Het Tooneel 2e Jaargang Nr 3 — 30 September 1916 Beheer en Redactie : Kerkstraat, 13, Antwerpen 10 Centiem I I I HENRY BATAILLE t Nu het gezelsehap va.m onzen K. X. S. «De naakte Vrouw» heropvoéren gaat eu zich tevens voorstelt «Het Schandaal» te hernemen en «De Dvvaze Maagd» te cre-ëeren, zal het onze lezers welliclit belang-wekkeud schijnen het eeu en aiider om-trent deu auteur dezer drie stukken — Henry Bataille — te venerneu. Voor lien verzamelden vve volgende losse eu ?luehtig gepende aauteekeningen, Henry Bataille wordt door het publiek en ook door vele critici tussehen. de aller-beste Frarische dramafturgen van dezen tijd gerekend. Zij.a naatn was voor de too neeldifecteurfcu der Fransche hoofdstad een waarborg van grooten bijval en aan-zienlijke winsten. Ook werden zijn stukken in aile Parijsche Boulevard-schouw-burgen t'en tooueele gebracht en steeds in uitstekende voorwaarden door eerste-rang artiesten als Lucien Guytry. Le Bar-gy, Jean Coquelin, Hugueuet, André Brûlé, Marthe Régnier, Berthe Bady, Ré-jane —■ vertolkt !. Zelfs de Comédie Française opende #x>r hem haar poorten, voor de leden van het «Comité de lecture», aan deze kuustinrichting verbonden, vond het werk vau den succès op succès in-oogstenden auteur genade en hij zag in dezen schouwburg — dien de Fransche. i gaarne en ®.i. terecht: la première scène du monde heeten — achtereetivolgens op-gevoerd: Poliche en Le Songe d'un soiïr d' amour -— terwijl «La Marche Nuptiale» (De Bruidsmarsch) de eer genoot daar her-nomen te wordeni, Wie zich voorstel-len mocht, dat de bijval onverdeeld was zou zich duchtig bedriegen. Geen stuk van Bataille of het werd hef-tig gediscuteerd, afgetakeld of opgehe-meld. Vooral la.ngs de zijde der in be-houdsgez-i'nde bladen orakelende recenseu-ten werden de scheipste opmerkingen ge-hoord. terwijl de jongere en meer vrije knnstrechters aan zijn zijde stonden. Docli heel bepaald is tussehen de beide kampen de scheiding met te trekken. Vooral de bekende Fernand Nozière, aan wien Bataille zijn«Dwaze Maagd»opdroeg was een zijner vurigste partijgangers ook dan waiwieer, na de opvoering van «Le Phalène», de tegenstrevers van. den auteur de bovenhand schenen te behalen. Docli wij loopeu vooruit en het is wel-licht i»iet ongepast in korte trekkeu de loopbaan vau dezen dicliter te schetsen. Te Nîmes geboren in 1872 wijdde Henry Bataille zicli in zij.n jeugd aan de schil-derkuuist, die liij ook nu 110g in verloren uren beoefent wat hem reeds tœliet schetsen voor de schermeu, vvaartusschen zijn personages leven zullen, te leveren. Van zijn vaardigheid met de teekenstift ge-tuigt eveneens een bundel met origineele lithographiën. Zoo schetste hij eveneens het portret va» de tooneelspeelster Berthe Bady, in de roi van, Fanny Amaury uitt «De Dwaze Maagd». Terloops zij hier gezegd, dat deze tooneelspeelster aan wie hij «Het Schandaal» opdraagt, de idéale vertolkster vau vele door Bataille ge-schapen vrouwenfigura» mag geheeten worden. Aan potlood en penseel bleef i'n-tusschen Bataille niet trouw. De dichter iln hem zocht andere uitwegen om te uiten wat ziedde en woelde in zij,tu gevoelige zi'el: hij gaf de verzenbundels; «La Chambre blanche» ( 1895) waar i n hij al de gedich-ten die hij schreef vam zijn 15e tôt zijn 20e jaar verzamelde en «Le beau voyage» — een boek, dat de verzen tôt op zijn 30e jaar gemaakt, inhoudt. Deze laatste bundel bevat het werk van een groot dicliter, die op meesterlijke wijze de gevoelig-heid van zijn