Het tooneel

1808 0
29 februari 1916
close

Waarom wilt u dit item rapporteren?

Opmerkingen

Verzenden
s.n. 1916, 29 Februari. Het tooneel. Geraadpleegd op 29 maart 2024, op https://nieuwsvandegrooteoorlog.hetarchief.be/nl/pid/h707w6858g/
Toon tekst

Over deze tekst

Onderstaande tekst is geautomatiseerd gemaakt met OCR (Optical Character Recognition). Deze techniek levert geen 100% correct resultaat op. Dit komt mede doordat oude drukken moeilijker te lezen zijn met software dan moderne. Dat betekent dat er onjuiste tekens in de tekst kunnen voorkomen. Er wordt gewerkt aan verbetering van de OCR software.

10 Centiem 28. 2. 16 HET TOONEEL l*te Jaargang. Nr 15 Beheer en Redactie : VIeminckxstraat, 15, Antwerpen Annoncenbureel open aile werkdagen van 9 tôt 1 en van 3 tôt 5 uur (Torenuur) 26 Februari 1916 ANTOON JANSSENS Bij eene vertooning in de Scala hoorden wij nevens ons zeggen: «De oorlog is toch nog voor iets goed geweest; hij heeft ons «Toontje» te-ruggegeven!» Dit getuigt genoeg van de groote populariteit die deze artiest bij ons schouw-burgpubliek geniet. In 1892 trad hij voor 't eerst op in den Cir-schouwburg, onder het bestuur van Henri Ver-straeten-Driessens. Prans Van Doeselaer hecht-te hem in 1894 aan zijn gezelschap, waaraan hij verbonden bleef tôt in 1898. Dan ging hij weder naar den Cirkschouwburg en vertrok het volgend seizoen naar Gent, van waar hij slechts in October 1915 terugkeerde, om hier * in de Scala op te treden. Toontje Janssens die een onzer allerbeste vlaamsche acteurs mag genoemd worden, werd, mogelijk ter wille van zijn bescheiden-heid, al te weinig naar waarde geschat. Koninklijke Nederlandsche Schouwburg HET SCHANDAAL Het stuk zelf werd door onze bevoegde critici bij zijn eerste opvoering te Antwerpen uit-voerig besproken. Zonder daarom volkomen overeen te stemmen met de toenmaals uitge-brachte bezwaren of loftuigingen, meenen we toch na deze herneming eene grondige ontle-ding van dit moderne tooneelspel eenigszins overbodig. / Toen Henry Bataille, die in de eerste plaats dichter is — men vergete dat niet want daarom wordt het heel gemakkelijk sommige hoe-danigheden van zijn werk te verklaren — het Schandaal schreef was hij reeds een dier ge-lukkige (?) schrijvers,welke op bestelling voor de groote boulevard-schouwburgen van Parij s ieder jaar bijna een nieuw tooneelspel leveren moeten. Henry Bataille had reeds een verzen-bundel: «La Chambre blanche», een lyriscn feeënspel: «De Schoone Slaapster» en een zes-tal stukken met grooten, soms betwisten bij-val, opgevoerd, aan het publiek geschonken : La Lépreuse, Ton Sang, Maman Colibri, La Marche nuptiale, Poliche, La Femme nue. Dit laatste werk viel ook in den smaak onzer schouwburgbezoekers, toen ons gezelschap het voor een paar jaar vertolkte. Het Schandaal werd te Pari j s voor 't eerst gespeeld in het Théâtre de la Renaissance, op 30 Maart 1909. De Fransche critici, die ons niet altijd heel scherpzinnig en nog minder bui-tengewoon onpartijdig toeschijnen, roemden eenstemmig schier de behendigheid van den auteur, die het publiek treffen kon en geduren-de vier lange bedrijven geboeid houden. Zon-derling genoeg dit stuk, dat we als kunstwerk tôt het minst geslaagde re'kenen door den schrijver voortgebracht, het werd door de Pa-rijsche kroniekschrijvers veelal uitbundig ge-loofd... omdat het niet meer zoo sterk afweek van hetgeen ze dag na dag bijna te genieten kregen in zoo omtrent al de schouwburgen: ge-sprekken tusschen twee menschen in de too-•neelen, die elkander opvolgen, een gewoon echtbreuk-conflict waarbij de fâcheux troisième ditmaal een soort rastaquouère is — o een man met conversatie