WW® wmm ■V»« 2 Jaar -**N?60fe„t ijtffcentiemenl net^nummerr I^sps? Woensdag 22'Maart1916 BEXGiSCME nDAARD R AC HT BAART Stfchter^Bestuupder» ; * Ildefons PeeCert. Vaste OpsèeUers: M. E. Bblpairb, L. Ddykers, V. Van Grambeubn, P. Bertrand Van dtsr Schelden, D* Van de Pekre, D* J. Van db Woistykb, Juul Filliaert Abonrièfiientsprij»: Voor soldaten: Voor i maand fr. 1,35 — Voor 2 maanden fr. 2,50 — Voor 3 scanden fr. 3,73 Niet soldaten in Jt laa4j Vooa£ teaand fr. 1,75 — Vo«r 2 maanden fr. J£o"— Vcor 3 aoaacoeft trvSjSQ Niet soldaten bnitea 't'land; Voor x maand fr. 2,50 - Voor 2 maanden fr. 5,00 — fooi 3 maanden fr. 7,50 Aankoadïgi»g$!i • fya5-fr-;-&r«gei —-Keiiaruttis^ 0,40^. de régëU — jVluGnteiin^n: 3 ïniasachingen vaii 2 regels 2,50 ff. Voor alle mededeelxngen rich te wende»] tot: Villa léA COQUïLLE, Reedijk, DBJRANNB?:iHfi3JH 18 Maart 1916. DEfVLUCHT DOOR Prol Dr. Leo VAN PTJYVELDB II Als sen big vend gedenkteêken tab deze vlucht is « Het Heilige schreed» van dea kunstenaar Jan Tocrop. Zg is de meest gave ▼isle en schooheidsverwerkelijkingVaü de geweldige aandoening, dis de Belgische natie in deze'tragische gebeurtenissen dooxschokte. Dit kunstwerk is méér dan een voorstelling van de hooge meewaardigheid, die de wereld en vooral het gastvrije Nederland voor de arme vluchtelingen voelde. Vóór de massa* vlucht van de Belgen heelt deze kunstenaar zich niet gezet aan het schetsen van opgejaagde paarden en honden, van wagens on karretjes met schamel huisraad beladen, van , loopende en uitrustende menschen, bleek van honger en kou, verdwaasd door de paniek, zoekende naar hun bekenden, weeklagend over verweesden, zuchtend over hun lot, gehavend en ontdaan. Hij heeft dit geweldig voorval niet geprostitueerd tot een graag gevatte gelegenheid voor hst leveren van anecdotische gevalletjes. Hy is de eenige kunstenaar, die op de indrukken van deze tragische vlucht ?an een volk reageerde met het scheppen vas een volstrekt gaaf en eigen kunstwerk. Dit vermocht hij omdat hij een kunste» naaris bij Gods genade, die tevens een volbloed mensen van zijn tijd is. Zijn aard is van zulk een cosmopoiitische samenstelling, zijn aanleg is zó* veelzijdig en zijn gemoed schiet naar zooveel kanten uit, dat geen geestelijk© of maatschappelijke etroomingen door de weï*ld gaan zonder ook zijn ziel in zindering te zetten ; en zijn vernuft is bij machte geweest om de ontvangen indrukken en aandoeningen om te scheppen tot een stak plastische schoonheid. Op het oogenblik w*kt dit bijzonder vermogen van Toorop om de uitbeelder van zijn tijd te zijn in de eerste plaats de nieuwsgierige vereering op waarmee het wispelturige beschaafd publiek elk nieuw werk van hera ontvangt. Maar iaat de tijd zijn gang'gaan; eens wordt dit vermogen geprezen ale de grootste verdienste van dézen kunstenaar, Toorop was in staat de volksziel van dé' Beigen in deze verschrikkelijke tjjden te doorkeken, en wat hij zag lichtte op, als een visie der diepe beteekenis van de eerste phase van den huidigea wereldoorlog. Daar wordt een weerloos volk schuldeloos aangegrepen door een staat, die buiten zijn grenzen iosspringt en in d* eerste blinde woede alles buigen en barsten doet voorzijn verdelgende overmacht , in radêlooze ontzetting gaat dit volk aan het vlieden voor de gruweling, en iö de vlucht dier^ rampzaligen, aanschouwt de kunstenaar de vlucht van de schoonheid, dfc goedheid, de deugd, den echten godsdienst vóór de ruwheid, de vijandschap, de haai, de loochening metterdaad van alle hoogere macht en wet, dia moet onderdoen voor den wil van het zelfzuchtige Ik. Langzamerhand is uit het rcftele van het