• In den Sakslsctiea Staatsraal DRESDEN, 30 Oktober : Naar reeds me-iegedoeld werd, heeft de nieuwe. Staateraad, die gister vroeg voor de eerste maal bijeen-^ekomen was, het volgende besloten : 1. De grondwel is spoedig in dieu, zin te veranderen, dat een aantal van ministers ronde? portefeuille in het gehoele roiniste-rie kOmeai kan. 2. Daarbij is zorg te nemen, dat de be-noeming tôt minister in de toekomst geen verdwijnen van het lidmaatschap in een der.beide Kamers ten gevolge heeft. 3. De ministers zonder portefeuille z'ul-len noch staatsdienaarseigênschap noth vaste betrekklng bezitten. Ze bekomen ver-teerschadeloosstelling nevens hunne land-dagvergoeding ; woonplaats te Dresden zal niet geëiseht worden. evenmin als' uitschei-ding van het beroep. 4. De Staatsraad ueveelt ter zelfdertijd itan, vier ministers als vertrouwingsman-nen uit de Tweede Kamer te benœroen. 5. Latere bferaadslaging zal voorbehouden blijven* of en hoe de ministère zonder portefeuille bijzonr' •'1 ~Wrpo1?vteii worden. » Al deze besluiten werden eenparig aange-nomen. Het noodzakelijke voo'rstel op Êrondwetverandering zullen met groote aast aan den Landdag worden voorge-legd.Volgens aile vooruitziehten zouden reeds içt>or vrijdag, hoogstens voor zaterdag ook de benoeming der nieuwe ministers zonder portefeuille volgen. Als deze komen in aan-merking : de afgevaardigden Gunther (vooruitstrevende volkspartij), Nitzsche-Leutzsch (nationaal-liberaal), Fràssdorf en feld (sociaal-demokraten). Om de reorganisatie heeft zich, naar wij tegenover de aanvoering van andere zijde kunnen betoonen, de voorzitter, Staatsmi-nister Dr. Heinze, de bekende vroegere natâonaal-liberalo Landdagaflgevaardigde, zeer verdienstelijk gemaakt, voor hetwelke hij vele moeilijkheden uit den weg ruimde. Er kan daaraan niet meer getwijfeld worden, dat het nieuwe ministerie gewild is, het oude Saksen tôt likwideeren en het het eesmr nieuwen tijd tegemoet gaat. WEIMAR, 30 October. — De groot-her-toglijke Staatsregeering heeft zooeven een dekreet aan den Landdag gericht, in het-welke ze zich bereid verklaart, met, eene kommissie van den Landdag onmiddellijk in beraadslaging over de verandering van het kiesrecht te treden, » .a on» De tonmrnlii van ds Btoelie rsggeriHg MTJNCHEN, 30 Oktober": Over de nieuwe regeling in Beieren verneemt de « Miinche-ner Zeitung» nog. dat in. het nieuw te rormen ministerie door den koning de hui-dige Mfeinister van buitenîandsche zaken, van «rerediensten en van oorlog weeirom aangeateld worden. Justifie, verkeer en firiantiën zullen met personen uit de par-tijen van het parlement bezet en erveneens trit hen nog dne ministers zonder portefeuille genomen worden. dit Bisof Outtscii Arbeidsmleisferls Uit een der leidende kringen van de Dnitsche katholieke arbeidens-organisatie schrijft men het volgende aan de groote « Norddeutsche Allgemeine Zeitung » r: De vorming van het nieuw rijksministerie des arbeids wordt in de kringen der Duitsche arbeidersorganisaties van aile richtin-gen met groote voldoening vernomen en begroet. Door de vorming van dit ministerie is immers voldoening geschonken aan eenen eisch die sedert tientallen van jaren her-haaldelijk gesteld en verdedis-d werd door !e heele Duitsche arbeiderschap. Wij van on zen kant hebben het steeds ftangeklaagd als een verkeerden, betreu- ] 34e faar -■ 291 5 eentiemenper nummer : 2Sc. per week (6 numinors) Zondagj S FvovefiïSîôS» 1918 VOORUIT Orgaan der Belgische Werfeiiedenpartije — Versehîjnende aile dages - > , ■ ■ Drukster-Uitgeefster Sam. Maatsch. HET L1CHT, Best : P. De Visch, Ledeberg-Gent. — Red.-Adm , Hoogpoort, 29, Gent renswaardigen tôestand, dat de zoo uitge-strekte en belangrijke gebieden van de maatschappelijke poliliek op eene,zoo el-lendige wijze moesten verbonden blijven met de werkzaamheden van het een of het ander reeds overladen ministerie. Wij hebben het steeds aangeklaagd dat men steeds wilde roepen naar staatspoli-tieke wondermenschen die zouden in staat zijn om ministeries als dit van buitenîandsche zaken in al hunne afdeelingen en on-derdeelen behoorlijk te leiden en daar te brengen waar zij in staat' waren om hunne veelzijdige taak te volbrengen naar de voldoening van allen. Zooals men weet werd er bij de doorge-voerde splitsing van ons ministerie van buitenîandsche zaken door aile bestaande werkersorganisaties, zoowel als door aile op