Perde Jaargang, Nr 3s„ — 17 Augustus 1918. % Prijs : 10 centiemen. Derde Jaargang, Nr 32. — 17 Augustus 1918. DE EENDRACHT Prijs per Jaargang fr. 5.20 » » drie maanden » i.3o Postchekrekening Nr 86. Weekblad voor het Viaamsche Volk Redaktie en Bureel : Lange Nieuwstraat, 108, ANTWERPEN. Unionistische Organisatle Er bestaan in de aktivistische beweging een aantal organisaties die de aan-hangers van bepaalde richtingen groe. peeren:J ong-Vlaanderen, Vrij-Vlaanderen, Nieuw-Viaanderen, enz. enz. Eene unionistische partijorganisatie bestond tôt heden niet. Dit is eene leemte en eene zwakte. Want dit gebrek aan inrichting belet eene stelselmatige propageering der unionistische beginselen in aktivistische mid-dens en staat de aansluiting, der goed-gezindë passieven bij deze meest gema-tigden onder de aktivistische stroomingen in den weg. Wij kunnen onze lezers mededeelen, dat op dit oogenblik door de unionistische voormannen van Antwerpen — de stad waar deze richting het sterkst vertegcnwoordigd is — een plan van or-ganisatie uitgewerkt wordt. Het voor-nemen bestaat deze groepeering bepaald als. Viaamsche nationale- parti) te grond-vesten en haar met plaatselijke groe-peeringen over heel Viaanderen in te richten. Het programma dezer parti), waar-van het opstellen in ontwerp aan eene kommissie opgedragen werd, is ons nog niet bekend. Naar onze opvatting zou het de volgende grondgedachten bevat-ten : 1° de grootst mogeïijke zelfstandigheid voor Viaanderen ; 20 deze grootst mogeïijke zelfstandigheid wordt betracht binnen de grenzen eener statenverbinding met Wallonie (reëeie of personeele unie), met of zon-der behoud van den naam België. 3° de statenverbinding Vlaanderen-Wallonië komt tôt stand met door de Vredeskonferentie gewaarborgde volle-dige onaihankelijkheid en onzijdigheid. 40 Viaanderen en Wallonie hebben eigen wetgevende, uitvoerende en rech-terlijke macht voor aile inwendige aan-gelegenheden.5° de statenverbinding Vlaanderen-Wallonië regelt hare buitenlandsche ekonomische betrekkingen volgens hare y natuurlijke ligging en noodwendighe-den (geen ekonomische naoorlog). Dit programma moet zoo breed mo-gelijk opgevat worden, opdat het nie-mand uitsluite die rechtzinnig uitkomt voor Vlaanderen's bevrijding van het Belgische juk en van aile vreemde in-menging. Het moet de hoeksteen worden eener breed opgezette Vlaamsch-Nationale parti), een ware. eendracht-partij. Want zoo het ons om realpo-litische overwegingen nuttig voorkomt ons vast te leggen op de mogelijkheid eener unie met Wallonie, van veel meer praktisch belang is het toch dat unie kome onder aile Vlaamschgezin-den in den breedsten zin, want zonder unie onder de Vlamingen, zijn toch al ons streven en al de tijdens de bezet-ting zoo moeizaam opgetirnmerde her-vormingen ten doode opgeschreven. De unionistische partijorganisatie weze dus geen middel om de meeningsver-schillen onder de aktivististen verder uit te diepen, maar eene echte unie-partij die stilaan aile afwijkende mee- ningen moge overbruggen. * * * (1 De Eendracht » heeft tôt heden het unionistisch standpunt verdedigd ; immer streefJè ons blad _naar eendracht onder de aktivisten en toenadering der passieven. In de verwachting dat de nieuvve parti} dezelfde gedragslijn zal volgen, stellen wij haar gaarne onze medewer-king ten dienste. Toch zal ons blad niet optreden als haar orgaan, maar stelt zich voor in voile onaihankelijkheid zijne tôt nu gevolgde houding in de Viaamsche politiek te blijven vol-houden.Trouvvens, een speciaal partijorgaan schijnt ons voor de unionistische partij tamelijk overbodig, wijl meest aile be-staande Viaamsche bladen van nu af of op den duur haar standpunt toch zullen verdedigen. WILFRIED. VRIJE MEENINGEN Geestelijk verzet II. Maar alhoewel de hoogere geestelijke macht zich schrap zet tegen aile activisme, wordt er niet alleen gezwegen aver de schadelijke en onkristelijke gevolgen, die het met zich sleepenzou, men weigert zelfs zich uit te spreken 3ver de kern der zaak, over het onge-norloofde van aile aktivisme van —huis— .lit, fluistert men wel t'allen kant, men