.fste Jaargang ÏVo. SQO Donâèrdag, 3 Augustus 19lâ S Cerat DE VLAAMSCHE STEM r* volk zal niet vergaatt! ALGEMEEN BELGISCH DAGBLAD Eendracht maakt mach REDACTIE- EN ADMINISTiUirriEBlIREELEli i KM.VERSTRAAT 64, bo»entiois, AMSTERDAM, Tolofonn No QQ99 Nnrwri HooftJopstellers Mr. ALBERIK DESWARTE. •faad; CYRIEL BUYSSE — RENÉ DE CL.ERCQ - Dr. A. JACOB — ANDRE DE RIDDER ABO£sNJiiMENTSPIUJS (by vooruitbetaling): Voor Nedertand. per jaar gld. 6.Ô0 — per kwartaal gld. 1.75 — per maand gld. 0.75. Voor Belgiô, Engeland, Erankrijk en andere landen dezelfde pryzen, met verhooging van verzendingskosten (2V4 cent per nommer), £ A DVXRTENTIES : 20 fW npr voûtaI. jrsti Sept aan Zee* eerste Oogst is geweest een dag var De zonvorzonne is zegevierend opge in diep-blauwe hemel en heeft haai n vlaggen klinkend laten glœi-wappe-er wiegende oogsten en wuivende krui-)ver do steden heeft ze in witte glorie ald; op elke golf der groene zee heefi aas-vuren ontstoken. croweldige pracht heeft fijn gedaan. >1° en kon die weelde van schoonheâc orSen kon er geen troost in vinden. rak ons van zoveel geluk, van zoveei ,di<r leven... en we konden de gedach-et wcren van 1 Oogst 14 : de eerste dag remene mobielmaking -ten onzesnt, toen ongcns de droeve,. roemvolle bloedreis i aangevangen dwars door België's heen. r is de zee. Zij, de grote, de majes-de enige, de onaangetaste, de eeuwi-ligt daar zoals ze lag in de pertijden. s-ezen te wijzigen vermocht geen mens, insfc de vriendelike ebbedeining; rol-suizen in stille branding uit. Sfcraks de vlcedgolven opsteken, zal het l als netwerk op het strand openplui-In do verte bollen vele witte koppe-ver 't groene vlak. Roerloos en zacht b oge staan de duinen. Hun grauw-hun bruingroene ruggen blekkeren. i zijn het de steile, wilde heuvels van aisse, bestoeld met donkere helm en 7e zeedistel. Soms doet er een windje 1 opstniven. Yerder, de brede groene ippelse dijk, de stoere zeeloper met etaneske keiglooiing. Links, Vlissin-keizer Karel's „Koningin en sleutel ederland". Aan 't. miniatuur-strand een dichte, vrolike menigte: in 't toeiende kinderen, fris-wit of hel-ro-ooide meisjes en dames, in licht badin slenterende heren... Voorbij De •'s standbeeld Vlissingen's werf en met do reuzenarmen van zware, hoge, ■e hefkranen. Dan de brede Honte tar steods woelige ,,run", haar steeds de „neren", haar gevaarlike Rassen-usschen Oostgat en Deurloo. Nog ver-e lage, groen-bewassen kust van 5-Vlaanderen haar zwarte rijsthout-lwerkhoofden tegen de beukende gol-ar zeo jagend. Tussen vervagend ge-> de kerk van Cadzand en weggrijzend wijdte de vierkante stomp-massa van ana-ter-Muiden's torenbank. Dan rechts, d« kalme zee... en dromerig, als naar geheimzinnige verten weg-id: de Belgiese kust. cilltur-vloed is over Europa gekomen. het op en langs de Noordzeo stille ge-i... Onder het rimpelend vlak schui-eigende mijnen, varen zwarte sluip-îiiaars in duikboten. De processie-Jer visserspinken zijn verdwenen. eren's kustlichten, de Rassen en de ird, zijn gedoofd. Geen maclitige zee-verschijnen meer, zwart rokend aan sterkim, om als wondere gevaarten e Wielingen te stomen langs de Schel-en te zoeven, de wijde stroom op-, tôt ze aan de bocht voor Doel, de , trotse toren zagen oppunten boven ezante stad — en met triomfiantelik ;eschal Antwerpen's dokken statig i gleden, om zich te scharen nevens de vare rompen die voornaam en rijk Je luidruchtige kaden wachtten... De is eenzaara nu, verlaten, weemoedi^. nog luttele beweging van Zeeland-a en sporadies .verschijnen van zeil- kultur-vloed is gekomen. Het sparke-5ven aan het belgiese strand is uitge-i. ïïet twinkelt noch joelt meer, dui-•udig, bloeiend, bij gulden uchtends, senavonden te Knokke, het vrolike, nkenberg, het schitterende, te Oosten-tiet Koninklike, te Nieuwpoort, het ige, te Panne, het blijde... Daar hokt gehate, de woesteling, de vernieler. aangt nu rouw in de lucht en spoelen ven angst aan. In onze oude, peinzen-inen schuilen zwarte kanonnen. vonds met Oogst. Yroeger vloeide dan de zeeoever een wonderbare stroom ►nkelende lichten. De vuurtorens joe-f hun bliksems breedzwaaiend door-Vau uit de zee scheen onze besternde e gouden rand van een wonderland... 