rô;«Së —' r,.. ~w» Dinsdag, 20 \5iaïl Ï«MS "S " Ceïîa. DE VLAAMSCHE STEHI [en volk zal niet vergaan! ALGEMEEN BELGISCH DAGBLAD Eendracht maakt macht REDACTIE- EH ADMINISTRATIEBUREELEN; KALVERSTRAAT 64, bovonhuis, AMSTERDAM. Tolefoon No. S922 Noord. ™ „ "" Hoofdopstellen: Mr. ALBERIK DESWARTE, Opstelraad: CYR1EL BUYSSE - RENÉ DE CLERCQ - De. A. JACOB - ANDRE DE RIDDER. . _ . 1 ABONNEM.ENTSPKÏJS (by vooruitbetaling): Voor Nederland per jaçir gld. 6.50 — per kwartaal gld. 1.75 —.per maand gld. 0.75. Voor België, Engeland, Frankrjjk en ^andere. landen dezelfde prîjzen, met verhooging van verzendingskosten (2U sent per nuinmer), A D VERTENTIES : 20 Cent per regel. De Vlaamse Stnja. De vijftlen eerste jaren. (1836-1851). 3 Gold hier de samemverking in de gron< -en liuishoudelike Investie, ook voor hui rechten aïs vrije burgers waren de Vlaams cezinden het vorige ja-ar met yereend< kraohten opgetreden. Zolang Koning Willem de hoop met ha* môœ&rem vroeg of laat België te herwin nS,°was de Vlsamse Bewegmg van oran trisme verdacht en slechts in 't_ verborgei LrlrzaM- ,,De bezadigdsten, misschien d« Zten," zegt Snellaerb (1), „oordeeldei dat hefc niet geraedzaem va s, zoo lang on» aeschillen met Noordnederland nog onver çffend bleven, de kwestie van de tael al Investie van nationaliteit te behandelen En'men zweeg." In April 1839 liet echte: de koning zijn onverzettelikfceid varen ei sloot met Bélgie een eindverdrag, waardoo: de vcreeniging met Nederland voorgoec werd cpgoheven. „Nn is er vrede," schree Snellaert verder, -,,mi zullen de bedoelinger dôr Vlamingen voor geene verkeerde uitleg rinç meer vatbaer zyn." De Vlaamse Be weging trad nu spoedig in het openbaar op en°voor het eerst zou blijken welke verras sende uitbreiding zij in weinige jaren gekre gdn'had. In 1840 nam Gent het initiatief tôt he zeridén naar de Kamer van een algemeei Vlaams petitionnement (2). Uitvoeri^ waren de grieven en de verzuchtingen var „de groote meerderheid der Belgen" er ii uiteengezet. Niet minder dan 214 vertoog schriften uit aile delen van het Vlaams* land. en van duizenden handtekeningei voorzien, kwamen het inrichtingscomité ir handen. Weliswaar gingen de hooggespan nen verwachtingen, die deze poging h ad ge wekfc, niet in vervulling en was dit Vlaamse verzoekschrift slechts het eerste van eer lange onvruchtbare reeks, maar tevens bleei uit het feit, dat het allerwegen instemmin^ had gevonden, dat de Vlaamse _ Beweging als zij maar wilde het volk met zich had. Een meer tastbaar résultait verkreeg de Ylaamse samenwerking vier jaren later oj Hefc gebied van de journalistiek. De toen malige -Vlaamse dagbladpers was weinig ui* gebreid, bleef lang bij de grond en stpnc werkejik beneden aile kritiek. Het was eer pers van onontwikkelden voor onontwikkel-denl Niet.in tel en volkomen door de Fran-se verdrongen, oefende zij op }s land; lôtsbwtemming niet 'den 'geringsten invloec iiit. Maar nu zou ook daarm .verandering komen. Te ' werken op de achterlike Vlaams? provinoiepers door het voorbeeld van eer grcot Vlaams dagblad in de hoofdstad^ er tevens ,,in de middenstad van het koning-ryk, een orgaen der vlaemsche belanger daer te stellen (3)'', dat ook het midden-punt zou zijn van de Vlaamse Beweging. was het tweeledig doel dat het nieuwsblad Ylamsch België zich had gesteld. Op 1 Januarie 1844 door Conscience, D* Laet e, a. opgericht, telde het de meest* Vlaamse leiders onder zijn medewerkers. Het noodige kapitaal werd door een piaat-schappij op aandelen vprstrekt. Bevredigend was ook het abonnentetal (4), zodat hel blad van sukses verzekerd scneen. Intussen was ook de grond gelegd toi een breed opgezette Bond van Vlaamse maatschappijen. Ook tans was de stoot ge geven door de rustelooze agitator V a n d e î V o o r t, die, zoals wij hoger zagen, d« eerste in 1836 dit denkbeeld had geopperd en er sedert voortvarend voor geijverd had. „Dit Taelverbond", schreef Van d e i V o o r t, ,,zou ailes omvatten en zyne armen van Nieupoort tôt Turnhout uit-strekkende over het geheele Vlaemsche land zyîien invloed verspreiden, overal zynen w;l doen uitvœren". Ook vergeleek hij het lot Nut van het Algemeenmaar ,,gewy-fflet de machtige Hollandsche Maa-tscliappij zigd volgens de omstandigheden, den aerd der Belgen e»n de heersohenda gods-dienst." (5) Tôt de opriohting werd iri beginsel be-sloten op een plechtig verbroederingsfeest °p 11 Fabruarie 1844 te Brussel in de Chris-tuszaal van het stadhuis gevierd. ,,Meer dan 500 