■Tweede Jaargang M1" 4. 1 September 1917. Prijs : 10 centiemen. Tweede Jaargang, Nr 4. 22 Ssptember 1917. DE EENDRACHT Weekblad voor het Vlaamsche Voik ■ ABONNEMENTSPRIJS : j Een jaar fr. 5.20 Zes maanden .... » 2.60 Drie maanden .... » 1.30 Geene abonnenten worden aangenomen die niet op voorhand \ I het bedrag hunner inschrijving laten geworden. BUREELEN; j Voor het Generaal Gouvernement : Prinsesstraat, 16, ANTWERPEN. Voor het Etappen- en Operatiegebied : 8, Huurdochterstraat. GENT. Postchekrekening Nr 86. AANKONDIGÏNGEN : Prijs naar overeenkomst. Ongeteekende stukken worden niet opgenomen. Geene handschriften worden teruggezonden. BOEKBESPREKING : Het toezenden van één boek of schrift geeit recht op vermelding ; twee exemplaren, op bespreking. agmrvrarmu.» «j..«MBanammeimignaiwawwDnrcuii'. ■ 1 : Ken Sticliteliik Eeîaas IBYe waçbten nu enkel met ongeduld op de uitvoeringsbepalingen(i). En als die maar kranig zijn gesteld en kranig worden doorgedreven, dan vallen twee van onze ketenen aan stukken : het schan- Idige art. 23 van de Grondwet en de onnoozele wet van 1878 op 't gebruik vanfhet Vlaamsch in bestuurszaken. Zoo'11 verordening als de laatste over het I Vlaamsch als ambtelijke taal in Vlaan-deren slaat een mensch heusch met stomme verbazing. Niet omdat ze op çich \elf ongewone, buitenissige dingen zou bevatten : er staat niets in dan pure natuurlijkheid. Al wat daar be-3 volen wordt. spreekt van zelf. In elk land, waar geen artikel 23 bestaat, ware 't op zijn minst onnoozel zulke dood-iiatuurlijke dingen bii verordening te wilien regelen. Doch, wie zich een zestal maanden in de studie der Bel- 1;;ïsche taalwetten heeft verdiept, wie aan aljdat beperkte, halve, kleingeestige, inikonsekwente wëttengedoe totaal is ge-woon geraakt, wéét bij de huidige ver- Iordening eenvoudig niet meer waar hij staat en gelooft zijn eigen oogen niet. Precies, omdat de verordening die eigen-schap bezit, die hij bij taalvvetgevingen zoo instinktmatig onbestaanbaar vvas gaan achten: natuurlijkheid en doortasten. Ik he'b reeds zoo wat verteld over artikel 23 en de wet van '78, en wie ,r dit [oplettend las, zal bij deze mijn be~ werinsen niet onthutst staan. Maar te dien opzichte is toch niets zoo overtui-gend als 't relaas van den massalén onzin die in 1908 vverd uitgekraamd nonens de taalregeling in Kongo. Dit relaas kan ons 00k even doen beseffen hoe goedkoop het optimisme was dat wefvôôr den oorlog nopens onze Be-weging koesterden ; hoe de taalwetge-ving in bestuurszaken, was ze in 1878 00k weinig gevorderd, in 1908 den kreef-tengang was gegaan. Weshalve we dit relaas hier laten volgen. > ^ *ôor de naasting door België werd Kongo uitsluitend in het Fransch be-heerd. Na de naasting a fortiori het-zelfde. De ambtenaren toch ofwel waren Walen ofwel verfranschte Vlamingen ofwel hingen af vanWaalsche of Fransch-gezinde hoogere ambtenaren, ofwel hingen in ieder geval af van het Bel-gisch ministerie van koloniën. In elk dier gevallen was er voor het Vlaamsch j geen plaais. Want in elk dier gevallen was ofwel geen enkele Belgische taalwet toepasselijk, en dan ging ailes heel na-tuurlijk in het Fransch toe, ofwel kon bij art. 23 der Grondwet, 1 et vrije taal-gebruik ingeroepen worden, en ik hoop u zeer duidelijk te hebben gemaakt dat het op zijn minst nog mèèr Fransch was. Nu kwam de Kongowet ter sprake en ,0Med<;!iee^en de Vlamingen aldus : Belgische kolonie is een kolonie voor Vlamingen en Walen. Vlamingen en Walen — dit is lang geweten - zijn gelijk voor de wet en verheugen zich, dank zij art. 23 der Grondwet, in het |v:i| gebruik van hun taal. Wilien nu Vlamingen en Walen op gelijken voet dooi de wet behandeld, even vrij zijn S^ruik van hun taal, dan moe-ten Vlamingen én Walen, elk met hun jf]»e taa'' z'c'1 even goed bij 't beheer I (0 Zie de verordening Eendracht nr 2. gg- van Kongo kunnen behelpen. Dit zal, wanneer de ambtenaars