't al zwart, bij avond. Alleen de hui-der eorlogslichten slaan op. Dat erk der kultur. Een rouwband is tans loiikere kust om 't lijdenshoofd 'van ivond van deze eerste Oogst. Daareven ucht gaan werken. Onweerswolken zijn ar diepten geheveld. Tans drijven ze iVaarts heen. De zonne zinkt langzaam. ' trage vvordt het donker. Zeelands 'ervlœit met de versomberende zee. ^elgië's strand geen spoor meer. Ik lHeen dat het ginder ligt waar de eint-sleidelik uitdooft... Geheel uitdoven 'peloos zwart zal hij echter voor mi; V'ant mijn geest riet de hoek' dea 1S€ kust waar nog geen Barbaar zijn fct'te. Daar zijn de Onzen, de On zen. ?ehoimzinmg licht drijft er ovea* de ' en over de duinen: een klaarte van Jeid. Daar pinkt en straalt overa] laag nog, rakelings bodem en baai ^erkbaar, iets dan niet sterven kan. snieult het wondervuur der vrijheid. nzen, onze jongens stoken het... Een zal het worden, een eerste Oogst-' 0011 zomer-zonne. En deze zal omhoog ,n al met eens. Ze zal stralen onbe-e" glorieus. Ze zal blinken over onî weler, bij dag en "bij nacht. Ta p'ijand VGrschrikt en verblind verja-zal onz^ kust weer herscheppen toi U en rand van een gelukkig land. jJjQH. DEMAEGT. Sonnetten, Het motregeait sonnetten over 't iand eentonig droed; gedrop, teamauwernood op gemerkb ea sohaars geshoord door ona kunstkoude phildsters die, met een gloeden de kachel tussohen de beenen, hun dijei zitten te roodwarmen. En ik neem iie die brave lieden îiiet kwalijk ; ik ook kon • eerder boriten in een dag van hemelblanv en woîkon wit en zonnegoud; ik ook loo] liever aan mijn venster bdj hagelbuien ei sneeuwvlagen ; ilc ook lieb meer ooren voo: den donder en openor oogen voor den blik sem dan voor het dof gezanik dier steed; gelijk zijgende droppen van eenvervig kieur loos grijs, met, hoe zelden, een streepje zil ver er onder. En dan nog, a-la de Franschen uit zijn als de Engolsohen en de Duitechers uit zijn als de tachtigers meest uit en op zijn, begin non wij dat versleten nieuw dookje op t< hangen. Natuurlijk met bijval ! Docli scbeei Vlaanderen niet het Utopeda der uileii waar de oudste grappen het meest doer lachen ? Niiet dat ik den vorm misprijs waarii Petrarca, Shakespeare en Goethe de spiji hunner goddolijkheid hebben gegoten ; nie! dat ik de moderneu veraoht die, door eer vluohtige toovermuziek, ons voor luttel ston den in een zaligen halfeluimer hebben weg geaongen; moar er ligt iets ongezonds ir den nasmaak dier likkebaardswijnen, iet: benauwenda in het zinderen dier ijdeh klankeu, iets stikkotids in den geur die; zinstreLende essenœn, dat itagewijden en oningewijden een huivei*ing over het lijl jaagt. En nochitans, hoe nadeelig ook voor der lezea*, is die verwijfde miniatuurkunet noc verderfelijiker voor den diohter. Die slingervorm klauterkleeft langs zijr weizeu op als een woekerplant die al de sapkrachten zij nor frissclie natuur nitzuigt oam volwordend uit te loopen in een ellen digen pronlcwas van teero bladjes en rotte scheuten. Al wat de kunstenaar nog ziet hoort, riekt, tast of gevoelt zijn 9onnetten ■ Zijn zon is er een ; zijn rnaan is er een; zijr gedaohte, zijn droom, zijn hart en zijn Kei zijn het reeds duizfândmaal geweest en zul-len het nog duizend-inaal worden. Hij ligl gekoord en gebonden in kwatrijnen en ter zinen. Hij teert in sonnetten uit en zijr gnafdictot zal een sonnet zijn. Jongens met kraohten en koppen, bekijki en bewondert de gladgeslepen kanten vâr dien ^Hiuat/â^ncfen titeen. best'-tdœr die en vijlkunst tôt in haar nietigste lijnen er leert ook aan de wonderbaarste trillingei: van uw hart een uitd.rukking te geven ; doch verg.'