Derde Jaargang, Nr 42. — 19 October 1918. Prijs : 10 centiemen. * Derdé Jaargang, Nr 42. - 19 October 1918. DE EENDRACHT Prijs per Jaargang fr. 5.20 » » drie maanden » i.3q Weekblad voor het Vlaamsche Volk Redaktie en Bureel : Lange Nieuwstraat, 108, ANTWERPEN. HET UUR DER BESLISSING Bedriegen de voorteekenen niet, dan is de beslissing op handen. België wordt hersteld, de Koning en de Belgische regeering komen terug. In welke voorwaarden en met welke gevoelens ? Wij denken hierbij aan de woorden die Prof. L. Dosfel twee jaar geleden (16 Oktober 1916) uitsprak op de Katho-lieke studentenvergadering in het Ant-werpsch Atheneum : « Wij stelden ons altijd de terugkeer van Koning en regeering voor als moetende geschieden onder het gejuich der menigte, in bevlagde steden door-trild van belfortgeklangel en daverende onder zegeklokgebons, als de blijde inkomsten van weleer waarin de vorsten aan hunne onderdanen, keuren en vrij-heden verleenden en beloofden op hunne klachtcn te letten en recht voor hen te spreken. « Door penneknechten wordt de terugkeer ons geschilderd als sterk moetende gelijken op den intocht van Alva te Brussel, als gevolgd wordend door de instelling van een raad van beroerten. » Zij wekken vrees dat de laatste kogels niet zullen verschoten geweest zijn naar den aftrekkenden vijand, maar dat er" nog eenige twaalftallen zullen overblijven en voor hét hoofd van Vlaanderen. Wil de Belgische "reg^èring vrecfe of oorlog met Vlaanderen ? Wil zij dat aile levende krachten hier çendrachtig blijven samenwerken aan de heropbeu-ring van ons diep ' Wfepuoefd land ? Of wil zij de uitwijking van de besten onder ons volk, evenals in de 16de eeuw ? Wij wachten af. Zooals het manifest van den Hoogeschoolbond in Augusti 1916 luidde, sta'an wij heden nog « met bewust verantwoordelijkheidsgevoel en blijvende bereidwilligheid tôt verant-woording tegenover ons Volk, ons Land en onzen Vorst ». Ons geweten is zuiver. Wij hebben niets gedaan dan wat recht is voor ons Vlaamsche Volk. Recht blijft recht. van wie wij het ook eischen moeten. Vroeger hebben wij het afgesmeelct van de Belgische regeering en het blijft haar eene onuitwisehbare vlek dat zij voor de Vlamingen enkel hoon en smaad over had. Nu hebben wij het gevraagd aan de plaatsvervangende regeering, die ons een gedeelte heeft toegestaan. Na den oorlog zullen wij het blijven eischen en afdwingen van de toekomstige regeering, welke zij ook zijn moge. Vlaanderen wil zijn recht, niets dan zijn recht, maar geheel zijn recht. Ons leger heeft er voor gestreden en gebloed. Wij zelf in het bezette gebied hebben, zij het in verbeelding, Vlaanderen's zelf-standigheid beleefd. De vrijheidsge-dachte heeft tijdens den oorlog aile nationaliteiten doordrongen, dank n. m. aan de bedrieglijke oorlogsleuzen der grootmactteii. ïïn na dit alloe laat het \Oaamsche Volk, dat. in breede lagen bewust is gêworden eh van -zijn recht op vrijheid en vooruitgang, zich niet meer ofiderdrukken in een verfranschend, eentraliseerend België. De Eendracht. VLAANDEREN IN DE WERELD. Rede van den heer bestnurder van het Hooger Handelsgestichl. Studentenlanddag i5 Sept. 1918. • '~K . " S , U zult mij toelaten, nifct voor 'de -vui-st te spreken, doch wel, U voor te lezen wat ik "U heb mee.te deelèn : In plechtige omsta,ndighed£n is voor de v.