24 April 1915 Nr 17 38e Jaargang HET VLAAMSCH HEELAL Vrii en OnafhaîikeSïik Katholiek voiksnezînd weekblad voor Vlaamsche en Alqemeene Belanqen Voor een jaar fr. 5.— Voor 6 maanden » -2.75 Voor 3 maanden » 1-50 Voor Nederland » 5.50 Voor 't Groot Hertogdom Luxemburg. . >• 5.50 Voor andere landen » 7.00 Dit blad verschijnt den Zaturdag morgend.— Men teehent in bij den Uitgever en in aile postbureelen, alsook bij de briefdragers. Hoofdopsteller : JOHAN LEEMANS Deo Juvante Vincam ! Aile artikelen en mededeelingen moeten vôàr Donderdag avond ten bureele besteld zijn, uitgenomen de aankondigingen, die worden ingewacht tôt Vrijdag avond. Afzonderlijke nummers van dit blad zijn te bekomen ten onzen bureele, Carnotplaats 65. — 1 O centiemen het nummer. AAIWJKOnrniGUIVGIElV Den regel fr. 0.20 Kleine aankondiging » 0.50 Begrafenisbencht » 5.00 Groote aankondigingen bij overeenkomst. Voor aankondigingen buiten de provineie, wende men zich tôt de Agencie HA.VA.S, Martelarenplaats 8, Brussel, en Beurs-plaats 8, te Parijs. Voor aile andere aankondig-ingen ten bureele Carnotplaats (Laar) <îK, Borgerhout-Antwerpeu i——MWIII — M I II I II lai il I mil lli il HIIMIII Ihlifcu—111 GEBROKEN RUIT Onze lezers kennen het stelsel der « gebroken ruit. » Iïet bestaat in de bewering dat eene vernielde zaak of een vernietigd voorwerp, geene schade is voor 't algemeen, vermits dit moet hersteld worden en dus werk en winst verschaft. 't Is hetzelfde stelsel waar-door enkelen aile baldadigheden en ondeugden verschoonen, onder voor-wendsel dat zulks de menschen laat leven. Verkwisten zou dus boven sparen gaan. »*» Nu met den oorlog koraen vele ongeluksprofeten met dezelfde voorstel-lingen af. Zij zien slechts den goeden kant van den oorlog, indien hij wel een goeden kant heeft, en beweren dat de nadeelen en ongelukken der eenen, voordeel en geluk voor anderen aan-brengen. Maar zij zien niet in, dat zulks hoegenaamd geene winst is voor de algemeenheid, daar het voordeel en geluk van enkelen, nog het tiende deel niet zal uitmaken van het nadeel en ongeluk door anderen geleden. * * Het is ten andere niet tijdens eenen oorlog alleen dat zulke toestanden waargenomen worden. Het spreek-woord : den eene zijn' dood, is den andere zijn brood, is daarop wel eenigs-zins toepasselijk. Maar dat men die toestanden om die reden moet verschoonen of minder moet beklagen of schuwen, dit gaat aile gezonde rede te boven. * * * Tusschen de opgegeven voordeelen van den oorlog troffen wij dezer dagen aan, dat vele lieden hunne broodwin-ning hebben verloren en wellicht er nu eene betere zullen vinden. Wij hebben diezelfde bestatiging meermaals gedaan nopens de vluchtelingen, maar zij kan niet gelden om den oorlog te verschoonen of zijne nadeelen weg te cijferen. Zoo iets gebeurt immers ook zonder oorlog, want zulke feiten komen in 't dagelijks leven geregeld voor. * * * 't Is gewoonlijk door in 't begin veel te sukkelen, dat vele lieden om den broode moeten strijden en eindelijk op een ander en een beter spoor geraken. Indien zij van eerst af hadden gelukt of eene betere betrekking hadden geVon-den die hun een voldoende inkomen en eenige zekerheid gaf, zouden zij immer in denzelfden toestand gebleven zijn, zonder vooruitzioht en zonder vooruit-gang. Door dit gering bestaan niet te vinden en te sukkelen, zijn zij meer man geworden, verhard in den strijd, om eindelijk op den weg der fortuin te geraken. Er is dus hoegenaamd geen oorlog noodig om zulke veranderingen in duizenden menschenlevens te brengen. Zoo iets gebeurt dagelijks, zonder gerucht of nadeel voor anderen, maar in stilte en gelatenheid. Men hoeft slechts rond te blikken in zijne onmid-dellijke omgevirig, om verscheidene gevallen van dien aard aan te stippen, want de « strijd om het leven » maakt meer dan eenen tôt « den man zijner werken. » * * * Er worden thans ook grootmoedige daden gepleegd in verhouding met de rampen die de oorlog reeds heeft voort-gebracht, maar dit gebeurt ook in andere omstandigheden zonder oorlog, zoodat de oorlog hier evenmin aanspraak kan maken op een monopolium. Maar in andere omstandigheden wordt daar \ ook