Framing is een begrip dat vaak opduikt in de media. Frames kunnen vergeleken worden met vensters waardoor je de werkelijkheid bekijkt. Deze werkelijkheid is echt en hierin verschillen frames van ‘fake news’. De maker van het frame kan het venster wel zodanig manipuleren dat hij of zij bepaalt wat de kijker van de werkelijkheid ziet en op die manier een boodschap meegeeft. Zo kan de journalist er bijvoorbeeld voor kiezen om bepaalde zaken in de verf te zetten of achter te houden. Hoewel framing een negatieve bijklank heeft, is het gebruik ervan onvermijdelijk. Frames helpen de journalist om nieuws op een bevattelijke manier aan zijn publiek te brengen. Het publiek is hier vragende partij voor omdat het niet verloren wil lopen in een krant of tijdschrift met duizenden losstaande feiten maar zonder verhaal.
Framing is van alle tijden en werd dus ook tijdens de Eerste Wereldoorlog gebruikt. We kunnen het perslandschap van toen in vier soorten frames onderverdelen: een beschuldigend frame, een heldenframe, een succesframe en een pacifistisch frame. Zowel de geallieerde als Duitse oorlogspers hanteerde deze frames.
 

• Het beschuldigende frame had als doel om de haat tegenover de vijand te versterken. De journalist richtte zich op de gruwelijke oorlogsdaden van de tegenpartij door bijvoorbeeld burgerslachtoffers uit het eigen kamp in beeld te brengen. De vijand als onmenselijk afschilderen, is een effectieve strategie om een polariserend wij-zij denken te creëren.
• Het heldenframe zette de heroïsche inspanningen van de eigen troepen in de spotlights. Hiermee wou men een toonbeeld van moed vooropstellen. Vaak ging het om de graven van de eigen gesneuvelden. Deze gesneuvelden werden in de pers nauwelijks op het slagveld zelf getoond. Het ging meestal om hun graven met erende wapenbroeders in de buurt. Ook de dodenverering van de vijand werd getoond, maar deze verering werd altijd minder heroïsch voorgesteld.
• Het succesframe toonde de gesneuvelden van de vijand. Ditmaal wel op het slagveld zelf. De oorlogssuccessen van het eigen kamp werden in de verf gezet. Dit moest het moreel van de eigen troepen en het thuisfront opkrikken. Zij moesten geloven dat ze in het winnende oorlogskamp zaten. Het expliciet tonen van gesneuvelde vijanden lijkt voor ons wat raar, maar tijdens de Eerste Wereldoorlog werd dit niet als bizar ervaren. Frames zijn zoals zoveel andere zaken tijds-en cultuurgebonden.
• Het pacifistische frame biedt een alternatief voor de voorafgaande frames, die onderling nog te combineren vallen. Het pacifistische frame breekt hier echter resoluut mee en toont de gruwel en zinloosheid van de oorlog aan het publiek. Dit frame was niet populair in de oorlogspropaganda omdat het de troepen en het thuisfront kon demoraliseren. In de pers van het neutrale Nederland was dit wel het standaardframe.

Het recente fenomeen van de oorlogsfotografie zorgde er tijdens de Eerste Wereldoorlog voor dat de oorlog tot in de huiskamer waarneembaar was. Veel oorlogsfotografen vertoefden aan het front om er de beste beelden te schieten of hielden zich bezig met fotomontages om de werkelijkheid zo dicht mogelijk te benaderen. De geïllustreerde pers waarin foto’s centraal stonden, was in opmars. Af en toe verscheen eenzelfde foto zelf in verschillende frames. Zo kan een loopgraaf met gesneuvelde vijanden het succes illustreren in het succesframe, maar in een pacifistische krant gebruikt worden om voor het einde van de oorlog te ijveren. Eenzelfde foto kon ook een verschillende betekenis krijgen door het bijschrift. 
Zoals bij alle vormen van propaganda, is het belangrijk om de juiste analyse te maken van een foto. De oorlog werd immers op alle fronten uitgevochten.
 
Deze blog is geïnspireerd op het werk van Tamar Cachet, “Gruwelijke beelden choqueren niet? Een onderzoek naar de fotografische beeldvorming van de dood in de geïllustreerde pers tijdens de Eerste Wereldoorlog” (masterproef, Universiteit Gent, 2014).

Deze blogpost werd geschreven door Joshua Dias tijdens zijn stage in kader van zijn masteropleiding Publieksgeschiedenis aan de UGent.

 
Bronnen
"Gruwelijke beelden choqueren niet? Een onderzoek naar de fotografische beeldvorming van de dood in de geïllustreerde pers tijdens de Eerste Wereldoorlog” - Tamar Cachet

"'Poor little Belgium': België in de Brits propaganda uit de Eerste Wereldoorlog" - Karolien Steen
"Nieuws van het westelijk front: de prentbriefkaart als propagandainstrument tijdens de Eerste Wereldoorlog" - Elise Descamps