I gflrste jaargang No. ise oonûeraag, 12 Augusius i9ie —. • 1 h. H. s Cent DE VLAAMSCHE STEM I çen volk zal ni et vergaan! ALGEMEEN BELGISCH DAGBLAD Eendracht maakt macht REDACTJE- EN ADMINISTRATiEBUREELEN i Hoofdousteiler: Mr. ALBERIK DESWAfiTE. Voor Nedferland per jaar gld. 6.50 nuoï&Gpsieiier. mr. uta"Hn 1 — per kwartaal gld. 1.75 — per maand gld. 0.75. Voor België, Engeland, Frankrijk KALVERSTRAAT 64, bovenhuis, AMSTERDAM. en andere landen dezelfde prjjzen, met verhooging van verzendingskosten ('2U sent Opstelraad: CYRIEL BUYSSE — RENE DE CLERCQ — Dr. A. JACOB — ANDRE DE RIDDER. . Per nummer), Telefoon No. 9922 Noord. A DVERTENTIES : 20 Cent per regel. lit Oepaste OogeiibSiL* IV. Besiuif. De Nationale Eemiraoht. In de voorafgaande opstellen liebben \ traclit zo kalm, zo objectief mogelijk ijeraceken welke aanleidingen euerzij ,w H tôt bet bespreken der Vlaam Llging aanzetten, anderzijds groepen.I 3 IV ev tegen op doen komen. Vij hebben aandachtig het pro en h contra gewogen en denken dat van bei isnten emstige redenen worden geopper Waaruit wij de volgende besluitselen tre \ Te zwijgen zou voor de flamingant • lekeuen voortdurend en onverhinde iûn prachtig werk te laten slopen do franskiljons en wallonisanten. Te zwijgen zou geenszins de inmengi] jer Duitsers in zake Vlaamse Beweging t letten. . . g. Xe spreken îs gevaarlik voor de V-l. . ,j3ar Z6 verdacht wordt akkoord te ga; met de lepe vijand waar deze zich aanstc ib beschermer onzer taal. Te spreken is helaas ! groepen III en I in de bekoring brengeu boosaardig en on stcmmend. trouwe landgenooten in hun h< ijjsts Vlaamse en vaderlandse gevoelens a t le vallen. Waaruit blijkt dat de VI. B. erg m « bel geraakt is en in hoogst kritieke to ïtanden verkeert. Dat is evenwel geen re< cm de raoed te laten vallen. De beproevii icaer'pt de wil; wat echter niet voldoen< kze moet ook het beleid verhogen. Zond beleid helpen moed noch wil ! Derhalve ze ten wij voor de VI. B. als een eerste ve tisten voorop: zich aan te passen bij de ni le verhelpen huidige omstandigheden. Ikeda lieeft ze zich van zuivere taalbew ?me die ze in de beginne was gelouterd, ui rfieind, veredeld tôt Vlaamse Cultuurb Tenng. Nu is de tijd gekomen 0111 nieuv klijren van aanpassingsvermogen te geve: îe'moet lenig worden: tussen de twee aa: geduide stromingen in moet' ze de guldt mîfyiwey kiezen. Ziehier hoe we rnene bcstdie richting in te slaan: ^ 1. Al onze besprekingen blijven kalm t mrdif/ redener&n, zonder een wanklanl loûdereen schekhvoord. Ze wijzen er voor cjrend op dat wij noch. Frans, noch Engel :cch Nederlands (in staatkundig oogpunl lillen zijn; dat wij aile Duitse inmengir vtnfschuwen en verschoppen. Kalm reden Bis verre van twisten. ïegenovergesteld irriike meningen over taalpunten leiden t< je-:ii anti-nationale verdeeldheid, doen gec inbrénk op de Eendracht. Zulke redeneringen geschieden van weer kanten met liefde en waardering voor m isar, zodat ze niet kwetsen, niet overslaa tôt strijd- noch eiskreten. Van onze kai lit getuigen ze van diepe vaderlandsliefc ta onuitroeibare taalverknochtheid; van c îr.dere kant getuigen zij van rechtvaardi< tcidsgevoelen, zin tôt inschikkelijkheic ïlke neerhalende tendons vermijdend l}el ken zs steeds een nationaàl-opbouwend kî likter. 2. Onze besprekingen, taal, Vlaanderei toekomst en België's welvaart als ona: tcbeidbaar voorstellend, drirven aldoor oui hrejintj in haar culturcle b&tehenis tmc '"'ii. M. a. w. we stellen Vlaanderen e rijn verheffing op de voorgrond wanneer v» Vlaamse kwestie aanroeren. Ons op de fendpunt houdend lopen we kans beter b< ppen te worden: men zal eindelik inzie •mook wij de bevrijding van 't grondgebie i;5 allereerste vereiste voor ogen hebber • ook wij bevroeden dat zonder de Be fse.natie van geen herlevend Vlaandere Ç»ke kan zijn, maar ook, hoe wij niet b< -■'en dat België sterk en gaaf kan herstel yorden'-zo tezelfdertijd Vlaanderen niet d< -'•'■ef al zijn rechten verkrijgt. „Zo-ndc '•'] Be!f/ië (jeen vrij Vlaanderen, rnaàr zo? sterk Vlaanderen (/een sterk Belgiël •? koger vermeld standpunt zullen wij -het ons tenminste hopen — niet mec 't hoofd kxùjgen dit overblut'fend< îans mag geen Belg handelen zonder al d i3%e Belgen te hebben geraadpleegd, m( i " Vlamingen over de VI. B. spreken zor •'degoedkeuring der Walen!" alsof groe *lr' III en IV de toestemming der Vlamir v gevraagd hadden toen ze de brand het aangestoken. ^ Il e trachten te spreken op d-e gepast Deze wordt aangewezen door de on ■^ndigheden en door ons gevoel. Dikwij. onze