minder over gehandeld, omdat de j goede daden dan eveneens met minder . gerucht, maar met meer ingetogenheid I gepleegd worden. * x I In gewone tijden zijn de gekozenen alleen aangesteld om voor 't algemeen welzijn te zorgen. Weinigen geven er eenige acht op, en daarom verwaar-loozen de gekozenen nog al dikwijls hunnen plicht. Zij versmaden zelfs | dikwijls goede raadgevingen en houden I zich veelal met kleingeestigheden of kneuterijen bezig. Maar tijdens den oorlog of andere rampen, springen maatschappijen en goede burgers hen ter zijde en dwingen hen te handelen, waar zij anders onmachtig zouden toe zijn. * * * Dit zien wij nu andermaal gebeuren. De Intercommunale Commissie, de Voedingscomraissie en meer andere instellingen wedieveren om ter meest, niet alleen om de bevolking te heipen, maar ook om de openbare besturen uit moeielijke toestanden te redden. Die instellingen staan boven de kleingees-tige politiek en de kleine eigen belan-gen, waaruit de gekozenen zich niel zouden weten los te wringen. * * * Zonder dus eerst nadeelen toe te brengen, zooals de mannen der « Gebroken Ruit » en van den oorlog, doen die instellingen van eerst af en uitslui-telijk het goede, in 't belang van '( algemeen. Zij zullen daarom den dank verwerven van allen die het volksheil niet gaan zoeken in rampen en ellenden, maar deze voorkomen en breidelen dooi goede daden en zelfopofïering. J. L. DE TOESTAMP HIER EM ELDF.RS ROME. — De samenspraak die de Paus gevoerd Lieeft met M. Wiegand, briefwisselaar van het Amerikaansch blad New-York World, heeft aanleiding gegeven tôt vele verkeerdf voorstellingen. M. Wiegand had die samenspraak aidas ingekleed, dat de zucht naai vrede van den Paus, tegen de belangen van d« Bondgenootenzougeweest zijn. De Osservatort Romano heeft die verkeerde voorstelling doer uitschijnen en de onzijdigbeid van den Paus bevestigd. Deze heeft tevens aan Kardinaa Mercier eene gift gezonden van 25 000 fr. voot de noodlijdende Belgen, en 25,000 fr. aan de geestelijktieid van Polen, voor de noodlijdender aldaar. —o— NEDERLAND. — Tusschen Nederland er 1 België worden de betrekkingen immer moeie-lijker. Deze week zijn de voorzorgmaatregeler der Duitschers nog verscherpt. Het moet zijn dat langs daar een uitweg moet ontdekt zijr voor bespieders of al andere betrekkingen strijdig met de belangen der Duitschers. Dooi dezen maatregel is België bijna geheel van dt buitenwereld afgesloten. —o— IAMERIKA. — De nieuwe wereld, gelyb men Amerika noemt, moet nu meer en meer ir de behoeften van de oude wereld of Europt voorzien. Die taak is zwaar, maar vooi | Amerika is dit niet onoverkomelijk. De wils- er Ivolkskracht is daar groot, gepaard met ernstig heid en vooruitzicht. Er wordt daar mindei gebluft over liclit en vooruitgang, maar werke lijk gaan de Amerikanen op aile gebied vooruit ook op dit der menschlievendheid, waarvan zi thans onbetwistbare bewijzen leveren, voora tegenover België. —o— FRANSCH VLAANDEREN. — Een groot dee van den oorlog wordt afgespeeld in Fransch' Vlaanderen, van Rijsel tôt Duinkerken. El is nu echter een tweede Fransch-Vlaanderei ontstaan, namelijk in 't, Zuiden, door d< duizenden vluchtelingen uit Vlaamsch-België Reeds vroeger waren de Vlamingen daai niet onbekend wanneer zij er gingen mede werken aan den oogst, maar thans zijr het niet uitsluitend landbouwers, maar ool : andere stielmannen, wier hulp daar te pa: komt, bijzonder bij zwaren handarbeid. Het ii \ sinds lang bekend, dat de Vlamingen bij dt i Franschen om die reden immer welkom waren, ! want het Fransche volk is minder sterk dan j het Vlaamsche en vele werkzaamheden kunnen \ door de Franschen niet uitgevoerd worden. Men heeft daar wel eens eene andere reden voor opgegeven, namelijk dat de Franschen zich te goed achten om zwaren arbeid uit te oefenen, maar de waarheid is, dat zij er lichamelijk niet voor geschikt zijn. Zoo ten ininste hebben onpartyiiige Franschen zelven, die deze streken bewoneri, ons meer dan eens inedegedeeld. Het nieuw Fransch-Vlaanderen of Vlaamsch-België, gelijk men het noemea wil, zal een der zonderlingste uitwerkselen zijn van den wereldoorlog, die