Het Tooneel 2e Jaargang Nr 10 — 18 November 1916 Beheer en Redactie : Kerkstraat, 13, Antwerpen 10 Centiem TÇoninklijke J\ederlandscbe Schouwburg■ Met 7piipnrlp Crphnrl TfVTi'M WPYFWMA.7V.Ç Verleden j aar^gaf ons blad in hare tooneelnieuwsjes, ten propocste van het geschil tusschen Mevr. De Boer en Heyermans, een gedeelte weer van den brief door den laatste gezonden aan de dagbladen, en dat aldus ein-digde : « Als auteur heb ik gevochten en « zal ik opnieuw vechten,als de een of « ander goedertiéïende Maecenas me « van het zalig directeursbaantje ver-« lost, orn Holland te helpen aan een « eigen dramatische lijn, aan stukken « wortelend in Hollandsche aanvoe-« ling der dingen, de Hollandsche in-« timiteit, de Hollandsche volksziel. » En wij voegden erbij : « Mocht die « hartewensch van den grootste der « Nederlandsche dramaturgen weldra « verhoord worden. » Helaas ! die hartewensch ia tôt hiertoe niet in vervulling gekomen... Wel is zijne taak eenigszins verlicht door de medewerking van den geken-den acteur Jan Musch, maar van zijn directeursbaantje met al de tijd-roo-vende beslommeringen van allen aard is hij nog niet verlost. In zijn voorrede van Het Z e -vende Gebod, verschenen in 't jaar 1900, schreef Heyermans : «Gegeven de werkelijkheidszin van het Hollandsche publiek en het voor-beeld van Ghetto en Het Z e -vende Gebod, willen wij ho-pen dat er spoedig een theateronder-nemer met voldoende kennis van le-ven en literatuur zal opstaan, om in ons land het evenwicht te herstellen. Wij, auteurs, zullen hem gaarne daar-bij steunen, want voor niemand on-zer kan het aangenaam zijn meê-ver-werkt te worden in eene fabriek, ter-wijl toch vele teekenen er op wij zen dat er anders gearbeid zou kunnen worden. In de maatschappij waarin wij leven verlangen wij de bakens te verzetten zoover dat in ons vermogen is. Thans modderen wij in een met Fransche, Duitsche, Engelsche, Noor-sche, Italiaansc'ne vlaggetjes gepa-voiseerde trekschuit — en verbeelden ons dat het ons omgevend slootje, de rijke, levende Hollandsche zee is.» En toen heeft Heyermans den stier zelf bij de horens aangevat en gedaan wat hij doen kon. Maar meer ook niet ! Hij is directeur geworden en had zelf s gedurende eenigen tijd het tal-rijkste en belangrijkste gezelschap van Holland. Hij heeft veel oorspronkelijk too-neelwerk van eigen bodem op de plan-ken gebiacht, maar was toch en is nog verplicht, uitheemsche kunst van minder vtaarde te vertoonen en moest dus méér dan hem lief was, met de gepavoiseerde trekschuit in het slootje varen. Dat neemt echter niet weg dai, Heyermans bezield was met de beste gevoelens en bedoelingen en grooten-i deels het aan hem te danken is, dat : het Hollandsch en ook het Vlaamsch î publiek langzamerhand meer genot is i gaan vinden in o o r s p r o n k e 1 i j -k e kunst. ❖ ❖ ❖ 1 f Er is wel esns beweerd dat Heyer 3 mans tendenzwerk gegeven heeft en zelfs Ankersmit, van wie een verhan-î deling over Heyermans "in een vol-î gend nummer zal verschijnen, — - spreekt in denzelfden zin. Wij echter gelooven dat niet en » vooral niet in zijn beste werk. 3 Immers, hij is te veel artist, te r veel kunstenaar bij Gods genade, om i tendenzwerk te kunnen leveren. 