2 Juni 1917 Nr 22 40e Jaargang HET VLAAMSCH HEELAL Vrij en Onafhankelijk Katholiek volksgezind weekblad voor Vlaamsche en Âlgemeene Belangen i\hchiu.iviiv<;hi'1u.ih Yoor een jaar fr. 5.— Voor 6 maanden » 2.75 Voor 3 maanden » 1.50 Voor Nederland » 5.50 Voor 't Groot Hertogdom Luxemburg. . » 5.50 Voor andere landen » 7.00 Dit blad Yerschijnt den Zaturdag morgend.— Men teekent in bij en Uitgever en in aile postbureelen, alsook bij de briefdragers. Hoofdopsteller : JOHAN LEEMANS Deo Juvante Vincam ! Aile artikelen en mededeelingen moeten vààr Donderdag avond ten bureele besteld xijn, alsook de aankondigingen. Afzondurlijke nummers Tan dit blad zijn te bekomen tsn onzen bureale, Carnotplaats 65. — 1 o centiemen het nuramer. aaivkondigiiv6eiv Den regel fr. 0.20 Kleine aankondiging » 0.50 Begrafenisbericht » 5.00 Groote aankondigingen bij overeenkomst. Voor aankondigingen buiten de provincie, wende men zich tôt de Agencie HAVA8, Martelarenplaats 8, Brussel, en Beurs-plaats 8, te Parijs. Voor aile andere aankondigingen ten bureele Carnotplaate (Laar) 6S, Borgerhout-Antwerpeii Raad en Daad Onlangs wierd een bevoegd persoon geraadpleegd over de inrichting eener nieuwe instelling. Bij de verschillende inlichtingen en raadgevingen die hij gaf, voegde hij er deze overweging bij : « in 't bijzonder, maakt er geen wel-dadigheidsbureel van, dat wil zeggen : wanneer gij benoemingen doet, ziet hoofdzakelijk naar bekwaamheid en bevoegdheid ; laat u niet misleiden door aanbeveiingen, die u, uit mede-Jijden, min geschikte of geheel onge-schikte personen zouden opdringen. De nieuwe instelling zou er soms geheel door mislukken of niet volkomen aan haar doel beantwoorden. » * * * Die goede raadgeving wordt maar al te dikwijls niet in aanmerking geno-men, en 't gevolg is, dat er thans zoo-veel klachten oprijzen over openbare en andere diensten en instellingen, waar de belaughebbenden de hulp en de tegemoetkoming niet vinden die zij noodig hebben ; waar zij dikwijls zelfs onbeleefd of slecht behandeld worden, want ongeschikte personen onder opzicht van bekwaamheid en bevoegdheid, hebben gewoonlijk nog andere gebreken, die de gebrekkigheid van hunnen dienst nog meer doen uit- schijnen en doen beknibbelen. * * * Het zou nogtans niet meer dan rede-lijk zijn, dat er van hoogergemelde raadgeving stipt rekening gehouden wierd, niet enkel voor 't nut der belang-hebbenden, maar ook van de overheden, op wier verant woordelij kheid aile tekort-komingen en misslagen gelegd worden. Dit zou zelfs nog dringender noodig zijn, om aan het onderwijs op aile gebied zijne voile waarde te geven, alsmede om de zucht naar openbare plaatsen, in te toomen en de persoon- lijke vaardigheid aan te moedigen. * * * In vele landen is deze laatste jaren de zucht naar een gemakkelijk bestaan in de openbare diensten een kanker geworden, die de beste inkomsten opslurpt en de winstopbrengende en arbeidgevende bedrijven benadeelt. In vele ambachten en neringen was het bijna niet meer mogelijk nieuwe werk-krachten aan te winnen, vermits het gemakkelijker wierd te leven op kosten van 't algemeen zonder te werken. * * Minister Liebaert vestigde vroeger in de Belgische Kamer de aandacht op een zelfde feit. De Staat, meende hij, mag niet te kwistig omgaan in zulke gevallen, want anders lokt hij te veel hebzucht uit, er komen te veel mede-dingers die elkander verdringen en voor enkelen die men voldoen kan, maakt men duizenden misnoegden, die het leger van de ondermijners van den Staat gaan vergrooten. Bovendien deed de Minister opmerken, dat de nijver-heid daardoor in moeielijkheden kwam door gebrek aan werkkrachten en iever. * * # Die twee raadgevingen dienden ern-stig overwogen te worden door allen die met een deel der openbare macht zijn bekleed. In vroeger tijden kon er niet altijd naar die raadgevingen gehan-deld worden, omdat de politieke en andere belangen te veel in de weeg-schaal wierden geworpen en men tevens af te rekenen had met min klaarzichtige lieden, die mede over benoemingen hunne stem hadden uit te brengen. Maar sinds het ontstaan van den Gods-vrede, beschikken vele bestuurlijke overheidspersonenover eene onbeperkte macht, die wel eens tôt willekeur