Despreckt en verkettert onze rechtsop-vatting luid genoeg in kleine cenakels, n het openbaar geen woord en geen iaad. Het is hoog tijd nochtans, meer dan tijd voorwaar, dat de kerkelijke overheid hier Se lande 'n beslissend woord zou spreken tangaande de stroomingen die Vlaande-:en verdeelen, zoo beweren de katho-ieke aktivisten sinds lang ; daarvan zijn /ele geloovige passieven innigst over-uigd. Voor deze laatsten 00k volstaat let niet meer eenvoudig beroep te doen Dp het gezag met een klakkeloos : ipse iixit. In de bonté verwarring der be-^rippen, die in zake natuurrecht en ;taatsplicht, volkerenrecht en burger-jlicht dooreen werden gehaspeld, moch-:en die passieven graag 'n stevig richt-inoer uit de handen van hun kerkelijke voormannen ontvangen, om beslister iiun eigen weg te gaan, de wankelenden weer naar zich toe te halen, de afvalli-gen uit den tempel te drijven hunner godsdienstig-vâderlandsche vereering. Dat dit reddend woord niet weerklinkt. be-treuren vele doordenkende passieven,_ want hunne gelederen vallen uiteen, en van de schreeuweri onder hen, die zonder overtuiging meeloopen — zoolang als de stoet uitgaat —■ mochten ze liefst worden bevrijd. Waarom dus spreekt de overheid niet in klaar en bondig verzet ? Ze kan niet ! zeggen vele passieven, het vrije woord in Viaanderen wordt niet meer geduld. Och kom ! Duitsche burgers mogen zeggen en schrijven dat heel de aktivistische beweging een « all-deutsche Mâche .> is, die op geen g:-ond-slagen voet heeft, en dat enkel 'n groepje ellendige plaatskensjagers te Brussel, Gent en Antwerpen lawaai maakt. Zal dan hier het kerkelijk gezag, op voor-name wijze, niet uiteen mogen zetten welke de ethische princiepen zijn, die door deze bent van rabiate belangheb-benden roekeloos onder de voeten worden getreden in hun jac'nt naar zelf-verrijking en vereering ? Men verliezen niet uit het 00g wat hier op het spel staat. Het kerkelijk gezag heeft nu toch herhaaldelijk gezegd, dat de aktivisten zich niet langer bewegen op politisch terrein alleen, maar dat hun opvatting en handelwijze het kristelijk domein heeft gedwarsd, en in strijd staat met godsdienstige plichten. Daaienboven nie-mand kan meer loochenen dat deze « snoode omwentelaars » veld winnen dag en nacht, en dat de bestormde burcht van het Belgicisme, waarop bisschoppen en overheden de evangelie-vaan hebben geplan;. nevens de Brabant-sche driekleur, al heviger dreunt onder hun slagen ; is het dan geen tijd en heeft men dan niet den plicht openlijk tegen de aanvallers op te treden, met scherp geschut van woorden en daden? Is het geen plicht, wat 00k de gevol-gen er mogen van wezen ! Gelukkig, het verleden fieeft geleerd dat men in de vervulling van dien plicht zich geen martelaarskronen kan beloven. In déze Belgische zaak is Duitschlands eer vol-strekt niet, en Duitschlands macht slechts heel onrechtstreeks betrokken. Het kerkelijk protestbetoog zal zelfs bij de overrijnsche socialisten en anderen ge-leerige ooren vinden en vullen ; Haase zal 00k eens meepraten over katholieke staatsplichtenleer, om den doôr-katho-lieken Hertling van zijn stuk te bren-gen in zake annexionistenpartij, die bij ons de leus zou toepassen van : divide ut imperes. In vele andere niet zoo noodzakende en hachelijke kwesties, toen er zelts geen "mogelijkheid van overtuiging, ja verstandhouding bestond, heeft ons epis-kopaat wél gesproken, beslist en luid genoeg. Hier gaat het nu om het leven van een Staat, den hunnen, den onzen, over de plichten van miljoenen verleide of waarheidzoekende raadvragende gewe-fëns. Beschuldingen niet van de poes werden aan onze vijanden gericht, koel en zelfs ietwat vermetel ; waarom nu niet aan eigen landgenooten gezegd, bedaard en besuisd, wat ze dienen te weten, wat ze te vernemen verlangen. Men kan toch wel ten minste 'n blokjesmede-werker bij nu hoog aangeschreven hol-landsche logebladen inlichten, en hem doen vertolken wat men dan zelf niet graag in het licht zendt. Binnen en buiten de grens worden verklaringen verwacht en gevergd. Men heeft nu lang genoeg georakeld dat de aktivisten zich