't Is waar: hij is socialist, maar t niet uit haat of afgunst, niet met de bedoeling: «Ote-toi de là, que je m'y t mette!» Heyermans is een te groot - kunstenaar om militante politiek te î maken en te veel gehecht aan eigen, - nationale kunst, om internationalist i te zijn. Hij heeft wel eens zelf gezegd dat - hij zijn theorieën in zijn stukken t tracht om te werken, maar bij zijn bedoeling is het dan toch maar ge-:i bleven. Een tendenzschrijver is gebonden - aan zijn stelling en moet net als de i- steller van proefschriften A plus B ■- bewijzen. dat zijne zienswijze de bes-i- te is. De menschen in de thesiswer-n ken leven en handelen niet zooals de j i. menschen dat doen in de realiteit, •- maar spreken door den mond van den t- auteur, wiens theorieën beter zouden passen in brochuren over sociologie. Tendenzwerk kan succès hebben, n maar niet van blijvenden duur. De n tijd gaat er overheen en de vergetel-n heid is hun onvermijdelijk bescho-e ■ l'en. n In Het Zevende Gebod zou :t men vergeefs naar een vooropgezet •- idee zoeken. i- Er is wel eens beweerd dat het een n pleidooi is voor de vrije lief de of een e eerherslelling voor gevallen vrouwen of meisjes met een verleden. n In 't geheel niet! We weten wel n dat Heyermans in zijn jeugdbiecht" r Karnert jeszonde,in't lang en breed redeneert over vrije liefde, d alhoewel hij zelf sedert lang ge-1- trouwd is, maar de verdediging van p dit koppelingssysteem kan men toch niet vinden in H e t Z e v e n d e G e ->- b o d , want Peter wenscht niets lie-t- ver dan Lotte, het meisje met het s verleden, te huwen. n Ook de theorie of de paradoxe, zoo-;t als hij zelf zegt, van den weerspan-e nigen socialist Bart, haalt niets uit. t- jnderdaad, wat zegt hij : G i j z u 11 geen overspel bedrijven ! ii, (Het protestantisch Zevende Gebod). ;e Wat is 'n huwelijk? Wat is overspel? 'n Huwelijk dat is — dat is 't vrij-willig tôt elkaar komen, 't vrijwillig ( bij elkaar blijven — anders niets... 1 Wat zie-je? De eene partij die heeft ' ' geen onderdak — die mot wel schui- ' len voor den regen — en als ze dan in gezelschap raakt van een contrac- ; a tant die drinkt, slaat, geslachtelijk op < of ziek is, dan kan ze of moet ze on- < C\ der 't afdak blijven — of ze kan in ] ? den regen terug en onzen lieven heer 1 beleefd om 'n parapluie verzoeken... ] Zoodra je trouwt om belangen, pleeg 1 \ je overspel, zoodra je om belangen 1 getrouwd blijft, pleeg je overspel... y. En omdat de omstandigheden overal ~ die belangen opdringen, is overspel I schering en inslag. 't Huwelijk zit an ; \ de eigendommetjes vast. Daarmee \ ligt 't. Zonder eigenriommet j es geen u overspel, Wat te bewijzen was.» vj En verder: Jj «Als 'n paar trouwt ondergaat 't eerst 'n dosis romantiek op 't stad-T huis — dan 'n hoeveelheid classicis-/]] me in de kerk — en na die ongewo-/ ne gebeurtenissen ri, dt 't vol poëzie y in 'n huurkoets naar ce nuchtere wer-y> kelijkheid. 't Huweli. k is 'n realisti-] sche klem, waaruit niemand ont-^ komt. En jouw «vrije huwelijk» is 'n ^ libertaire saus, half idealisme, half ander isme — de heele tijd is isme.» 7 Men ziet het: de schrijver zelf ( geeft geen opiossing, hij laat zijn ^ personnages spreken en redeneeren, ^ zooals d&t in de realiteit gebeurt... 01 Want wie heeft er over die problemas onder vrienden niet geredetwist? Het Zevende Gebod is een en- werk, fb'nk van bouw en factuur, ste-:lat vig ineengezet met beste materialen. sch De kaiakters zijn raak geteekend t is met de stift van een etser, goed om-j - lijnd en zuiver belichc en met donke-re Rembrandtsche ac'itergronden. Ailes blijkt zoo éc it en diep-men-schelijk. Er is niets met de haren er bij gesleurd om ef maken Hel en .einde van elk bedrijf is geen tooneel-an- verrassing, gezocht om applaus uit te roi- lokken, neen, neen! 