^apt u niet aan het speierenc deta-iilwerk van het onmachtig sehoone er stelt uw roem hoog boven den gotuetterloj u om een flink stukje door medesonnettister toegekraaid. Want. onthoudt dit : van de millioer.e.i klinkdiohtxm, ^aaraan zoovee tijd en taal wordt venspild zullen er geer duizend leven. De sonnetvorm is een fraaie kist, en wat ge er in legt, sohoon of leelijk is dood. JRENÉ DE CLERCQ. 1 : JVIelancholie. (uit: Amsterdam in de oogen van een banneling.) I DE STUATEN., De straten liggen verlaten De regen sijpelt omlaag Aïs iranien zoo- treurig en ti.^aag Druipt de regen neer in de straten. Gedoofd is het gloeiende haten, De gloedefnde liefde gedoofd, Het koude en afwezige hoofd. Wect ailes, on draagt het golaten. De m aan flitet door wolkengaten, De steoneai zijn effen zwart. JEet kloppen is dood in mijn hart. fcelaten ldg©en. de st-raten. II DE G RACHTEN. De grachten liggen te waohten, Op wat er gebeuren wil. Aïs de tijd zoo effen en stil iSluipt het water voort door de grachten, t)e dagen zijn niets en de nachten. Het lteven is dof als de dood; Het leven is koud en bloot ; Het leven is zonder gedacliten. Daar zijn geen woorden van klachten Daar ia geen verrkwikkende traan : Heb leven blijft roerloos staan OcK; waafop wachten de grachten... ? M. PERjMYS. nmm 9 mmi Aan onze Lezers. Leest ererlang in „De Vlaamscho Stem" JFfrt r/cjxirtc oorfenhUI:. door Joh. Dcmsprr/t. 7. T)e taffstand. # II. De twee stromwiujeni. Wat voor het bexpreken van, Vlaamxch-c quacstie jjfeît. III. Dr. tv'cr. strormvigew. Wat tegen het be&preken ra>ri> Ylaaimchc quatstie pleif. Jtî. Beslmt: Dç natipMçi(& eerié?'<ùclit. KLEIKTE KRONIEK , Een jaar zee-oorlog. Naar het type schip gerangschikt, laten wij hieronder een lijst volgen van de oorlogssche-pen, die de verschillcnde zeemogendheden in i het jaar, dat de oorlog nu reeds duurt, volgens b officieele berichten, verloren hebben. l r Slagschepen. > E-n ge 1 an d (7). l Water verpl. in tonnen : Goliath v'98 (gefcorpedeerd) 13.150 Triwmph '03 (getorpedeerd) 11.800 5 Majestic '95 (getorpedeerd) 14.900 • Irrésistible '98 (mijn) 15.250 Océan '98 (mijn) s. 13.150 Bulwark '99 (kruitmagazijn-ontplof- fing) 15.250 Formidable '98 (getorpedeerd) 15.250 F- r a n k r ij k (1). ' Bouvet '96 (mijn) 12.000 1 T u r k ij e (1). ' Messudieh '74 en '03 (getorpedeerd) 9.250 Pa ntserkruiscrs. L E n g e i a n d (5). , Hoguo '00 (getorpedeerd) 12.200 Aboukir '99 (getorpedeerd) 12.200 Cressy '00 (getorpedeerd) 12.200 Good Hope '01 (geschutvuur) •.... 14.300 Monmouth '01 (geschutvuur) 9.900 F r a n k r ij k ( 1 ). Léon Gambetta '01 (getorpedeerd) ... 12.000 R u s 1 a n d (1). Pallada '06 (getorpedeerd) 7.775 Itallë (2). Ama-lfi '08 (getorpedeerd) 10.400 Giuseppe Garibaldi '99 (getorpedeerd) 7.100 D u i t s c h 1 a n d (5). Bliicher '08 (gp.schutvuur) 15.800 i Friedrich Karl '01 (mijuP) 9.000 Scharnhorst '06 (geschutvuur) 11.600 Gneisenau '06 (geschutvuur) 11.600 1 York '03 (mijn) 9.500 Kleinc leruisers. Engeland (5). Hawke '91 (getorpedeerd) 7.800 Amphion '11 (mijn) 3.500 Patiifinder '04 (getorpedeerd) 3.000 i Pegasus '07 (geschutvuur) 2.200 r Hernies '98 (getorpedeerd) 5.700 ,) a p a n (1). Takachiho '85 (mijn) 3.700 R u si a nd (1). Jemohug '03 (getorpedeerd) 3.060 Duitschland (11). Karlsruhe '12 (vergaan) 4.900 > Dresden '08 (geschutvuur) 3.650 Leipzig '04 (geschutvuur) 3.250 Niirnberg '08 (geschutvuur) 3.|Ç0 : Magdeburg '11 (door bemanning ver- nicld) 4.500 ; Koln '09 (geschutvuur) 4.300 ! Maiuz .'09 (gescliutvuur) 2.600 Ariadne '99 (geschutvuur) 2.000 Emden '07 (geschutvuur) 3.600 : Koningsberg '05 (geschutvuur) 3.400 , Hela '95 (getorpedeerd) 2.000 i ^ 0 o s t e n r ij k (2). Zenta '97 (geschutvuur) 2.300 Kaiserin Elisabeth '90 (to Tsingtau) 4.060 T u r k ij e (1). i Medjidije '03 (mijn) 3.200 Torpedojagers. Engeland (2). Recruit '01 (getorpedeerd) 480 I Maori '08 (mijn) 1.100 j Fran'kr ij k (2) Mousquet '03 (geschutvuur) 310 Dague '11 (mijn) 770 Ja pan (1). Schirotaye (gestrand) 380 11 a li ë (1). Turbine '08 (geschutvuur^ 330 Duitschland (9). V 187 (geschutvuur) 650 S 126 (getorpedeerd) 