bezondigen aan allerlei kwaad van verraderij en opstanderij, men zegge nu eindelijk eens bondig en scherp aan welk en waarom ! Men zal toch -niet voorwenden, dat men de goede inzichten van eerbare personen in binnen- en buitenland wel wil verschoonen ; meewa-righeid komt hier trouwens tenonpas. Indien het toch een heilige overtuiging is bij hen die de reinheid der leer hebben te bewaren tegen afbreuk en schennis, dat wij aktivisten geen katholieken meer zijn, dan is het toch hun plicht dit te zeggen, er kome wat wil. We staan hier niet enkel in een kultuurkamp, het is een geloofskamp. Wij flaminganten hebben zulks wel ge-gedaan, d. i. gesproken en gehandeld, voor den oorlog, toen het al even- of nog gevaarlijker was luidop onze mee-ning te zeggen en te houden staan ; wij hebben de gevolgen er kloek van ge-dragen, wij doen dat ailes nu nog, en we vreezen geen kogels, wij doodgewone menschen, die enkel uit overtuiging en niet uit gezagsplicht ons recht verdedigen tegen verdrukkers van binnen en be-dreigers van buiten Hoe dit betoog, om een gezagheb-bende verklaring van wege de geestelijke overheid in zake aktivisme uit le lokken, 00k klemmend schijnen moge, spreken zal men niet. Daarin is ons Belgisch episcopaat zoo Belgisch als de vroegere regeeringen sedert 1830. Tegen-over elken Vlaamschen eisch bleven ze hardnekkig zwijgen in Egyptische-sfinks-vertoon, dat ietwat van onevangelische pratheid getuigt, of beloofden ze een eigen en degelijke vaderlandsche oplos-sing voor later, of verdaagden ze ailes tôt betere tijden, of stuurden ons met een kluitje in 't riet, of deden een beroep op allerlei zeer vage bijhoorige princiepen en gebeurlijkheden ; maar noch in Kamer noch Senaat noch dio-cesane noch interdiocesane konferentie... werd, ik zal maar zeggen, de stier bij de horens gevat, echter wel... bij den staart, zoodat men in hoogen nood de vertrouwenskwestie stelde om aan de opgeruide maar goede gemeente diets te maken, dat het niet zou, omdat het niet kon ! In dat zwijgen is het kerkelijk gezag passiever dan de passieven. Velen onder dezen, omdat ze indoor beseffen hoe de godsdienslzin onzer Vldamsche be-volking niet alleen in aile standen veel afbreuk heeft geleden door de langdurige oorlogskatastrophe, die ontzenuwend en verwarrend inwerkt op verstand en ge-moed, door de profeterij van 'vroeger nog nerveuzer geworden, verbeiden een uitspraak. 't Is alsof ze in den strijd dien ze nu ingaan, want de passieven krijgen het kwaad, zich omwenden naar het kerkelijk gezag in wiens naam ze optraden, om het woord te hooren dat hen sterken zal, den tegenstander ver-lammen moet, — maar men zwi)gt. Aan terrein en gehalte verliest het kerkelijk gezag onzeggelijk veel bij aile klassen, en bij de besten, dat is de jeugd en de intellektueelen het meest ; dat weten de passieve katholieken zoo goed als de katholieke aktieven ; dit schijnt men in hoogere geestelijke krin-gen voor zichzelf te verbloemen, want men zwijgt. Men zwijgt omdat zwijgen Belgisch is, juist als zekere protesten door en door Belgisch waren, niet katholiek, niet. kerkelijk vooreerst. Er zijn dui-xenden menschen, die onder die om-standigheden de kluts kwijt geraken, en verwarring, besluiteloosheid, oneenig-heid te stichten onder hen, die men niet openlijk aandurft, is Belgische taktiek. Men wekt argwaan en vrees door on-of rechtstreeksche daden en gezegden, die men niet duidelijk formuleert noch omlijnt, of die men enkel aan een paar vertrouwelingen uiteenzet, wel we-tend hoe dezen ze zullen draaien en belichten. Zulk gedrag is onvlaamsch. Eerst was het langen tijd één kerkvoogd alleen die het'tegen de aktivisten scheen op te nemen ; dezen dachten en zeiden goeds genoag van de anderen ; nu dat de eerste in verscheidene opzichten be-suisder schijnt geworden, heet het weer dat een tweede beslist tegenstander is van aile Viaamsche eischen, zelf bestuur-lijke scheiding en tegen de' Gentsche Hoogeschool zich uitliet omdat ze komt « van den Duitsch » en nu heeft hij de aktivistische doodzonde weer leven in-geblazen.Het kerkelijk gezag weet wel, waarom vele