't moet zoo we-— zen en niet anders, 't is logiesch want natuurlijk. en Geen haperingen, stooten of spron-gen: het eene tooneel is 't noodzake-te lijk vervolg van het voorgaande. om Al de pei sonnages ontleden zou ons te verre leiden. Zeggen wij nochtans aar dat D o b b e , de vader, daar staat de als de type van zijn kaste: rotsvast n'y op het punt van eer, fatsoen en con-oot ventie. : te Het schouwburgpubliek heeft geen :en, sympathie voor den vader, zonder list dat de auteur er schuld aan heeft. Maar hce gauw zou het aantal toe-dat schouwers op de vingers geteld zijn, ken die anders zouden handelen dan de si j n oude D o b b e . ge- P e t e r , de zoon, is de tuberculeu-ze driftkop, met een hart van goud den en vol liefde voor Lotte. de Deze is wel de figuur die het 3 B schoonst belicht is. Heel de sympa-3es- thie van den schrijver en van het pu-»Ter- bliek gaan onweerstaanbaar naar dat s de ; meisje met een verleden. En hoe een-;eit, voudig bandelt ze, hoe natuurlijk. Al den zegt ze niet aile oogenblikken dat ze den Peter bemint, toch voelt men ge-gie. durende het heele stuk door, hoe on-3en, beschrijfelijk veel ze van hem houdt. De In het laatste bedrijf vooral is dat itel- gemartelde wezen wel de type van de :ho- menschelijke ellende, de verstootelin-ge, voor wie niemand medelijden ge-zou voelt dan Bart en Gaaiken. szet Deze laatste is prachtig geteekend door haren eenvoud en hare berusting een in het noodlot. Liever dan aan hare een ouders de waarheid te bekennen, dat wen h aar man een gewetenlooze kerel is, lichamelijk verdorven, en hierdoor de wel schuld van den dood van hare twee ;ht' kindertjes en haar eigen zware ziek-ï en te, zegt dat ze van hem gaan loopen fde, is, omdat hij haar een klap gegeven ge- heeît... Zij die weet wat lijden en van smart is, ontfermt zich over Lotte. ,och Ook Bart, de weerspannige zoon i e - die de vrijheid van denken en hande-lie- | len verkiest boven de centen van zijn het | vader, staat op het juiste plan. | De ouders van Lotte, het echt-zoo- paar R i c a u d e t, zijn naar het le->an- ven geconterfeit. Het zijn twee har-uit. telooze, crapuleuzé rakkers, die nooit u 11 geaarzeld hebben dat, wat hun op n ! aarde het dierbaarst zijn moest: hun □d). bloedeigen kind te versjacheren aan pel? den eersten den besten geilaard. j- De pastoor, Peters broeder, is de ig onbenullige, goedige mensch, die van het reëele leven niets afweet. ft De oude — en misschien wel ge-li- wettigde haat van Heyermans — m viert hoogtij tegen de hospita, de ge-c- j wetenlooze kamertjesverhuurster,het )p echt klappeiend koffiewijf, dat heel n- den dag maar doorkletst,leedvermaak in heeft in het ongeluk en het tergen er van levenswrakken, die het toeval haar in de hand speelt en slechts éen 3g wezen op de wereîd lief heeft : haar m kat!..., ❖ * * ■al >el Voor den criticus is het een waar m genoegen, over een vertooning als die ee van verleden Zaterdag te kunnen sn spreken. Het ensemble was uiterst verzorgd en al de artisten mogen rechtmatig gefeliciteerd worden. 't In de eerste plaats vermelden wij d- Mevr. Noterman. Deze bescheiden ac-is- trice heeft een kunsttemperament o- van zeldzame waarde en wat zij in :ie Het Zevende Gebod gepres-:r- teerd heeft is voorzeker het schoon-ti- ste wat wij van haar te zien kregen. it- Al de phaeen van haar gecompliceer-'n de roi, heeft zij zoo goed genuan-ilf ceerd dat de minste bijzonderheden î.» tôt hun volste recht kwamen. Vooral îlf in het laatste bedrijf gaf zij hooge jn kunst en was de emotie in de zaal al-:n, gemeen en diep gevoeld. Bravo ! Me-:... vrouw î7oterman. as Heer Pi et Janssens gaf in de roi van D o b b e de voile maat van zijr groot talent. Buiten enkele aarzelin-gen in het begin van het eerste be-en drijf, mogen wij zeggen dat hij wc-:e- zen lijk de strenge, onverbiddelijke ;n. vader was, zooals Heyermans zelf ad hem zich wel zal voorgesteld hebben. m- Heer Bertnjn had een zeer moei-ce- lijke roi te spelen. Hij