elf landen werkdadig in oorlog doet zijn en boveudien al andere landen i onr chtstreeks doet mede boeten, door de alge-meene belemmering in zaken en bedrijven. Pax Uit de Gazettenwereld Vreemde dagbladen, Fransche en Engelsche, worden nog immer binnen gesmokkeld. Hoe deze over de grenzen geraken, is een raadsel. Zij die er meè in de lamp vliegen, worden nogal streng gestraft door het Duitsch gerecht, soms met weken en maanden gevangenis. Gewoonlijk bevatten die blaJen geen ander nieuws dan hetgene wij reeds weten door onze eigen bladen, zoodat zij hunnen prijs niet waard zijn. Boeken en Letterkunde in Nederland Het boek is de Hoogeschool onzer dagen. Carlyle XV In welke soort letterkunde moet ik Jan Ligthart s Jeugdherinneringen plaatsen ? In de wetenschap ? in de opvoedkunde? in de « bellettrie « ? in de zielkunde ? Het werk heeft van dit ailes wat, en daarenboven is het zoo aantrekkelijk, zoo boeiend geschreven, dat het een ongeltoorden opgang maakte, en dat de uitgeversfirma J. B. Wolters, te Groningen, dit nogtans lijvige boekdeel van een rijks-daalder, voor de derde maal ter pers leggen moest. Menige letterkundigen reeds hebben ons op hun eigen levensbeschrijving vergast, meestal onder verdichten vorm. Dr Amand de Vos (Wazenaar) leverde ons Een Vlaamsche Jongen ; Alphons Daudet zijn Le Petit Chose ; Conscience de Gescliiedenis mijner Jeugd ; Mevr. Courtmans-Kerchmans haar Rad der Fortuin; Otto Ernst zijne muoie bundels Asmuz Semper... Ik zou hier nog vele schrijvers, vele titels kunnen aanhalen, doch het is mij niet te doen, naar de gewone spreekwijze « mijne belezenheid te doen uit-komen. » Maar wat ik wèl wil doen uitkomen, is het verschil tusschen het grootste aantal der autobiografieschrijvers en Ligthart : zij gieten hunne levensgebeurtenissen in een verdichten vorm, Ligthart — een school-meester blijft immer een schoolmeester, zooals i hij zelf bekent — maakt er een heerlijk opvoedkundig werk van, dat leeken en vak-mannen om ter gretigst verslinden. En met , éénmaal lezen volstaat men niet : men wil er . s altijd opnieuw in genieten, en zoo zie ik , | dagelijks verscheidene malen mijne oude, j tachtigjarige moeder, het boek opnieuw ter j hand nemen, op goed geluk openslaan, en er, in den volsten zin van het woord, zitten in te 1 \ genieten. , | Wat hebben die Jeugdherinneringen al ; menige zonneschijn en lentevreugd geworpen s op de droeve omstandigheden waarin we nog ; steeds verkeeren ! Geheel en al van onzen • { gewonen oingang afgesneden door de schok-1 ; kende gebeurtenissen der laatste weken, 1 hebben we toch een nieuwen omgang gevonden , met al de talrijke personnaadjes, en vooral 1 | met den held, van dit nooit volprezen werk. Reeds het voorwoord boeit u aan de lippen • van den verteller, wanneer gij erin leest wat de schrijver over zijn eigen werk zoo vrijmoedig als gemoedelijk nfidersclirijft. Luister even, glj [ die nog van dit genot verstoken bleeft : ' » In de volgende bladen wil ik mijne j ug i-herinneringen opschrijven, volkomen naar waarheid, dat wil zeggen, niet zooals ik ze tôt i hiertoe door 't leven heb meêgedragen. ■ j » Of ze de zuivere feiten zullen teruggeven, weet ik niet. i » Vooreerst is het de vraag, of ik steeds, ) of ik zelfs maar ooit, nauwkeurig heb waar-. ; genomen. » En dan bestaat ook de inogelijkheid, dat het opgenomene en meègevoerde gedurende de i lange levensreis niet onveranderd is gebleven. l » Er is dus eenige, wellicht groote kans, dat i . de mededeelingen niet geheel betrouwbaar zijn. i -> Maar geldt dat niet by aile mededeelingen, ; en bij ieder ? : » Kan iemand wel ooit iets anders vertellen dan zijne indrukken ? En worden die niet steeds gevormd onder den invloed van zijn aanleg ? » Als men dan maar, met ingespannen eër-lijkheid, die indrukken zuiver teruggeeft. Meer kan van niemand gevergd worden. Niemand is ook in staat, meer te doen. » Welnu, ik wil volinaakt eerlijk vertellen, wat nu nog als herinnering in me leeft. » En dat wil ik doen om twee redenen. « In de eerste plaats wil ik aan de kinder-kunde betrouwbaar materiaal verschaffen, opdat zij dit ten bate der opvoeding, dus