Bnrcdi 21, RUSSELL SQUARE LONDON, W.C. Téléphoné: Muséum 287. 3De Stem uit jBelgfe. Abonnement : 2sh. vmt 3 maanden. Subseription : 2sh. for 3 months. Voor de Vereenigde Staten : 50 cts. Voor Holland : 1 fl. Voor Frankrijk : 2.50 , fr. Voor de soldaten : lsh of 1.50 fr. 3de Jaargàng, Nr. 35. (Blz. 1459-1470.) Oplage: 10j8oo. VRIJDAG, MEI 18, 1917. Reffistered at G.P.O. as a Newspaper. 12 blz. iXd. Moraal en Oorlog. ( Naar aanleiding van het vliegersbedrijf tegen Freiburg. Hoe groot de verontwaardiging ook was telkens ons bericht werd dat Engelsche hos-pitaalschepen door de Duitschers getor-pedeerd waren, tooh vernamen de vrienden der moraal met leed, dat als vergeldings* maatregel voor Duitsche gruweldaden, ge-allieerde vliegers, den 14 April, een bommenaanval hadden ondemomen op Freiburg-in-Breisg.au en, daardoor onschuldige burgers hadden gewond en gedood. Doch eene zaak verheugt ons. Zoo die aanslag op eene on-/ersterkte stad door-mei'igeen in Engeland. werd goedgekeurd en geprezen, toch werd hij met veel meer klem ên gezag in het Britsche Hoogerhuis en in sommige organen der Engelsche pers gelaakt en gedoemd als een eerlooze en onzedelijke hande"ling. En dit is waarlijk een opbeurend schouwspel, dat, voor zooverre wij weten, niet wordt aangetroffen in Duitschland. Talloosi zijn de zedelooze aanslagen door dit land in dezen oôtlog. gepleegd, en daartegen werd niet in 4en Ri'jksdag noch in de gezaghebbende pers geprotesteerd. De barbaarste gruwelstukken worden daar bescliouwd als "militaire maat-regeletu'' waarteg-en het ongeoorloofd is de stem der eer en der menschelijkheid te ver-heffen : waar het militair bestuur heeft ge-sproken, moet de moraal het stilzwijgen be-houden of zich deemoedig neerleggen bij de onfeilbare uitspraak van het legerbestuur ! Zoo is het, Goddank, niet in Engeland : daar is de christen vrij en mag hij in 't openbaar pleiten voor het recht der menschelijkheid en der christelijke zedenleer. Dit is het groote onderscheid tusschen Engeland en Duitschland : aan de boorden van den Rijn viert de barbaarschheid hoogtij ; in Londen heeft de moraal nog stem in het kapittel. Het toepassen van vergeldingsmaatregelen. Toch zal het nuttig zijn den bommen-aanval op Freiburg wat nader te beschouwen en de meeningen daaromtrent te toetsen aan de regelen, die wij vroeger in "De Stem" hebben opgestel'd aangaande het recht van toepassing van vergeldingsmaatregelen. Daaruit zal blijken, dat bij sommigen daar-over verwarde, onjuiste of verkeerde ge-dachten heerschen. In de "Times" van 10 Mei, verklaart T. E. Holland, dat het "niet zijn voornemen is den vliegersaanval te beschouwen van het standpunt der politieke doelmatigheid of der hoogere zedelijkheid"; hij wenscht enkel' te doen opmerken dat het vraagstuk kan be-schouwd worden "uit het oogpunt i° der internationale wet, 20 der praktische doelmatigheid en 30 der zedelijkheid en der eer," en hij verlangt, dat in het bespreken van het onderwerp die drie panten zouden uiteengeho-uden worden. Wat hem aangaat, hij wil den bommenaanval "niet beoordeelen uit zedeli-jk oogpunt," doch hij ziet daarini "geene overtreding der internationale wet." Het is natuurlijk altijd goed verschillende vraagstukken uit elkaar te houden. Maar aangezien de professer prijs stelt op "duide-lijk denken," zullen de moràlisten hem doen opmerken dat het hier niet eene academische beschouwing geldt over weerwraakmiddelen in 't algemeen, doch het beoordeelen van een concreet feitj en dat daarbij de voorgeslagen splitsing van moraal en internationale wet niet te pas komt. Het feit, zooals het door den schrijver zelf in- zijn vorigen brief aan de "Times" van 7 Mei wordt herinnerd,. is namelijk dit: "De operatie (de vliegers-aanval op Freiburg) was met opzet er op aangelegd om letsel te veroorzaken aan den eigendom en de burgerlijke bevolking, niet bij wijze van wraakneming, maar bij wijze van vergelding," met bet igevolg dat roenàge onschuldige menschen gedood werden.