deed het met talent, met veel talent zelfs. Terug-:n- houdend en eerbiedig in het tooneel en met zijn \ader, liefdevol met Lot-rel t e , berustend in het wreede noodlot ^1 dat hij niet kan afwenden en hoog-hartig en fier op zijne liefde tegen-over zij lien broeder, had hij momen-ten van groote ontroering bij de on-loochenbare verschijnselen van zijn ongeneeslijke kwaal, — wanneer hij dacht aan de toekomst van zijn Lotte. Bart werd gespeeld door Cau wenberg met al de artistieke sober-heid welke het kenmerk is van dezen uitstekenden kunstenaar. Zijn betoog in het derde bedrijf was een pracht van een uiteenzetting. Een kleine aanmerking nochtans. het voortdurend over-en-weer-gaan is zeker van belang voôr de actie, maar hoogst schadelijk voor de ac-coustiek, Onvermijdelijk gaan er veel woorden voor de toeschouwers verlo-ren.Heer Ruysbroeck was beter dan verleden jaar, en heer Gorlé was wel de zuiplap die ailes aan zijn passie opoffert. De heeren Schmitz en Angenot voldeden in hunne kleine rollen. Mevrouw Dilis was een waardig.* Zeeuwsche moeder. Mej. Janssens speelde voor de eerste maal een roi van zeker belang en deed het niet onaardig. Misschien wel wat koud en ! oppervlakldg. Een weinig meer emo-] tie in de biecht aan haar broeder zou waarlijk niet geschaad hebben. Wij gelooven echter dat zij talent genoeg heeft om een goede artieste te worden. Mevr. Ruysbroeck was onbetaal-baar. Als de vraag moest gestel:1 worden, wie er beter de roi van E n -g é 1 zou spelen, bleef voorzeker ieder het antwoord schuldig. Ook Mevr. Hens gaf uiterst verzorgd spel, dat voorzeker mag gecom-plimenteerd worden. Mej uffers Vervoort en Bertrijn waren best in hunne rolletjes van minder beteekenis. Het wab een avond van intens kunstgenot. i ————i————i—i t AJSyE'RS-'PA'LACE De JSieuwe Orkestvereeniging s 3 Tweede symfonisch Concert op Zondag, 19 November 1916, 12 ure (T.U.) Solist: j M. Ed. Lambert, viool. — Dirigent: M. Fr. Van Dyck. — Voordrager. M. G. Cau-i- wenbergh. 1 PROGRAMMA : 1. Patrie, ouverture dram G. Bizet. 1 2. Concerto E Moll F. Mendelsohn. voor viool en orkest. Solist M. E. Lambert. 3. Danse macabre, symfonisch poëma C. Saint - Saëns. 4. a) Romance, F dur L. van Beethoven. g b) Polonaise. Wieniawski. voor viool en orkest. Solist M. E. Lambert. 5. La Mer, symfonie naar het poëma van Eddy Levis. P. Gilson. ryi v J . VJ De heropvoeiing van «La Mer» — het schitterend werk van onzen grooten compo-nist Paul Gilson — door de Nieuwe Orkestvereeniging, roept weer eens de aandacht ob dezen rijkbegaafden en tevens nedei'i-g^n landgenoot. Want nederig is hij wel, de schepper van «Prinses Zonneschijri», (die wij zoo menigmaal op onze Vlaamsche Opéra zagen vertoond) en «Zeevolk»,, het | roerend zangspel van de Zee. j Paul Gilson — te Brussel op 15 Juni \ 1865 geboren — is een van de zeldzame j kunstenaars die door eigen arbeid en ta- ; lent hun weg baanden, zonder voorspraak i of stelselmatige ophemeling. Voor 1899 was de naam van Paul Gilson nog totaal onbekend; nog nooit had men iets van hem gehoord; zelfs had hij nooit eene muziekschool bezocht. De Prijskamp van Rome werd uitge-schreven en zegevieread onderstond Paul Gilson — waarvan men niet eens wist wie ooit zijn meester geweest was — de proef. Joris de Bom — die in «De Vlaamsche Schoob> van 1892, eene uitvoerige en zeer intéressante studie aan Gilson wijdde, — zegde onder meer : «De prijskamp van Rome komt ineens Gilson in de hoogte til-!en «C'est merveilleux !» roepen Maurice Kufferath, L. Solvay, Georges Eekhoud en

Il n'y a pas de texte OCR pour ce journal.

Il n'y a pas de texte OCR pour ce journal.

Il n'y a pas de texte OCR pour ce journal.