tôt heil der jeugd, moge aanwenden. « Maar bovenal wil ik ou lers en andere opvoeders door een geopend stuk leven helder [ doen zi. n, wat misschieu op dit oogenblik vlak bij hen gesctiiedt aciiter de sluiers der onder-; linge ervreemding. » Hoe viiidt ge ait programma? Is het niet aaplokkeljjk ? Het is, geloof ik, Gustave Le Bon in zijne Psychologie de VEducation — stellig kan ik het echter niet bevestigen, bij onvrijwillig gémis aan mijn gewoon stuJiemateriaal ; doch dit doet eigenlijk niets ter zake — die als axiomatische waarheid nederschreef, dat, in de meeste gevallen, de ouders — en a fortiori de opvoeders — niet het minste begrip hebben van wat er in het kindergemoed omgaat. Er bestaat gewoonlijk tusschen kinderen en volwassenen een diepe kloof, door het jarenverschil en de gewijzigde tijdsomstandigheden gevormd, en even gewoonlijk wil men de kinderen dwingen die over te steken om tôt ons te naderen... alsof zulks mogelijk was ! Want, eerstens is het kinderlijk gemoed, waarin de indrukken de rede verdringen, tôt zulken sprong onbekwaam, en, tweedens, het ware een achterwaartsche gang ; niet het heden en de toekomst, in cjsu het kind, moeten tôt het verleden, in casu wij, terugkeeren, maar veeleer moet het verleden doordringen in het heden, en de toekomst voorbereiden. Ouders en opvoeders moeten dus de kloof trachten te overschrijden die hen van hunne kinderen scheidt ; zij moeten innig in die jeugdige gemoederen dringen, opdat het verleden er den vasten grondslag brenge waarop het heden en de toekomst zullen gebouwd worden. Moeielijke taak, voorwaar ! Een menschen-zieltje laat zich niet doorbladen als een netjes opengesneden boek. Daar bij is het schuchter, en verbergt het in zijne afgronden veel van wat we op de aliereerste plaats dieneu te weten om den noodigen invloed te kunnen uitoefenen, om den gewenschten steun te kunnen bieden, om de min wenschelijke neigingen te zuiveren en te veredelen. Om diep in zulk een menschenzieltje te kunnen blikken, moet men behendig het fijnst mogelijk ontleedmes gebruiken. En toch, jammer genoeg, wordt daartoe niet zelden de dragonderssabel gebruikt, die wel verkrachten maar niet openen kan. En een verkracht menschenzieltje is maar al te dikwijls een verwoest menschenzielije ! Het is waar, niet iedereen bezit die los- en lichtheid der hand, die lenigheid der bewegin-gen, die zekerheid van den oogslag, die zacht- Iheid in het dôôrdringen, die men slechts na jarenlange studie en oefening verkrijgen kan. Maar indien de zedelijke geneeskunde niet voor iedereen toegankelijk is, kan toch iedereen eenige noodzakelljke begrippen van zedelijke gezondheidsleer opdoen, die men hoegenaamd niet missen kan wanneer men ernstig voor-genomen heeft, « kinderen tôt Gods glorie op \ te brengen. » Hier, voor ons, in dit boek, in die heerlijke Jeugdherinneringen van Jan Ligthart, ligt nu een ontwakend menschenzieltje voor ons open, met al zijne deugden en gebreken, met al zijne geheimen die voor iedereen blootgelegd - worden, waarin het liclit zelfs de afgronden doorstraalt. Met een onmiskenbaar opvoedkundig talent heeft Ligthart hier weer zijne kinderjaren ingeleefd, niet om over zich zelven te spreken — anderen spreken te veel en in ond' rscaeidene talen van nem, opdat hij zulks zou willen doen — maar om ouders en opvoeders een klaren blik te gunnen in « wat misschien op dit oogenblik vlak bij hen gesctiiedt achter de sluiers der onderlinge : vervreemding, » en om hen tezelfdertijd op | eenvoudige, ongekunstelde wijze de middelen f aan de hand te doen om de « zedelijke gezond-î heidsleer » te beoefenen. Ik zou geheele hoofdstukken kunnen aan-\ halen die als het ware illustreeren wat ik hier kom te zeggen, maar de keus is àl te overgroot. Om ailes zijne rechte waarde te laten behouden, | om niets te verzwijgen van al het mooie, het \ heerlijke, het hoogst nuttige, ja zelfs het | onontbeerlijke dat er in dit boek te vermelden 5 is, zou ik moeten beginnen over te schnjven vanaf de eerste bladzijde, om slechts te eindi-gen bij het allerlaatste woord. Doch die taak is

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.