door tusschenkomst van den duurwaarder. Dus nadat er vonnis is, heeft de eigenaar nog steeds hel recht tôt uitdryving. Gebeurlijk is het, zooals in Mechelen, dat de burgemeester weigeren kan om politie voor de uitdrijving te leveren, gezien politie hierbij gewoonlijk noodig is. Zulks is een niet wettelijk, maar wel een persoonlijk initiatief des burgemeestersi, dat aanleiding kan geven tôt niet-uitvoering van vele vonnissen, vermits in dergelijke gevallen soins afgezien wordt van de uitzettin-gen. Dit wil daarom niet zeggen, dat er niet kan overgegaan worden tôt uitdrijvingen, want de deurwaarder kan burgerlijke hel-pers nemen, zonder dat het hoofd der politise, de burgemeester, zich daartegen kaa verzetten. Aan den « vorm ■> van vonnissen ie welis-waar verandering gebracht, maar voor het ergste.vond men nog steeds geene algemeene cplossing. Hoe kan men belefcten aan al feo ijver;,Kv» eigenaars, da!. zp hunne huurders buitenzet-ten ' En hoe zullen werkers, kleine burgers, herbergiers, militairen, enz,, eens den oorlog gedaan, ooit hunne gemaakte huurschulden kunnen vereffenen 1 Er is een vonnis! Zoo. trots ailes, men tôt niet aan te beveJen middelen overgaat, dan zou door den eigenaar of door de Com>-teiten van Huishuwrgeeehillen, die opgericht zijn in overeenstemming met het Nationaai Hulp- en Voedingskomiteit, moeten gezorgd worden voor een ander onderdak, alvorcaa men tôt de brutaiiteit van nitzetting overgaat.Eene wet (al was het maar eene tijdelijke); in dien aard bestaat niet. Maar dô wet der. menschelijkheid zegt toeb, dat men zelfs aan' geenen hondi eene schuilplaats weigert ! Er kan thans geen spraak zijn van vioed-willige huurders, maar wel van uitgeputfe, onvcrantwoordelijke hvurschuidiQen, en dit niet alleen bij onze arbeiders, maar ook bij de kleine burgers, neringdoeners en herbergiers, die in vredestijd soms driemaal den prijs van de eigenlijke huurwaarde moeten betalen, daar de eigenaars vooral rekening' houden van ligging en bijzonder van het kliënteel, wat dik in rekening komt. Van dit ailes is nu bij de kleine bergers, Uit ds geschiedenis der Nijvere Kunsten (Vervolg en Slot) Da innerlijke samenstelling d&r gjlden willen wij hier niet bespreken ; alleeniijk merken wij op, dat grondige vakkennis eene eerste vereischte was; dat de meester door gezellen werd gehçlp&n en het Leerlingen-schap soms van vrij langeo duur was. Die gilden ontwikkelden zich anel, en langzamerhand eigenden de meesters zich zekere voorrechten toe, beperkingen d&ar-«tellend tegen gecellen- en leerlingenschap ; eoodat op don duur het laat-ste bijna onmo-gelijk werd. Die teruggedreven gesellon en leerlingen zouden do kiem vormen van een steedsch proletariaat, welke later de loonarbeiders iouden doen ontstaan. Dan begon zich ook — in de hand gewerkt door het ontdekken van betere verkeerewe-gen en nieuwe afzetmarkten (Amerika-Indie-China) — de geldhandel te grondves-ten : het handelskapitaal werd "geboren. De stadsburger werd koop- en handels-man, en daar hij over groote geldmiddelen beschikte, erlangde hij aanzien ; verdrong hij de aristokratie of dwong ze zich bij hem aan te sluiten ; verkreeg hij stoffolijke ea maatschappelijke macht en ontstond er ter-zelfdertijd een nog grooter wordende be-hoefte aan genot- en prachtvoorwerpen. Maar de uijvere kunsten doorworstelden een tijdpork van verval; daarbij was het onmogelijk — door het meer en meer ge-sloten worden van de ^ilden voor de aan" komenden — om nog volledig een ambacht aan te 1 eer on. De pracht- of kunstvûarwat- pen moesten dan ook iii den vreemde worden gezocht oa kregen dus handelswaarde. Om een enkel voorbeeld te noemen : de ia-voering in Europa (als handelswaar ten-minste), va,n de Chineesche eu andere vreemde ceramiek, dagteekent van die tijden.Het ïijdp&rk der Renaissance nam een aanvang; 't opkomend indn-idualisme wor-stelde tegen de laatste overblijîsels van ge-me&nschapsvormcn ; de vrijheid van den en-keling wordt steeds onbeperkter. Do maatschappelijke huishouding w»rd meer en meer uitsluitend wa/renpoces ; op den geldhandel volgde do krediet-,en woe-kerhandel; groote vermogens ontstondea, maar grooter en grooter werd het vorlangea naar weelde en genot. Do ontoereikendheid der produktîewijze, om aan de stijgende behoeften te voldoen, ook de onmogelijkhéid om bijtijde de ge-vraagde produkten in te voeron, gin g een anderen economischen vorm doen ontstaan, waardoor de voortbrengeir thans geheel en gansch zou eindigen een vrij ambaohtskun-stenaar te zijn, doen waarin hij werken zou voor loon, voor handelaars, kapitalisten. De manufaktuur ontstond. Zij had aan-vankelijk hard te kampen met de gilden, ea hun verouderde, niet mcor a«npasselijke privilegien ; deze zagen in de manufaeturen een gevaarlijken mededinger en legden hem allerlei moeilijkheden in den weg. Soms was men daardoor verplicht de noodige arbeids-krachten buiten de gildengemeenschap te zoeken, daar namelijK waar zij geen of i wemia inyloed haddïn. On die wijze werd het op den duur