den voorgrond staande sociaalpolitie-kers een ernstigen eisch gesteld die daar-op uitliep om een afzonderlijk, op zichzelf-stsAfld ministerie van den arbeid tôt stand irengen. Ook zonder de nieuwe richting, die ons door den wereldoorlog gebracht is, zou het ten slotte eene onvermijdelijke nood-wendigheid geworden zijn om zoo een zelf-standig arbeidsministerie tôt stand te brengen, en wel in hoofdzaak om de twee volgende, onbetwistbare redenen : In de eerste plaats ziet men langs aile kanten dat het opdrachtgebied der maatschappelijke politiek zich onafgebroîân langs aile kanten aan het uitbreiden is en ten tweede weet iedereen nu genoeg dat onze maatschappelijke politiek, wegens hare allergrootste beteekenis voor de verschil-lende volksklassen, eene steeds krachtda-diger en zorgvuldiger wordende bijzondere leiding en werkzaamheid zai moeten ver-gen.Het opdrachtgebied van onze maatschappelijke politiek en dus van het arbeidsministerie zal zich verder heel in het bij zonder van dag tôt da^ gaan uitbreiden met het oog op de ook nieuw in te richten Ar-beidskamers. Is de wetgeving voor deze Arbeidskamers eenmaaJ gereed gemaakt, dan zal het er vooral om te dœn zijn om die Arbeidskamers voor de t'oekomst dege-lijk te organiseçren, om dit zoo ingewik-keld machien voor goed zoo in gang te steken dat er van een strompelen geene spr'aak meer kan zijn. Het spreekt hierbij als van zelf dat het opdrachtgebied der Arbeidskamers volgens een klaar gogefen programma duidelijk z»l herzien en nieuw omschreven worden. En zoodra de Arbeidskamers aan het werk zullen gaan zullen er, zooals het ook als van zelf spreekt, eene ongehoorde menigfce van wenschen, wenken en eischen uit haar mid-den naar het Hoofdbureel gezonden worden, en dat wel vooral voor dat aangaat de kwes-ties van wettelijke bescherming der algemee-ne arbeiderschap en der wettelijke voorzor-gen in het belang der algemeene volksgc-zondheid.En ->alle bevoegde vakmannen weten hier door hunne jarenlange ondervindingen dat men onmogelijk het gesteld doel zal kunnen bereiken als men niet breed overgaat tôt de onderverdeeling der bijzondere werkzaamheid voor elk vak. Met de arbeidskamerwetgeving hangt verder de belangrijke kwestie van net overeen-komst- of verzoeningswezen samen, dat even dringend aan de orde vam den dag staat en môet opgelost of ingericht worden in het belang van allen: In overeenstemming met de christelijk-na-tionale arbeidsorganisaties heeft de Rijks- dag "reeds voor ettelijke jaren de inrichting verlangd van een zoogenaar0^ nvprppnkomst-of verzoeningsminïsterie. Nadat dit overeeokomst- of verzoenings-,/iinisterio dank aan de arbeidskamerwetge-vinç zal ingerîcht en aan het werk gesteld zijn, zal het onontwijïbaar noodzakelijk blij-ken dat voor het bereiken van zijn afzonderlijk doel nog een afzonderlijk hoofdbureel ingericht worde, dat op eene bijzondere manier de feiten en de ondervindingen verza-melt, dat voorsteilend en aandringend tus-schen komt voor het vaststellen van algemeene loontarieven voor aile vakken en nijver-héâ®. f Onder den invloed^an al deze inrichtin-gen kan het niet anders of het loontariefwe-zen zal meer en meer, voor aile werkîieden en voor aile nijverheden, eene voor de ge-meenschap geldende loon- en arbeidsrege-ling moeten worden. Zijne algemeene strek-king zal onvermijdelijk moeten uitloopen op het beginsel van het vormen van groote, algemeene tariefgemeenschappen voor aile vakken en nijverheden. En des te meer zal er een algemeen hoofdbureel noodig zijn, dat aandringend tusschen komt, verzoe-nend en vergelijkend werkt en met zaak-kundigen raad komt staan aan de zijde van werknemers en werkgevers. Niet min der voor het vermijd en van werkstakingen zoud&n dergelijke staatsin-richtingen voordeelig werken en sta-atsse-cretaris von Stein in persoon zegde daar-omtrent het volgende in zijne gekende voor-dra-cht die hij in de Bremer Handelskanier uitsprak over de zoogenarmdp ovprsrangarni verheid in het Rijk : t «Maatschappelijke vraagstukken van ©n-gehq,orde beteekenis liggen te wachten naar eene oplossing voor al degenen die in ons land durven denken aan arbeids-beurzen, werkeloozenondersteuning, loon-kwestie en werkvoorwaarden. Voor welke veranderingen, omkeeringen en nieuwig-heden zullen wij in ons land overaj komen te staan, als onze vaderlandsverdedigers uit'den vreemde zullen terug keeren naar