487 S 90 (gestrand) 400 S 115 (geschutvuur) 420 S 117 (geschutvuur) 420 5118 (geschutvuur) 420 5119 (geschutvuur) 420 Taku (te Tsingtau) 280 S 124 (aanvaring) 420 Kannonncerbooten. Engeland (2). Speedy '88 (mijn) 800 Niger '92 (getorpedeerd) 820 R uslan d (2). Kubanetz '87 (geschutvuur) 1.250 Donetz '87 (geschutvuur) 1.250 F r a n k r ij k (1). Zélée (geschutvuur) 680 Duitschland (10). Mowe *06 (geschutvuur) 650 Hedwig (veroverd) 199 Tsingtau '03 (geïnterneerd) 168 Vaterlaad '03 (geïnterneerd) 168 Geier '92 , (geïnterneerd) 1.600 Iltis '98 (te Tsingtau) 900 Jaguar '98 (te Tsingtau) 900 Tiger '99 (te Tsingtau) 900 Luchs '99 (te Tsingtau) t 900 Cormoran '92 (to Tsingtau) 1.600 0 os t e n r ij k (1). Temes '04 (mijn) 440 T u r k i j o (1). Burak Reis '13 (door de bemanning vernield) 660 Torpedobooten. Engeland (2). No. 10 en 12 '06 (getorpedeerd) 215 Mijnerdeggers. Ru si and (1). Amour-type (1 schip) '06 (vernield) ... 3.000 Duitschland (1). Albatross '07 (geschutvuur) 2.200 Onderzeebooten. Engeland (5). AE 1 '13 (vergaan) 730 E 3 '12 (vernield) 730 D 5 '11 (mijn) 630 Pî 15 '14 (gestrand) 825 AE 2 (in den grond geboord) 725 F r' a n k r ij k (3). Curie 12 (geschutvuur) 550 Saphir '07 (geschutvuur) 450 Mariotte '11 (verniel'.) 630 11 a 1 i ë (1). Medusa '11 (getorpedeerd) 300 Duitschland (6). U 15 (geschutvuur) + 300 U 18 (geramd) ± 650 U 8 (geramd) ± 300 U 12 (gerarael) ± 300 U 29 (in den grond geboord ) ± 800 V 14 ^geschutvuur) 350 Nogmaals onzichtbare vliegmachsnes. De heer E. C. Sutherland schrijft naar aan leiding van de berichten over z.g. ,,onzioht bare vliegmachines", dat zij elen stand vai sa kon geenszins juist weergeven. ,,In de eerste plaats is hier geen sprake vai ?en nieuwe uitvinding. Het gebruik van door siohtige celluloidplaten voor do draagvlakkei t'an vliegmachines is reeels in 1909 voorgesla jen de>or prof. Reisner in Aken, en een vlieg naoh'ine met dra^gvlakken van elex>rziohtig< :ellonplaten werd in 1912 reeds gebouwd dooi len Oostenrijker v. Petroczy. De collonplaten als zoodanig voldoden echtei liet. De uitvinder van het cellon, dr. Eichen *riin, zeide in een artikel in de ;;Chemiker Seitung" in 1913, dat het vrijwel gelijkstonc net een poging tôt zelfmoord om zich te wager n een vîiegmaoliine waarvan de draagvlakkei: i'an cellon gemaakt waren. Een goed resultaat bleek mon echter te kun len krijgen met cellulose-acetaatplaten, die ooraien waren van een metaaldraad of zijde veefsel als wapening. Dit idee was eveneen: .'an een Oostenrijker, dr. G. Ansterweil, toen-naals in dionst van de Fransche firma Ledxic. Zleitz & Cie. te Levallois—^Perret. Er werc en Fransch patent aangevraagd (en verkre ;en) op 20 November 1912. Zooals gezegd, een nieuwe uitvinding is hiei lus niet aanwezig. Een onzichtbaar Moreau-rliegtuig was trouwcns reeds geëxposeerd op len Aëro-salon in 1913. Hierbij zij nog opgemerkt, dat in het begir *an 1908 voorgesteld is dunne geperforeorde hetalen platen of wel metaalgaas mot cellu-oscacetaat bekleed te gebruiken voor de îraagvlakken van vliegtuigen, en wel dexw »en Hollander, den lieer J. S. Cohen te Rotter-lam.Behalve gewapend cellon, dat een Duitsoî: îrodlict is, zijn voor hetzelfele doel te gébrui-con sicoïcl en emaiUit, wolke beide producter PVanschl fabrikaat z§n, terwijl het laatste ook n Engeland gemaakt wordt. Ten slotte nog de opmerking dat de sensa-ioneele onzichtbaarheid maar zeer relatief is: ;erwijl bij een bepaalde lichtvalling er schit-eringen op de vleugels ontstaan, die liet vlieg-iuig juist beter doen opvallen". De Crafkelder efef Bourbons in Corz. Gorz hebben we door de gebeui*tenit>sen var len laat6ten tijd lceren kennen, zoo goed als 3erlijn of Wecnen of Parijs. In de Frànciskanerkirche van het Oosten-■jjksclie Nice bevindt zich de grafkelder var len laatste der Bourbons, waarin koning Kare! in 1836 als eerste werd bijgezet en die na len dood van gravin van Ohambord voor goed verd gesloten. Tôt 1883 rustten koning Kare: de hertog en de hertogin van Angoulême cen doe-hter van Lodewijk XVI) en de herto-^in van Parma in de kleine Lud'wigskapelle 'r ict. linker zijscliip, maar deze grafkrlder wa? ;e klein om nog meer kisten té bergen. Toen îu in 188^.de graaf van Ohambord, neef var FCarel X te Frohsdorf bij Wecnen 6tierf er îaar Gorz zou worden overgebrachfc, werd on-ler het hoogaltaar plaats gemaakt voor de ijkkist van den graaf en de gravin. Hicrir vorden toen ook de kisten uit de Ludwigska->elle e^vergebracht. In het midden van de duis; ere grafkapel, waar men binnenkomt na eer loort van voorhal gepasseerd te zijn, aan wel-cer wanelen vele stoffige kransen hangen, taat op een hoog voetstuk een Christusbeeld lit Carrarisch mariner, aan welker voet ele eliën van Frankrijk, ele Ordeteekenen van der rleiligon Geest en de overige emblomen van de mde Koninklijke Familie van Frankrijk zijr litgeboiteld. Reohts en links van het Christusbeeld staar ilk drie zerken ; reehts rust koning Karel X, n het midden de hertog en de hertogin var Vngoulême, links graaf de Ohambord, Henri \r, zooals de Fransoh'e royalisten hem noemen. mi naast hem zijn vroûw en ele hertogin var ?arma. Do sarcophagen der beide koningen staan îooger dan de ancleren. zijn van kostbaarder narnier on de rijke, artistiekc versiering wijst :rop. dat hier hooge vorstelijke personcn rusten. Achter do zerken zijn zwart marmeren pla-:cn aangehracht, waarop in haut relief nanien ^n elata zijn aangobracht van do ovcrlcdenen. Hfot graf van Henri Y wordt liovendien gesierd loor de witte leliënbanier der Fransche konin-;en, die cens" boven zijn wieg bing. Het was zijn litdrukkelijke wensch, dat zij ook op zijn graf liet zou ontbreken. Koerland. Koerland, waar nu zulke hevige gevechten ;elevérd* worden, is historischo grond. Een Duitsch-Rus vertelt van een «eldzaam ;ebruik uit die streek, den jaarlijkschtm slag )ij Mitau; een stad, die nu een stuk geschieèle-n's wordt. Dicht bij Mi tau staan do ruïnes van een in L620 door Gustaaf Adolf veroverd on in de 18e ;euw verwoest slot. Misschien is het als licrin-îerfng aan deze historische gebeurtenis, dat laar janrlijks slag wordt goleverd. 's Middags komen de welgcstelelc handwerks-ieden uit Mitau met vrouw en dochters in 'ijtuigen aangereden en houden in do ruine van iet slot een picnic, waarbij de flesch stevlg vorelt aangesproken. Broekt ele schemering ïan, dan gaan de mannen ,,uit vcchten". Op een brug, die over een kleine stroom ge-jlagen is, of voor 't hooggelegcn postkantoor jntmoeten ze dan de mannen uit Doblen (een ilaatsje dicht,bij Mitau). Een aan een sigaai îangestokcn en onelcr den vijand geworpon r-oetzoeker is dan het signaal voor don strijd. Ren groote menigte is toeschouwer en ^-iiurt de nannen aan met een vHoera voor Mitau" of îen ..Hoera voor Doblen". Hoe de strijd gewoonlijk eineligde, vertelt ele Rus niet, maar we kunnen ons dat wel levendig roorstcllen. Hoeveel woorden hebben wij noodig? Hoovccl woorden heeft een menscli noodig om '.ich uit te drukken? Dat hangt van den menscli self af. Een boerenarbeider kan volstaan met 2en 300-tal in het geheel ; een kind van arme suders is heperkter in zijn woorelenkeus, dar ?on kinel van ontwikkelde menschen. D'Annunzio beweert, dat hij 15,000 weiordcr noodig heeft, waarbij er eenigen zijn van eigen maaksel. Als hij juist gcscliat heeft, staat hij n dit opzicht gelijk met Shakespeare, wiens vocabulaire de grootste is van aile Engclsche lichters. Milton bediende zich van slechts 800C rerschillende woorden. Een mail van gemiddelde littéraire ontwikkeling gebruikt al sprekende if schrijvende 2000 woorden of nog minder. Voor iemand, die een vreemele taal in korter bij cl wil lceren, worden gewoonlijk 300 à 40C woorden voldocnde geacht om zich bchoorlijk te kunnen uitdrukken. En veel leerboeken — i-ooral voor zelfstudeerenden — zijn hierop be-rekend. De Toekomst. ii. Een bond van kleine onderling-elkaar-aanvul-lende staten moet de Europeesche statenbond