ùist spreken niet geraden. Aan-gaande hetgene dat van des sprekers gezegden, in omstandigheden als deze, moet overblijven, mag er 'twijfel noch verwarring ontstaan noch voortbestaan. Dit nu, is een plechtig *oogenblik; een historische stond ; sedgrt*honderden jaren is het niet meer -gebeurd, dat Vlamingen optraden on>het recht op te eischen, ook lajvgs wetenschappelijken weg, en dit maal.wel langs den'weg der hooge-sehool, bij middel van het in eigen-taal gegeven hdbgér handelsonderwijs, hun eigen -banen ,te zoeken en hun plaats te veroveren in de handelswereld. Wij wil^n immers zelfstandig leven? Hoe kihnen wij het, indien wij niet zelfstand# optreden en aan aile natiën der weiéld toonen wat Vlaanderen van hen kJopen wil en wat het hun te leverch vermag. Laten wij eenvoudig doen wat de volkeren, die thans aan het .hoofd gaan irt den wereldhandel, gedaan hebben, wanneer zij destijds begonnen van onze voorouders af te leeren wat zij noodig hadden om aan wereldhandel te gaan doen. W^it maa'kt de macht en den rijkdom der nuidige groote handels volken, die aile, zonder uitzondering van onze voor-gangers veel' hebben geleerd ? Hun ver-tegenwoordiging in den vreemde., het doordringingswerk hunner vorschérs, de kennis van de streken waaruit hun geleerden hebben weten nut te trekken, en niet het minst, het doordringen, alom in de wereld, van hun taal, als gemeen-schapsmiddel bij de handelsbetrekkingen. De geheele handelswereld. de koloniale wereld, de wereld der vermaak-en uit-spànningsreizigers en toeristen zoowel als die van konsuls en handels- en nijverheidsreizigers, spreekt een zestal talen : buiten Chineesch, dat de wereld-taal is voor het grootste deel van het verre Oosten en Midden-Azië en haast door de helft van aile aardbewoners verstaan wordt, zijn daar het Indisch en ook het Russisch en de daarmee in verband staande slavische talen. De talen van het weieldverkeer der overal doorgedrongen Westervolken zijn een half dozijn in aantal ; Engelsch, Hoogduitsch en zijn zustertaal het even-waardige Nederduitsch of Nederlandsch of Hollandsch of Vlaamsch ; verder Turksch en Arabisch in het nabije Oosten en Noord-Afrika, en, in de Nieuwe Wereld, Spaansch en zijn zustertaal, het Portugeesch. Fransch in Wrest-Europa en het bekken van de Middel-landsche Zee valt ook het Italiaansch te vermelden. Een groot geluk is het voor onzen stam, dat, naast het Hoogduitsch, ook ons Nederduitsch in de koloniale wereld een der voerende handels- en bestuurstalet) geworden is. Een hoofdvoordeel voor ons is even-eens het bezit yan een moedertaal, die als verkeerstaal in de internationale betrekkingen gelden kan, en een verder voordeel is het gemak waarmee de -Vlaming zich de voornaamste wereldtalën eigen maakt. Sedert eeuwen hebben wij de faarri, dat wij verscheiden talen met gemak leeren spreken en schrijven, en zëker is Vlaanderen het land. waar de meeste vreemde talen gesproken worden. Ik wil in het rnidden laten of wij ze goed spreken en ook of wij niet beter haddén gedaan, als volk, onze eigen taal te doorgronden in plaats van de studie van vreemde talen door te drijven zooals wij hetëben gedaan, terwijl hier de onze moedwillig door de openbare overheden verwaarloosd werd. Zeker is het, dat de Vlaming, de Antwerpenaar in het bijzonder, . veel p.rijs hecht aan de kennis van de handelstalen als middsl om zijn weg te maken en zijn zaken te doen. In dezen tijd van bitteren