en bovendien dichterlijk: een charmeur, quoi! Het misléide en bedrogen vrouwtje is in den grond een brave burgerda-me, die slechts zondigde ten gevolge eener quasi-roman tische neiging tôt het vreemde, het onbekende... om zich even te verheffen boven de saaie atmosfeer eener kleine departements-stad... In het eerste bedrijf verklaart ze zich zoo welsprekend daarover aan haren amant: «...Oh! ik had zulke behoefte aan liefde, ik snakte ernaar bemind te worden door iemand ... ik weet niet hoe U dit te verklaren... door iemand, die een andere horizon zag dan ik... Ze vindt dichterlijk-bewelmende beelden di Madame Bovary in miniatuur! Haar brave ri publikeinsche man kan niet zoenen als d avonturier, welke haar zinnezwijmel leerd kennen... Die figuur van Artanezzo, hoewel niet totac nieuw, geeft den toon aan waardoor deze kc medie zich van aile andere echtbreukspele onderscheidt. De dramatiek van «Het Schandaal» is teene maal uiterlijk, liever, het zielsconflict kon: gansch aan de oppervlakte, uit zich zelfs i erg dramatische tooneelen wier kracht gelege isfin het levendige spel der artiesten. Dit wa het overigens wat de auteur beoogde. Zijn dre ma scheen wel eenigszins op maat gemaak voor den grooten Guitry, die Maurice Fériou uitbeelden zou. Deze groote acteur had,koi te voren den geweldigen Samson van Berr stein vertolkt en in het tweede en derde bedrij van het Schandaal, doet Maurice Férioul mi: of meer aan Samson denken al willen we hee lemaal niet bedoelen dat er volkomen overeen komst tusschen deze twee personnages zij: zou. «Bataille a voulu faire son petit Bern stein» zou een Parijzer kritieker zeggen, doc! helaas, die heeren bepalen zich meestal te het samenvoegen van enkele adjectieven ei naamwoorden tôt gemakkelijke lieux communs.Over het uiterlijk-dramatische heeft d schrijver zelf, 'in een artikel, in den Parijze Matin van einde Maart 1909, het volgende ge schreven. We geven het in vertaling weer, om dat het tevens een beeld geeft van den kijl op menschen en dingen, den -dichterlijkei schrijver eigen, zoodat die zelfverklaring bij draagt tôt het verkrijgen van een beter inzich in zijn werk. «Voor de eerste maal zal men in mijn wer ken een feit aantreffen, gebiedender dan ge woonlijk. Toch zou het verkeerd zijn daarui te besluiten tôt een verandering in mijn opvat tingen. De zedelijke verhoudingen mijner per sonen tôt dit feit, de karakters, die er doo: beheerscht worden,dit ailes vormt het belanj van het Schandaal. Ziehier wat een mijner personen zoo onge veer zegt: «Onze ongelukkigste daden, zijn die gene welke aan 't licht komen... Er is in he leven gerucht en stilte... Het is ailes wellich niets meer dan een noodlottigheid en het i: ontzettend hoe groot de plaats is door he toeval ingenomen in de rij der menschelijk( daden... » Het is inderdaad het noodlot dat met zijr harde vuist of soms milde hand over heel het leven beschikt. Hoeveel menschen zagen hun verder leven niet teenemaal verandert door een toevalligen zoen, een toevallige ontmoe-ting, een gebaar of een schijnbaar uiterst onbe-langrijke daad... Zeker het toeval is verschillend. Het domme. onverklaarbare toeval komtvoor in dén vorm van het onvoorziene, plotse ongeluk. Dit brutale toeval is voor den dramaturg van aile belang ontbloot. Maar er is een ander toeval, voortkomend uit het samentreffen van een innerlijken droom met een voorbijgaande ge-beurtenis. Zulk onverwacht voorval leent aan elk uitbrekend schandaal de macht om ons te ontroeren. Het schandaal maakt zich plots meester van enkele wezens en levert het mysterie van hun leven, van hun ziel over aan het publiek, dat rechten wil. Voor