over-slaat, en toch komt er geene ver-betering. De aanstelling van onbevoegde en min geschikte personen schijnt nu hier en daar een âlgemeene stelregel te zijn. * * * Wanneer gewone tijden entoestanden zullen weerkeeren, zal het moeielijk zijn al die verkeerdheid eensklaps goed te maken. Langen tijd zal dit ailes nadeelig drukken op het goed beheer van vele besturen wier eerste plicbt het moest zijn zich immer door goede helpers te omringen. En het onderwijs, waar zooveel voor gedaan en opgeofïerd wordt, zal min waarde hebben, wanneer het niet in aanmerking komt om bekwaamheid en bevoegdheid te bepalen. * * * Niet enkel in openbare, maar ook in bijzondere instellingen wordt tegen die raadgevingen meermaals gezondigd. Gebrek aan karakter en misplaatst politiek belang is daarvan grootendeels de oorzaak. Het openbaar belang moet maar al te dikwijls wijken voor kuipe-rijen van allen aard, in 't nadeel wel eens van de personen die men onrede-lijk wil begunstigen. Het ware te hopen dat de nieuwe tijden die in aan-tocht zijn, dienaangaande betere gebrui-ken invoerden, tôt nut van 't algemeen. J. L. DE TOESTAHD HIER EN ELDERS NEDERLAND. — De Kamers hebben hunnen zittijd gesloten. Nu zal de ontbinding volgen en de âlgemeene verkiezingen voor de Grondwets-herziening zullen in Juni gehouden worden. Deze zullen geene verandering aan de politieke samenstelling der Kamers brengen. Na het stemmen der Grondwetsherziening worden de Kamers andermaal ontbonden en zy zullen dan samengesteld zijn volgens het stelsel der even-redige vertegenwoordiging. Dit ook zal weinig verandering aan de verhouding tusschen meerderheid en minderheid brengen. Alleen de personen zullen merkelyk verschillen, vermits vele leden zullen verdwijnen. Kiesomschrijvin-gen die sinds jaar en dag gekozenen hadden van eene enkele partij, zullen nu door twee of drie partijen vertegenwoordigd zijn, het ailes volgens hunne getalsterkte bij het kiezerskorps. Het is geheel het Belgisch stelsel dat hier in toepassing komt. Moge het daar betere uitslagen opleveren, want in België was er niet over te vreden te zijn. x M. Bosboom, ontslaggevend Minister van Oorlog, zal tijdelijk niet vervangen worden. M. Rambonnet, Minister van Binnenlandsche Zaken, zal hem voorloopig vervangen, denkelijk tôt na de Wetgevende kiezingen. RUSLAND. — Er is nog niet bepaald klaar te zien in de zaken van Rusland. Dagelijks komen er tegenstrijdige berichten over de binnenlandsche en buitenlandsche politiek, doordien de arbeiders- en soldatenpartijen, en wie weet hoeveel anderen nog, niet kunnen overeenkomen betrekkelijk het doel van don oorlog en de binnenlandsche aangelegenheden. Indien deze warboel blijft voortduren, komt de Czar misschien terug aan 't roer. -o- OOSTENRIJK. — Het Ministerie Tisza van Hongarië heeft zijn ontslag gegeven, omdat het niet t' akkoord was met den Keizer over de kieshervorming. De Keizer wil deze in breeden en volkslievenden zin opgelost zien ; Tisza. integendeel hield meer aan het oude stelsel, althans tijdens den oorlog, om geen sprong te wagen in het onbekende. x Dr Adler, die eenige maanden geleden moord pleegde op den eersten Minister, is ter dood veroordeeld. Men denkt echter dat het vonnis niet zal uitgevoerd worden, des te meer omdat het slechts eene politieke moord is ! geweest. Ten andere, de uitvoering van dood- [ straflfen gebeurt maar zelden in Oostenrijk. AMERIKA. — Tôt Belgisch gezant bij de Vereenigde Staten is benoemd M. Cartier de Màretienne, vroeger als zoodanig werkzaam ! | in China en in Londen. Er wordt gemeld dat de benoemde uitstekend Vlaamsch spreekt en ï zich gaari;e in onze taal uitdrukt. en onderhoudt. jj Dit is eene uitzondering aan den regel. Het ware te wenschen dat de Belgische consuls insgelijks de taal der Vlamingen kenden, want zij hebben deze meer noodig dan de gezanten. LUXEMBURG. — Het nieuw Ministerie is eindelijk benoemd. Als Minister-voorzitter is aangesteld M. Kauffman. Het is samengesteld uit vertegenwoordigers der verschillende partijen. M. Calses is Minister van Geldwezen ; M. Montrier Minister van Gerecht en Onderwijs ; M. Kohn wordt algemeen bestuurder van Binnenlandsche Zaken en M. Faber algemeen bestuurder