economi-schen strijd om het bestaan, is het niet meer voldoende naast ondernemingsgeest het gemak van talengebruik te bezitten. Wie wil gelukken, moet geleerd zijn in zijn vak. Hoe zal de ongeschoolde beginneling het volhouden tegen de mededingers op de wereldmarkten, waar die met allerlei kennissen gewapend zijn om recht naar de bronnen te gaan van de voortbrengselen die zij wenschen te koopen, zonder gevaar, verkeerde of slechte koopwaar te krijgen, of, zonder lang aarzelen noch mistasten, de artike-len aan vreemde koopers te leveren, volgens de bijzondpre eischen van elke buitenlandsche m?rkt ? Handel is eene voorname wetenschap geworden, en nog wel een op reine mathematische gronden staande wetenschap, en de uitoei'ening ervan vereischt de kennis van veie andere wetenschap-pen. Het is ermee gegaan zooals het, onder den drang van de mededinging en van de immef beter eischende na-vraag, met de nijverheidstakken gegaan is. Het vak wotvt allengs meer door de geleerden beh-erscht en gewijzigd, en sedertdien is net ruimer geworden en leve't ildoor ve, vroeger nooit voorziene mogelijkHeden. Door het metho-dische aanleeren en de trapsgewijzë gezondmaking van het vak is de geleerde handelsman in hooge achting gestegen bij de beste gedeeltèn der menschheid. Voortaan neemt hij rang naast hen en menig jongmensch, die zich vroeger alleen door de zoogenaamde wetenschap-pelijke beroepen had voelen aangetrokken en den handel geschuwd, ja veelal mis-acht hadde, wijdt zich met de uiterste voldoening aan de hoogere handelsslu-diën. Koopman worden staat voortaan gelijk met advokaat, dokter, tuigkundige, officier of theoloog worden. Vlaanderen, in dé laatste paar eeuwen zoo droevig verachterd, verwaarloosd, verwilderd en verdrukt, uitgebuit en verarmd, naar den geest nog meer dan naar het lichaam, is vroeger nogtans menigmaal de baanbreker, de gids der menschheid geweest op den weg naar wetenschap. In den tijd onzer economische groot-heid stonden wij aan het hoofd voor nijverheid, handel, verkeer en financie. Hier, ditzelfde Antwerpen, was in de i6° eeuw een brandpunt van geleerdheid, en daardoor kon de handel, door de gelukkige ligging van de stad hierheen gelokt, zich op wonderbare wijze ont-wikkelen. Hier, in Vlaanderen, krielde het van nieuwe gedachten en uitvin-dingen en toepassingen ; hier werd de olieverfschildering uitgevonden ; hier werd de eerste diamant gëslepen ; hier woonde Simon Stevin van Brugge, de groote vestingbouwer en praktische uit-vinder van de tiendeelige breuken; hier kwam Plantin zijn wonderbare druklcerij oprichten ; hier schreef Dodoens het eerste^Kruidenboek, Kilianus het eerste veeltalige woordenboek, hier werd het Italiaansche Boekhouden verbeterd en wereldkundig gemaakt ; hier spraken de jonge dochters van de goede klasse vier tôt zeven talen ; hier waren schilders als Rubens tezelfdertijd geleerde diplo-maten die in zes talen briefwisselden en ze aan de vreemile hoven gebruikten ; hier worden de groote toonkundigen geboren of gekweekt die de hedendaag-sche muziek in aile andere landen tôt bloei hebben laten komen. Hier was de kunstnijverheidin hoogen bloei en Vlamin. gen waren alom in den vreemde te vinden om er de faam van onzen stam te ver- Où1* spreiden. Hier te Antwerpen of in de nabijheid, werden geboren of werkten de grootste aardrijkskundigen, wier faam nooit meer uitdooven kan : Abraham