—De vraag is nu, of dit mag. De "internationale wet " laat vergeddiiigsmaatregelen toe, ant-woordt men. Doch dit "toelaten" is onver-mijdelijk afhankelijk van de zedenleer. Waar het internationale overeenkomsten geldt b.v. aangaande het gebruik van wapenen tusschen strijders of "handelingen die in het licht der natuurwet noch goed noch slecht zijn op zich zeH,"'darl bestaat er wel eene zede-lijke verplichting die overeenkomsten te onderboud-en,- dewijl men "zijn woord ver-pand heeft " ; doch die verplichting is enkel " ^oorwaardelijk," namelijk zoo lang de vijand zelf getrouw blijft aan ziijn verbintenis. -De bommenaanval op Freiburg echter was geene militaire onderneming ; het was een aanval op non-combattanten (zooals de Duitsche Zeppelinaanvallen ôp Engelsche steden) en deze valt niet zoozeer onder het beheer der "internationale ,wet," in de moderne be-teekenis .van het woord, idoch. onder de ver-pliohtingen , der " internationale zedelijkheid,"- welke F-absoteut '? is en steeds .bindend blijft; -zelfs wajmneer de Yijand ze niet.,onder-boudt. Wanneer Prof J Œîollaiid den aanval goadkeurt als niet 'strijdendemnet de Internationale wet ent tenens ■ toegeeft dat men dien kan be»chouwen "jais tegenstrijdig met ons -gevoel van menscheli jkbefid .en • eer,Vi dan rukt hij twee 1 dingen i .uit' elkaar, diei haar feitelijk, onafsoheideîijk met elkaar verbonden zijn: de handelingicmetide zBdelijkeywaarde 1 die er natuurlijkerwijzei.aan .vastkleeft. ÎEer\tijL-.ifci miqn pen even neerleg om het a ttieuws vjin.ideir dagi'tet le«en, vind»ikimi de VKraes " Kaniihaden, i» Mei, yolgend-:bdefje s^O' Arnold Ff'Hills .aaa bet'adres van Prof. Holland : "Het is ' in h'et belang van het duidelijk denken ' uiterst intéressant te ver-nemen van zulk een gezaghebbend man als l'rof. Holland, dat de 'Internationale wet' heelemaal niet in verband staat noch met ' praktisch voordeel ' noch met ' zedelijkheid,' noch met ' eer.' Solvantur tabulae risu ! "—Inderdaad., de bewering vani den professor ka'n enkel lachlust verwekken bij nadenkende lieden. Doch de dwaling, die bij de behandeling der Internationale wet de zedelijkheid uitschakelt, is zeer verspreid : het is juist het euvel onzer moderne tijden. We zullen daar, later, nog een staaltje van aantreffen. In het La/gerhuis- had Mr. Bonar Law ten aanzien van hetzelfde vliegers-bedrijf een ander ongelukkig woord. Toen Mr. France hem vroeg, of het beste vergeldingsmiddel - niet was de Hunnen te bevechten en te verslaan volgens de Britsche overleveringen te land en ter zee, antwoordde de kanselier, ' ' - - T ; Burgerlijke gevangenen in Sennelager De Engelsche avondles. Februari 1917. •/ '' V dat hij het daarmee. volkomen eens was, doch hij voegde erbij : " Wij denken ook, dat onder sommige omstandigheden weerwraakmaat-regelen ' onvermijdelijk ' zijn." Betreurens-waardig ! Niemand looehent, dat er gevallen zijn waarin vergerd'ingsmaatregelen, die binnen den kring van het geoorjoofde blijven, terecht mogen toegepast worden ; maar praktijken, zooals de bommenaanyal1 op Freiburg, die indruischen tegen de Internationale zedelijkheid, zijn altijd "vermijde-lijk." Men is nooit in de noodzakelijkheid kwaad te do,en : Nulla est nécessitas de-linquendi, zei Tertullianus. Bonar Law spreekt hier nagenoeg de Duitschers na, die lot verschooning van al hunne euveldaden vanaf de eerste schending