tijd begrijpend, de moder ne ziel iu haar treffendste uitiugen weet te vertolken. Als dràfnaturg trad liij op in 1894 met een- tooverspel «La bel le au bois dormant» Daarop volgdeiu twee treurspelen: «La Lépreuse» en «Ton Sang». Met dit eerste stuk vestigde de jouge auteur de aandacht op zich van Jules Lemaître. Later werd het tôt een zaugspel verwerkt, waarvoor Sylvio Lazzari de muziek schreef, die 11a de opvoering in de Opéra Comique, zeer geroemd werd. Meer bijval Mog en meier bekeudheid verwierf Henry Bataille met het in 1900 vertoonde stuk «L'Enchantement» waar-iu liij 011s de liefde schetst van eeu jong meisje voor haar schoonbroeder, waaruit de haat tussehen twee zusters ontstaat. Daarop volgde «Le Masque» en een zeer behendige tooneelbewerking van Tolstoï 's beroemd roman: «Opstanding». In «Maman Colibri» (1904) schetst de schrijver ds ouP .-.orâcsâe vrouw, dit 110g .naar liefde dorstend, man en kinderen vergeet om ee;i jongen vani 20 jaar te volgen, die haar weldra verlaten zal. Dan keert ze naar haar kinderen en kleinki.nderen te-rug. Die late passie is als eeu lierfststonn door haar leven gegaan; dan is iu haar hart de peiselijklieid vant deu avondvrede gedaald. I11 «La Marche Nuptiale», waar-i'u de liefde-wals van Moskowsky bij de ontknoopin.g een voornaam element van stemming vormt, zien we hoe een meisje uit eeû stille provi'ntiestad haar muziek-leeraar volgt. Wantieer zij in zijn. leven een oneerlijkheiid ontdektï e» tevens al haar illusies ziet iueenstorten. schiet ze zich dood. Een gewoon romannetje van alledaagsche sentimentaliteit, een voorval, dat we zoo vaak samengevat vinden in drie- vier regels onder de rubriek «Ge-mengde Berichteu», zullen vele lezers zeggen. Na de lectuur der andere stukken vau Bataille komeu ze dan, welliclit steeds tôt een gelijkaardig besluit. Iuderdaad: Doch achter deze schijubaar banale geba-reu van dood-gewone menschen raadt de dichter aile geheimziunigheden hun-11er ziel. Keuschetsend voor het werk van deze,» schrijver zijn de woorden van Schopenhauer, die hij zelf als motto bo-ven «Polich» schreef: Het is werkelijk ongelooflijk hoe onbeduidend en van be-lang ontdaan, wanneer men het van bui-ten-af bekijkt, het leven van het meeren-deel der menschen verloopt, terwijl het van binnen zoo geheimzinnig is. Het leven is sleelits onmachtig verlangen.; de onzekere gang van een droomend mensch door de jaren heen, naar deu dood, terwijl steeds banale gedachten hem verge- zellen I11 het licht hunuer zieleu de haudelingen zijner personages doen be-schouwen, deu sluier, die hun wezen om-hult even oplichten, opdat de toeschou-wers hun woorden en gebaren begrijpen zouden, dat schijnt ons toe te zijn, wat Bataille bij 't schrijven zijner drama's als leide.nde opvatting beheerschte. «Poliche», dat het vorig jaar iu Holland werd opgevoerd onder den belachelijken en totaal verkeerden titel «Hansworst» houdén we voor een< der eigenaardigste werken vau de laatste jaren. Poliche, die oppervlakkig beschouwd, voor velen niet meer dan eeu hansworst is, verduikt een grootsche opofferende ziel. In dit stuk gaf de dichter weer de tragiek schuilend achter de meest banale, dagelijksche gebeur-tenissen en diugen. Nog grooter toch was zijn succès met «La femme Nue», dat we eenigszins uit-voeriger zullen behandelen: «De Naakte Vrouw» is een symbolische titel voor een stuk, dat door zijn onderwerp, in min, of meerdere mate verwant is aan «Louise» van Charpentier, «Le Ruisseau» vau Pierre