der Openbare Werken. M. Kauffman is gelast met de Buitenlandsche Zaken. Het heeft weken geduurd om tôt deze overeenkomst te geraken. Pax UIT DE GAZETTENWERELD Tusschen de talrijke miskenningen die de Vlamingen te verduren hadden, vooral in recbtszaken, was deze in drukpersgedingen ook schreeuwend. Vlaamsche bladen wierden veroordeeld om de vertaling te betalen van vonnis-sen, die taalonkundige rechters in hunne zaak velden. En ondanks al de wetten die hier en daar eenige rechtsmiskenningen deden verdwijnen, zooals in boetstrafïelijke zaken, bleven in burgerlijke zaken de rechtsmiskenningen gehandhaafd. Nog maar eenige weken geleden velde eene rechtbank andermaal zulk een vonnis in drukperszaken, zoo bijna of de Vlamingen eeuwig en erfelijk verstootelingen moeten blijven in hun eigen land. Dit legt den gemoedstoestand uit van Vlamingen, die hun heil elders zoeken en na jaren verdrukking en miskenning, op eene volledige rechtsherstelling rekenen. Hildebrand SCHRIJVERS EN BOEKEN VII Mevp. Courtmans-Berchmans Terwijl Hendrik Conscience in 't Vaderland « zijn volk leerde lezen », werd er van een andere zjjde geijverd om èn ons volk èn onze taal beter te doen kennen en te doen waar-deeren over de grenzen, bij onze Nederlandsche taalbroeders. Die nieuwe taak viel destijds hooldzakeljjk toe aan de Maldegemsche dicn-teres Mevr. Courtmans, geboren Berchmans. Reeds te Lier, waar haar echtgenoot leeraar was aan de Rijksnormaalschool, had Mevr. Courtmans de dichtersharp ter hand genomen, en menige mooie en zoetvloeiende stukken verschenen dan ook van haar o. a. in het Jaarboehje van Vader Rens en elders. Toen prof. Courtmans echter veel te vroegtijdig aan de liefde der zijnen en aan zijn zoo vruchtbaren werkkring ontrukt werd, vestigde de treurende weduwe zich in het landelijke Maldegem, op korten afstand van de Nederlandsche grens, waar zij tôt aan haar dood verbleef, en waar een eenvoudige grafzerk haar eeuwige rust-plaats aanwijst. In die nieuwe omgeving wist zij zich weldra geheel en al in te burgeren, te meer omdat haar wijzen raad en haar steeds bereidstaande hulpvaardigheid in gansch het omliggende zoo hoog geschat werd. Daardoor ook leerde zij al beter en beter het volk kennen, met zijn deugden en zijn gebreken, met zijn verzuchtin-gen en zijn eergierigheid, en verzamelde aldus tallooze bouwstoffen, die haar later zeer van pas zouden komen bij haar volksverhalen met maatschappelijke strekking. Reeds te voren had zij zich ook aan de romantische letterkunde gewijd, getuigen daarvan haar Helena Van Leliendaal en haar Burgemeester van 1813, die zij echter later minder gescbikt vond om in haar Volledige Werken, door De Seyn-Verboogstraete van Roeselare uitgegeven, opgenomen te worden. Door haar goede vriendschappelijke betrekkin-gen met den Aardenburgschen letterkundige Vorsterman-Van Oyen kwam zij in aanraking met de meest verspreide Nederlandsche tijd-schriften, en van dat oogenblik af wijdde zij zich bijna uitsluitend aan de verhalende letterkunde met maatschappelijke strekking. De Nederlandsche uitgevers betwistten el&aar heur werken, die veel opgàng maakten over de grenzen, en die dan ook heur naam en heur faam in Vlaanderen verspreidden, waar zij j thans al meer en meer haar grootere en ' kleinere verhalen deed verschijnen. De hooge waardeering die zij in 't broederland genoot ! wordt wel gekenmerkt door het feit dat J. J. van Lennep haar het verzoek toestuurde zijn uitgebreid Klaasje Zevenster in het Vlaamsch om te werken, beter gezegd : op Vlaamschen voet te schoeien, wat zij dan ook , deed onder den titel van Nieolette, doch in een veel bondiger omvang dan het wjjdloopige oorspronkelijk verhaal. In 't Vaderland zelf mocht zij in 1865 den vijfjaarlijkschen prijs voor Vlaamsche letterkunde behalen met haar alom gekend meesterwerk Het Geschenk van den Jager. In 1884 werd er te harer eer een grootsch huldebetoog ingericht, waaraan de gansche letterkundige wereld van Vlaanderen deelnam, en te dier gelegenheid verschenen haar Volledige Werken — voor zooveel zij ze in deze uitgave wilde opgenomen zien — in 22 deelen, bij den hoogergenoemden Roese-laarschen uitgever. In de Vlaamsche letterkunde neemt Mevr. Courtmans