10 Centiem HET TOONEEL l,uJaargang. Nr !7 Beheer en Redactie : Vleminckxstraat, 15, Antwerpen Annoncenbureel opeii alie werkdagen van 9 lot i en van 3 tôt 5 uur (Torenisur) 11 Maart 1916 MAURITS SABBE Maurits Sabbe Nu onze Koninklijke Nederlandsche Schouwburg een nieuw tooneelspel van Maurits Sabbe opvoerde, achten wij het gepas-t aan dezer hoogst verdienstelijken auteur — een der beste in Vlaanderen ! — een korte bespreking te wij-den opdat ook in den ruimsten kring zijn werk een vreugde wezen zou voor velen ! »** Het werd al zoo menigmaal herhaald : Maurits Sabbe bekleedt in onze moderne Vlaam-sche literatuur een eigenaardige, zelf-gekozer plaats : <<zoo tusschen de romantiek van Con science en Snieders en het naturalisme var Buysse en Streuvels in» — uit hij zich in eer interview door André de Ridder... Hij is zijr eigen weg gegaan en heeft zijn eigen hoekje gevonden, waar de golven door de stormen dei literaire omwenteling opgejaagd hem niet kon-den bereiken. Immers: buiten de Nieuwe Gid-sers om. naast de Van Nu en Straksers ontwik-kelde hij zich. Toch geeft deze veeleer negatieve karakte riseering slechts een onvolmaakt, zoo niet °er valsch beeld van zijn groeiende letterkundige persoonlijkheid. Wel is het onloochenbaar, Jai het werk van Sabbe zich aansluit bij de voort-brengselen eener vorige generatie van Neder landsche auteurs — men denke aan Tony, à?r Virginie Loveling, aan Cremer — toch is het én door de techniek én door innerlijkheid, modem werk .Want een boek is niet modem, wiji het geschreven is naar den veranderlijker smaak van den dag, doch wel, indien het alge-meen-menschelijke erin gewijzigd en beinvloec is, door de opvattingen en geestesstroomingen die het denken van dezen tijd beroeren of wij/.i-gen. Daarom zijn boeken als de roman Pt Nood der Bariseelés, vooral en het tooneelspe Caritate modem, daar ze uitingen zijn van he! leven en bijzonderlijk van het gevoelsleven zooals dit zicji openbaart bij persoonlijkheden die — bev^ust of onbewust — beinyloed werder door begrippen, ontstaan uit de hedendaagsch< beschavingstoestanden. Maurits Sabbe is een typisch-Brugsch vertel 1er... Zeker: Het schoon van zijn geboortestad de eigenaardigheden harer bewoners, oefender zoo grooten invloed uit op gemoed en verbeel-ding van den j on gen man, dat hij later men-schen en dingen met liefde weergeven zal ir elk zijner verhalen. Doch wie-Sabbe slechts leest om de frissche kleurigheid zijner Brugsche tafereeltjes en de leuke schildering van Brug-sche zeden, zou in hem slechts genieten der keurigen «genre-schrijver», den fijn-zinnigen heimatkunstenaar, doch de gevoeligheid van het algemeen-menschelijke negeeren, dat — eer uitvloeisel zijnde van Sabbe's persoonlijkheid — in zijn werken van lieverlede den boventoon kreeg. De schetsen uit Aan 't Minnewater en de groote novelle De Filosoof van 7 Sashuis zijn wellicht hoofdzakelijk bedoeld als weergavc van het leven der klein-burgerij in een stillc provinciestad, rijk aan vereerde schoonheid ; een omgeving die inwerken moet op de zeden der bewoners. Wahneer we dan ook wijzen wil-len op de hoogere beteekenis van Sabbe's werk, dan denken we aan de novellen :De Vrome Rit» en Vurige Tongen, uit den bundel Vlaamsche Mens ch. en, méér" nog aan Een Mei van Vroomheid, De Nood der Bariseele's en Cari-tateyDe nuchtere beschouwer zou in de figuur van