in Kongo ver-plicht worden de twee talen te kennen. Zelfs de ambtenaars die niet met het publiek in aanraking komen. Zooniet ware er ongelijkhëid tusschen de Vlamingen, aan wie benevens Vlaamsch altijd Fransch wordt opgelegd, en de Walen die er zonder Vlaamsch geraken. Dit laatste werd stevig betoogd door Juliaan Delbeke ! « Gaat in °den grond der zaak en zegt me op welke grond-beginselen van gemeen recht gij steunt ora van de Vlamingen ;de kennis van twee talen te vragen en van de Walen de kennis van ééne slechts ? « Zullen de Vlamingen ja of neen Fransch moeten kennen ? Is het zoo, zou dan de gelijkheid niet verbroken worden indien de Walen geen Vlaamsch moesten kennen » ? Moogt gij een onzer twee talen als officieele taal verkiezen ? Welke kennis zult gij eisehen van de agenten, bedienden of rechters die gij naar Kongoland zenden zult? De kennis van net Fransch afleen ? In naaiïi der gelijkheid teekenen we verzet aan. Heer Verheyen stak de lont aan het vuur, door een vraag lot de regeering over de gelijkheid der talen in Kongo! Op 6 Mei 1908 antwoordde minister Davignon : « Het gebruik der talen wat beheer en scholen aangaat zal door den toekomstigen minister der koloniën naar de geest der Grondwet en der bestaande wetgeving dienaangaande geregeld worden. » -Naar den geest dçr bestaande wetgeving dienaangaande : de letter van die wetgeving geeit ons absoluut niets te veel. Wat zou de geest dan geven ? En naar den geest der Grondwet. Daar hadden we zoowaar weerom het eeuwig ait. 20. En dit ailes zou geregeld worden door den toekomstigen minister. Als die nu nog — en zoo was het ge-wootilijk een Waal of franskiljon was! De Vlamingen lieten zich geen oogen-blik met die dubbelzinnigheden paaien. En Ad. Henderickx droeg op 23 Juli het volgende amendement voor : » In Kongoland genieten de Belgische burgers dezelfde waarborgen als in België wat betreft het gebruik der talen bij bestuurs- en strafzaken en inzonderheid de waarborgen hun verzekerd door de wetten van 22 Mei 2878, 3 Mei 1889 en 22 Februaii 1908. De decieten tôt regeling van het vraag-stuk worden uiterlijk binnen vijf jaren na de afkondiging van deze wet uitge-vaardigd. « Aile decreten en verordenin-gen van algemeenen aard worden in de beide taleti opgesteld en afgekon digd. » Een alinéa van pure logika en een alinéa van lankmoedig geduld. Maar reeds toen deze wijziging werd afgekon-digd, ging de heer Bevnaert er op los. Eerst een variante op het oude liedje van Vlaanderens tweetaligheid : zij, die in Kongo zijn, kennen allen een weinig Fransch. En daarna, stoutweg, een brutale verdrukkerszet : De rechten der Kongoleezen en der niet-Belgische ambtenaren gaan vôor de rechten der Vlamingen. Hij zeide dit natuurlijk met andere woorden. Hij drukteer op dat vooral de taalrechten der Kongoleezen moesten gevrijwaard worden en wees er op dat vele ambtenaren geen Belgen zijn. Ondertusschen was er een wetsvoor- 63 stel gekomen van de regeering. U zult wel raden wat daar instond. Kongo is de kolonie van België, zooveel als een tweede België dus. Het gebruik der talen moest derhalve noodzakelijkerwijze geregeld worden door een tweede art. 23. En het heette dus : « Het gebruik der talen is vrij. Het kan enkel geregeld worden bij een bijzondere wet of bij decreet, en dat alleen voor de akten der overheid en voor de rechterlijke zaken. » Toch ging de rechterzijde in op het voorstel Henderickx. Zoodat de minister van koloniën heer Renkin, er een ver-zoeningsvoorstel was op gaan zoeken. En dat luidde : « Het gebruik der talen is vrij. Het wordt bij decreet geregeld derwijze dat de rechten der Belgische burgers en Kongoleezen gewaarborgd worden en enkel wat de akten der openbare overheid en de rechtszaken betreft. De Belgische burgers hebben in dit opzicht genot van rechten overeen-komende met deze hun in België gewaarborgd. Decreten worden te dien einde uitgevaardigd