Film onder de bezetting: Cinema Zoologie

Film onder de bezetting: Cinema Zoologie

KU Leuven 's profielfoto
KU Leuven 25 februari 2016 764

In november 1915 – volle oorlogstijd in bezet Antwerpen – opende ‘Cinema Zoologie' aan het Statieplein. Enkele maanden eerder had de Koninklijke Maatschappij voor Dierkunde Antwerpen (KMDA), de vereniging achter de Antwerpse dierentuin, beslist filmvertoningen te organiseren in haar feestzaal. De rijkelijk gedecoreerde, in 1897 gebouwde zaal, die aanvankelijk gebruikt werd voor concerten, dansavonden en occasionele bloemententoonstellingen, kreeg hiermee een nieuwe bestemming. Dit zou zo blijven tot de sluiting in 1936. De exacte motivatie om een bioscoop te openen is moeilijk te achterhalen, maar het dierenbestand van de zoo (en dus het aantal bezoekers) had sterk te lijden onder de oorlogsomstandigheden. Het bestuur - zo lezen we in de Geïllustreerde Zondagsgazet van 26 juni 1915 - wou ‘het zijne [...] bijdragen om de verveling, waarin het volk hier verkeert, af te weren.’
Om naast de leden van de dierentuin een zo breed mogelijk publiek aan te spreken, werd het programma van Cine Zoologie geadverteerd in lokale kranten. In de Geïllustreerde Zondagsgazet van 21 november 1915 vinden we een overzicht van het programma dat die week vertoond werd. De vermelding ‘torenuur’ verwees naar het recent ingevoerde Duitse uur, waaraan de torenklokken werden aangepast. Zoals in die tijd gebruikelijk was, bestond de avond uit verschillende kortfilms en tal van muzikale intermezzi. Het gehele programma nam, pauze inbegrepen, een drietal uur in beslag. De bioscoop beschikte over een fraai achtkoppig orkest en een groot orgel. In het muziekrepertoire vinden we naast internationale stukken ook werken van enkele Vlaamse componisten terug, zoals Joz. Callaerts en Peter Benoit. Wat de films betreft, speelde Zoologie op veilig met een ingekleurde documentaire over zwemvogels, een Amerikaanse western en een aantal drama’s, series en kluchten van waarschijnlijk Franse makelij. Dat er geen Belgische films op het programma stonden hoeft niet te verbazen. De nationale filmproductie was toen nog uiterst beperkt.
Het Nieuws van de Groote Oorlog laat historici toe om week na week te achterhalen welke films er in bepaalde bioscopen geprogrammeerd werden onder de bezetting. Door dit in kaart te brengen, krijgen we niet alleen zicht op het openbare leven onder de Duitse bezetting, maar kunnen we ook conclusies trekken over internationale handelsstromen (internationale verdeling van films), filmcensuur en de concrete werking van het cultuurbeleid van de Duitse bezetter.
Aan de KU Leuven loopt momenteel in samenwerking met LUCA School of Arts een onderzoeksproject naar de geschiedenis van Cinema Zoologie (1915-1936), onder supervisie van Leen Engelen en Roel Vande Winkel.