ons, toeschouwers, is het blootleggen van het verborgen leven van den eenling, steeds het voorwerp onzer gissingen en opzoekingen. Arme, doch schrikkelijke noodlottigheid welke zich meester maakt van/'zekere daden, die in den grond deze voorkeur niet verdienen, doch waarin de Maatschappij plots voedsel voor haar zedelijkheid vindt. Ontwortelde droomen, gevelde boomen, wrakkige begoo-chelingen opgebouwd in de stilte en plots ge-drongen naar het licht, prijs gegeven aan de openbaarheid. Gewis, het zijn de ongelukkige daden, die aan het licht komen en mede de schuld der andere dragen... de andere, zijn de daden, welke verborgen blijven'en gesmoord worden al zijn hun gevolgen niet minder erg, maar die stil uitsterven gaan als eenzamen sneeuw-val in de verlaten bergen. Tegenover het geweten zijn deze daden ge-lijkwaardig, maar het zijn de gelukkige daden. En zij vormen het andere deel van het leven. Het bijzondere geval in 'mijn stuk ten too-neele gebracht is van zeer algemeene beteeke-nis. Het behoort tôt die schandalen, welke slechts in de provinciesteden beroering ver-wekken. Feiten, toestanden, zielsconflicten waarvoor gebeurtenissen als deze verklaard worden, treft men slechts in dit midden aan. Te Parijs is het familieschandaal anders. Het wordt daar afhankelijk van een andere mo-raal, een andere opvatting van het maatschap-pelijk leven. De crisis, welke ik schilderde, komt vaak in ons land voor. Een mijner personnages zegt het zeer laatdunkend: de annalen van de de-partementen krielen van gelijkaardige avon-turen... In elk département wordt een dame gevonden, wiens levenswandel eens opspraak verwekte en die nu haar legende draagt als een aureool, vreesaanjâgend en aantrekkelijk te gelijk. Hoeveel gelijksoortige gevallen zou men niet kunnen plaatsen naast diegene, welke ik uit-beeldde.Het is tevens een klein en een groot fa-miliedrama, dat in zich besluit een deel ware en algemeene menschelijkheid — groot genoeg om er belang in te stellen zooals ik zelf deed, zij het dan ook met minder hartstochtelijk-heid.Het feit zelf, ik herhaal het, is niet het voor-naamste deel van mijn werk, wel de ziel, de zedelijke indrukken mijner figuren en, zooals ik hooger zeide, het samentreffen der inner-lijke droombeelden met de toevallige en voorbijgaande gebeurtenis, samentreffen waaruit het noodlottige ontstaat^ waardoor ailes duide-lijk wordt voor den zielsontleder en bepaald omschreven voor den wijsgeer.» Na lezing dezer verklaring en nadat men een opvoering van dit stuk bijwoonde zal men wellicht tôt het besluit komen, dat in het stuk-zelf niet heelemaal bereikt wordt wat de auteur zich voorstelde. Tevens blijkt duidelijk hoe Bataille méér wezen wil dan een gewoon tooneelschrijver. In zijn persoon is vereenigd de dichter, de wijsgeer, de samensteller van pakkende, meeslepende tooneelen, welke zijn behendigheid als vakman doen uitblinken. In dit stuk schijnt hij ailes te veel geschikt te hebben om een paar machtige, indrukwekken-de scènes voor te bereiden. We bedoelen hier-bij vooral de verklaring tusschen Charlotte 3n Artanezzo in het tweede bedrijf, de schok-kende samenspraak tusschen Férioul en Pari-sot in III, alsook het slottooneel van dit bedrijf. waar Férioul, die nu ailes weet over de liai son van zijn echtgenoote, haar verjagen wi in tegenwoordigheid van heel zijn gezin. Docï de krachtige man weet zich plots te bedwinger en dit moment is van een ongewoon dramati sche kracht — zoowel innerlijk als uiterlijk De terugkomst van Charlotte uit Parijs, waai ze als getuige in het procès Artanezzo optreder moest, geeft aanleiding tôt een pakkend einde Wanneer de afgetobde vrouw verneemt ho< haar