Monica uit dit tooneelspel ajs een samenvatting kunnen zien van datgene, waardoor — in aan-zienlijke mate althans •— het gevoelsleven van Sabbe's personages beheerscht wordt : zelfver-loochening, verzaking aan eigen heil, berusting in de opoffering van aile egoïsme. Sabbe's menschen dragen hun wee in gelaten-heid ; liever : hun geluk is gelegen niet in de verwezenlijking hunner materieele wenschen, wel in het groote genot der verzaking aan dit stoffelijk heil, waardoor groeien de rijkdom-men van hun innigst wezen. En tôt die bezaJigende berusting, welke hun vrede schenkt en een gedempte blijmoedigheid, komen ze eerst na een strijd — die des te hevi-*ger is, naarmate de voorgespiegelde genietin-gen, waarvan afstand dient gedaan, grooter blijken. En al weten ze dan zulke zelf-overwin-ning te omgeven met al de teederheid waarover hun rijk gemoed beschikt, toch eischt ze vast-heid van karakter en kracht van geest. Menschen als Walter uit «Vurige Tongen» en «De Vrome Rit», Free-de-orgelist uit «Een Mei van Vroomheid», Monica en AJfred uit «Caritate», al moge de harde levenswerkelijkheid hen kneuzen, zijn innerlijk-sterk. Zoo ze berusten is het met uit zwakkeid van ziel, noch uit zieke-\ lijkheid. Integendeel, wie eigen verlangens te overwinnen vermag, hoeft niet te vreezen voor den kamp met de altijd veel lichtere moeilijk-heden waarmede de buitenwereld het geluk dwarsboomt. .Er is een niet te onderschatten weerstandsvermogen van het gemoed noodig en veel levensmoed om eene met bewustheid aan-vaarde opoffering blijmoedig te kunnen dra-1 gen. Sabbe stelt de schoonheid der gevoelens boven de genietingen van het stoffelijk be-staan : in zoo verre is hij een idealist, geloo-vend aan den zielenadel der menschen. Toch mag men zijn schepselen niet eenzijdig heeten al worden de ongunstige kanten hunner karak-ters niet aangedikt of hun zwakheden bijwijlen enkel met'glundere trekjes van lichten toets om-lijsd. . Weerspiegelt het gemoed van al deze perso-i nages soms het zieleleven van den schrijver zelf, die in zijn boeken poogt uit te zeggen al wat hij in de slenterigheid van iederen dag niet vermocht tôt werkelijkheid op te voeren? Immers,niettegenstaande de strengste objectiviteit treft men in elk literair werk een onderstroom aan, die zijn oorsprong vindt in het hart van den maker-zelf. Zou op de levensopvatting van Maurits Sab-! be niet de omgeving, waar hij zijn jeugd door-bracht, van grooten invloed geweest zijn? Te ' Brugge, waar hij op 2 Februari 1873 gebor^n 1 werd, verbleef hij tôt volbrachte studiën aan 1 het Koninklijk Atheneum hem in de mogelijk-; heid stelden de collegas aan de Gentsche Hoo-geschool te volgen. Zijn vader, de bekende Vlaamsche voorman Julius Sabbe, leerde hem — naar het^een de schrijver zelf aan André de 1 Ridder in een vraaggesprek verklaarde — Brugge bewonderen, begrijpen en liefhebben. Als Atheneumstudent liet M. Sabbe zijn eer-ste verzen : «Liedekens uit de Lente» verschij-1 nen in het tijdschriftje «Jong-Vlaanderen», ! door Vermeylen en Lodewijk de Raet gesticht. Te Gent was Maurits Sabbe een ijverig lid van 't Vlaamsche studentengenootschap ; 't Zal wel gaan», waarvoor zijn jong-gestorven broe-der Herman eens het bondslied dichtte. In den almanak van deze- studentenvereeniging ver-schenen : «Cieltjie, Frans en de duuve» (1895). Deze novelle beviel Virginie Loveling