Vlaamcchgezinde jonge en oudere priestcrs van aile « onkerkelijk » optreden zich ver zullen houden ; dit gebrek aan karakter wil men nog door een gebrek aan doorzicht vergrooten ; dan zijn die, voorzeker, onschadelijk ge-maakt. Niet dat het kerkelijk gezag niet zou weten dat in zekere arrondissements-bonden het aktivistisch komiteit tôt der-tig priesters telt, maar dat moet stiekem gebeuren. Daarover verontrust her kerkelijk beheer zich niet bovenmatig, want door dit geheime juist, is hun werking doodgeboren, men kan ze houden « lig-gen » : ze doen iets wat niet mag of niet past. Sprak men, dan zouden velen, velen, na innerlijken kamp, tegenspre-ken en handelen te gaar. Vele onzer flaminganten priesters zijn geen opstan-dige helden ('t zijn de Jezuiten niet, die als 'n oudemansstok of '11 doed lichaam het meest zich behandelen laten) en hoe langer men ze in. hun niet-heldhaftig zijn dwingt voort te leven, hoe meer aile fut in hen verslenst en te niet gaat. Sprak men, niet alleen d# geestelijkheid zou post vatten voor of tegen, maar de uitspraak zou bestand moeten zijn tegen kritiek en verweer. En het verleden heeft geleerd dat dit best werd vermeden. Daarom zwijgt men ! want ten laat-ste ! Men vreest wellicht dat het kerkelijk gezag als dusdanig niet zooveel toch in te hrengen heeft, noch tegen het doel van het aktivisme noch tegen zijn middelen, rechtstreeksche of on-rechtstreekscher Viaamsche en Duitsche, In het trouwens zeer degelijke handboek „ van een pater Jezuit, nog voor den oorlog verschenen, zijn er wil licht wa-* penen genoeg voorhanden om al de drog-redens te weerleggen waarmee dehand-langers van het kerkelijk gezagaankomen, > als ze onze doeleinden en middelen , aan de kaak willen stellen. Wij weten wel wat men ons voorleggen zal aan heilige schriftteksten, princiepen en stel- j| liiigen uit zedeleer en staatsleer, maar de hoogste geestelijkheid weet niet en heeft liever niet te weten, welke de grondslagen zijn van ons recht waarop onze eischen zich stutten. Ik herihner | me, hoe een der hooge kerkelijke hee-ren uit het Antwerpsche, nadat ik hem had laten opsommen wat al rechten de Belgische Regeering in de Belgische katholieke kerk had om ons tôt lamme toezienerij te verdoemen, hoe hij 'n open mond van verbazing zette, toen ik hem doodbedaard en doodbeslist zei : Dat is allemaal heel juist wellicht ge-"recTènëërcl in théorie, maar' daartegen-over stel ik de onverbiddelijke praxis en het onverzettelijke, ailes overheer-schende natuurrecht. En deze twee din-gen schijnt de geestelijheid niet te wilten begrijpen : wij Viaamsche katholieken willen het vroegere België niet meer, o dat het ons stervensziek heeft ge-maakt en ons in korte den doodslag zou geven ; wij katholieke Vlamingen willen het vroegere België niet meer, omdat het onze krachten steeds heeft verminkt en ons in korte den kwijndood of een strijd op leven en dood zou brengen waarvoor we te zwak zijn, door Belgie's schuld. Wie diende dat beter te weten dan de Viaamsche geestelijkheid zelve ? Maar die is Belgisch eerst tn vooral. P. V. Tôt Opwekking TCreeg ik den grijzen winter weg En goud op woud en akker ! Kreeg ik den meidoorn op de heg, En uw hart, uw harte wakker. Want schoon gij staandeen gaande /,ijt Gij glimlacht als in sluimer. Ik wil uw oogen sterk en wijd En aile heemlen ruimer. Merk dan hoe hoog de leeuwerik schiet; Nog hooger wil ik dringen, Terwijl in mijn gevleugeld lied, De zon, de zon zal zingen. RENÉ DE CLERCQ. (De Tooi ts) In het vijfde Oorlogsjaar Beati pacifici ! (Kvaii^. Math. V. 9) « Bij aile andere wezeus, bij de die-ren zou zoo een tagennatuurlijkheid onmogelijk zijn, dat men tegen zijn eigen ras en geslacht gezind is, maar de menscl. vermag in wanordelijkheid en domheid oneindig meer dan 't dier ! » Deze zin uit den « Cateclnsmus der Viaamsche beweging» in de eerste bro-chuur van de IJzerréeks over de geboren Vlamingen die Franschgezind zijn, kunnen we 00k wel toepassen op het ééne groote menschengeslacht, dat sedert meer dan vier jaren zich zelf uitmoordt. Ver-

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.