letterkundigen, geîeerden en vnen-den der moedertaal,... uit aile de steden va-n Vlaemsch België" (6) juichten deze ^lissing toe. De zetei van het Taelverbcmd 2011 te Brussel gevestigd zijn. De elfde Februarie van gemeld jaar zag je bekroning van de samenwerking van de Ylaamsgezinden: ,,Het vaderland is gered — het is gered!" riep Conscience in zijn r®de geestdriftig uit (7), ,,Nu staet het niet ^ op den boord van den afgrond, waer het hebben gevonden; •— het zal niet verloren gaen." En Vlaemsch België schreef (8): ,,De eenheid in de rigting, de verbroedering der werkers, de aansluiting Van de rangen der strijdende Vlamingen," Z1)n thans een voldongen feit; aan ons de want ,,ditmael stryden wy met geslo-gelederen ! ' ' Men oordeelde reeds da.t de tijd was ge-*omen, dat de Vlaamse eisen eindelik zou Worden recht gedaan : ,,o, Voorzeker," ^eende het Kunst- en Letterblad (9), ,,het *°Mende geslaoht zal eene Vlaemsche Maet-^happy binnen treden, en het zal die per-sonen vervloeken, welke... bet van de ken- • T8 zyner moedertael zullen hebben verwy-•derd."?01|den eeuw die men voor Vlaanderen had pfroomd, op verre na niet was aangebro-en: De eensgezinde werking die men voor J "jd bereikt dacht, bleek slechts van korte , ur- j,Sedert eenigen tyd gevoelt eenieder eendragt uit het vlaemsche kamp WV ^s; S'0011 ondorlinge band de si ukundig^ vereenigt" — z6 leest men, ©ents weinige maanden nà het Brusselse in het Antwerpse Handehblad (10). ^  ie>t blad, g^lgie KI. lii, JJJ11 HJctcVXiUCti WCV11UC bleef het zijn nationaai programma ge-trouw, waarna hefc, met het aftreden .van de hoofdredacteur De L a e t (21 Novem-ber 1844), in Katholieko handen overging en een partijblad werd. Eerst na een lange l lijdensgeschiedenis- kwam op Kerstd'ag 1848 j het Taelverbcmd definitief tôt stand. Maai . toen reeds had de verdeeldheid een diepe en 5 onoverbrugbare klove tussen de Vlaamsge-zinden gegraven die tôt op heden niet ge-1 dempt werd. Dr. A. JACOB. (Wordt vervolgd.) î j 'Aa rît e heningen. i 1) Kunst- en Letter-blad, Gent 1840, blz. 3 9: S., Een vertoog aen de Volksvertegen- - woordigers. ' 2) Kunst- en Letter-blad, Gent 1840, blz. • 9'vlg.: S., Een vertoog aen de vôlksverte- • gen woordigers; blz. 21: De tyd en yerande-i ren; blz. 45: De Vertoôgschriften. 3) Vlaemsch België, Brussel 1844. No. 1. t Kunst- en Letterblad, Gent, 1843, blz. 87 en 89vlg.: De vlaemsche periodieke druk-l pers. 4) ,,Geen fransch-belgisch dagblad kan - zich beroemen in dry maenden tyds zoo vele , geabonneerden als Vlaemsch België' beko- men te hebben." (Kunst- en Letter.-blad, • Antw., 1844 blz. 31). 5) Vlaemsch België, Brussel 1844, No. j 275: M. VanderVoort, Volksbescha-1 vende letterkunde. \ 6 en 7) /Vlaemsch België, Brussel 1844, No. 38: Vlaemsch Taelverbond tusschen aile i de steden van Antwerpen, Brabant, Vlaen-deren en Limburg gesloten te Brussel op ' 11 February 1844. l 8) Vlaemsch België, Brussel 1844, No. • 39. Het Taelverbond. 9) Kv-nst- en Letter-blad, Antw. 1844, blz. 85: Z., Do vyanden der moedertael te » Antwerpen. Overgenomen door Vlaemsch België, Brussel, 1844, No. 258, 30 October. 10) Het Handelsblad van Antwerpen, : 1845, 23 Mei.' De Keizerin van Mexico. Dezer dagen is Keizerin Charlotte van Mexico 75 jaar geworden; haar Verjaardag.... vierde ze — als men daarvan spreken kan — te Brussel, waar zij sedert jaar en dag, in de buurt va"n • :vst zomerverblijf dei* Belgisohe koninklijke familie te Laeken, geheel terug-getrokken ■ van de wereld leeft. De bezettihg van Brussel door de Duitschers was voor haar geen reden, haar woning te verlaten. De gebeurtenàssen, welke om haar heen plaats grijpen, zullen trouwens wel geen in-druk op de bejaarde vrouw gema-akt hebben, — reeds lang zijn. haar zinnen verbijs-terd. Zelfs den martelaarsdood van" haar gemmai heeft zij niet geweten, wijil hàar krankziiinighedd reed3 intrad voor de te-rechtstelling van Keizjer Maximiliaan op 19 Juni 1867 te Queretaro. Op een reds, welke zij naar Europa onder-nam, openjbaardeai zich de eerste teekenen ; van haar ziekte, kort na haar ontmoeting met het Fra-neahe Keizers-paar, Napoléon III en diens gemalin ; zij keferde niet meer naar Mexico terug, doch bleef op advies van haar lijfarts, Dr. Semelder, in Europa. Haar i toestand verergerde; bovendien, wat zou i zij nog in Mexico te doen gehad hebben? Keîzerin Charlotte, zuster van Leopold H, trad in het huwelijk met aarts-herto^r Ferdinand Maximjili.aan. Zij was beoldsohoon, begaafd, en