uiterlijk binnen vijf jaren na de afkondiging deàSr wet. Aile decreten en verordeningen van algemeen belang worden opgemaakt en gepubli-ceerd in de beide talen. » Nu zou een oningewijde zich vruchteloos afbeulen om 't essentieel verschil te zoeken tusschen het voorstel van den minister en dit van den heer Ad. Henderickx. Het ligt eenvoudig in beider mate van dui-.lijkheid, in de breedte van de achter-poort : Waar Ad. Hendeiickx om open kaarten vroeg en duidelijk sprak van « de wetten van 22 Mei 1878, 3 Mei 1889 en 22 Februari 1908», moest' de minister volsti ekt een nieuw voorstel voordragen, enkel en alleen om later, bij de toepassing te kunnen ontglippen langs de wijde achterpoort van een vaag « genot van rechten overeenkomende met deze hun in België gewaarborgd. » En om er in te kunnen moffelen het eeuwig artikel 23. En voorstel Henderickx werd ingetrokken. Toen, op 't laatst, kwamen de heer Bruyninckx en een vijftal anderen nog opdagen met wat typisch. u Aile decreten en verordeningen van algemeen belang worden opgemaakt en gepubli-ceerd in de beide ' talen, » luidde het bij minister Renkin. Zij voegden er bij, alsof het niet luide van zelf sprak : (i Beide teksten zijn offiieieel. » Het was een verstandige voorzorg. Want dank zij art. 23 der Grondwet, op de vrije uitsluiting van het Vlaamsch, was men Vlaamsche teksten heelemaal als verta-lingen << ten gebruike van het plebs » gaan beschouwen. In zooverre dat de heer de Montpellier in 1898 toi wet wou maken de volgende bepaling ; e De wetten worden aangenomen, af-gekondigd en gepublceerd in het Fransch en in het Vlaamsch : de twee teksten naast elkaar... De hoven en rechtbanken mogen naar beliefte den eenen of den anderen tekst benuttigen. Nochtans hij voorkomende betwisting is de Fransche tekst redits-geldig. (1) Het officieele karakter van beide teksten werd aangenomen met 80 tegen 27 stemmen. En 00k het geheele regeerings-voorstel werd aangenomen door zitten en opstaan. (1) Cursiveering- van ons. 5Î~ Maar de Vlamingen lieten niet los. De ervaring had hun geleerd dat nie-mand geeft wat hij niet heeft, dat Vlaamschonkundige Walen geen taalwetten kunnen naleven, en de naleving door Vlaamschsprekenden, noodzakelijk in den weg loopen. Graaf Louis de Bergeyck verlangde derhalve de volgende waarborg voor die naleving : « Te begimien met den 1 Januari van het vijf de jaar volgende op de afkondiging van de\e wet (1) zal niemand tôt eenig ambt of tôt eenige betrekking in het gerecht, in het bestuur of in het leger der Kolonie worden benoemd, indien hij niet vooraf het bewijs heeft geleverd dat hij, benevens ten minste eene der bijzonderste talen van Kongoland, de Nederlandsche en de Fransche taal machtig is. Evenzoo wordt, na gemeld tijdperk, niemand als beambte in het département van Koloniëen aangenomen, indien hij niet het bewijs heeft geleverd dat hij het Nederlandsch en hel Fransch grondig kent. Het Nederlandsch en hét Fï'ansch worden op gelijken voet gesteld in de examens op te leggen aan de kandida-ten die een ambt of een betrekking in de Kolonie of bij het département van, Koloniën aanvragen. Uitzondering op bovenstaande bepa-lingen wordt gemaakt ten voordeele der ambtenaren, beambten en militairen, die op het oogenblik der naasting in diensl zijn van den Kongo-Vrijstaat. s Wéerom een doodgematigd stuk, dat aile verworven rechten eerbiedigt en een ruim overgangstijdperk toelaat. Maar waar het van de aanstaande ambtenaren eischte dat ze, benevens Fransch en Kongoleesch, het Nederlandsch « machtig » zouden zijn en bij de examina het Nederlandsch met het Fransch op gelijken voet stelde, was het eenvoudig maar terecht, de uitsluiting van de Walen. Omdat die het Nederlandsch nooit grondig zouden bestudeeren. Minister Renkin begreep het. En hij bestreed het voorstel met heltigheid omdat het « onder de huidige omstandigheden » de Walen uitsloot. Maar de minister bedoelde met dit « onder de huidige omstandigheden enkel een reusachtig euphe-misme voor « ten eeuwigen dage .