zooda-nig,dat ze den jongen literator aanzette in dien zin voort te gaan. In 1896 verscheen dan ook in denzelfden almanak «Twee Kalverliefden». Deze twee novellen werden met een derde : . «Hoe «Stientje uit den Anker» gevrijd werd» (1897) gebundel,d en in 1899 uitgegeven onder den titel Aan 't Minnewater. Aan de Universiteit te Gent had Maurits Sabbe wijsbegeerte en Letteren gestudeerd en gepromoveerd als doctor op een proefschrift over «Jan Luycken». Daarna werd hij privaat-leeraar te Brussel, daarna was hij werkzaam aan de Staatsmiddelbare school te Roeulx en de Athenea's van Hoey en Mechelen, waar hij de Nederlandsche taal doceert. Mechelen, het stille Dyle-stadje, waar hij woont, zal hem dikwijls doen terugdenken aan zijn geboortestad met de vredige reien, waarin de oude trapgevelkens zich spiegelen. Thans is Maurits Sabbe ook leeraar van de tooneelklas aan het Koninklijk Vlaamsch Con-servatorium te Antwerpen. Als schrijver werd hij eerst goed bekend na 't verschijnen bij den Hollandschen uitgever C. A. J. van Dishoeck van zijn mooie idylle: Een Mei van Vroomheid, dat een éénig boekje is in onze literatuur. In 1907 gaf hij De Filosoof van 't Sashuis. Hoe leutig weet hij de Brugsche klein-burgers ,af te maken in dit leuke verhaal van den wijsgeerigen ouden vrijer, die het jong gezellenleven verkiest boven de huwelijksgeneuchten,tot hij eindelijk toch be-zwijkt en de veel jongere dochter lyiwt van zijn vriend... De vrouw speelt een groote roi in Sabbe's werk. In «Een Mei van Vroomheid», offert de jonge Free zijn li/fde op en steunt zijn gelief-de in haar voornemen naar 't klooster te gaan, wijl haar reine teederheid in hem aile verlan-gen wist te overwinnen. De Nood der Bariseele's ( iç/2) is het gémis aan vrouwelijke zacht-heid. Omdat geen vrouwenhand de beide broe-ders leidén kon in hun jeugd en ook later, ver-vreemden ze van elkaar. Jean Baptiste, de oud-ste, wordt stug en heerscherig en zijn gezag weegt zwaar op Monne, den zachtaardigen, die voortdroomt in eenzaamheid, loofwerk snij-dend in hout en behagen scheppend in bloemen en dieren. Monne is de gevoelmensch, -wiens vermogens zich niet ontplooien kon den wijl ze missten de koestering eener warme genegen-heid. Toch is de stumper, die zijn leed draagt in gelatenheid, rijker aan innerlijke vreugden dan Jean Baptiste, welke in de uiterlijkheden van zijn klein-burgerlijk bestaan, de voldoe-ning zoekt van zijn harden trots. Tôt Bietje het jonge meisje, met echt-vrouwelijken tact en wondere teederheid de twee broers weer te saam brengt en zè met elkander verzoent, lijk ———a—— hun vroeg-gestorven moederken deed, wanneer — in hun prille jeugd — kleine veeten hen ver-deelden.Deze episode — het hoogtepunt van zijn roman — verwerkte Sabbe in zijn eenakt Bietje, waarvan de opvoering grooten bij val genoot. Ook in Caritate (gespeeld in 1913 in den Koninklijken Nederlandschen Schouwburg te Antwerpen onder den titel «Hoogste Liefde) . is een vrouw de hoofdpersoon. Monica's liefde is het, die Alfred — het kind harer meesters — zal redden wanneer hij in liederlijkheid ge-heel ten onder gaan zal. Hoe grooter zijn ellen-de wordt hoe meer haar genegenheid groeit en het is slechts de werking harer liefde — zoo bekent de stervende Alfred haar— die den jongen van zelfvemietiging terughield. In Monica paart het vrouwelijke zich aan de goddelijke deugd van