zeer avon-tuurlijk. Het Mexikaansche toekomstland, met de Keizerinnenkroon, trokken haar aan. Toen het bleek, dat dit Jand van de poli-tieke richting van haar gemaal niet langer gediend was, ondernam zij den lijdenstocht naar, Europa. Er ware een drama over te schrijven! In Parijs nam Napoléon III een zeer ge-reserveerde houding aan ; in Rome, waar de ongelukkige Keizerin reeds lij-dende aankwam, wachtten haar nieuwe ont-goochelingen. De brieven, welke zij van Europa, naar Mexico schreef, waren aile in denzelfden melandholieken, hopeloozen toon gesteld, — alsof zij een voorgevœl had van het ontzettende drama, waarvan zoowel haar man, als ook zij de slaciht-offers zouden worden. In Rome kwam haar ziels-ziekie ïot uiting, toen zij een der kloosters bezocht en uit de keuken een stuk vleesch wegnam, om haar honger te stillen, omdat — zooals zij aan de verbaasde abdisse meedeelde — zij anders moest verhongeren, aangezien de uit Mexico haar nagezonden keizer-moorde-naars het op haar leven voorzien hadden en de spijzén, die zij wiîde nuttigen, vergiftig-den.Ex-keizerin Charlotte werd dan door en-kelen van haar getrouwen naar België ge-bracht, waar zij te Laeken een verblijf be-trok.Sedert leefde zij slechts voor muziek en bloemen; overigens bleef haar krarike geest geheel voor indrukken van buiten gesloten. En in dezen drœvigen toestand beleefde de oude vrouw dezer dagen haar 75sten verjaardag, — wie weet, met een nog niet uit-gewnechte herinneiing aan haar gemaal, die reeds een halve eeuw geleden in hun mooie Mexikaansche keizerrijk den martelaarsdood stierf. . — Zie onze telegrammen en BaafsieSegerberichien op de der de bladzijde -rs*. JLj Jtii jli^i Ui li Kern. Als de_ aanhangers van de internationali-teits-idee in deze maanden geleerd hebben het nationale niet te minacliteoi, laat ons dan hopen dat de belijders van het nationalisme tôt de erkenning kwamen lioe de oorzaak van deze ontzettende beroeringen in de afwezigheid van een gezonde èn duurzame internationali-teit gelegen was en haar doel geen ander dan de schepping daarvan wezen kan. ALBERT VERWEY. Een Deensch oordeel over de strafbaarheid van pogingen tôt ontvluchting van gelnterneerden. Naar aanleiding van de mislukte poging tôt ontvlucliteii van drio Duitsclie te" 0den6e op het eiland Funen in Denemarken geïnterneerdo vliegeniers, stelt ,,Politiken", het Kopenlia-gensche blad, do vraag: ,.Kunnen de Duitsclie vliegers gestraft worden ?" Met het oog op de- beantwoording van deze vraag dient rekening te worden gehouden, zegt het blad, met de bepalingen van de. Ha&gsche Oonventie, voor zoover Denemarken deze bepalingen is toegetreden. Artikel 11 van de Vijfde door Denemarken geratificeerde Conventie luidt : ,,De onzijdige mbgendlieid, die op haar grond-gebied troepen toelaat tôt de oorlogvoerende légers belioorende, interneert deze, voor zoo-veel mogelijk, ver van het oorlogstooneel ver-wijderd. Zij kan hen doen bewaken in kam-pen en zelfs lien opsluiten in vestingen of in da^rvoor gesçhikte plaatsen". In dit verslag nopens de rechten en verpli-ch-tingen der onzijdige mogendheden en personen in geval van oorlog te land, komt geen bepaling voor omtrent pogingen- tôt ohtvluchten van ge- , interneerden. Daartegenover heet het in het Verdrag nopens de wetten en gebruiken van den oërlog te land, artikel 8 : . ,,De ontvluchte krijgsgevangenen die weder wofrden gevat alvorens zij hun eigen leger hebben kunnen bereiken... kunnen disciplinair gestraft word en.'J Deze bepaling betreft ecliter krijgsgevangenen, d.w.z. militairen die door een oorlogvoe-renden staat gevangen genomen zijn. Indien de bepalingen omtrent krijgsgevangenen in dit geval kunnen gelden, moet het Deén-sche militaire Strafwetboek worden toegepast. Intusschen is zeer twijfelachtig, of in een neutraal land geïnterneerde personen met krijgsgevangenen kunnen worden gelijk gesteld. Trouwens, met geen enkel woord wordt in de Verdragen gezegd. dat de voor krijgsgevangenen geldende bepalingen ook op geïnterneerden toepasselijk zijn. Men mag dus.aannemen, besluit ,,Politiken", dat in. zoover de drie vliegeniers op hun vlueht geen gebruik hebl>en gemaakt van onwettigo vermomminç e. d.gl., zij vrij zijn van straf. "Wat niet uitsluit dat voortaan de bewakùig der geïnterneerden strenger worden zal. De nationale partij in Zuid-Afrika. Uit Bloemfontein wordt aan de ,,Times" gemeld, dat generaal Hertzog op liet congres der nationale partij zijn program voor de aanstaande algemeene