worden. ^ Er wordt tegenwoordig zooveel over kleine en groote Staten geschreven, gesp roken ©n gedadit, dat onwillekeurig de vraag zich aan ons opdringt : ,,Hoe komt 't eigenlijk, dat er ^ groote en kleine Staten zijn?" En: ,,Is er re-x_ den toe, dat de groote landen van Europa zoo'n aanmatigende texm aanslaan tegenover ~ de kleine; zoo half beschermend, half medelij-dend ; alsof die kleine Staatjes onmondigen waren ? Staan die groote landen dan ook zooveel hooger dan de kleine? Zij waren oorspronkelijk niet zoo groot,... omtstonden uit allerlei) kleine StaatjeS, die j meestal nog kleiner waren dan de tegenwoor-dige kleine Staatjes. Gaan we nu eens na, welke kleine Staten er nu nog in Europa bestaan en welke van dezen zoo hoog staan, dat er van hen 'n in-vloed uitgaat, die een werkelijke waarde heeft 5 voor 't tegenwoordige Staten-leven in Europa, van welken er een kracht uitgaat ten goede: 5 door hun onpartijdig oordeel en hun sterk ont-wikkeld rechtsgevoel. Laten we dan voorloopig l nog buiten rekening : lo. de Balkanstaten, omdat die nog in 'n staat van wording zijn (al ging er ook veel kracht van hen uit in hun gezamenlijken strijd r tegen Turkijc, al dwong de dapperheid van Servië en Monténégro ook on /.o bewondering } af en al ging er van Roemenië's vors«tin e>ok wondero bekoring uit waar ze ons van de liet-1 lijkhedcn van de natuur sprak). 5 2o. Portugal, dat buiten zijn eigen staatkun-" dige woelingen, weinig teekenen van leven 3 geeft. r 3o. Die heel kleine Staatjes, als Luxemburg, Monaco en die stukjes grond, elie bij de Sta-tenverdeeling verge ten waren, als Moresnet en 1 son6orten ; dan blijven daar over: 6 kleine Staten, waàrvan 4, die bij een be-] volking van lang geen 10 millioen inwonei-s, L ook klein van oppervlakte zijn, en 2, elie, al is hun oppervlakte van grootere afmeting, [ door 't geringe aantal hunner inwoners, toch ' tôt de kleine Staten gerekend kunnen worden. Deze laatste zijn: Zweden en Noorwegen. De andere 4 : Zwitserland, België, Nexlerland en Denemarken. Hoe komt het nu, elat deze 6 Staten niet den omvang hebben van 'n Frankrijk, 'n Duitsch-1 land, 'n Engeland, 'n Rusland, enz. ? 5 Om 2 redenen, n.l. : lo. omdat ze zich niet door één van deze groot landen licten overwinnen, of op een | vriendelijko manier lieten inlijven : in één wex>rd, omdat ze vrij wilden blijven ; J1 2o. omdat ze e>ok die vrijheid aan anderen : gunclen en dus geen veroveringsoorlogen voer- den (ten minste niet na de middeneeuwen.) 5 4 van deze 6 Staten waren oorspronkelijk maar 2 Staten, maar voelden, dat ze niet ge-1 noegzaam bij elkaar hoorden, om zich. naar ' elezelfde wetten te scliikken. 1 Deze 6 Staten en vooral de scheidingen van 1 2 hunner in' 4 (België—Neelerland, Noorwegen 1 —Zweden), tex>nt ons, wat de toekomst van Europa zal zijn bij 'n voortdurendè vrede : een ! zich in-zulk-kieine-deelen-verdeclen, dat elk deel 1 zich werkelijk saamlioorig voelt; voelt als 'n geheel, dat dezelfde denkbeelden is toegedaan, ", dezelfde belangen heeft j zich geheel één voelt 1 en daardoor zonder onderlingen twist zich geheel kan wijden aan den werkelijk zedelijken ' vooruitgang van ele maatschappij, aan 's men-* schen hoogere belangen. 5 Deze Staten zullen onderling op 'n vriend-1 6chappelijken voet met elkaar staan, elkaar 3 aanvullcn, elkaar helpen ; niet trachten ailes 1 to hebben, wat do ander heeft; zooals de ander 't heeft, maar wat zij zelf kunnen ve>ortbren-1 gen, kan scheppen, zoo volmaakt mogelijk aan ? ele gemeenschap te geven. 