tussenkomst zich bepalen tôt he !?rv°udig aanstippen, zonder kommentaai ;';n gebeurtenissen, aantijgingen, enz.; dei ,;:J9maken we een soort inventaris op va 'welke later klinkend en overweldigen tonaen beantwoord worden. Vooral lette ^-nauwkeurig op de uiterst gevaarlike be ^liugen der Duitsers. Worden we gewaa • deze onze sporen volgen, dan moete zwijgen, behalve om alarm te roepen., }°^n wij zwijgen tôt zij weer zwijgen, c ' "un 't zwijgen kunnen opleggen, of hu ^ -praten alleen gebeurt in Berlijn om ui e %ven 0p de boorden van de Rijn. ' -A-l ons streven iç verzoeningsgezinc vergeten niet dat al ons verweer toc ' uit groepen III of IV bekeert , ^oendeel! Ze zijn in die middens zo bu: ,;fvo°n geducht-prikkelb aar. Laten w Verstandig rekening mede houden: 1 . Belgen. Wezen wij. eendrachtiger e dan zij- ! Laten wij zelfs gee kef- ^^arQ^ng lastig vallen om zijn vei ^ hij verdient geen spot, hij vei ? 6n medelijden dewijl hij -liever pa SjJaai waar hij heerlik mens had kunne: ^-ii.Jiernen flfAArJa Ap; KAf.rAkkA1 ikÎI^ii der noodwendigheden van de dag in achl Onze nationaliteit wordt bedreigd van éé kant: de Duitsche; onze VI. B. van twe kanten: de Duitse en de anti-Vlaamse. Doc de gemeenschappelike vijand van onze natic naliteifc en taal is de Duitser. Deze te vei drijven blijft dus de hoofdzaaJc, ook voor d Vlaarnsche kwestie. Een laatste woord. Hoog tijd is het da .. het uit weze met het hatelik gekibbel tus ^•I sen Belgen; bizonder met de.teugelloz kwaadsprekerij welke uit zekere anti-Vlaarc se middens schandalig oplaait! Dat van stonden aan het uur der vei zoening sla voor groepen II, III en IV. La ten wij niet vergeten dat voor de Belge: t die buiten de strijd verkeeren. de huidig ,e toestand uiterst pijnlik is; dat neutraler , ' die kalm en nuchter toezien, niet begrijpe: hoe Belgen twistend en uitjouwend tegen over mekaar kunnen staan terwijl ginds aa: de Yser 't jeugdige bloed onzer arme broe ders stroomt, een hel van verwoesting ove Jr hun jonge duurbare levens bruit, terwi; aldaar 't pleit beslecht wordt of we al o lg niet zullen wezen. Ze begrijpen 't niet; o e" een der kampen er op beroepen kan niet d strijd 't eerst te hebben hernomen, voor bui tenstaanders legt dat geen gewicht in d ^ schaal. !lt JOH. DEMAEGT. y *Onze lezers zullen zicli herinneren da Groep I — niet strijdende Vlamingen ; Groe' '1_ II = de flaw inganten ; Groep III = d in franskiljons; Groep IV = de tvallinganten Groep V = niet strijdende Walen. le ■ ^ ^ Vlaarnsche Folklore- le 3r Het Beukenhof. Legcnde. In de nûddeleeuwen woon'de op het ,,Beuken , hof", niet verre van Beersel, een edeLma: die door onigelu'kkige omstandigheden 'gelie< ten onder wius gegaan. Dit braclit hem d s- wanihoop nalbij : t- Op zëkeren a.vond wandolde hij door a s- breedo dreef van zijn adellijk ©lot, wel'ko beze •q was met eene dubbele rij beukenfooomen, va: zu'lke buitengewone dikte, da.t men ze sledht ' met drie mannen kon omvadeonen. Daai*va: 1_ den naam ,,Beukenlhof"j welken het kaiste€ 71 heden nog draagt. n Plots staat hij voor een heer, geheel in zwart gekleed. Deze, Tia goeden avond ge n wensdlit ,to ihëbben, stelt hem voor, al te be t zorgen hetgeen hij moebt verlangen, op twee voorwaarden : Het 'briefje, welk de zwarte hee hem aaribiedt, .v zijn bloed te teekenen, ci 3' nooit meer den naam van Maria uit t 0 spreken. De edelman, niet zeer godsdien&ti] g zijnde, stémt toe en teekent het ôohrit'tje, hoe ï- wel hij weet, dat hij zijn ziel aan den duive ï, verkoopt. Op het briefje stond vermeld, da de zwarte man na vijf jaren mocht bezi u nemen van zijn ziel. Ail wat liij nu verlangde was er aanstond's. Hij liet een pradhtig kastee bouwen en leefde op grooten voet. Maar vij 3" jaren zijn spoedig verstreken. Toen het laatst ï- jaar aangebroken was, vermagerde hij zioht n baar, bij zooverre, dat de edeLvrouw het be it merkte, die tocih al la-ng adhterdooht voedde e en vermoedde, dat er iets niet in den 'haal was. Zij, zeer gods^'rudhbig zijnde, wist nie wat te beginnen. Zij bad en smee-kte haa" ?" man, dat 3iij tooh zou zeggen wat er ihen eigentlij'k solièelde. Eindelijk kwam het'er udt.. )_ ,,Ongolukkige'', riep de eclelivrouw uit, ,,gi t- hebt. u wziel aan den'duiivel verko^t!" Zij verzon dan een Qisrt. Op een uur afstan< 1S stoncl een heïligdom, aan Maria toegewijd. Zi •_ smeekte haar man om te zamen een bedevaar te doen. De edelman, die veel van zijn eoht ^ genoote hield. kon haar dit niet wedgeren. D< r paa-rden werden gezadeld en nu op reis. Di n edelvrouw ging in de kapel, terwijl 3ia«r mai e met de paarden buiten wachtte. Zij blee t zoolang in 't heiligdom, -tôt de edelmai eens binnen ging zien. En wat zag hij? Ziji n vrouw zat op Hiare knieën, gélieel van de aard< 1 onttogen, in hemel&che verrukking voor he wonderbeeld der Moeder-Maa^gd, 't welk doo. L' een ilidhtkrans was omstraaild. ^ Onw.illekeuri^ ■" viel hij nevens haar op de knieën neder ei 11 bad: ..Wees gegroet, Maria". Op hetzelfd» !