Wolf, («Montmartre» vau Ptertre Frondaie. Immers de «naakte» vrouw bedoelt niet enkel het model, maai het tôt deu le-vensstrijd niet gewapende meisje, het eenvoudig natuurki.md. dat van het leven. al heel weifiig begrijpt, tôt het door het raderwerk van de omstandiglieden gegre-pen wordt en vermorzeld. Tegenover de «naakte» vrouw,die slechts bezit de aangeboren, instinctmatige — als we ons zoo mogen uit Irukken —rijk-dommeu harer ziel staan ,<e «gekleeden»» en in wier geest gecristalliseerd is al het-geeu waarover een oude beschaving be-schikt 0111 het geweten geweld aan te doen. Dit stuk is de geschiedenis vau een schilder, die tôt eer en roem gekomen, het vriendinnetje ait de slechte dagen vergeet om zijn hart te schenkeu aan een adellijke, eerlooze vrouw, die hij hooger waant, omdat ze niet alieen — als het «naakte» meisje — natuurlijke rijkdom-men heeft, doch ook beschikt over al het-geen rang, rijkdom eu beschaving haar leenden om zich te vereffen. Ook in dit stuk speelde de reeds ge .raoemde Berthe Bady de hoofdrol (Louise). Eeu criticus schreef over haar spel onder andere het volgende: Dai. is geen vertolkster; dat is de gedarhte van den schrijver zelve, zijn verstofl'elijkte ge-dachte, ziju levend geworden gedachte ! Na dit tooneelspel, dat zeer geroemd werd gaf Bataille : «Het Schandaal» eu 1 dan: «De dwaze Maagd » door velen als zijn. ineesterwerk geroemd, en dat we dan " ook voor de eerste opvoering door ons ge-,a zelschap, hopeu te bespreken. Toch zij :l hier aangestipt dat sommige critici het noodig oordeelden den naim vau Bataille aan dien van een anderen zanger der lief- 10 de: Jean Racine, te koppeleu. Maar we komeu hierop terug. & lu 1911 werd «iv'Enfant de l'Amour» ' vertoont; waarin ge wezen nrordt op al het tragische en meewaivge in het leven van \ eeu kind, waarvan de moeder eene «cour-:>1 tisane» is. Ook met «Les Flambeaux» oogstte de schrijver veel h- jval. Door de-1 zen titel «Les Flambear (de toortsen) 'J. bedoelt de schrijver: de geij.erden. Dit dra-ma schildert den eeuwigen strijd tussehen e de gedachten en liet fe.t, tussehen geest "C eu stof. Toen i.n October 1913 «Le Phalène»» 11 voot 't eerst werd opgevoerd stond de kri-^ tiek beslist vijandig tegenover deu auteur, die zich later in eeu merkwaardige voor- rede verdedigde.Meu beweerde dat hij om atj.n stuk te schrijven veel ontleend h ad .n aan de levensgeschiedenis van Marie Bas- 'e hirssef .Dat <werd door hem geloochend.Het v~ stuk viel e'.geulijk over zedelijkheidsbe- grippen der brave recenseiiteu,. Laat ous 1 er bijvoegen.dat daarnaast andere oorza- 'e keni wellicht den doodslag gaven. Wijlen Gaston Calmette — toeumalig lioofdredac- : ' teur van «Le Figaro» — was vooral woe- l'n dend omdat Bataille, evenals Wagner, ge- e" eischt had, dat de deuren der zaal zouden gesloten blijven tijdens de uitvoering.We ;.n durven twijfelen aan zijn eerbied .voor de ,s kuust. Maar 't is waar: Heeft Octave Mit- beau niet eens over sommige beoordeelaars gezegd, dat ze enkel naar den schouwburg gingen om mooie schermen te zien of n~ half-naakte dametjes, en niet 0111 te den- ln keu of ontroerd te worden ! 