geval, in de geestelijke sfeer van Toorop's kunstenaars wezen, de groot8che visie gerezen van de ellende der menschenziel, die op deze aarde rusteloos verlangt en ronddoolt en, gedurende dezen tijd, wegvliedt van de gruwelijke daden der menschen. Van deze visie is « Het Heilige schreed » de plastische schoone weergave. ^•••••••. < Het Heilige schreed » is een werk van artistieke concentratie. Kunstrijke gevels, stoere belforten,vaste kerken en ranke torens staan in een onberekenbare maat tot een Vlaamache stad bij elkaar geschaard. Dit is het land waar zelfs de gebouwen als biddende dingen zijn, waar het oude vertrouwen in de tasschen8praak van Maria als een steun van het geloof is en de menschen hun lijden in deemoed torsen als Christus het hun voorgedaan heeft. Nu Jilt land ontwijd wordt door oorlogsgruwelen, slaat de ongerepte, vrome ziel van het volk op de vlucht over de onrustige booglijn van de hoopvol groene wereld. Geen ver- bijsterend verdÈisfc verwart haar 't verstand, geen neerdrukkend lijden houdt haar bevangEB en verlsmt h&ar. Inwendig in zich weet zij het klare heugenisbeeld van de verwoesting van haar land, het beeld van ds menschelijke verlaging en wreedheid, en zij vlucht naar gastvrijer oorden, naar rustiger streken, naar een zonniger toekomst, ea vertrouwt alleen nog in den oppersten volkenleider, wiens verlossingsteeken zij vast aan het hart drukt. Niet de uiterlijk© zijde van het geval is hier belangrijk. Elke. groep vluchtelingen, die den kunstenaar onder de oogenJcwam, was maar een gering onderdeel vai» den grooten uittocht van een volk-in-nood. Door steeds inniger geestelijke aanschouwing en aldoor aanhoudende bewogenheid van 't gemoed vermocht het de kunstenaar een omvangrijk begrip der beteekenis van dien volksuittocht te krijgen, en nu het « onderwerp > een hoogere wijding had verworven in 's kunstenaars gemoed, moet ook ds behandeling, wanneer zij ermee wou evenredig blijven, geheven worden boven het peil van d*e der gewone onderwerpen. Toorop's vernuft en zijn Br is bezinning ook in de aangewende kunstmiddelen. Houtskool en zwart krijt, die b{j de voorstudies niet uit de hand waren, bleven nu liggen en de kunstzinnige vingers grijpen alleen naar het scherpe potlood. De I ifln is fgn, maar scherp, vast en gebonden. Er is sobere bezadigdheid tot is de .weeke kleuren : het blaske gewaad der vluchtende Wordt karig geombreerd met den bruinen ondergrond, een tikje rood gloeit in de golf lijnen van het haar en wat schrspjes *door de kleur heen werpen de lichtspeiing in het losse haar, enkele vlekjes blauw brengen een stalen glans in de.lucht en twee streepjes rood vlammen uit de huizen. Er zijn al de vermogens noodig van een hoogstaand kunstenaar, die tevens een groot mensch en een knap technicus is,- om aldus het gezien aan de directe werkelijkheid te onttrekken ea cp te voeren tot een hooger plan van waarop de geest de verschijnselen doorkijken kan tot.hundiepsten kern — en om dan toch weer die visie te verzinnelijken. Zoo is dit werk geworden allereerst een daad van innig inedevoelen, met een lijdend en strijdend volk, maar niet minder een allegorie van de huidige ontreddering der menschelijke beschaving. Toorop's medelijdan met de Belgen was niet, als bij velen, een louter reflexieve reactie van een menschelijk gemoed op de verschrikking verwekt door de ginds plotseling invallende rampzaligheid. Zijn medelijden was werkelijk sympathie, en kon niet verzwakken.Trouwens in het levenswerk van dezen mensch van adelijk gehalte, welt een onuitputtelijke bron van deernis voor de verzwaktcn,dc misdeelden, de verongelijkten, de onvermogenden