een bijzondere en heel merkwaar-dige plaats in : zij is namelijk de éérste « realist » in onze taal, en heur optreden greep dan nog plaats te midden van het romantisch tijdperk van onze letterkundige ontwikkeling. Mevr. Courtmans, die een diepe studie gemaakt had van haar omgeving en de gave bezat natuurgetrouw die indrukken te verwerken, gaf de wezenlijkheid weer zooals deze zich aan haar voordeed, zonder ze te idealiseeren, en zonder af te dalen in het « naturalisme » dat zoo menige bladzijden van Eugeen Zf.ttf.bnam ongenietbaar maakt voor kiesche ooren. Haar opvattingen en de wedergave ervan zijn altijd rein en eerbaar, maar zij dringt diep de toe-standen en de karakters in om er al het mooie van te doen opmerken, zonder de minste over-drijving. Juist omdat men Mevr. Courtmans wil meten met de maat van de romantische letterkunde in plaats van met heur eigen maat, die van het realisme — maar van het gezonde realisme —, is men er toe gekomen, zelfs nog in onze dagen, haar te bevitten omdat zij ieder recht laat wedervaren en ieder op de plaats stelt die hij bekleedt, wat toch een eerste vereischte is voor al wie de wezenlykheid der maatschappelijke betrekkingen wil onder de oogen zien en nauwkeurig beschrijven zooals zij zich voordoet. 't Is juist in die grepen uit het leven, die een zoo gewichtig bewijsstuk leveren voor de maatschappelijke ontwikkeling der XIXe eeuw, dat zij bijzonder uitmunt. Hoe heerlijk zangerig ook haar Geschenk van den Jager is, hoezeer het ook aanzien wordt als haar meesterstuk, toch moet het in mijn oogen onderdoen voor die doorleefde tafereelen uit het volksleven, die van minderen omvang zijn, doch den lezer aangrijpen door hun diepgevoelde en natuurgetrouw weergegevene wezenlijkheid. Ik denk hier bij voorkeur op De Bloem van Kleyt, dat voor mij, en voor velen met mij, het mooiste werkje is dat uit haar pen vloeide, en dat dan ook, evenals onderscheidene andere, in vreemde talen overgebracht is. Maar bijna even mooi, zooniet even mooi, zijn die fijne, invloed-rijke en zonder kunstmatigheid — wat niet beteekent : zonder kunst — neergeschrevene volksverhalen De Zoon van den Mosselman, Uit Liefde getrouwd, en zoo menige andere, ware lichtteekeningen waarin de ouderen van dagen in de omstreken van Mevr. Courtmans' woonplaats de oorspronkelijke en daar geleefd hebben personen nog soms weten in te herkennen. Ofschoon Mevrouw Courtmans vooral uitmunt in de kleinere verhalen, in die weder-gaven van een werkelykheid op de gevoelige plaat van haar verfljnden geest, vinden we toch die bijzondere gave van het zuivere, reine realisme ook weder in menige van haar grootere werken, in Roza van den Bosch-kant, in De JHoogmoedige, in Moeder Daneel, bij voorbeeld. Het realisme in de maatschappelijke en huiselijke toestanden is haar bevoorrechte begaafdheid, en dit uit-beeldend met het talent, de kieschheid en het opbouwend inzicht die haar eigen zijn, heeft zij haar werken den grooten bij val verworven die haar nimmer ontbrak, die- haar thans nog tôt een immer geliefd schryver stempelt. Wanneer zij echter dit gebied, haar bijzonder, haar eigen gebied, verlaat, verliest zij ook menige van haar bewonderenswaardige hoe-danigheden, mijns indiens althans. Zoo is het dat ik niet bijzonder houd van haar Bertha Baldwin, het nochtans door menigeen boog-geprezen vaderlandsch verhaal, dat beter door een romantischen geest als dien van Conscience zou geschreven zijn dan door de nuchtere, bezadigde, dichterlijke en toch realistischè beschrjjjfster van het Meetjesland. Ik weet wel dat haar ervaren pen op elk gebied tbuis is, maar toch ligt heur talent, heur schrijvers-gave, meer op het gebied der maatschappelijke strevingen, op dat van het zuivere realisme. Voor heldenromans was zij, mijns inziens, de vrouw niet. Van Mevrouw Courtmans' werken, ook van die welke van haar eigen gebied afwyken, gaat een voortstuwende kracht uit tôt al wat waar, goed en schoon is. Onder dit opzicht spant Het Rad der Fortuin als verheerlyking der wilskracht de kroen ; niemand kan dit werk lezen zonder den invloed te ondergaan van den edelen, zelf zoo wilskrachtigen en

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.