onmogelijk om over ge-noegza&m geschoolde krachten te beschik ken en de staat werd ten laatste verplicht in te grijpen : de staatsmanufaktnur ging geboren worden. Men denke aan de Fransche manufaktuur der Gobelins (v/eefkunst) en die der porse-leinfabrikatie (ceramiek). Thans moest ieder ambachtsman slechts een enkel onderdeel van een voorwerp ver-v&ardigen ; het volledig aanleeren van een ambacht werd volkomen nutteloos. De behoeften eischten niets anders dan eene meer finellerc voortbrengst. Maar de persoonlijke vrijheid van het individu, tevens de ontwakende, vrije eoncur-rentiegeest zouden weerom de kiein vaa nieuwero vormen leggen. In de mahufaktuur werkfcen nog vele «rbeiders te huis ; thans zouden zekere ondernemers aanvangen de uitvoering van hun werk te betrachtsn in afzonderlijke in-richtingea die men fabrieken zal noemen. Men had, dank ann de onderverdeeling des arbeids, aldra geléerd vlugger, maar tevens goedkooper voort te brengen, dan in dan tijd dat elk ambachtsman een volledig st-uk afwerken moest maar thans leerde msa cok hoe het be&t en gemakkelijkst de natunrkrachtea ia 's menschensdicnst te stellen. Men vond worktuigen uit, machienen, welke door de eene o£ andere macht bewo-goa, de menschelijke krachten vervingen, verhoogden, er mede samenwerkten, en aldus de voortbrengst veel gemakkelijker ea eenvoudicier konden maken. Aanvankelijk werd de water- en wind-kracht in dienst genomen ; later leerde men de stoomkracht kennen. Van dan af nam de moderne grootvoorfc-brongstvorm een aanschijn. Met hem is de amba-chtsmaa niet meer msester over zii'n werktuitr. moet het niet meer voldoen aan zijn wi! of aan den schconheidseisch door zijn geest gesteld ; maar als slaaf, aïs automaat, zou hij uit-voeren wat het machien — on daa nog niet het zijne — ging bevelen. Niet meer meester zijnde over het produkt zelf, werd het hem op den duur onverschillig of dit schoon en kunstrijk was ; door het geringe loon, de overtollige werkuren, de slechte werkvoor-waarden in het algemeen, en het volledig ontbreken van beroepsonderwijs was het hem onmogelijk zich ambachtelijk te ontwikkelen.Maar de moderne wetensehappelijke ondeVzoekingsgeest zou ook weerom die be-Iemmeringen overwinnen : de eene uitvin-ding volgt op de andere ; de nog oenigszias geschoolde arbeider zou voortaan kunnen worden gemist en door deu ongeschoolden vervangea : de graphische kunstenaar (ea samen met hem de houtsnijder en metaal-graveerder) werd een cvertollig iets, schoonheidseischen werden niet meer gesteld. De weefkunst en dezer zuster, de varîkunst, zouden onocglijke înaar goed-koopere produkten leveren. De potbakker werd het onmogelijk Echoonheidsvollen arbeid aan de maatschappij te schenken ; ds moderne ceramiek, vooral die voor het dagelijksche gebruik werd volkomen ongo-nietbaar. De gcudsmids-, de meubelkunste-naar en aile anderen, zij werden in hun kunst gedood, en vervangen door machienen en automatheh werkende loonarbel-ders.Thans heerscht het machien als eea on-verbiddelijk despoot. aile schoonheid ver-nietigeude, maar steeds voortbrengende winst en nogmaals win^t. Haar zoutlooze produktis is doelloos voortgebracht, en dient slechts om iu het warenproces te worden geworpen. De enkele maal, Jat de vorm eenige aan-epraak C:D schoonheid zou kunnea do.ea eel-. " 1 1 1 — den, wordt do g steeds de gevoelsuitdruk-' king gemist, want deze kan onmogelijk me-, kanisch worden omgezet ; zij was tesn al ion tijdo de bezieleade kracht bij het schappeii van kunstarbeid geweest. Aile verlangen naar schoonheid was uit da nijverheid verdwenen ; in de plaats ver-scheen de drang naar meerdere, vluggere; en gemakkelijkere produktie, want alïeenj met die elemeaten kon de copourrentiestrujdi worden gevoerd. * # « Nochtans durven groote denkers, zooala Roger Marx, *in zijn studi© «l'Art Ôocial», voorspellen dat het mekanisme, de elektrici-' teit, en alla de or hen ontstane ambaehten,j nieuwe ambachtslieden scheppers eener mo-, derne schoonheid, zullen teweegbrçngçn, welke aan de komende geslachtea eene ver-jongde, meer levensvolle esthetiek zullen' schenken. Hier wordt dus reeds stoutweg de ge-dachte eener nieuwe kunst of schoonheid' voorspeld, gegrondvest op &amenïwerking met het machien, en die in de toebomenda eeuwen de bcwondering zal uitmaken van al; degenen, welke op het verleden zullen kunnen terugblikken, zooals wij terugblikken op het Grieksche meesterwerk en het Go. thisohe mirakel, — dus in samenhang met de Maatschappij. Ontegensprek<?.lijk is de invloed van het; machien overweldigend en verpletterend ; dit zoowel voor de gewone industrie, aïs voor de nijvere kunstan war geraffineerde fijnheid eu mterdere Bphooaheidseischen worden gesteld. Maar kunst is steeds de uitdrukking van! het gevoelsleven, o£ anders gezegd, aile kunst, ook de nijvere, is niets anders dan uitgedrubt gevoelsleven. .W^lter Crâne poeatt ^

Il n'y a pas de texte OCR pour ce journal.

Il n'y a pas de texte OCR pour ce journal.

Il n'y a pas de texte OCR pour ce journal.