van België's grondgebied tôt het in den grpçd boren van het laatste neutrale schip door hunne zeeroovers, steeds den geest van het kwaad, de "rtoodzakelijk'heidi"—dit tyranniewoord— hebben ingeroepen. "Wanneer, zoo vraagt terecht ' The Nation " (5 Mei) zullen det wet-.geyers eens leeren, dat geen euveldaad ooit onvermijdelijk is, en dat het beter is te kunnen verschijnen voor de vierschaar van dea ' Tijd ' met zuivere handen, dan eenig s.tofielijk voordeel te winnen—zooals Duitschland in België—of zijn wraaklust te kqelen door het ombrengen van onschuldigen." Men zal dan ook begrijpen met welk een leed het nieuws van den luchtaanval op Freiburg door het christelijk denkende Engeland ontvangen werd ; een leed even groot als het genoegen van het Duitsche volk bij het vernemen hunner euveldaden. 1k spreek hier niet enkel van de Engelsçhe katholieken ; dezen hadden reeds geprotesteerd tegen den vliegers-aanval op Karlsruhe ; ik bedoel hier vooral de afkeurende woorden uitgesproken in het Hoogerbuis en in de Engelsche Pers. ," Het geldt hier niet, zegt Edward Clarke in de "Times," een^kwestie van wet, maar van Christelijke. zedenleer... Professor Holland kan in de waarheid zijn met ta .zeggen dat onze aanval op Freiburg niet onwettelijk is, in den zin van overtreding der Internationale wet"—we. hebben aangeduid hoe dit moet verstaan worden.—>"Ik protesteerde ertegen als zijnde -eene oneer voor onze wapenen en eene kajenking .van wetten van hooger in gezag ,en sanctie dan degene die ktinnen, uit-gevaardigd worden door sene .Haagsche Coaventie." En in een, vroegeren brief van den 1 Mei had hij reeds gezegd : " Gedurende twee jaar, hebben ,onea persmannen en re-denaars teiecht).de Duiischers ftangeklaagd als moonjenaars■ en ( babv killeis^' eanu zijn wij ons, aan 't verlagen .totibun peil jnet ',bunne ,euveldaden..na te/ volgen." Maar wenden ,wij ons naar het Hooger-nihnis îixiaar zullen we stemmea hooren, waar-overribet Engelsche volk, en de. ebristenen «an»aile., landen tereoht fier, knpnen zijn. 'Men.'Vergave bet ons -dfrhalve, zoo wij-de . . -I !.. I II aanhalingen wat breed uitmeten. " Een groot gedeelte der christelijke opinie van dit land," zei de Anglikaansche aartsbisschop van Kantelburg, "keurt ten zeerste de toepassing van represaille-maatregelen af. Die ziens-wijze wordt allerwege gedeeld. Het edel-denkende volk, overal in, dit land, is besloten den oorlog te steunen met al zijn kracht en daarvoor ailes ten offer te brengen, maar het begeert uit dezen oorlog te komen met ongerepte eer en reine handen. Men moge niet kunn-en zeggen dat, dewijl de Duitschers tôt den laagsten trap van eerloosheid zijn gedaald, wij de begeerte hadden hen na te volgen ; moge men liever kunnen zeggen, dat wij hun het onbenijdbare monopolie wilden overlaten van hun smadelijke minachting van ailes wat eerbaar en welvoegelijk is in het oorlogvoeren. Het christelijk oordeel van Engeland is, dat we uit dezen oorlog zouden komen met reine handen en nooit behoeven beschaamd te zijn, wat ge- beurtenis ook aan het licht zal komen." In denzelfden zin sprak Lord Beresford, die aile " luchtaanvallen op open steden " afkeurde, dewijl dit tôt uitwerksel heeft "het dooden van vrouwen en kinderen." Te ver-geefs voerde Lord Curzon van Kedelston verzachtende omstandigheden aan ; Lord Buckmaster antwoordde hem: "Indien we eens beginnen met af te dalen tôt het peil onzer vijanden, dan zullen we de zegepraal missen, al winnen we den oorlog ; al wonneii we gansch de wereld, we zouden onze eigen zielen verspelen." Al die woorden, alsook die van den bis-schop van Winchester werden luide toege-juicht. Het protest tegen zulke