verkiezingen als volgt heeft ont-vouwd. Hij zou aandringen op : amnestie voor hen, die wegens hun gewapend protest gevangen waren gezet; waarborgen in de rechtspraak, ten einde een herhaling te beletten van gebeur-tenissen als de verbanning van de leiders der staking en het doodschieten van Fourie ; het beperken van het afkondigen van de krijgswet tôt door de wet aangewezen gevallen; wijziging van de wet op de landsverdediging, opdat de regeering niet het recht zal hebben een land binnen te vallen in een aanvallenden oorlog en onwillige manschappen voor dat doel te gebruiken. ! Op het congres dçr nationale partij is voorts eon motie aangenomen, waarin leedwezen werd uitgesproken over de tragische gebeurtenissen " van 1914, waarbij de onvergetelijke staatslieden De la Roy, Beyers en Fourie opgeofferd zijn. ; Een clericale afgevaardigde drong er op aan, ' dat de grond waar Fourie doodgeschoten is, * aangekoclrt zou worden, daar het lieilige grond was en hij zeide te hopen, dat er een groot = monument ter nagedachtenis van die mannen , opgericht zou worden. ' V Bereldlng van kiemvrij drinkwater. Vooral een leger heeft behoefte a*an zuiver drinkwater en het Zwitsersche legerbestuur heeft maatregelen genomen om hieraan te vol-doen. Het heeft de Zwitsersohe troepen voorzien van een toestel, dat in dezen geest werkt. Er wordt in dit toestel een kwarts-kwikzil-verdamplamp, welke kraehtige bactérien doo-dende ultraviolette stralen ontwikkelt, ge-bruikt. Ook bij de bestrijding van tuberculose is uit een dergelijke belrchting een heilzame werking geibleken. Zij vervangt geheel de na-tuurwerking der zonnestralen. Een verder gebruik heeft men er intusschen van gemaakt bij het steriliseeren van melk en daaraoor is men er toe gekomen ook het drinkwater te reinigen van ziektekiemen door een bestraling door deze lamp. Dit kan op twee manieren gebeuren. Dompelt men de lamp in het water, dan heeft men dit voordeel, dat af-zonderlijkè waterdeeltjes belicht worden, doch dan heeft de pletselinge afkoeling van de lamp een storende werking, en bovendien hechten stoffen, welke zich van het water afscheiden, zich aan de lamp vast en wordt deze daardoor bedekt met een laag, welke in groote mate de kracht der stralen vermindert. Het instrument, dat in het Zwitsersche leger gebruikt wordt, is dan ook zoodanig, dat de lamp zich boven het water bevindt. De eigen-lijke ruimte waar het steriliseeren plaats heeft is door verschillende schuine wanden verdeeld, zoodat het water in een sterk stroomende be- • weging komt. ïïierdoor zal elk waterdeeltje i zeker in de nabijheid van de lamp komen. Deze j nieuwe inrichtingen zijn geplaatst op twee- ; spannige wagens, waarop ook de motor, zuig- I perspompen en dynamo's vervoerd worden. Met j behulp van een zwaarderen stroom kan een straalvermogen voor 40 kubieke meter bereikt ■ worden, terwijl de inrichting met eigen kracht 20 kubieke meter gesteriliseerd water kan af- j leveren, zoodat ook aan de hooge eiechen vol- j da&n kan worden. Ook in verschillende hospi- j talen worden deze toestellen zoowel voor de be-. handeling van zieken als voor de bereidinp : van drinkwater gebruikt. 1 \ 1 Een pfantenzlekte der bessenstrulken. t De 3e aflevering van de$ 21en jaargang \ van het Tijdschrift over Plantenaiékten be-gint met een verhandeling van den heer N. ,y a, n P. i e t e r g n over , J)o spru^tvreter of J ^ Jfcri o j^r X J£a jes: knopworm der bessenstruiken (Incuiwaria ca pitella Fabr). De levenswijze van dit schadelijl insecé wordt uitvoering beschreven. De in d ^e heelft van Mei en begin Juni vliegendi irlindertjes leggen haar eitjes in de dan nof groene, halfvolwassen bessen; de rupsjes voe len zich met de jonge pitten, wat vroegtijdi< kleuren dèr aangetaste liessen ten gevolg< lieeft. Tegen eind Juni verlaten de rupsen di bessen om aan de takken een spinseltje te ma ken, wa-arin zij overwinteren. In het begin vai tiet volgend voorjaar trekken zij uit deze win terkwartieren naar de knoppen en jongt scheutjes, die zij uitvreten ; aan de op dezi ivijze toegebrachte soms zeer groote schade dan ken zij hun nàam. In April zijn zij volwassen &ij verlaten de scheuten en laten zich aan eei ;pinseldraad op den grond zakken om daar oj jeringe diepto een cocon te spinnen, die me-gronddeeltjes is omgeven, waarblnnen zij ver poppen. Bij ons te lande schijnt deze wijze vai rerpopping regel te zijn, en die in de uitge freten scheut uitzondering ; 'buitenlandsch< schruvers vermelden