111 De zedelijkheidswaanziu der Parijsche -, kroniekschrijvers had maar éen gevolg: " ièder wilde het veroordeelde stuk zieni dat 10- voile zalen trok ! n. Bataille is evenals Georges de Porto-e(- Riche de dicliter der liefde in al haar vorig, men,de liefde,welke de wezens beheerscht cle op elken ouderdom.Hij heeft ons bij voor-c}l keur de ontzettende verwoestingen ge-schilderd welke de mi,n iu 't hart der rg vrouw verwekt. Als denkend mensch, als de wijsgeer is hij stilaan het leven gaan be-)e_ schouweni. Hij is eeu dichter beweerden we. Hetgeen ziju schepselen zeggen wordt door lyrisme mn gedragen: het juiste, werkelijke lyrisme ^ zooals hij het zelf bepaalt, het lyrisme opschietend uit onze harten onder den ^ S invloed van de passie,in strijd met de neer-drukkende realiteit. Deze tooueelschrijver in enkele woorden 3t# beoordeelen gaat met. Velen wijten den 'te bijval zijner drama's aan de muffe,valsclie poëzie, die er in besloten ligt, aan de -e^ oubakken romantiek der geschilderde toe-n standen eu, de gezochte beeldspraak waar-in. de zielkundige ontlediug der «helden» 'jj. verwoord wordt.Anderen roemeu ziju eeu-ur_ voud, ziju meesterlijke kracht van uit-drukking, de klaarheid zijner gedachten ict en de sclierpe raakheid van zijn psycho-tit- logiscli doorzicht. ,te Henry Bataille is oudauks deze tegen-^gn strijdige beoordeelingeii,, een schrijVer of wiens werkeœ de aandacht van het ont-ge» wikkeld publiek verdienen. KAREL CAJSDAEL De schitterende opvoeringen van Pari-siua hebben eeng te meer de aandacht vau het publiek op deu jongen toondichter en orkestleider Karel Candael,gevestigd.Het zal dan ook ieder genioegen doen enkele bijzonderheden omtrent liet leven van dezen bescheiden kuœteuaar te veniemen. Karel Candael, op 4 September 1883 te Antwerpen. geboren, is eeu echte volks-jongeni. Op dertien jarigeu ouderdom ging luj muziek lecren. Zijn instrument was... de trompet. Eerst later leerde hij klavier, <"oei: de kenni,. van dit .ipeeUui^ hem ouontbeerlijk scheen bij de studâe der harmonie. Composite studeerde hij bij Blockx, Huybreehts, Gilson eu Mortel-ma.ns. Vooral deze laatste stelde veel be-laug iu deu jongen artiest. In 1907 behaalde Karel Candael eeu eervolle meldi.ng in den, prijskamp van Rome. Hij componeerde Genoveva van Brabant op tekst van Plubert Melis. Candael bleek eeu geboren, dirigent.Pas zestiien jaar oud bestuurde hij de koor-maatschappij «Vlaamsch en Vrij»; en toeu hij in het Park eeu concert leidde sprak iemand in de «Nieuwe Gazet» met lof over den jongsten «Chef» van Antwerpen,. Als hoofd der zangafdeeling vau het Diamantbewerkersbond kou Candael zijn wetkzaamheid ou.tplooieu. I11 de Harmonie liet hij uitvoerenr. «De Wereld iu», de «Van Rijswijckcantate». Te Amsterdam in liet Paleis van Volksvlijt behaalde hij met zijn kinderschaar, die hij op liuu reizen vergezelde, grooten bijval. Ieder hennuert zich nog, dat onze toondichter ook optrad als leider van, «De jouge Vla-mingen». Van belang is ook de meldi'ng van het «Benoit-feest» in het Zuiderpaleis te Brussel (1909) waar Fontaine hem aan het werk zag en waardeerde. Ook werd Candael orkestmeester aan de Opéra, di-ri'geerde er o.a. «Oudiue», «De liond van den Hovenier», «De Pop van Bergamo». Hij bleef er slechts een jaar, wat zeer te betreuren, is. Hij volgde dan Alpaerts op als leider van de klei:ne muziekschaar vau ouzeu K. N.S. Welk voortreffelijk werk hij i,n die hoedauigheid levert weet ons publiek lier-haaldelijk naar waarde te schatteu. Reeds lang droomde Candael ervan eens , het ideaal van Benoit te kunnen verweze-lijken, door de opvoering van lyri'sche drama's. Doch de omstandigheden wa-ren hem in den begiu.nie nxiiider gunstig. Zijn onafgebroken streyen werd belemmerd door de groote geldelijke opofferinger< aau zulke opvoeringen verbonden. Ook konden de bestuurders