Ortels en Geert de Cremer (Mercator), de onsterfelijke ontwerper van de platte wereldkaart. Hoevele anderen zouden aan die lijst niet toe te voegen zijn ! In de 15" en 16e eeuwen werden hier uitvindingen gedaan en werken uitge-voerd van buitengewone dracht en strekking. De Antwerpsche Burgemeester van Schoonbeke legde stadskwartieren en waterleidingen aan die- nog heden voor model kunnen genomen worden en Simon Stevin is o. a. de uitvinder der sedert zijn tijd in gebruik gebleven kanaalslui-zen of sassen. En die mannen schreven ook in hun eigen taal ! In dien tijd was de naam van den Vlaming in de gansche beschaafde wereld een eerenaam; de Vlaming stond bekend voor zijn geleerdheid, zijn verfijnden kunstzin, zijn spitsvoudigheid, zijn talen- en reken-kennissen en vooral wegens zijn voor-komen en voorname manieren in den omgang. In Vlaanderen werden de meeste geleerde werken gedrukt en uitgegeven, hetzij over kunst, letterkunde, wetenschap of handel. De lof die de voornaamste geschied-schrijvers en reizigers uit onzen bloeitijd van onze groote steden maken schijnt ons Qyerdi'even_ en ongejoofelijk, en toch zijn er bewijzen genoeg voorhanden van de getrouwe waarheid van hun beschrij-vingen.Op dien bloeitijd van een handels- en nijverheidsvolk is een lang tijdvak van stoffelijk, geestelijk en zedelijk verval gevolgd, waarin alleen, als een glan-zende star, de Vlaamsche Schilders-Etsers- en Beeldhouwersschool uitblinkt. De roerige, scheppende kracht van den handelsman en den nijveraar, met een hoofdgedeelte van de kunstkracht, is onder den druk der Spaansche oorlo-gen naar het Noorden verhuisd, alwaar Noord-Nederland een verjongd, ver-nieuwd Vlaanderen en Brabant geworden is. Ziet ze daar, die met Hollanders vermengde Vlamen, zoovelen als ze zijn. onverwijld aan het herscheppen gaan : aan het malen, het dichten, het diamant-slijpen en goudsmeden, het kant- en brokaatwerken, het potte- en porselein-bakken, het beeldhouwen en muziek maken,'het etsen en drijven, het schrijven en drukken en boekbinden, doch vooral aan het schepenbouwen en varen, naar de koloniën van de Spanjaards, die hen uit hun vaderland verjaagd hadden. En wetenschap hebben ze allen ook, die mannen van genie en durf. Waar ze die haalden is dikwijls een geheim. Leest de geschiedenis van Frans Pelsaert en vele anderen, van Pieter van den Broecke, den Antwerpenaar, in dienst van de Oost-indische Kom-pagnie, den stichter en verdediger van Batavia. Hij was in het jaar van het groote beleg, 1585 te Antwerpjn geboren, dan met zijne ouders naar Hamburg gaan wonen waar zijn vader koopman was. Reeds op tienjarigen leeftijd vinden-wij hem te Amsterdam waar hij weldra op een kantoor in de leer gaat, want dat is de handelsschool. Op twintig-jàrigen ouderdom voer hij als koopman naar Afrika en weldra naar Indië. Waar hij kwam en ontscheepte : bij neger-koningen en koninginnen in Afrika, bij Arabenhoofden in 't land van Mekka of Balsora, bij den Groot-Mogool in Indië of bij de Maleische vorsten op Java, overal toonde hij zich de geboren diplo-maat die aile moeilijkheden overwon als bij tooverslag, dààr waar bezoekers van anderen landaard ellendig moesten aftrek-ken, of oorlogvoeren om zaken te doen. Hij deed de zaken ongedwongen, onge- vraagd, en zag de vreemde vorsten en kooplieden naar hem toekomen als had hij ze begoocheld of betooverd. En als