- oogenlbli'k klonilc een zware donderslag en voo: d hunne voeten viel het briefje, waarop de edel man met zijn bloed had geteekend. Toen zij buiten kwamen, weixien zij eei 7 sterken reuk van solfer en pek gewaar. D< j ziel van den odelman was gered... Van ]vyt middeleeuwsoh legendansdi kasteo - bestaat niets meer dan de kunstig gesmerh r ijzeren -r^oorpoort. • : Op de puLnihoopen heeft men later een ni eu q werwebsch tgebouw opgeridht... mj* i Q T» Na den aanval. I_ Voor eetv rjcsncuveUlen, mahher« e De lage zon is rood van bloed; — ga waarl een kind, s met lioliten lach om uwen mond, en blond< 5 haren, , en blije, heldere oogen... 1 De lage zon is rood van bloed; — ge werdt ^ bemind, stil liefde-lichfc, dat rondom u bleef wareu " in zaohte regeubogen... 1 De lage zon is rood van bloed; — de felle j steek, a in 't wild geyecht Voor 't land, het arme, j. liet ontglippen tïw klare en waxme leven... t De lage zon is rood van bloed; — wat zijt ! ge bleek, - met al die rust op uw gelaat, en zijn un j lippen t gereed ten kreet gebleven... a i Dei laga zon is rood Van bloed; —iK ween om u. FRANZ DE BACKER, 1 Pervyse a. d. Yzer, Ocfcober l^H'-] (Uit ..MmH Tùd".T) KLEINE KRONIEK ree Een merkwaardig codetelegram. —verdiend met het plukken van boschbesse •Q. In de Engelsche ,,Spectato'r" vertelt ,,Ame- Nu deze oogst afgeloopen is, koopen zij vo or_ ricanus" een en ander omtrent de onderbre- liet daarmede gewonnen geld in Nederlaj ' ' k;ng van de reis van 'het Duitsche stoomschip meel op, smokkelen liet de grens over en ve ,,Kronprinzessin Caecilie'', dat den 27en Juli koopen het in Duitschland weer met enori ivan het voirig jaar uit New-Yoric vertrok en winst waardoor zij een flink daggeld v* lat onderweg liet nieuws ontving van het uitbre- dienen. is- ken van den oorlog. Het is intusschen treurig te zien, hoe de >ze Men zal zicli lierinneren, zegt de ,,N. Ct."3 smokkelhandel op liet karakter der kinder^ m. dat de ,,Kronprinze6sin Caecilie'' 800,000 pond demoraliseerend werkt. Op allediande man; sterling in goud aan boord had en dat de En- ren trachten zij door de geraffineerde leuge gelscilien nog veel •nioeite hebben gedaan om en draaierijen de ambtenaren en politiema " het scliip op te vangen, maar dat het indertijd nen om den tuin te leiden, natuurlijk geïnsj ,a" veilig en wel te New-York lieeft weten terug reerd door de ouders, die hun kinderen op d en te keeren. "ijze, zonder dat ze het zelf beseffen, t ge ,,Americanus" vertelt nu van de wijze, waar- boeven opvoeden. >n, op het sohip de waarschuwing ontving om te- (Tel.) en rug te keeren, het volgende: ,u_ ln den nacht van 31 Juli 1914, toen de boot [je palacolitlsche mensch. zicli op ongev-eer 1000 zeemijlen van Plyniouth x In 19i3 waren 0p e<3n hoeVe bij Boskop beArond, kreeg do kapitein een draadloos tele- Transvaal fossiele beenderen gevonden, cl gram van bijzonder duisteren inilioud. Het hield .bleken van een prae-liistorischen schedel inj dat een zekere Erliard was aangedaan zjin. Deze kon worden gereconstrueerd ; < îjl door een katarrh en het telegram droeg de f0t0's van den schedel zijn nu in Engelai of onderteekening ,,Siegfried" dat is het code- ontvangen en door deskundigen bestudeer of woord voor de directie van den Norddeutschen d6 bekende prof. Arthur Keith verklaa de Lloyd. thans in het weekblad ,,Nature" : ,,Er k< a-_ Het telegram zelf had voor den kapitein geell twijfel bestaan aan de belangrijkheid d , geen beteekenis, maar twee jaar te voren, toen ontdekking; eindelik zijn overblijfselen v« hij het commando van zijn voorganger had den palaeolitischen mensch in Zuid-Afril overgenomen, had deze hem een verzegeld pak- gevonden. Wat betreft den aard van het ra ket overhandigd, dat ongeopend moet blijven, waartoe het individu welks overblijfsel< tenzij een telegram van ,,Siegfried" werd ont- vail den palaeolitischen mensch in Zui at vangen, meldende, dat de cknkbeeldige „Er- Afrika gevonden. Wat betreft den aard vi ep hard" de een of andere ziekte had gekregen. ]ie^ ras^ waartoe het individu welks overbli; de, Dan moest de kapitein de zegeîs van het