juist het tegenovergestel 3e. Do aangetaste knoppen loopen in het ge tieel niet uit, of hoogstens komen, als de aan basting eerst later heeft plaàtst gehad, de on lerste blaadjes tôt ontwikkeling ; het ihart, ei laarmede de bloemtros is weggevreten. Roode ivltte en zwarte bessen worden op deze wijz< beschadigd. Na een bespreking van de tôt dus irerre in binnen- en •buitenland aangeraden be îtrijdingsmiddelen, in hoofdzaak het vernieti |en der rupsjes in de aangetaste soheutjes, deel" 3e schrijver de resultaten mede van de op zijr initiatief in 1914.in den Bangert in Noord Holland begonnen, en in 1915 met volkomer succès bekroonde bestrijdingsmethode door be ^puiting der aangetaste struiken in den wintei met 8 pCt. carbolineum. Op de met zorg be->poten perceelen kwam de spruitvreter zoogoec ils niet meer voor, terwijl buitendien de struiken op deze perceelen in April veel verder ont-ïvikkeld waren, dan de niet bespotene. Een fot< rà-n een complex onbespoten tegen een complet bespoten struiken gelegen doet het verschil zeei îuidelijk zien. Een andere bij het artikel op-genomen plaat geeft een vlindertje en eer rupsje vergroot te zien, benevens een paar aan-^etaste scheutjes en een paar vlindertjes ir natuurlijke grootte. De Engelsche vloot. Een pas ui-tgegeven BÎauwboek over do Engelsche scheopsuitgatve in ihet jaar, eiadiigenc. 31 Maart 1914, geeft eenige belanigrijike bij-zondeiiheden over Ihetgeen Engeland a au zijr vloot ten ikoste legde, n.il. 174,000,000 pontd. Het (volgend lijstje geefit eeniig denkbeeld var le toeneming der aan de werven en sdieper bestede gelden : 1889-90 14,899,0oo pd.1; 1900-1 29,998,529 pd. L910-11 40,419,336 pd-. ; 1913-14 48,732,621 pd, Tegenvaililers ibleven oolc Enigela.r.d niet be-ipaard. Zoo kostte b.v. de ,,Iron Duke", ihel slagsaliiip van admira al JelHcœ, maar ever Lié,012 pd. meer dan de raaninig. De ,,Queer Elisabeth" en de ,,Wa'rspite" kostten ell< 323,005 pd. en 321,707 pd. meer wegens het rersnollon van de afwenkirug. De kosten van, de ve.rschilileinde scfhepen ir L914 igebouiwd, ibedroegen: ,,Lion" 1*970,61-? r>d., ,;Prinee?s Royal" 1,967,927 pd.. ,,Qu€-cr Mary" 1,961,100 pd., ,,T.iger" (nog nnet af) L,462,457 pd. Verder ,,Iron Duke" 1,944,602 pd. ; ,,Audaoious" 1,818,200 pd. ; ,,Marlibo "oij.gh" (nog n/iet af ; 1,807,139 pd. ; ,,Ajax" L,797,088 pd. ; ,,Centurion" 1,794,429 pd. ; .Iving George V" 1,778,1-33 pd., ,,Conqueror" [,749,269 pd., ,Thunderer" 1,746,060 ^d. en ,Queen Elisaibetih" (nog niet af) 1,417,,566 pd. Verder werd 240,952 pd. best-ecd aan lu cri t-;ohepen, biplans, monoplans en zeeivHegtuigén. De ludh.tschepen in aan.bouw waren Nos. 3, 4, j, 6, 7, 9 en 16 en de 'hoogste prijs van eeni.g ichip ibedroeg 32,444 pd. Qnderzeeërs, in 1914 in aaijibouw, waren er [8 van de E-klasse, 1 van de F-lda-sse, 3 van de vklaisse, 4 van de V-Masse, 2 van de W-ikilaase m twee gedoo^t de ,,Naaxtilus" en de ,,f-word-'ish". Aan onderzeeëre werd 767,305 pd. uit-çegeven.Ailes bij ©likaar worden 150 bodems va-n al-ler-ei sport op de Rijkswerven of op particulière verven voor de vloot aangebouwd. De oude tijd. Ik hoor gestadig 't oude lied, Denzelfden toon en anders niet Al morrend aangeheven ; Jk Hoor,Hippoconders wijd en zijd Die roepen : Vivat de oude Tijd! Dàn was 't een beter leven! Maar gij, die nooit tevreden zijt, Al werd gij door Zijn Majesteit Tôt Ivommandeur verheven, Toen Lucifer nog zielen kocht En tegen Sint Anteunis vochtt "Was 't dàn een beter leven? Als men Sint Lieven in galop Te paard zag rijden zonder kop Zooals er staat geschreven, En als het volk, bij nacht en dag, Nog anders niets dan spoken zag, Wat 't dàn een beter leven? Als hij, die vreemde boeken la9, Een Lutheraan of ketter was Al had hij niets geschreven, Als zulk een man, zeg ik, daarvoor Zijn vrijheid, geld en goed verloor, Wa6 - t dàn een beter leven? Als 't Fransche Directorium Verbande gansch uw priesterdom Waar veel op reis van bleven, Als het den Roomschen dienst verbood, De klokken stal, de kerken sloot, "Was 't dàn een beter leven ? Ziedaar dan, vrienden, wie ge zijt, Het tafreel van den ouden tijd U kunstlooS voorgeschoven. T eeft, leeft tevreden met uw lot, . VolVengt uw plicht, betrouwttop God, Dàn hebt ge een beter leven 1 ,,Dit dichtstukje werd me medegedeeld door on tachtigjarige vrouw, die het van buiten :ende van toen zij nog een kind was. Do schri.j^ er ervan woonde in Oost-Vlaanderen en be-ioorde tôt de volksklas. Zijn naam ben ik ni^t e weten