luchtaanvallen werd eveneens ondersteund door Lord Parmoor, door Graaf Lorebuarn en met nog meer klem door Graaf van Selborne, die deze merkwaardige woorden sprak, waar-mee wij de aanhalingen zullen sluiten : "Het grootste gevaar dat we in dezen oorlog te vreezen hebben is, dat we zouden neer-dalen tôt het peil der Duitschers. Ik hoop dat mijn geliefd vaderland nooit in den minsten graad bezoedeld zal worden met de afgrijselijke eerloosheid der Duitschers. Zij hebben opzettelijk verklaard, dat dé wetten van Christus niet de handelingen der naties behooren te regeeren. Dat loochen ik. De wetten van Christus ziin bestemd om zoowell de daden der naties als die der enkellingen te beheerschen. Het gouvernement moge verzekerd zijn, dat zulks de overwegende meening is in dit land, die bezorgd is om de eer van Engeland." Verzachtende omstandigheden. Ik wilde wel voor schatten dat zulke taal gesproken was in het Parlement van mijn vaderland. Zij strekt Engeland tôt eer en toont dat de,christelijke gedachte er nog diep is ingeworteld. Voorzeker men heeft ook stemm^n vernomen van mannen, die den bommenaanval op Freiburg verschoonden ; maar zelfs de meening van dezen, hoezeer wij ze ook afkeuren, is toch eenigszins be-grijpelijk, wanneer men: denkt aan de krank-heid der menschelijke natuur en aan de bar-baarsche boosheid der Hunnen. En daarom is het wellicht eene overdrijving de vrees uit te apreken dat Engeland door dezen enkelen aanval zoo in eens dreigt neer te zinken tôt • het, peil .der Duitsche zedeloosheid. Be-denk-çn we toch dat het.tôt zinken brengen van hospitaal schepen, dan. wanneer men - .het ,recht en .de nçiogelijkheid hçeft om zich te veEgewissen, dat het weikelijk uitsluitend hospitaal schepen .zijn, ,eene afgrijselijke euvaldaad -,is, aandruischend -.tegen de heàligste oorlogsweiten ; bedenken., we, dat de aanval op Freiburg, zooals Graaf Curzon ■getuigde, niet dan met aarz&Kng onder-nomen.werd, .omdat bet toepa^serv van .ver--geldingsmaat^ôgelen , ingaat tegen .de En- >t gelsche wijze van oorlogvoeren, en hij ver-" klaarde dat het Gouvernement zeer "ver-n heugd" zou zijn, indien "het mogelijk ware g overeenkomsten te treffen met het Duitsch ;- gouvernement, waar bij wij van onzen kant [- borg zouden staan dat we ons zouden ont-n houdjen van zulke représaille-maatregelen, n indien zij beloofden voortaan de hospitaal-r schepen ongehirrderd te laten." Dat getuigt :t zeker van goeden- wil ; en ter verschooning e van de onderneming tegen Freiburg brengt s dan de edele Graaf in, dat "hetgeen wij ge-n daan hebben niet een daad van bestrafiing of e wraakneming was op den vijand ; bet was t een maatregel van voorbehouding en be-n veiliging voor ons eigen volk in de toekomst. g Het was er op aangelegd om den vijand af ri te schrikken en te verhinderen dat hij zijne :1 euveldaden tegen de menschelijkheid zou g herhalen." Wellicht is die beschouwing be-t kwaam om in het 00g van sommigen het euveldadige van den aanslag weg te nemen. Wanneer nochtans de edele Graaf er aan toevoegt : " daarom mag men zeggen, dat deze handeling niet enkel praktisch doch ook ' zedelijk ' gerechtvaardigd is," dan kunnen wij daarin zijne meening niet bij-treden, en bevinden dat zij in tegenspraak komt met zijne eigen vroegere bekentenis, dat hij "wat de zedelijke zijde van het vraagstuk aangaat, niets heeft af te dingen op de /ienswijze van den aartsbisschop van Kantelburg." Immer9 het geldt hier een vergrijp tegen onschuldige non-combattanten ; die zoo te dooden is een kwaad, en de zedemvet laat niet toe het kwade te doen, zelfs met de bedoeling om daaruit "het goede te doen voortspruiten. Indien het een werke-lijke 'afweer' van