pak- sei€11 gevonden zijn lieeft belwoord, kan er ■ n. ket yerbreken en zou Uiij een code vinden, die meent Keith — geen twijfel bestaan. ' h'em de ware beteekenis van het telegram zou Het schedeldek vertoont goen van de ke verklaren. merkende eigensohappen van den Neanderdî — Aldus geschiedde en de code, die in het geze- mensch. Het individu, waarover het hier gaa gelde pakket was ingesloten, bleek uitsluitend heeft blijkbaar behoord tôt liet moderne typ< te bestaan uit woorden, die betrekking had- zijn hoofd vertoonde opmerkelijk groote afin den op een mogelijken oorlog. Twee verscliil-, tingen. lende zinswendingen waren aangegeven, waar- van de eene beteekende : ,,Er dreigt oorlog Een negerstam. met..." en de andere: „Oorlog is uitgebrokeu De Engelsche reiziger dr. Christy is dez< ■n" met...' dagen teruggekeerd van een driejarige onde a,1J Verder waren er afzonderlijke code-woorden, zoekingsreis in het Belgisclie Kortgogè'bied, d die zouden beteekenen; ,,Engeland", ,,Frank- hij had ondernomen in opdracht van de Bc rijk", ,,Duitschland", ,,Denemarken" en an- gische regeering. Het groote succès van de; der woorden om bepaalde groepeeringen van reis is de ontdekking van een nieuwen volk deze mogendheden aan te geven. stam. Het zijn negers, die in volmaakt Adam Het telegram, dor den kapitein ontvangen kostuum rondwandelen en die hun lichaa an over de katarrh van Erhard, bleek dezen zin kris en kras beschilderen met donkerrooe te liebben: streepen, met het bewuste doel zich do< ,,Oorlog is uitgebroken met Engeland, tatôeëring aan te passen bij hun omgeving e ^ Frankrijk en Rusland. Keer terug naar New- zich daardoor zoo weinig mogelijk zichtbaar ■ ,, York." maken. Zij voeden zich met het wild, dat ? Dat bevel werd onmiddellijk opgevolgd en vangen in netten of door groote klopjachten. 'e" het schip ontkwam den Britschen kruiser ,,Es- — )e" sex", die den toegang tôt de haven van New- net aantal sterren. _ ' York bewaakte. a Men heeft de voor het oog ziohtbare vas' Nu meent „Amoricanus" er de aandacht op sterren naar haar helderheid verdeeld in ste te moeten vestigen, dab oischoon de Nordd. » ren van de le grootte, van de 2e grootte enz jcy Lloyd afzonderlijke code-uitdrukkingen had tôt en met de (je grootte. Dit beginsel is oc voor een ,,dreigenden" en voor een ,,uitge- toegepast bij de telescopische sterren en r i broken" oorlog, de directeuren een paar minu- door fotografie en verbeterde instrumenten c . ten voor middernacht op 31 Juli den kapitein waarneming juister werd, is die indeelir meldden, dat een oorlog met Engeland, Frank- meer systematisch toegepast en uitgebrei> rijk en Rusland was uitgebroken. Dit was toch Daarbij is aangenomen, dat de liohtsterkte va ^ op dat oogenblik niet waar. Zelfs met Rusland eike ster van een volgende klasse l/2ol2 va '••c was de oorlog nog niet uitgebroken. In hoeverre d'ie der vorige is. Frankrijk en Engeland zouden worden meege- De Engelsche astronoom Franklin Adam ^ sleept, was in elk geval nog niet zeker. heeft volgens een vast plan met lichtsterl ie- De schrijiver maakt natuurlijk do noodige instrumenten fotografisclie opnemingen va [e gevolgtrekkingen, vooral wat betreft de Duit- den geheelen Noordelijken en Zuidelij'ken ste sehe verontwaardiging, toen Engeland vier da- renhèmel gemaakt, waarbij de belicbtingsti gen later zijn protest zond tegen de schending lang genoeg genomen is, dat ook de min ar van België's grondgebied. héldere sterren werden afgebeeld. _'m Op de 206 aldus verkregen platen zijn t te Greenwioh de sterren naar haar groot Riga. systematisch gesteld. Men vond voor het aa: = J Riga is de hoofdstad van Lijfland. De stad tal ste.rren -tôt de 90e'grootte: 97.400, tôt c heeft ruini 300,000 inwoners, o. a. 125,000 van jle glotte 700.000, tôt de 13e groot ™ Duitsch élément; voorts zijn 20 % Russen en 3.700,000, tôt de 15e grootte 15.o00.000, tôt c 20 % Letten. Riga herinnert m vêle opzichten 16e grootte 30.000.000 en tôt' de 17e groot ™ aan de Duitsohe Oostzee-steden en er is aan- 55.0OO.OOO. leiding te vermoeclen, dat een groot gedeelte der Meer dan 55 millioen wereldbollen, aile c bevolking een bezetting der stad door de aarde onnoemelijk in grootte overtreffen< Duitschers niet onaangenaam zou vinden, te zjjn ajdus reeds in de hemelruimte beker meer, daar Riga voor een groot gedeelte z n geworden, en men kan aannemen, dat on: bloei te danken heeft aan den Duitschen kennis nog slechts tôt een uiterst klein gedee "n handel. ^ te van het totale aantal beperkt is. Bij c .ln Do stad is overwegend Protestant (60 %), beschouwing blijkt, welk een on.beduidenc I %,?