man toch van ailes op de hoogte is, kom ze tôt rust. Terwijl Férioul over een mogelijk< vergeving gewaagt, sluimert Charlotte in, er dit geeft Bataille de gelegenheid om aan d< poetische en roerende toespraak van den ster ken man, die zich-zelf wist te overwinnen, eer korte wijsgeerige beschouwing vast te knoo pen, hem als schrijver welke de voortdurendf tegenstellingen in het leven opmerkte, zeei lief... ... «Ah....ze slaapt... en ik, die daar zweefd< in de wolken met mijn vergiffenis... mijr ideeën, mijn woorden... Dat is nu het ant woord van het leven. Aan 't einde van haai lijdensweg gekomen, zijn haar krachten t( kort geschoten... De ongelukkige! Nu rust z< eindelijk!...» Het eerste bedrijf, dat één groote voorberei-ding is, bevat de lange, dichterlijke doch slee pende tooneelen tusschen Artanezzo en Char lotte. Hier is de echte Bataille, de dichter de] liefde, aan het woord, al behoort dit allei zeker niet tôt het beste wat hij schreef. Het Schandaal, in uitstekende voorwaarder opgevoerd, maakt indruk op het publiek. Df Fransche tooneelletterkunde bezit beter wer-ken, van minder bekende auteurs nochtans. Toch heeft het gezelschap van onzen Konink lijken Nederlandschen Schouwburg goed ge-daan dit pakkende, uiterst dramatische stuk te hernemen, ook omdat het in het algemeen voortreffelijk gespeeld werd. »** Onze schouwburg, beschikt niet over een groot aantal prachtige schermen, dat weten we al heel, heel lang. Daarom juist moeten we onze ingenomenheid uitdrukken met hetgeen bij het ten tooneel brengen van het Schandaal verwezenlijkt werd. Zelfs het niel al te frissche décor uit het eerste bedrijf heefl bevallerudoor de verzorgde schikking, die veel goed maakte. De insceneering van de overige bedrijven verdient den meesten lof. Onze indrukken over het werk der artisten kunnen we samenvatten in-enkele woorden: er werd schier voortreffelijk gespeeld en het bereikte «ensemble» wettigde den verworven bij val. M. Louis Bertrijn was prachtig. Hij vervul-de zijn moeilijke roi met ongemeene autoriteit. We moeten zeggen, dat we zelden wat beters van hem zagen. Hij had den juisten toon te pakken en zonder de gewenschte soberheid prijs te geven, maakte hij een machtigen indruk.Naast hem was Mevr. Bertrijn als Charlotte voortreffelijk. Vooral in het onderhoud met Artanezzo in II en in haar bekentenissen aan Jeannetier,terwijl haar man met den avonturier in de aangrenzende kamer vertoeft, wist deze begaafde kunstenares echt-menschelijk te blijven. Wat zullen we zeggen van den heer Cau-wenberg als Artannezzo, zoo niet dat hij — als immer — puik werk te zien gaf. Typee-ring, spel, taal — dat ailes wat vlekkeloos. slechts het tegenovergestelde zou ieder van een kracht als den heer Cauwenberg verwonderen. Mevr. Noterman, die toch heel jong is, had hier een moederrol te vervullen en ze heeft dat kunststukje zeer gewetensvol en met veel succès volbracht. De Parisot van den heer Hereygers is een der moeilijkste rollen van gansch het stuk. Toch heeft deze jonge en talentvolle tooneel-ist zeer goed werk geleverd in een personnage, dat wellicht wel een beetje buiten zijn genre ligt. , M. Van de Putte was Jeannetier. We hebbefi hem als Higgins in De Kleine Lord lof toege-zwaaid. In deze, veel belangrijker roi, bewees hij hoeveel vooruitgang hij reeds maakte. Zijn houding was veel minder gedwongen, zijn mimiek natuurlijker. Nog wat arbeidend om meer schakeering in de stem te leggen en iaarbij al de hooger genoemde verbeteringen nog te vermeerderen, zal M. Van de Putte ons weldra, ook in voorname rollen, heelemaal be-rallen. Hij speelde goed en zal eens als voortreffelijk kunneo geroemd worden.