gekomen, maar ,,wat zou er van zijn alige tevredenheid geworden zijn, indien bij u nog leefde?" zuchtte mijne zegr.vrouw." Aldus een onzer briefwissolaars, dien wij riendelijk dapken voor zijn mededeeling. Letterkundige Kroniek. Herlnnerlngen van een onafhankelljke vrouw J door Ada Cerfo. J (Maatschappij voor goede 6n goedkoope lec~ > tvAir, Amsterdam), ; Dit boek is eene heel bizondere uiting van ) NederlandscJjo psychologische kunst. Ik noem > het een wonder: hoe dat boek, dat zeer ,,modem" is, dat vol cosmopolitische ,,sehn-sucht", vol heimwee naar de blauwo luohten, naar de verre zeeën, naar 'de schoone streken der aarde, naar de verspreide kunstechatten steekt, dat zwanger is van weemoed en van dorst naar 't al-leven, dat angstig is van de onrust der zœkenden en van de begeerte om l ailes te willen doorleven, ailes te begrijpen, i ailes te kennen en ailes te bemirmen— hoe - dàt boek zoo d66r en dodr een werk van eigen . ras, van ei^en. opleiding, van eigen midden is L kunnen blijven. Ondanks al zijn modernisme . en ziin cosmopolitisme, is het ,,Hollandsoh" > als ae Caméra Obscura van Beets, als het . Wouter Tiet erse van Multatuli, als het werk van Rembrandt en Vermeer, Israëls en Mes-dag. En dat wordt één van de Ihoogste ver-diensten van dit boek... 't Is voor Holland L wat voor ons is een werk als dat van Karel van de Woestijne of Herman Teirlinçk — die j twee verfijnde Vlamingen, die door vreemden invloed geslepene, verdiepte, versubtiliseefde, maar niet misvormde temperamenten van 't schoonste en jongste Vlaanderen... Hier 1 zien we Holland en Vlaanderên niet op hun smalst, als kleine, in de groote cultuur-beweging van dezen tijd afgezon-derde, nog een beetje primitief-ruw, onge-schaafd-frisch en oppervlakkig-gemoedelijk ge-ble\rene landekens> maar als twee onderdeelen van de Europeesche kultuur, die individuën bezitten in wie de meest verfijnde beschaving weerklank vindt, die aan het modernste leven hebben medogedaan, die aan aile bronnen van * kunst hebben gedronken ,die naar. geest en hart en lijve hun eigen grenzen hebben Ver-breed...De reisindrukken van Ada Gerlo bijv. — waar ze haar seotimenteel verblijf te Florence beschrijft — hebben een volheid, een levens-diepte, een ernst en een luchtigheid van stil geluk en \vrangen weemoed, die supérieur zijn... Neen, schrijfsters al deze verrijken ons méér met één boek dan tien romanfabrikantjes, die er maar eeuwig over de weiden en zeeën van ons land, over de koeien en papegaaien van hun dorp, over de schoorsteenen en den fami-liedisch van hunne stedekens op loS pennen... In aanraking komt men hier met iets dat rijker is aan leven, breeder van begrip, zwaarder van liefde... En komt niet ailes in literatuur daar op neer : veel li->fde te hebben ? ailes te kunnen beminnen?... Men zou een romancier tien har-ten moeten geven om ailes te kunnen omvatten in genegenheid, ailes omvademen in begrip en mededoogen en klaar en grootmoedig in- z'icht, ailes te beminnen in p«5.sie en deemoed. * * * Een ,,stichtelijk" of ,,boeiend" of ,,leuk" verhaal heeft Ada Gerlo ons niet opgedischt. Haar boek is geen roman . . . het bestaat uit vier episoden die aan elkaar's hand de ,éducation sentimentale" van eene vrouw aflijnen . . . 't îs niet d e ,,roman" van d e vrouw, maar do zeer subjectievo biecht van eene vrouw, maar zoo aandoenlijk, zoo oprecht, dat het méér dan eene persoonlijke belijdénis wordt . . . De indrukken van die ééne vrouw zijn zoo véél-zijdig, zoo eerlijk en onbeschroomd, geheven van het oefenpleintje van het individueele ge-voel naar het hooger en zuiverder plan waar het leven lieelemaal wordt vermijmerd en ver-innigd en vergeestelijkt, dat men de Herinne-ringen van eene onafhankelijke vrouw niet slechts als een gedenkschrift en als een boek van zelf-analyse hoeft op te vatten .... Het boek is feitelijk in zijn subject-iviteit meer syn-thetisch dan honderd.feministische boeken met sterk-objectiere, dogmatische strekking... Uit het lijden en het geluk van ééne ziel — zoo de uitbeelding van deze ,,psyché" gebeurt met ernst en innigheid, waûrheidszucht en spits-vondigheid, scherpte en vroomheid, zoo ze niet blijft strak en koel, kleintjes-literair of geleerd-ontledend, maar geeft het contact van mensch tôt mensch en den indrulc van waarheid en liefde — groeit weeldiger het zaad van ont-roering en overtuiging dan uit hoopen theoreti-sche scliriften, wetenaohappelijke besehouwin-gen en pedante pamfletten... De mededeel-4:aamheid