1 Want, door 'n voortelurenden vredstoestand î zal 't veel voordecliger zijn, elat iedere Staat 5 zijn eigen voortbrengselen in en onder den 1 grond, zoo goed mogelijk verwerkt en verme-nigvuldigt; dat iedere Staat partij trekt van i zijn bijzondere ligging, de bijzondere cigen-schappen van zijn grond eu de bijzondere ga-; ven en talenten van zijn inwoners. Want wat zien wo nu al? Men kan gerust zeggen, dat van deze 6 1 kleinc Staten liecl wat goede gedacliten uit-gaan; nieuwe, frisschc denkbeelden, hervor-l mingen op paedagogisch, op zedelijk, op gods-dienstig, op rechtswetenschappelijk gebienl ; dat \ er allerlei maatschappelijke instelliugen zijn gcregeld, die in de groote landen nog steeds twistpnnten zijn tusschen de zoo sterk uiteen-lex>ponde belangen. * * * 1 Als we nu eens nagaan, hoe ele groote landen zoo'n uitgebreiel grondgebied kregen, om daar-1 uit op te m aken of die grootte van oppervlakte en bevolking werkelijk ook hun zedelijke groot-heid is, dan komen we tôt deze slotsom : zij breidden zich uit: Eenerzijete : door verovering, eloor weder-rechtelijk in beslagncming van 't land van een ander, door 't huwelijk van 'n vorst met 'n re-geerend vorstin, of d<x>r vrijwilligo (altijd be-trekkelijk vrijwillige) aanéénsluiting; anderzijds : door niet-voldoenden vrijheielszin van de bevolking van zoo'n aan 's overheer-scliers grondgebied toegevoegd stuk land en 't daaruit voortspruitend gémis aan meed, om zich tegen die opslorping te verdedigen, of 'n zich-tc-zwak-voelen en macht-boven vrijheid stellen van die kleine Staatjes, die zich bij hun mach tiger nabuur aansloten. Altijd dus : gémis aan vrijheidszin éénerzijds, gémis aan erkenning van andermans vrijh'eid andorzijds. Dit komt voort uit 'n minder-sterk-ontwik-keld rechtsgevee«l. Hieruit spreekt dus van-zelf, elat 't rechtsgevoel, dat aïs volksgevoel spreekt, uit 't enkele feit, dat 'n klein land ,,klein" gebleven is, ,,op zichzelf is blijven staan", vrij, maar ook anderer vrijheid erken-nend..., e>ok in ieeler enkeling uit zoo'n klein lanel sterker, maar vex>ral zuiverder, spreekt, , dan in elen enkeling uit 't grex)t land. , Die kleine landen vocliten nooit tegen een l ander volk, als dat volk hen niet onderdrukte v of onrecht aandeed. Ons -vochten tegen , Spanje, onze opsta-nd tegen Napoléon, de strijd van onze stamgeneîoten in Zuid-Afrika tegen t Engeland, de verdediging der Belgen tegen , de Duitsche overheerschcre 't spruit ailes j voort uit dat ééne, zelfde gevoel van recht, ; van aanspraak maken op vrijheid van den ge-î boortegronel, de taal, de godsdienst, ele wetten ) en zeden, van wat we als 't onze voelen en wat 5 ons heilig is. 't Zelfde gevoel, waarmee wij ? de Fransche handlangers van Napoléon, do fcn-gelsohe overhecrschers van Zuid-Afrika, ele i Duitsche indringers in België haten, is niet ) anders dan de algemeeno liaat van al wat on-> recht is, 't verfoeien van die schijnbare uit- - breiding van eigen vrijheid ten koste van an- - derer vrijheid. J.-E. M. V'AN WzVLOHREN. VLAAMSCHE SCHRIJVERS. Karel van den Oever. Alhoewel wij dezen vruchtbaren schrijver en weelderigen dichter niet persoonlijk kennen, toch nemen wij telkens den heed af voor zijn degelijk werk, dat exm den jaro voorgelegd wordt. Want dankbaar herinne-ren wij ons den schrijver der bekoorlijke K empische vertelscls, die door hun zonni-gen, fijnen stijl uitblinken, den sterken en kleurrijken schepper van de Geuzervstad en Lof vanv Antwerpen, den religieusen dichter van gexîvruchtigo Maanrijmni. Nu eens tee-der romantisch fantazeerend, dan klankrijk zingend uit een diep bewogen geme)=ed, heeft Karel van den Oever steeds een open oog vex>r liet verleden en het heden. In dicht en ondicht heeft hij een eigen visie, eeu eigen woord, een eigen klank. Voor ons liggen thans zijn Kritischc op-stellen, die links en rechts in tijdschriften verschenen, met het strijdend motto: Voor Kristus, Vlaanderen en Kunst. Vex>r deze idealen kampt en strijdt v. den Oever, hij de overtuigde katholiek, de vurige Y1 aamschgezi nd e, en fijn-voelende kunste-naar en rotsvast staan zijn beginsels: périsse le monde plutôt qu'un principe. Bezield met christelijke idealen, geloovend en hopend in een breed en schoon Christen-dom, dat in kunst en sociaal opzicht de red-ding alsmede den hoogsten bloei moet bren-gen, onderschrijft hij de wex>rden van dichter Prosper v. Langendonck : ,,En die syn-thesis (der