Onsterfelijk in uw steen
Tijdens de Eerste Wereldoorlog sneuvelden er tienduizenden Belgische soldaten. Aanvankelijk kregen zij in de meeste gevallen een voorlopig graf. Enkele Vlaamsgezinden aan het front wilden hun makkers een duurzamer graf bezorgen. Ze richtten ‘Heldenhulde’ op en zorgden voor betonnen zerken in de vorm van een Keltisch kruis, met de afbeelding van een blauwvoet, het symbool van de Vlaamse (studenten)beweging en met de letters AVV-VVK (Alles voor Vlaanderen - Vlaanderen voor Kristus). In de loop van de oorlog werden ettelijke honderden van deze heldenhuldezerken geplaatst. Er kwamen er ook op het graf van een aantal Franstalige gesneuvelden en van soldaten die niet in de Vlaamse beweging geëngageerd waren.
 

Kerkhof aan het IJzerfront, s.d. [ADVN, VFFY23/402]
 
Voor de Belgische militaire en burgerlijke overheden waren de grafzerken een doorn in het oog: zij beschouwden het initiatief als een verwerpelijke uiting van Vlaamsgezinde agitatie en ze wilden bovendien een eenvormige grafsteen voor alle gesneuvelde Belgen. Nog tijdens de oorlog werd de werking van Heldenhulde belemmerd en werden verschillende zerkjes door onbekenden beschadigd. Ook na de oorlog bleven de gedenkstenen het mikpunt van de Belgische overheden. Dat maakte dat de zerken opgenomen werden in de agitatie van de Vlaamse en de Vlaams-nationalistische beweging.
Om verdere vernielingen aan de zerken te voorkomen, werd een aantal samengebracht bij de IJzertoren in Diksmuide. De meeste van deze zerken gingen verloren bij de dynamitering van de toren na de Tweede Wereldoorlog. Vandaag bestaan er nog enkele tientallen authentieke heldenhuldezerken, verspreid over Vlaanderen; ook in Wallonië bevindt er zich nog eentje. Intussen werden er ook andere leiders en militanten uit de Vlaamse beweging begraven onder imitaties van de oorspronkelijke heldenhuldezerk.

Beschadigd heldenhuldezerkje op het kerkhof van Oeren, 1918. [ADVN, VFFY20/15]
Sommige oorspronkelijke zerken werden gerestaureerd of vervangen, terwijl andere er verwaarloosd of zelfs in puin bij liggen. Het ADVN tracht met een boek, een onlinedatabank (www.heldenhulde.be) en een rondreizende fototentoonstelling deze zerken onder de aandacht te brengen.
Publicatie:
F. Seberechts (red.), Onsterfelijk in uw steen. Soldatengraven, heldenhulde en de Groote Oorlog, Antwerpen, ADVN-Uitgeverij Vrijdag, 2016, 239 p., ill., ISBN 978 94 6001 489 5 [met fotokatern van Sam Vanoverschelde]
 
Fototentoonstelling:
Interesse: publiekswerking@advn.be