en het kan niemand, die hem en zfjn werk kent, verbazen dat hij de eerste was, die 't vermocht bij het aanschouwen tan een volk in nood en op de vlucht buiten zfjn land, een bezield werk te scheppen dat van blijvende kunstwaarde is en zijn innige meewarigheid met het Jot der Belgen nog verkondigen zal lang nadat er geen nood in België meer zal gevoeld* worden. Levenskracht van de kunst I 1 « Het Heilige schreed »is mede een synthetisch beeld van het wereldgebeuren in dit f tijdsgewricht. Het is sik denkenden mensch hoe langer hoe duidelijker geworden dat de stroom van deugdelijkheid van 't beschaafde measchdom, bij dezen oorlog, plotseling neergestort is in een kolk en wegschiet onder diepe rotsen. Angstig blijft mee zich afvragen : zal die stroom weder te voorschijn schieten tussehende rotsen van de valsche en trotsche overbeschaving en, weer pijnlijk en onstuimig, zich moeten heen wringen over een ongelijk bed, wijl het schuim aan zijn oppervlakte vervliegt met de grillige winden die er over heen scheren ? Of zal hij uitkomen in een vallei van ingetogenheid en degelijk vrêdaieven, en er zich gedwee laten opvangen in haarrustigen schoot, waar hij worden kan tot een meer, dat de blauwe lucht en de spelende wolken weèrpiegelt 1 Zal het menschdom voorthollen of tot inkeer komen? Toorop, dlezell,aa angstig en rusfeloos worstelen door den modernen maalstroom van ideeën, gekomen is tetgedegene klaarheid, gelooft in de laatste oplossing van dea huidigen wereldbaaierd en heeft zijn hoop verzinnelijkt in het beeld van het heilige, dat voor de huidige beroeringen schruwelt en dat een tocht zonder einde, onderneemt naar de veiligheid van den iswendigen vrede. Zoo kan de kunstenaar die een kind van zijn tijdis doch er bovenuit groeide en verder en dieper schouwt dan de massa, richting geven naar hooger ea een leider wezen voor de gemeenschap. DE STRIJD OM YERDÜH HET DUITSCH OFFEMSI£F DOODGELOOPEi Het was me een verademing te bestatigen,— na de doorlezing van een tweedaagschs degbladenopeenhooping en na bet inzien der ambteljjke berichten, — dat de strijd rond sn om Verdun het beslissende punt, ten onzen voordeele, was omgezeild. Weerom schijnt een kalmte ingetreden op een volledige duitsche mislukking in den aanval. HDeishet in deze laatste dagen er toe gegaan in den Ver-dunsector en hoe is de staat van zaken nu ? De Inzet van het derde bedrijf Onze laatste krenijk duidde er op dat we den derden duitschen stormloop ès Westelijk de Maas, tusschea Bethincourt en den stroom (immers daar werden de fransche achterwaartsche stellingen met uitnemende hevigheid beschoten)èn Oostelijk de Maas,tusschea Douaumont en Vaux (daar hadden de Duitschers een wig, een « spie » geslagen in de fransche linies, en de val van 'tioït van V&ux , was in Duitschland uitgekreten geweest ftls de bekroning van het offensief vóór Verdun), dat we dus dien stormloop langs deze beide 1 kanten mochten verwachten. Reeds 's anderendaags gebeurde het zoo. Westelijk de Maas vielen de Duitschers in.dichte drommen herhaaldelijk aan, maar werden immer teruggeslagen. Dat ze een groot belang aan dezen aanval hechtten, getuigt het feit dat reeds in den avond van den dag, waarop de aanval begonnen was, in Duitschland met vlam* mende letters, door de dagbladen de mare verkond werd van de verovering van de belangrijke stelling van Morthomme. Maar hier, evenals bij 't gebeurde van Douaumont, liep de wee ach de daad vooruit en de stelling bleef gaat in onze handen. Tegen Vaux (Oostelijk de Maas) grepen; terzslvertijde verwoede aanvallen plaats. Tot vijf maal toe bestormd ea de Duitschers de helling, maar vijfmaal werden alle rangen weggemaaid vooraleer de beklimming begon. Noch Mort-Hommcjp noch het Fort van Vaux, —- het doel van den duitschen storm* loop — gingen voor ons verloren en de duitscheaanvalswoerie bleef na die poging uit Hoe hst nu staat ? Opperbest. Het wordt een zekerheid dat het offensief tegen Verdun aan 't doodbloeden is. 