herleving) zal Christus zijn; net ehristendom in den zuiveren vorm: het ka-tholicisme is breed genoeg e>m ieder persoonlijk streven te omvatten en staat nog en zal immér staan aan het toppunt van aile leven." Dit zijn standpunt verdedigt hij kalm eu bezadigd, zonder daarom een scherpen criti-schen toon van onvercîraagzaamheid te laten opklinken. Bitsiger is^ zijn toon als hij Vlaamsche schrijvers tegenover het oordeel van Hol-landsche kunstcritici wraakt, als hij het gçede recht der Vlamiiigen verdedigt, als hij oppervlakkige kunstrechtere striemend geeselt. Warm en bezielend is zijn woord als hij schrijft o. m. over Conscience, den levens-wekker van Vlaanderen, die vooral door zijn ,,Leeuw van Vlaanderen" het Evan^e-lie-verhaal der Vlaamsche Beweging, °de Ilias van onzen liomerischen tijd, het groot-boek onzer vaderlandsche welvaart bracht. Uiterst scherp en juist is zijn blik op de evolutie van het Vlaamsche volk, zijn streven en zijn letterkundige voortbrengselen. Aan ieder schrijver, ieder dichter weet hij de hulde te brengen, die ze verdienen zonder daarom deze te overschatten: Helden der Vlaamsche Thermophylen, martelaars der nieuwe Hervorming, profeten van het jonge Juda, waren zij het ,,gewijd bataillon", dat zich liever liet broodrooven en uit-schelden, belagen en belasteren dan een sik-kepit toe te geven aan de griffoenen der Verfransching; onder den drang van het rasgevoel namen zij hun harpen van de wil-gen van Maas, Leye en Schelde en zongen met hartstocht lief en leed van het vader- 1 land; troubadours der Vlaamsche lente, prince-kinderen der Maagd van Vlaanderen, sleuteldragers van het Noordzeerijk, waar zij de Godsbegenadigden en bevoor-rechten van den eersten tijd, die door het gedoornte en dwerghout der verfranaching baan braken en met hun dichterlijke toover-spreuken de sehoone slaapster in het bosch opwekten: ,,Syt vroolick, het is ghenvorden dagh. " Dag werd het. De zon goudglansde en vogeltjes schetterden en kweolden. Schrijvers en diohters ontwaakten. Een letterkunde, die begreep dat dichter en volk elkaar noodig hebben, een letterkunde, die zoo breed-majestatisch verkondde wafc het volk dacht, voolde en eischte, een letterkunde, die zoo schoon cadenceerde op de pols-slagen van het volk, een letterkunde, die zoo trouw uitzong wat er aan lijden en vreugde, aan beproeving en moed, aan vol-harding en blijde hoop lag te roeren in de ziel van een volk met een heeriijk verleden en een beloftevolle toekomst, bloeide op en rijpte. Conscience was de inluider, de leven-wekker, de held, de overwinnaar, Sleeckx de bewuste vex>rganger eener bezadigde realistisoh-optimistische riohting, Stijns de inleider der naturalistische schex>l ! Ledeganck schiep het kunsteredo der Vla-mingen en bezielde de jeugd. Dautzenberg braemt niouwe vormen en l'risscher geluicl, Sauwen de landelijke poetieke illustrator van het Linuburgsche Maasdal blijft een bindteeken tusschen de Vlaamsche poëzie van oudere en nieuwe riohting. Legio werd het blijvend leger van schrij-, vers en dichters, die in de jongste tij'den toi* de hoogste schoonheden opstegen. Zoo geeft de veel belezen en fijn oordee-lende Karel van den Oever beschouwingen over oude en nieuwe letterkunde, over leven en schoonheid, die een kostbare bron zullen zijn voor hem, die de herleving der Vlaamsche letteren in zijn bloei en ontwikkeling wil naspeuren. Tevens texmt zich v. den Oever een fijnproever en uitstekend waar-nemer van Hollandscho litterai're verschijn-sels. Wat hij zegt over letterkun<Kgen als Potgieter, Alberdingh Thym, Schaepman, Van Eeden, Klex)s, Fr. Coenen ife overwaard opgeteekend te blijven. Deze veelzijdig-ontwikkelde man is niet alleen een kranig woordvejerder, een flink stijlist en fijnvoelend dichter, maar e>ok een betrouwvol kritikus, die zijn rouwend land eert en teer bemint. JAAK BOONEN. ZI© onze teiegrammen Saafcste Segerberichten op de derde biadxijd©

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.