is inniger en de draagkracht van een woord dieper, zoo de stem beeft van hem die vertelt en zijn oog nat is, dan van een'onge-roerd getuige, die louter verslag van een feit geeft. En zoo zal ook de schrijver, die den mensch ails een wonder-dier of als een segment van . een plant of een brok van een steen met zijn microscoop van naturâlistischen ,,expérimentateur" beschouwt of afkijkt, niet dezelfde ont-roering wekken, dezelfde sympathie en be-langstelling wakker roepen als do moderne romancier die do indrukken doorleefd, door-mijmerd, vergeestelijkt en verzinnelijkt weer-geeft.Dat kon ook Ada Gerlo: hare herinneringen zijn warm als de hand die een mensch op u legt, als de zoen van de om-liefde-schreiende; ze zijn naakt en oprecht en toch ligt over deze bladzijdon, die versch uit eigen wee en lijden zijn geboren, de zachte na-glans van het reeds verstild en vermijmerd ievensbesef ; ze zijn geschreven — al beeft nog van aandoening de stem die ze vertelt — door iertiand die reeds op de hoogte staat waar de hartstocht is gepuurd, bezonken, verinnigd, niet meer rauw noch hard, maar stil, weemoedvol, waar het leed door de herinnering reeds geworden is tôt een geluk en de vreugde nog slechts naleeft zooals een late schijn van zon in een beek Men leze dit boek ... Al de. ernst, al de schoonheid van het leven, al het genot-in-rouw-en-gehik liggen als een avondglans over zijntf blaazijden .... In het half-duister van zijn ont-leding schemert een wonder licht dat pinkelt "hls een ster in Kerstmis-nacht van eigen kinderleven, eene emotie die u .verweekt, u bij de keel grijpt en ze toesnoert, u vérstilt en droomend maakt Een boek om te lézeh te Florence zelf of in de <ber-gen, boven de dalen waar gerucht en riunoer en beweging is, op een uur van verpoozing en mijmering, een uur dat voor de koorts van hen die zoeken naar levenszekerheid, naar rust van harte, naar breidelàng van lusten, lavend is... Brengt dit boek zekerheid en berusting? Geenszins. Maar de weemoed van 't zoeken js er zoo hoog, dat hij geluk wordt, in wrangheid en kommer, maar vreugd toch ; de angst van de levenstobbende, de radeloosheid van de zoekende naar liefde, de wanhoop van de vrouw — en de man voelt zoo weinig anders — die haar leven failliet ziet loopen en poogt het te redden, maar te moe er toe blijkt, is zoo ge-Llaten, zoo vol innerlijke levenswijsheid, zoo rjjK aan neel batteren, verdoken 6pot voor eigen onmacht, voor eigen bewegelijkheid, vdor eigen onverzîtadbaarheid, zoo berustend, zoo zegevie-rend^ en trotsch, dat vele gekwetste zielen liier — niet zonder zorg, niet zonder twijfel en ook niet zonder opstand — een beeld van leven zullen vinden waar ze zich in spiegelen zullen en | waartegen ze •— een beetje getroost misschien omdat ze zich begrôpen en beklaagd en bemind : weten — zullen aanleunen .... En hiermede heeft Ada Gerlo's boek het beste bereikt wat een boek bereiken kan . . . De vrouw die Ada Gerlo beschrijft, is gekomen op dat keerpunt van het leven waarop men zijn ziel voér eigen blik ontkleeden durft en ailes-op zij durft leggen dat haar vermomt: smink, pruik, korset, kleederen, conventie, moraal, filosofie . . „ 'Ze heeft gedaan aan feminisme, ze heeft ge-dacht in trots van gedachten-rijkheid, in spel van literaire geneugentjes en aandoeningjes van kunst, in fier-opgebouwde ideologieën, in kra-nige maatschappelijke theorieën van vrouwen-ontvoogding, in iwild streven naar vrijheid haar geluk te vinden ; ze heeft gemeend zich boven de gewone, wat men noemt de banale, men-schen, boven het leven te kunnen stellen, en als een vogel met gebroken vleugels valt ze op de aardo terug. Op haar lippen snikt, als van een bedelares, de bede naar wat simpel geluk, naar wat heel gewone liefde, en op liare schou-cîers_ drukt de zware onmogelijkheid van haar illusie, de heele vracht van de dwingende wetten der werkolijkheid, terwijl ailes haar blijft horinneren aan haar droom, ,,den eersten, den schoonsten,' den beslissenden droom". De breuk, die in de eerste episode haar hart begint te schèuren — waar ze in geestelijke eenheid met een jongen en in devotische op-offeringszucht voor hem gemeend heeft haar dorts naar echte liefde en naar passie zelfs te bedriegen — is slechts het préludé van wreeder lijden en volledigere ont-reddering. Deze eerste schets is ook nog een beetje factiscli. Maar in de tweede zurvert zich heel de voeling van Ada : het verhaal van Lotte, haar vriendin, is de spie-gel waarin ze bij