aidet ingaan op zij-ue voorstelleu. Toen waagde .Candael het c.:. .:^ltc, met oudcrs»t<>ci, ,11g vau gemeente en provintie, vijf vertoomugeu j van Charlotte Corday op touw. Candael triompheerde en won tevens deu heer Bertriju d e zeer geestilriftig was 11a deze welgeslaagde pog.ng, voor zijn zaak Ieder weet hetgeen volgde: de opvoeringen vau «I'Arlesienne» en «Paris,nia» lieAten nog als onuitwischbare herinneringeu aan rein kunstgenot iu ieders geheugen. Als componist verwierf Karel Candael goeden naatn door zijn liederen. Hij schreef nog de toioneelmuziek voor Richard III en eeu symphonische schets «Levensdroom», uitgevoerd door de Nieuwe Coucertvereenigiug-, 1 hans werkt hij aan een, opéra op tekst van Herman vau Puymbr'oeck: «Julfiaari de Boetveerdige». Zouden we onbeschei-deu zijn indien we verklapten dat hij aan een liedercyclus werkt waarvoor Siska van Daelen de teksten schreef en dat een symbolische ouverture «Vlaanderen» gebouwd op de motieven van het Lied der Vlamin-geu en den «Vlaamschen Leeuw» beein-digd is ? Ook van een klein zanggedicht «\'rede» hoorden we gewagen. Ook een ly-1 riscli drama mogen we van hem verwacli-1 ten. Doch K. Candael ve 'angt te werken l. op een degelijk en. modernen drama tekst, wat zijn voorgangers verwaarloosden. 1 Het werkzaam leven, dat deze jonge toondichter, reeds achter zich heeft lig-; gen laat ons tee, voor de toekomst, op ziju onmiskeubaar talent hoopvol te bou-r weu. > In en om de Schouwburgen 1 •— Me vrouw Fiereus-Verbeeck gaat vau î de Palatinat-Schauwburg over uaar de 3 Scala. De verbiUtenis werd verleden Za- 2 terdag geteekend. 1 — Een vraagje: Zou het niet mogelijk zijm Parisina nog eens op te voeren op l den verjaardag vau Keurvels afsterven. ^ Dit ware een daad van hooge piëteit. e ' — In. het eerste uummer van. «Het Too-e neel», in het intervieuw met den heer Bertrijn, oordeelen wij de poging van den bestuurder om het seizoen te ope-» 1 nen met het lyrisch drama Parisina, zeer lofwaardig maar toch verinetel en uiterst gewaagd. [j De directie nochtans was vol blijde ver-wachtilng eu vertrouwen en meende dat het succès Met zou achterwege blijven. En. tôt onze groote vreugde en voldoe-ni.ug is onze vrees ongegroud gebleken en r mag het bestuur zfch verheugen, iu een succès zooals nog uooit een lyrisch drama is ten beste gevallen. Het Autwerpsch publiek is opgekome-i 111 massa en heeft de uitvoerdei"s, zoowel ! tooneelspelers als instrumeutisteu,van har-> te toegejuicht. Wie had voor den oorlog durven voorspellen dat een oorsproukelijk lyrisch drama hier 10 achtereenvolgeude 1 keeren voor eivolle zalen zou kunnen ge-speeld wordeni? Niemand die eenigszins ) met onze toestanden vertrouwd is ! Het seizoen is dus goed ingezet eu de overtuiging welke we te kennen gaven) in het hooger vermeld intervieuw zal dus niet beschaamd worden. Ons publiek heeft r wederom den weg gevouden naar ouzeu 1 Schouwburg en het uitgelezen gezelschap dat met hart en ziel werkt om goed eu r degelijk kuustwerk voor het voetlicht te t breugen zal, net als verleden jaar, zij 11e moeite beloond zien. Wij gunneu het hem van harte ! t — Verleden ZoUdag werd den Heer Candael, onzen bekwamen, orkestmeester 1 een grooten palmtak met linten, waaroD 1 een toedracht, overhandigd namens de le-1 den van het orkest, als blijk van bewonde-ring en symphathie voor hun leider.

Il n'y a pas de texte OCR pour ce journal.

Il n'y a pas de texte OCR pour ce journal.

Il n'y a pas de texte OCR pour ce journal.