®r tcojk'ng 1?.,?l',.ek,sch) 6 % Roomsch- beteekenis de aarde lteoft in liet Jiemelstelse Katholiek, 12 % Israëlietiscli. waar zij minder is dan een druppel in de Riga is de derde havenstad van Rusland enmier, dan een stofje op de weegschaal. 'S (Petersburg en Odessa komen in do eersto (,,Vr. v. d. D.") ?n j)laats). De stad bestaat uit de. ,,oudo stad", [1G de Petersburger en de Moskouer voorstad, die De Bijbe| in |1Qt pa|eis van den Mikado, rechts van de Duna liggen; de Mitauer voorstad j)c ^Ukado krijgt 10 November a.s'., den ve ligt links van de rivier. De oude stad heeft vele jaardag van zijn kroning. een zeer fraaien c monumentale, historische gebouwen, maar de kostbaren Bijbel ten geschenke, die hem won straten zijn er nauw en bochtig, en aUeen de aangeboden door 4000 in Amerika vertoevenc Je o»de Riga-bewoners houden van de oude stad. japanners, allen lidmaten van een Christelijl Nagenoeg aile grootere firma's hebben in de geraeente. Het is een Engelsche vertaling, sp oude stad haar kantoren. De nieuwere wijken ciaal voor dit doel met groote letter on ze< le van Riga znn smaakvol aangclegd. Zoo zijn ZWaar papier gedrukt. De Bîjbel kost ongeve< in 1856 de wallen geslecht en in fraaie boule- 3000 dollar. Alleen de wit-lederen band kon u" vards veranderd, die thans met de parken het 0p 800 dollar te staan. mooiste gedeelte van de stad vormen. Riga is een oude stad. Ze dateert al uit de Stljn Streuvels gekwetst? 11 de of 12de eeuw. In 1202 was Riga de resi- 0ver Holland komt te Antwerpen de tijdin, dentie van Albreoht I van Buxlibwden, die cle-n dat Stijn streuvels voor een màand van zi titel had van Bisschop van Riga. In de 13de hooizolder zou gevallen zijn daarbij een ,,fra en 14de eeuw ,gmg Riga, snel vooruit, en spoe.- ture de bassin" zou hebben opgedaan. Iemar dig was het een zeer belangrijke handelsstad. beweert eeltfer hem veertien dagen geledc In 1621 wercl Riga door Gustaaf Adolf veroverd. gezond in Vlaanderen te hebben aangetroffei rt In 1656 werd de stad door de Russen te ver- >fet brief- en personenverkeer tussclien de ueic geefs belegerd ; lietzelfde gebeurde in 1700 yiaandeis (etappengebied) en het overige g le door de Saksen, dank zij de dappero verdedi- deelte vari het land gaat niet zeer geregeU ging door den Zweedsphen stadhouder Dabi- zooda,t nog geen opheldering over het geval ve berg. Den 4den Juli 1710, na de nederlagen kregen werd. De Gentsche „Vlaarnsche Post' van ICarel XII, moest do stad zioh overgeven, waaraan Streuvels nu en dan medewerkt, b' en kwam onder Russisoh bestuur. rirVif av mVtt; m-pr lt In de vorige eeuw, n.l. in het voor jaar van 18-34, werd Riga door een Engelsche vloot ge- Oorlogshumor. blokkeerd. Dit was 'het laatste militaire feit, Als 111 de provincie Oberhessen een overwii hetwelk m het -boek der historié omtrent Riga ninfTsbericllt aaukomt, wordt het 't eerst beker staat opgeteekend. Nog zij vermeld, dat m in de school, waarna de kinderen v, l^1^^^^roo^te scliade aanrichtte en dat ^antie krjj en onder iuid hoera-geroep h. [0 m 1889 de Russische taal of fie leel de volfe- a<an de bewoner^ gaan mededeelen. Dezer d; taal werd, waartegen nogal pro test werd aan- gen sneiden de kinderen weer de straat op € a geteekend. riepen uit aile macht: ,,hoera!" De mensche ~ Ti -i~ liepen uit en bestonnden de kinderen met r Smokkelen door kinderen. vraag, hoeveel Russen er weer gevangen g De smokkelhandel 111 meel wordt aan de nomen waren. ,,Geen enkele, was het an Noord-Limburgsche grens zeer veel gedreven ^voord3 ,,maar onze onderwijzer moet naar h< ., door vrouwen en meisjes. Zij hebben een rok front. Hoera! Hoera!" II aan, die geheel bestaat uit kleine zakjes, _ ' Dc strijd in de lucht behoeft het oorloj d.w.z. twee rokken, die van boven naar voeren niet noodzakelijk tet verheffen. w onderen, telkens zijn doorgestikt^ zoo rondom _ De aardrijkskunde leert ons, dat aile Ba lange, smalle zakjes vormende, die van boven kanlanden bergaclitig zijn. Helaas zijn vele volgegoten worden. Zij weten, welke winke- ervan niet op de hoogte. liers in Nederlandsche grensplaateen zich er —. Niet gereed zijn is een systeem, waarb ,n toe leenen, haar .met het vullen behulpzaam men met twee gulden bereikt, wat men met ee te zijn. Van dit soort smokkelaars worden er gulden zou kunnen bereiken. den laatsten tijd zeer velen aangehouden, de — Hoe staat 't met de Balkanstaten?... Df laatste week door één Rijksambtenaar zelfs 13. weet ik niet. Een kwartier geledeà waren j Het zijn meest vrouwen en kinderen van op nog neutraal. Duitsch gebied langs de grens wonende arbei- .