een onrechtvaardigen aanrander gold, dan zou de moraal op dit dooden niets af te wijzen hebben; men mag immers zijn lev.en of dat van anderen, zelfs met bloedvergieten, verdedigen; doch dan moet het werkelijk—actu—in gevaar zijn ge-bracht, en de afweer moet geschied&n enkel tegen degenen die het op ons leven gemunt hebben. Dat was hier niet het geval : het zijn niet de inwoners van Freiburg die op dit oogenblik de hospitaalschepen met hunne gekwetsten kelderden, en daarom mocht men dezer ondergang niet vergelden met den dqod van onschuldige vrouwen en kinderen. Zoodoende blijven wij getrouw aan de be-ginselen, die wij reeds vroeger hebben toegepast op den Duitachen inval in België. Léon Maury. O — Voor de Brankardiers ! 1 Een woordeke voor hen die wellicht te veel s vergeten zijn ! Zij maken een hoogst belaug-rijk bestanddeel uit van het leger. Ik ben t zeker dat zij zich zelf de belangrijksten denken, en of zij missen daarin, zou ik niet kun-l nen zeggen. Ieder regiinenlt in het leger l denkt, zich het onmisbaarste, em het belang-! rijksta. Ieder afdeeling ziet zichzelf in het 1 licht der onontbeeirlijkheid. Zoo- de Leg-er-1 staf, -zoo de officierem, zoo de aalmoezeniers, l zoo de piotten, zoo de lanciers, zoo de gresna-1 diers, zoo de genie, zoo de werkersploeg, zoo de klerken achter 't front. En, waarlij'k er wordt reeds genoeg gevochten in Europa, om ook nu, al is het maar met de pen, uit t« yechten welik legerbestanddeel het belangrijk-ste is. Ein een. Legersitaf di-e al die verschillende bestanddeelen tôt een barmonisch wer-kend geheel moet omsoheppen, zomder ta pletten of te krenken in een machien, heeft voorwaar geeoi gemakkelijke taak. Waar is de helderziende en kranige man die in deze dnftige en onivolmaakite wereld aan, elks recht zijn plaats geven kan, zoo dat er geen reden meer wezen kan voor geklaag, gemor en ontevredenheid? Hij kan dat, die de menschelijke driftein uitzuiveren kan en regelen naar het gioede. De iijaam van wie dat kan, is geen menschennaam, en leeft niet meer op deze wereld1, en als Hij er leefde, Hij wias ean steen des aianstoots voor de meesten. Menschen zijn geen ,enge!lein, laat ons dat nooit vergeten. En een menschenleger is geen engeïeinleger. Wie weet er dat niet? Maar toch het dicbtst bij de eogelenscharen, bij de engejenbewaarders komen de brankardiers, zoo niet -altijd als persanen, toch door hunne bediening. Zij zijn engeleim van barmhartigheid. Aïs ?wantkijkende menschen komen weeklagen over de slechtheid van de wereld spijts deze oorlogsramp, dan zeg ik hun dat zij eenzijdig kijke® en enkel de sebaduw zien en niet het lioht. In dezen tijd van 'hoogste ellende, werkt .niet de zoete, vreedzame engel van liefde, van liefdadigheid, van edelmoedigheidk van barmhartigheid? Geestelijke en licha' melijke barmhartigheid, maar ze druipen als zegeningen uit de boorden van de kleederem vian duizend-en. En wat anders d-eed- Ons Heer binst zijn akti-ef leven? En is een glas water aan een der zij,nen gegeven niet aan Hem zelf gegeven? En wat zal Ons Heer zeggen op den laatsten dag, wat anders als: - Komt, gebenedijden, want ik had honger en gij. bebt mij gespijsd, ik had doest en gij hebt jj^mij gelaçifd^eiïz. ! En is barmhartigheid niet •.het dQigaii.jifsch werk van cl en, brankardier? gn dat werk wordt in menschgnoogen dik-s wjj.l» vexkleind en .vergeten, omdât de measch .zoo ondçuikbaar is. ; Daokbaaxheid..is zulk çen schoone deugd^ dat zoo wfinigen.ze waar-, lijfc.beziîVen,. . Bariphairtighaid is,s^il,.een.v,o»-1 dig, en ootmofxlig. Zij maakt, .geen, Uiwijd en daarom wordt ze dikwijls »ieï taikend door

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.