voorbaat, door wonderbare intuïtie, haar verder leven reeds heelemaal lezen kan. ^ Lotte ook heeft, zooals Ada doen zal, ,,alle banden losgerukt" en -zal ,,in eenzaam-heid ten onder gaan". Maar schets III is het meesterstuk van het boek : de verloving te Florence en de breuk daarna, daar de jongen haar niet ,,meisje" genoeg vindt, te veel zijn meerdere, te excentriek, te onafhank'elijk, niet gedwee, niet kinderKjk genoeg, en ze blijft alléén met al haar kennis, heel hare weten-schap, hare cultuur, hare verfijning, hare lite-rairiëchen aanleg en haar groeienden roem, nyiar gebroken, onbegrepen, verwaarloosd, dood voor de liefde. Haar besluit — in episode IV — om uit wanhoop, en omdat ze weet dat ze niet jong meer is en haar werk haar geen voile vol-doening méér kan schenken, dan toch maar te huwen, te willen huwen, te moeten huwen met den eersten den besten, met iemand die haar niet begrijpen kan en dien zij ook niet liefheb-ben kan — een goed, eenvoudig, een beetje ruw man, zonder hooge aspiraties — dàt besluit voleindigt haar levensfailliet. Ze verlooft zich, maar 't kan niet vlotten tusscien hen beiden, en na korten tijd verbreekt ze haar verloving. En dan schrijft ze een brief ,,aan den man met wien ik gedacht had, het leven door te zullen gaan",. die wel in de scholen door de wordende meisjes zou mogen van buiten geleerd, een brief zoo vol schoonheid, zoo wrang, zoo vol angst en sereniteit tevens, dat men hem niet zonder diepe ontroering lezen kan. De over-winning van Ada op zichzelf is de hoogste feministische zege die kan behaald : ,,Niemand heeft het recht lager te grijpen clan zijn hd.ogste ideaal", al geeft dit ideaal geen geluk. In de eigen volmaking, niet in do maatschappelijke emancipatie ligt het geluk van de intollectueele vrouw .... En dit is het slot van het boek : ,,Ik klemde mijn tanden, maar mijn oogen bleven rustig en klaar; ik voelde dat ik toch-dankbaar was, dankbaar om het vrije bezit van mijn droomen, die ik wel nog honderdmaal als waardeloos zou Verwerpen, maar die ik toch met zekerheid verkozen had, boven een bezit, dat op Onwaren grondslag zou zijn verkregen. Ik moest het leven alleen aanvaarden, en ik z6u. Een roemlooze overwinnifig, zonder be-looning; maar zonder dat ik behoefde te mar-chandeeren, zonder dat ik me behoefde te schamen over een onwaardig geluk. Mijn werk, mijn werk, mijn hoofd, mijn wil.... En het idealisme, de' volmaakte illusie die niet te beleven is . . . Van toen af wist ik, dat mijn innerlijksto leven mij slechts ,,herinnering" kon zijn . . . ." Die innig en los en vlot geschrevene roman zal blijven. Van Eckeren heeft gelijk waar hij zegt dat in onze literatuur der laatste jaren door geen vrouw — zondert men Top Naèffs T'o^r de Poort uit — een zoo ibelangrijk -boek is geschreven als deze herinneringen van Ada Gerlo. ANDRE DE RIDDER. nii i j i i gi i - ■ i Flnaraeiëii* Geldkoers van 19 Juli 1315. Medegedeeld door de Rotterdamsche Bankver-eeniging, Rokin, Amsterdam: Belgische biljetten ........ 40.40—40.90 Fransche biljetten. .«•••••• 44.00—45.00 Engelsche biljetten . 11.75—11.85 Engelsch goud . . 12.00—12.08 Société Générale do Belgique. 15 Juli 8 Juli Actief: Fr. Fr. Met.voorr. en Duitsch geld 85.938,492 84,060,215 Beleen. tegen buit. tegoed 14,655,017 13,924,100 Beleen. t. buit. scliatk.bilj. I,360j000 1,360,000 Beleen. t. schatk.bilj. der Belg. provinciën .... 320,000,000 280,000,000 Wisselsencheq.opBelg.pl. 39,084,C00 37,150,417 Beleen. op binnenl. effect. 8,085,234 8,095,034 Diverse Activa . . . » • 2,811,864 2,855,440 Passief: Biljetten in omloop • • . 335,417,355 ^04,741,209 Gixo-Rekeningen . . ^ . . 130,706,531 120,451,654 Diverse Passiva . • • . . 2,811,296 2,86.1,349 De Italiaanscho oorlogsleenlng. De ,,Secolo" noemt de geruchten onjuist, vol-gens welke de termiin van inschrijving op. de Italiaanscho oorlogsleening zou worden vor-lengd. De inschrijving wordt onvoorwaardelijk op 18 Juli gesloten. Volgens de ,,Popolo d Italia" werden te Milaan tôt 15 Juli, onge-rekend de inscliijvingen bij de Banca d'Itaha, door het publ.iek voor Lire 80 millioen inge-schreven tegen Lire 180 millioen in Januari. Inclusief de inschrijvingen bij de Banca d'Italia en die der nog ontbrekende drie dagen, zal to Milaan voor circa Lire 120 millioen zijn in^e-s^hreven. ziinde eeji derde der Jfin.-insahrij-ving,.

Il n'y a pas de texte OCR pour ce journal.

Il n'y a pas de texte OCR pour ce journal.

Il n'y a pas de texte OCR pour ce journal.