— Verzuchting van den oorlogsdichter : ,,0c ders en landbouwers. Sommigen diei* personen op ItaUë heb ik een bund^l gedichtçn gemaak -i hebben hun bedriifckanitaal ir? eenige inarken . Als er ùu nog een land bii kûmt.^njk. pleito. Kantteekeningen bij „ln Oorlogstijd" van , Stijn Streuvels. (Mot.) III. Noehtans moest Streuvels bedenken dat bi liet' plegen van zijne daad van caritate een ge • vaar voor eigen land kon dreigen. Want d< gewonde soldaat, dien hij redt — uit evange- • lisch medelijden — is miss chien gekomer 1 om te bespieden; in zijn linies teruggekeerd, zal hij wellicht de inlicihtingei geven die hij bezit en de gevolgen daarvar . zouden regelrecht op den Iîelg neer komen, , die den uhlaan geholpen heeft; hij kan eer positie van onze troepen of van onze artillerie outdekt hebben en de bijbelsoli-humanc gcedheid van den barmhartigen Samaritaan an het leven kunnen kosten aan honderden Belgen. In oorlogstijd strijdt het vaderlandsch be-lang, dat hard is dikwijls en meedoogenloos tegen do zuiverste opvatting van mensehen-liefde. Men heeft te kiezen tussclvm de twee standpunten : de knellende, wreede ooriog^'nood-zaak en het eigen besef van broederl:jkl.<eid t.Uo-schen aile mensclien. AVe kunnen, ondanks ons zelf, vervallen in landverraad om te hebben ge-luisterd naar de liefdevolle stem van ons gewe-ten, naar den eerst en roep van onS medelijden. Heeft Streuvels wel ooit aan de gevolgen var zijne daad gedacht? En waar we on9 niet erge-ren omdat'hij, gevoelig en behulpzaam, de red-dende hand heeft gereikt aan een armen, om 't leven sclireienden eenling, al droeg deze d€ wapenen tegen ons, moeten we opnieuw protest aanteekenen omdat hij — denkende eerlijk te liandelen, uit de goedheid van zijn instinct — iemand gered heeft die, ondanks zijn onbehol-penheid en zwakte, op dat oogenblik was : de vijand, de overweldiger... en dien hij, na hem gespijsd en verzorgd te hebben, zooveel hij kon had moeten overleveren aan de Belgisclie sol-daten...Dat beteekent niet dat we Streuvels tôt haat aansporen. Uit haat kan geen schoone toekomst gedeien. En a-lle supérieure kunst staat boven den haat, groeit in de ruime atmosfeer van de heel ruime mensc-henîiefde. Het strekt Streuvels ten eere dat hij in het tumult van het oogenblik edel is willen blijven en de zuivere menschelijklieid in ziclizelf en anderen heeft gezocht en gevonden. Me even plaatsende op dat standpunt, wil ik ook de epi-sode der Duitsche officieren die in het Lijster-nest worden^ ingekwartierd en door den gast-heer zeer hoffelijk ontliaald, niet bij de meest ergerlijke bladzijden van het boek rangscliikken, al meen ik dat in dergelijke omstandigheden een meer solidair7voelend burger minder vriend-scliappelijk en minder opgetogen, koeler en onverschilliger, de verwoesters van zijn land zou ontvangen hebben, en desondanks ook ,,kalm" en ,,beheerscht" en ,,waardig" zou mogen heeten. Sympathiëen of antipathiëen laten zich niet dwingen, trouwens, vaderlandsliefde ook niet. A\'aar Stijn Streuvels in zijne dagboeken zich bijv. meermaals beroemt aan vijandelijke col-lonnes den weg te hebben gewezen, legt hij een méér dan la-uw patriotisme aan den dag; mensclien met inniger ' vaderlandsliefde hebben zich wel eens laten fusijjeeren, liever dan den vijand in eigen land den weg te wijzen of in-lichtingen te verstrekken. Pro-Duitsohheid laken we dus in Streuvels' boek niet — want we gelooven dat van Pro-Duitschheid geen sprake zijn kan, in lieel het Oorlogsdagboek en nemen Jiem liever een paar scherpe kritieken tegen eigen volk en eigen regeering niet kwalijk, daar we van meening zijn dat vaderlandsliefde niet lioeft blind te wèzen voor eigen gebreken, noch radeloozen haat tegen den vijand moet stoken. De wrangheid van deze lectuur — zoo ze niet mag geweten worden aan pro-Duitsche en nog minder aan anti-Bel gische gevoelene — ligt in zijn on-vaderlandschen toon, in zijn procédé juist van ,,objectieve" aanschouwing van een tijd en van toestanden die niet objectief kunnen of mogen beschreven worden, in zijn harteloos waarnemen van grandioos-afschu-welijk leed, nuchter als van den slaChter die zonder trillen den strot eens os door hakt of een zwijn doodbloedt met eigen vuisten, kalm als vaç een chirurg die in een lij-i kerft en snijdt, zonder afschuw. En hier 'kan geen sprake zijn bij Streuvels van ,,satire op ,111enschelijke kleinheid", want zijn wijslieid weegt te licht. Ze