•!. 't Had anders geen zin : het voorstel voorzag precies een overgangstijdperk van nagenoeg vijf jaren. Door dit ailes achtte de minister zich toch geenszins weerhouden te be-bevestigen dat hij de rechten der Vlaamsche taal in Kongo zou doen eerbie-digen... zoowel als in België. Dit was weerom de officieele ondui-delijkheid. Heer Ad. Henderickx wou klaren wijn. « Zal het gebrek aan kennis der Fransehe taal een reden tôt uitsluiting zijn wat de koloniale ambten betreft? 1 Waarop het struisvogelpolitische antwoord weerom in het teeken van Vlaanderen's tweetaligheid ; « Zij die van zin zijn naar Kongo te gaan, kennen over het algemeen Fransch.» Een patente onwaarheid. En de dubbelzinnige ge-ruststelling : « Maar men verstoot er de medewerldng niet van lien die uitsluitend Vlaamsch kennen. » 's Anderendaags werd het amendement door zitten en opstaan verworpen. En op 20 Augusfus 1908 werd de koloniale wet met 90 tegen 49 en 7 onthoudin- 65 gen aangenomen. Aile waarborg, die ze voor de gelijkheid van Vlamingen en Walen in Kongo geeft, is dus de volgende: Art. 3. « Het gebruik der talen is vrij. Het wordt geregeld door decreten, zoodanig dat de rechten* der Belgen en der Kongoleezen zijn gewaarborgd en alleen voor de akten van het openbaar gezag en voor de gerechtelijke zaken. Op dat gebied genieten de Belgen in Kongoland een gelijke bescherming als die hun in België verzekerd is. Met dat doel worden decreten uiterlijk binnen vijf jaren na de afkondiging van deze wet uitgevaardigd. Aile dekreten en verordeningen van algemeenen aard worden opgesteld en bekend gemaakt in de Fransche en in de Vlaamsche taal. Beide teksten zijn officieel » En nu één opmerking. Zoo Vlamingen en Walen in België gelijk zijn, dan zijn ze 't 00k in de Belgische kolonie. Zoo Vlamingen en Walen gewisse taalrechten hebben in België dan hebben ze diezelfde rechten in . de Belgische kolonie. Zoo ge in België, waar Vlamingen en Walen gelijk zijn, beider taalrechten door de wet hebt geregeld, dan btschouwt ge die regeling als een rechtvaardige, zoolang ge de wet niet intrekt. — Zoo ge in Kongo, waar Vlamingen en Walen gelijk zijn, de taalrechten van beiden wilt regelen. dan moet ge daar de Belgische wet toepassen, zoolang ge die in België niet hebt ingetrokken.Hier zal wel elkeen mee instemmen. Maar wat hebben we nu beleefd ? Ad. Henderickx verlangt in Kongo de toepassing van de Belgische wet. Maar •deze wet die in 1878110g aannemelijk werd bevonden, is onzen ministërs ten jare 1908 te vèrstrekkend. Toch is 't moeilijk de Vlamingen in de kolonie 00k nog het weinige te weigeren dat ze in België genieten. Eh dan was er enkel maar één uitweg : het in de vaagste bewoordingen toe te kennen. Ende zoo is het geschied dat een minister, waar een Vlaamsch afgevaardigde had geha-merd over toepassing der sedert 1878, 1889 en 1908 bestaande Vlaamsche taalwetten, er mordicus tegen opkwam dat die naleving werd gewaarborgd, en toch beloofde dat de Vlamingen in Kongoland ten opzichte van hei taalgebruik een « gelijke bescherming * zouden genieten « als die hun in België is verzekerd ». En zoo komen we tôt onze gewone eindbeschouwing : massaL inkonsekwen-tieLéo Van Heilsdag. Een Brokje Geschiedenis Er wo dt wel vaak, in onzen tijd voor-namelijk, gedweept met de vereeniging, den samenhang van de zoogcnaamde Belgische gewesten. In de laatste tijdperken onzer geschiedenis," heet het, had er zich wel een Belgisch staatsverband, ja sen Belgisch volk gevormd, onder den drang der tijdsomstandighedeh, der groote staatornwentelingen, maar vooral door poliîieke werking der vo, ten, die er naar streèfden om van hunne Nederlandsche bezittingen - leurs pays^de par de ç 1 — een vast ineengi klonken geheel_

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.