't Is een maand geleden dat het begon. Het werd iwgezet en doorgevoerd met hardnekkigheid, het moet bekend, maar het mislukte deerlijk en ten koste van bloedige en onherstelbare offers. Ten langen laatste zullende Duitschers raoetsn inzien dat het voor hen tot niets baten zal nog eenige duizenden ;tc slachten, aangezien ze nu nog maar feitelijk op de eigenlijke versterkte linie beuken en 't veroveren van de eerste stellingen maar gebeurde ten prijze van honderdduizend dooden en volgetis 't plan van den franschen prootstaf. Eenige vierkante kilometers grond hebben ze gewonnen. Verder zullen ze 't natuurlijk niet brengen, eerstens omdat het duidelijk is gebleken dat de fransche legerstaf Verdun wil behouden, en dit kan,— vervolgens omdat het feitelijk eene natuurlijke onmogelijkheid is voor Duitschland, steeds zulke zware verliezen met reserven aan te vullen. Het offensief voor Verdun is daarbij het offensief van den langsten duur gsweest tot nu toe door een der beide partijen aangedurfd. Dit teekent het belang dat de Duitschers van dit optreden hadden v.-rwacht. De ontgoocheling zal des te pijnlijker zijn. Hêt zou ons niet verwonderen, indien morgen (dag waarop de uitschrijving de? duitsche leening gesloten wordt) ook het einde van het offensief tegen Verdun werd aangekondigd. Dl Krljgstoestand in dei Man De spannende strijd rond Verdua heeft voor een maand alle andere gebeurtenissen in de schaduw gesteld. Nu de duitsche mislukking daar ook als een voldongen feit mag aanzien worden is het tijd weerom het Oosten in te staren, waar zaken van belang in 't vooruitzicht staan. VOOR 8ALOMKI Het is thans sekerheid. De Duitschers hebben de grenswacht uit Bulgaarsche handen overgenomen en daar worden ze; wat meer opdringerig. Betrouwden ze misschien de soldaten van Tsar Ferdinand niet meer ? Wel mogelijk,, want in dea iaatsten tijd looden allerlei praatjes over de houding van Bulgarije* Althans hebben de Duitschers het noodig geacht zelf de zaken in handen te nemen op de Grieksche grens. Zullen ze de zaken wat meer levendigheid bijzetten? Of passief blijven toeschouwen op de toebereldselen die de bondgenoot en te Saloniki uitvoeren met het doel eensdaags zelf handelend op te treden ? Wie weet 1 In alle geval, schermutselingen hadden reeds p'aats. Mocht dit voor ons eene vingerwijziging wezen: nogmaals het initiatief aan de Duitschers niet te laten. VOOR VALOMA Oostenrijksche voorwachten zijn in den omtrek van Valona verschenen. Dit mag wel een opzienbarend nieuws heeten, daar sedert de bezetting van Durazzo, niets meer vanuit Albanië werd gehoord. Was het omdat de meeste oorlogskritiekers toen voorhielden dat de Oostenrijksche expeditie met de bezetting van Durazzo een einde had genomen ? Wij daarentegen deden opmerken dat we in min of meer korten tijd de Oostenrijkers voor Valona zouden zien. Het feit is er nu en het heeft een ongemeen belang. Valona is de oorlogsbasis van Italia fn den Balkan, het is het Saloniki op de Adriatische zee, het is daarbij ook ons eenigst overgebleven steunpunt in x't Zuid-Westelifke Bal-kanSchiereiland en de nog bestaande getuigenis van den invloed der Entente in Albanië. Valona wordt door een italiaansche bezetting verdedigd. Het werd Italië allen *8

Er is geen OCR tekst voor deze krant.