is niet duur genoeg gekocht, ze is geen overwinning op het Jeed; ze heeft ^een tragischen ondergrond van bewuste solidanteit, van medelijden en vergif-fenis, van heroïsche, samaritaansche en al-om-vattende en al-verschoonende menschenliefde. Ze is toevallig, van literaire, klein-esthetischo inspiratie, want Streuvels voelt ailes, vreugde en leed, krachtens zijn aard van bespiegelend, beschrijvend artist, belust op avontuurtjes, bekommerd om zijn dagboek-notitiën. en die angstig is méér om 't lot van zijne Flaubert-uitgave dan om de fleurige jongens van zijn dorp, welke hij zonder een traan heeft zien vertrekken en die ook nog al9 kunstenaar bij het vreeselijkste vizioen der dreigendste wer-kelijkheid ,,denkt aan een prachtig stuk kunst van zijn land: aan Breughel". En we zijn ge-tuige geweest dat die wreede onverschilligheid werd geroemd in Holland... door ,,kàlme ' en even ,,nuchtere" sclirijvers' als Streuvels, die peizelijk hun bittertje drinken of hun sigaar roc*en en die hebben gewaagd van supérieure nonchalance van zijn „verbluffend vrij-zijn van parti-pris", van zijn ,,eerlijkheid" en ,,objec-tiviteit" en ,,onpartijdigheidT' enz. Maar kunnen we nu heuscli nog gelooven in dat ijzig, akelig-hoog standpunt van den .,kunstenaar op een top boven ailes, in zuclit naar allerpersoonlijksto en boven-maatschap-pelijke ontroering zonder barmliartigheid ?" Ik beeldde me in dat die opvatting van den ,,ongevoeligen artist", van den in zijn ivoren torentje schuilendenfc ik-schrijf-om-te-sohrijven auteur achter onzen rug lag... het onbewogen geleuter van klein-schildertjes aan leed en wee van het leven... het zorgéloos schippekens-varen op lauwe watertjes van eigen romantisme in dezen afschuwelijken en ailes behalve heerlijken tijd... dilettanten-spel voor wie nog andere levensvreugde kent dan van het neerpennen van impressies en het uitgeven van boeken... En alleen mensclien dio even ergerlijk zijn verkankerd door de literatuur, door de be-hoefte aan schrijven, en die het besef van simpele mensohelijkheid hebben verloren, van het leven als mensch dio deel heeft, met al zijne medemenschen, in de ellende van den tijd, kunnen eene trotsclie, ongevoelige, be-knibbelerige uiting als deze goedkeuren... Moed van gedaeni» moet men misschien wel bezitten om zich -op dergelijke wijze af te zonderen in eigen kluiis, te midden van een tumult als het huidige? maar veel zorgéloos egoïsme vppra,l, soc.iaal bewustz-ijn, aan begrip van saamlioo-righeid, aan verantwoordelijklieidszin. En ik denk hier op die praehtige be-kentenis van Karel A-an de Woestijne — die ook een ,, oorlogsdagboek" schrijft, maar met de milde meewarigheid en de deernis van den grooten artist /en van den schoonen mensch —: ,, Hebben wij liet recht wel op dit oogenblik niet te lijden? Hebben vooral de gevoeligsten in de natie, de artiesten die het best voor lijden ge-schikt en er blijkbaar toe voorbestemd zijn, dat recht?" J ' Als Christus boven de soldeniers van Pon-tius Pilatus op den Calvarie, genageld op een L kruis en lijdend en kreunend : zoo alléén ver-he/t de kunstenaar zich boue/i zijn volk... niet met glimlachend en hardvochtig misprijzend eigen land en volk te hekelen in het uur des , onheils en in onverstoorde rust satirisch-zwart» gallig literatuur te ,,maken" van de rampen en ellende van zijne broeders... niet met een soort miniatuur-Nerotje te zijn die al musi-ceerend brandend Rome ziet vergaan... Ik beeldde ma werkelijk in dat Augustus 1 1914 tijdelijk of voor altoos — dien schrijver op het doodsbed had geworpen... Als uw îiuis brandt, speelt ge geen piano... Als in heel \ iaanderen klinkt het jammeren van moe-- ders, kinderen, echtgenooten, sluit men zich ni,e^.. °P aIs -veen middeleeuwsche kroniek-saihrijver" en beschouwt men den ondergang van zijn tôt slagveld herschapen land niet met de onverschilligheid van den dilettaht, als een verschijnsel buiten zich, dat u niet aangaat... 