Over deze tekst

Onderstaande tekst is geautomatiseerd gemaakt met OCR (Optical Character Recognition). Deze techniek levert geen 100% correct resultaat op. Dit komt mede doordat oude drukken moeilijker te lezen zijn met software dan moderne. Dat betekent dat er onjuiste tekens in de tekst kunnen voorkomen. Er wordt gewerkt aan verbetering van de OCR software.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Over deze tekst

Onderstaande tekst is geautomatiseerd gemaakt met OCR (Optical Character Recognition). Deze techniek levert geen 100% correct resultaat op. Dit komt mede doordat oude drukken moeilijker te lezen zijn met software dan moderne. Dat betekent dat er onjuiste tekens in de tekst kunnen voorkomen. Er wordt gewerkt aan verbetering van de OCR software.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Over deze tekst

Onderstaande tekst is geautomatiseerd gemaakt met OCR (Optical Character Recognition). Deze techniek levert geen 100% correct resultaat op. Dit komt mede doordat oude drukken moeilijker te lezen zijn met software dan moderne. Dat betekent dat er onjuiste tekens in de tekst kunnen voorkomen. Er wordt gewerkt aan verbetering van de OCR software.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Over deze tekst

Onderstaande tekst is geautomatiseerd gemaakt met OCR (Optical Character Recognition). Deze techniek levert geen 100% correct resultaat op. Dit komt mede doordat oude drukken moeilijker te lezen zijn met software dan moderne. Dat betekent dat er onjuiste tekens in de tekst kunnen voorkomen. Er wordt gewerkt aan verbetering van de OCR software.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Over deze tekst

Onderstaande tekst is geautomatiseerd gemaakt met OCR (Optical Character Recognition). Deze techniek levert geen 100% correct resultaat op. Dit komt mede doordat oude drukken moeilijker te lezen zijn met software dan moderne. Dat betekent dat er onjuiste tekens in de tekst kunnen voorkomen. Er wordt gewerkt aan verbetering van de OCR software.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Over deze tekst

Onderstaande tekst is geautomatiseerd gemaakt met OCR (Optical Character Recognition). Deze techniek levert geen 100% correct resultaat op. Dit komt mede doordat oude drukken moeilijker te lezen zijn met software dan moderne. Dat betekent dat er onjuiste tekens in de tekst kunnen voorkomen. Er wordt gewerkt aan verbetering van de OCR software.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Over deze tekst

Onderstaande tekst is geautomatiseerd gemaakt met OCR (Optical Character Recognition). Deze techniek levert geen 100% correct resultaat op. Dit komt mede doordat oude drukken moeilijker te lezen zijn met software dan moderne. Dat betekent dat er onjuiste tekens in de tekst kunnen voorkomen. Er wordt gewerkt aan verbetering van de OCR software.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.
Dit item is een uitgave in de reeks Het tooneel behorende tot de categorie Culturele bladen. Uitgegeven in Antwerpen van 1915 tot 1940.

Bekijk alle items in deze reeks >>

Toevoegen aan collectie

Locatie

Onderwerpen

Periodes