het nood deed, dan hield hij een vesting maanden lang, met een handvol man- , nen, tegen een groote overmacht, of sloeg zich een weg van de West-naar de Oostkust, met honderd soldaten, dwars'door het hem gansch onbekende, vijandige Indische vastland. Hoevele zulke Vlamingen heeft ons vaderland sindsdien niet in de wijde wereld zien trekken ! Hoevelen eilaas hebben Vlaanderen zelf nut en faam gebracht ? Zou er wel een enkel voor-naam Hollander die zijn land eer en zichzelf roem en rijkdom heeft bijge-haald, die geen Vlamenbloed in zijn aderen heeft ? Is niet de grootheid van Nederland tezelfdertijd die van Vlaanderen ? Onze groote Vondel is het typisch toonbeeld van onzen dubbelen versmolten landaard. Voor hem waren Antwerpen en Amsterdam in een adem te noemen en te roemen. Menig gedicht van hem getuigt ervan. Wie heeft er in Amerika Nieuw-Amsterdam gesticht, dat New-York geworden is, eiîâas ! Het antwoord ligt in de namen. De voorsteden van N. Y. dragen heden nog, al hebben ze mil-joenen inwoners, de namen van dorpen, in de omstreken van Antwerpen en Amsterdam gelegen. Breukelen en Hobo-ken._ Wie hebben Insulinde gewonnen en gehouaen tegen Spanjaards, Portu-geezen en Engelschen ? Hollanders en Vlamingen. Wie hebben de Kaapkolonie gesticht en doen bloeien naast Fransche Huguenoten en Duitsche uitwijkelingen? Hoofdzakelijk N. en Z. Nederlanders. Wie rnocht er tweehonderd jaar lang in Japan wonen en handel drijven, terwijl aile vreemdelingen bleven uitge-sloten ? Nederlandsche kooplie en zeelie; Vlamingen en Hollanders. Indien in den loop der 17e en 18e eeuw het Nederlandsch de hoofdtaal voor aile handels- en zeevaartbetrekkingen geworden is, en het gebleven is meer dan een eeuw lang, tôt het door het Engelsch onttroond werd ; indien rond het jaar 1700 onze taal de beurstaal voor de kwoteëring van goederen en fondsen geworden is, voor heel de Mid dellandsche zee en de andere Europeesche zeeën tôt hoog in het Noorden, zoo is dit zoowel aan den handelsgeest en de handelsgeest en de handelsmacht van Brugge en Antwerpen als aan die van Amsterdam, Rotterdam en Dordrecht te danken. En indien dit zoo geweest is, kan dit maar gebeurd zijn onidat de Hollandsche kooplie, financiers, reeders en zeevaarders een machtigen invloed uitoefenden en hoewel zij toch vele talen spraken, hun eigen taal wisten op te dringen alwaar zij handel dreven ; en die taal was te Brugge en te Ant werpen reeds 3oo honderd jaar in eere geweest. De geschiedenis van Vlaanderen ligt gescheiden van die N. N. voor een paar eeuwen en spijtig genoeg is er sedertdien nog slechts een kortstondige hereeniging geweest, al te kort om Vlaanderen toe te laten zich te hervatten en voeden en opbeuren aan de Hollandsche geleerdheid, geschookiheid en ' eigen vorming die den N. Nederlander, ondanks de " geweldige mededinging en onderdrukking door zijn immer economisch en politisch machtiger wordendé groote naburen, een waardige plaats onder de Europeesche naties bewaard heeft. Sedertdien bijna een eeuw is Vlaanderen in den Staat België terug opge staan. Er zijn in Vlaanderen wonderen geschied op economisch gebied. De heropstanding is evenwel niet alleen uit eigen kracht gebeurd, doch kan best vergeleken worden met die van Egypte

Il n'y a pas de texte OCR pour ce journal.

Il n'y a pas de texte OCR pour ce journal.

Il n'y a pas de texte OCR pour ce journal.