1 de mensch weer staat tegenover de brute werkelijkheid, de onmeedoogende, snijden we minder dan ooit de banden door, die ons bin-den met onze medemenschen, hun lijden en strij den, hun vreugde en hun kamp... We zouden het gevaar loopen geestelijke ,,outcasts" te worden... Kunnen we nu gaan, ironisch en hooghartig en kinderlijk-belust en kil-nieu^-s-gïeng, naast de smart van de wereld? Er komt iets in de diepste menschelijklieid van ons wezen in oproer tegen dat gedacht... Be-klagen we zij die anders voelen, want ze zijn arm al.schijnen ze rijk, en gierig, al schijnen zo mild, en dor al schijnen ze bloeiend... Dan wachten we morgen de betere kunst, de grootere: de kunst die zal haar mildste inspiratie-bron vinden in de Al-Liefde, in het al-medelijden en in het machtig verlangen de menschheid beter te maken, haar te redden in de toekomst van gruwelyke tragedies, zooals we thans er ééne beleven... Dieper moet het doordringen in elke ziel en elken geest dat het menschenleven een heilig pand is. dat niet mag overgeleverd worden aan bloeddorstig en geldzuchtig impérialisme, dat niet in massa mag yernietigd door staal en lood en gas en torpédo, als waardeloos slachtvee. De liefde tôt al het geschapene en boven ailes de liefde den mensch met zijn gebreken, zijn held-haftigheid, zijn vertwijfeling moet ingeven het streven naar de wereld-verlossing, ter bevrijding >van de machtmaren van vernieti-ging... Die kunst zal. ons redden uit het kil en hefdeloos naturalisme, uit het ikzuchtig dilettantisme en uit de bekrompen zelf-aan-bidding van den „dichterM... Maar in die kunst zullen geen deel hebben zij die, terwijl hun land wordt verwoest, hunne broeders ver-moord, hunne zusters verkracht, in een mos-selschelp hun tijd verslapen en v'erdroomen en zich de handen wasschen van het kwaad dat rond hen gebeurt... * • « _ Zullen we Streuvels ,na ln Oorlogstijd ver-loochenen? Geenszins. Hij blijft wat hij was: een groot auteur met beperkt talent, die ni een mislukten roman: Dorpslucht een ongeluk-kige oorlogabijdrage : In Oorlogstijd heeft ge-leverd.Maar achter die twee laatste, wel op eene mogelijke verzwakking in zijn schrijfkunst en 111 zijn levensaanvoeling wijzende boeken, rijst de liçel sohoone, sohitterende, levende sohep-ping van zijn verlèden : zijn LenteHeven, zijn Zomcrland, zijn StiUe Avondcn, zijn Langs de Wegen, zijn Minnehandel, zijn Vlasehaard. Die geweldige schoonlieid, als van korenscho-ven die de muren der schuur doen kraken door de zwaarte van hun vracht, kunnen we niet verlooehenen. Die schoonlieid is ook niet geminderd omdat Streuvels een lauw vaderlander blijkt te zijn, een traag-lîewogen en weinig-opviammend, slechts lichtelijk-reageerend auteur. En evenmin 'als we zijn verleden vergeten, mogen we het wagen zijne toekomst te voorspel-len. We zullen trachten over In Oortogstijd het gras te laten groeien, en 't gras in Vlaanderen nast snel en dicht, vast en hoog. En dan zullen we hem, zooveel als 't kan, onze liefde blijven toedragen, omdat hij de riieest levensvolle, de zon-zatto de kleur-beroesde, de geur-door-waaicle dichter van Vlaanderen's landen en bosschen, van Vlaanderen's kinderen eu mensclien, van Vlaanderen's dieren en boomen ig geweest en in het pantheïstisdh koor van 't nieuwe Europa de kraoht van het instinct, de weelde van de natuur, de heerlijkheid van een vermaagdelijkt landleven heeft uitgezon-gen met luide, frissohe stem, omdat zijn pen is geweest het rijkst beladen penseel dat ooit Vlaanderen's weelde van natuur heeft afge-maald, Vlaanderen's wonder groot als 's Levens wonder Hoe treurig dat nu eene hoogdravende Derou-lède-patriotterij zich verplicht aclit een reus-achtig^ werk als dat van Streuvels — ter wille van één boek dat onzen burgerzin en ong sociaal geloof heeft gekwetst en geschonden — te kleineeren. Zoo lazen we onlangs in een Fransch-Belgisch dagblad dezen meer dan op-gewonden en^oneclelen achterklap ! „M. Frans dateur, Stijn Streuvels geheeten, Vlaam-sche schrijver wiens talent niet boven pro-vincialistische oorspronkelijkheid stij'gt en die toch op den rang van groot, nationalen schrijver is geheven door eenige wierook-branders eu eenige insohikkelijke vrienden die hem zelfs met Tolstoï dierven gelijk stellen". Tegen der-gelijken smakeloozen en om-echtvaardigen praat moeten' we verzet aanteekenen Want 'Streuvels mag in dezen tijd van ibe* proeving heel zwaar tegen het Vaderland hebben gezondigd, hij sohonk het Vaderland vroeger eenige der heerlijkste bladzijden literatuur van zijn patrimonium. Zijn klaar, glo-rieus verleden, zijn strakko, krachtigo ^kunst maken van hem een bevoorrechte, ook nog in dezen stormtijd — al is liij zwakker gebleken dan we hem dachten, minder schoon-van-men-sohelykheid, minder ruim van levensbegrip, minder gevoelig en liefdevol dan dat we qns den grooten schrijver onzer toekomst droomen — zijn verleden en zijn kunst wijdea hein tôt een gezalfde onzer nationaal-yiaamscne sclioonheid. En zulke grootsche glorie wissohen * de buitenstaanders niet met een paar scheld-woorden • uit,.noch de schrijver z-?lf met een

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.