liefdadigheid. Haar liefde is de liefde om Gods wil, beter : de essentieele liefde. Onze moderne Nederlandsche tooneel literatuur kan bezwaarlijk een tweede vrouwenfi-guur als deze aanwijzen. Caritate is een spel van buitengewone diepte in de uitwerking der karakters. Buiten Fanny's sonnet, een guitig minnespel, schreef M. Sabbe nog voor het tooneel : P in lester nac ht, lyrische lentefantazie, getoonzet door Oscar Roels, een werk, dat op het repertorium van de Vlaamsche Opéra in Antwerpen staat. Als mederedacteur voerde hij de literaire cri-tiêk over de Nederlandsche werken in het tijd-schrift «De Vlaamsche Gids». Zijn oordeel geldt als gezaghebbend. Benevens zijn letterkundige studie over Michiel de Swaen, zijn le' ven en werken gaf hij zijn verzamelde opstellen uit onder den titel Mozaïek. Sabbe koos zijn eigen hoekje in onze letteren..Zoo begonnen we.Doch, naarmate zijn talent verbreedde, groeide de beteekenis der diepere menschelijkheid in zijn, werk boven het décor, «het Brugsche» — het eigen hoekje — uit ! Met zijn «Nood der Bariseele's, met «Caritate» toonde hij méér te kunnen dan de uiterlijk-heid van het leven in grelle kleuren weergeven. Maurits Sabbe durfde in beide boeken alge-, meene gevoelsproblemen aan zonder aile ver-band met de heimatkunst af te breken : Zal dat in de toekomst de karakteristiek wezen van zijn zich staag-ontwikkelend talent? «HET TOONEEL». Komnkljke Nederlandsche Schouwburg 'T KLEINTJE tEerste opvoering) - HET SLACHTOFFER R. VAN DE PUTTE 't. Was de eerste rriaal sinds langen tijd, dat we weer eens het genot smaakten de opvoering van een nieuw Vlaamsch werk te mogen bijwonen. Dit reeds was ons een stille vreugde; een vreugde, die steeds aangroeide naarmate de tooneelen van 't Kleintje zich aaneen-schakelde» en we beseften hoe Maurits Sabbe weer eens onze niet al te rijke — o neen! — tooneelliteratuur verrijkt had. We zeggeti op-zettelijk tooneelliteratuur, want daarmee ken-schetsen we — zij het dan ook onvolkomen — in zekere mate de «waarde!» van dezen schrijver. Zijn dramatisch werk treft niet alleen door het gehalte der tooneel-hoedanighedsn, het behoort ook tôt de zuivere letterkunst. Dit laatste echter schijnen sommige recensemen hem 1 roeger als een euvel te hebben aangere-kend. We kunnen hen op dezen weg met volgen. Ge'wis, een tooneelspel dient m de eerste plaats speelbaar te wezen. Wie zou da-durven looehenen! Wanneer de personnages zich bewegen tusschen de opgjstelde s^iier men en beschenen worden door de Maart1 van 't voetlicht, moeten zij schijnbaar door ugen innerlijkheid alleen gedreven en uitsluitend beinvloed worden door de menschen en dingen om hen heen. De schrijver wordt teene-maal uitgeschakeld en de toehoorder moet ver-geten kunnen, dat een dichtergeest het leven daar op de planken schiep. We zeggen een dichter... een literair kunstenaar dus. Hoe vaak echter geschiedt het niet, dat de maker enkel een man is, die uitstekend technicus is... meer niet, al schijnen sommige critici dat als hoogste verdienste te loven. Zoo lichten zij de dramatische kunst uit het verband waarin ze hoort: de literatuur. Zulk werk blijkt al heel weinig weerstandsvermogen te bezitten. Het komt voor, we kunnen dat niet betwisten, dat ter wille der literaire schoonheid het scenieke verwaarloosd- wordt. Maar

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.