hunne werkplaatsen, die intueschen door vronwen, jongelingen en medsjes zullen bezet zijn. Aile besturen, a-lle overheden,allé ondernemers en aile werkîieden zullen trit aile krach ten moeten samen werken om deze veranderingen en nieuwisheden inee-ster te kunnen worden, ot> zulke wijze dat onze binnenlandscîie vrede daardoor niet gesl.oord worde. » Kort en goed, het arbeidsministerie, de arbeidskamers en het verzoeningsminïsterie openen voor ons een onafzienbaar op-drachtveld, dat in de eerste plaats moet afgezocht en uitgebaat worden door heï arbeidsministerie als hoofdorgaan. Daarbij mag door niemand uit het oog verloren worden dat het de toestanden op zich zel-ven zijn die het noodzakelijk, onvermijdelijk gemaakt hebben dat de zoo zware maatschappelijke taak toevertronwd werd aan een bijzonder, zeîfstandig en zelfwer-kend staatsmini«îterie, dat kan uitgerust worden met al de noodig© bevoegdheden, dat kan bekleed worden met al de noodvge machten. En wat de heele Duitsche arbeiderschap, in de eerste plaats de heele christe-lijk-nationale arbeidersorganisatie m&5 groote vrengde veirvuld heeft, dat is dat door de vorming van een zelfstandig sr-beidsminist'erie voortaan de degelijke maatschappeliike noTitiek in ons land aan-sronomen en gewaardeerd is als een wezen. Hjk onderdeel van de regeering, als een voornaam onderdeel van den algemeenen staatstaak, dat over voldoende middels be-schjkkend zijn eigen gang zal kunnen gaa-n, zijne ongehinderde voorhandneming zal bezitten en daardôor weldra eene heel bijzondere beteekenis zal bekomen. De Duitsche arbeiderschap is dus einde-lijk in het recht om te verhopen dat eene ernstige en' sterke staatsinrichting in haar land al het mogèlijke zal doen opdat de wezenlijke en degelijke maatschappelijke politiek op ernstige en krachtdadige manier zal doorgedreven worden. En de Duitsche arbeiderschap blijft in deze hare hoop ook goed bewust van het onbetwistbaar feit, dat maatschappelijke politiek en economische of staatfcrnshoud-kundige politiek in de huidige mïtatscbap-nij in de nauwste wederkeerigheid en in hare afzonderlijkste werken onafscheide-, lijk met elkander samen hangen en geene tegenstellingien hoegenaamd _ meer mogen uitmaken, on aelijk welk gebied. (J-oede uitslagen waarborgende maatschappelijke politiek kan verder slechts ge-dreven en gewaarborgd worden in eene samenleving met goede uitslagen gevende volkshuishoudkunde —- en _ de degcfîjke maatschappelijke politiek is voor ons staatsleven, voor ons volksleven eené zoo dringende noodzakelijkheid geworden dat er niet meer kan getwisit worden over de vraag of er eene afzonderlijk, zelfstandig m r» cr mon! VARIA "en zeîl-vlleçjmuchlen Het vllegtulg der toekomst Wanneer, jaren geleden de geestdrift voor de uit-vinding van het vliegtuig, die den mensch beheer-scher van het luehtrùim maakte, wat was afgekoeld, dan schudden 't allen kante ernstige navorschers en geleerden het hoofd, en verklaarden dat het door mo-toren en luchtschroeven gedreven vliegtuig met ttrakk» draagvlakkeif, het degelijke wezenlijke tuig voor de menschenvlucht niet was, en ook nooit zou wezen. Ds vaste overtuiging dier theoriekers was en bleef, dat het algemeen ingevoerde vliestuig, in zijne bijna ganteh ontwik.kelde gtrtikttmr, weinîg of niet meer grondig vathaar was, voor verbeterine. Htden reeds ziet men algemeen in dat die bewering juist was en het nog is. De oorlog zelf, die het vliegtuig een wezenlijk verbazende a vlueht » deed nemen, terwijl een oneindig getal spécial# konstrukties het lieht zagen, heeft het oude vliegtuigenprinciep niet omne-wôrpen. Aile vooruitgang bepaalt zich bij de meer-dere ontwikkeling van het gebruik, en der snefheid. De veiligheid en ekonomische zijde evenwel der luchtVaart, faktoren die bij de beoordeeling van het toekomstig praktisch gebruik van het vliegtuig als pemeenschopsmiddel, allereerst op den voorgrond tre-^ den, bleven ondanks aile nieuw® stelsels onveranderlijk gerin^ en lieten immer veel te wenschen. Opnieuwlaten de moderne uitvinders en navorschers thaiiï de stem hooren, bewerende dat het huidîg prin-ci«p der vliegtuigen op gansch verkeerde gronden be • rust. Zoo is er tusschen de partijgangers van het nieijwe vliegprinciep. dat in d« nabootsing van de vlueht der vogelen zou bestaan bij .mîddel van een zeilvlieetuig met vouwbare pneumatisch openstaande draagvlakken, en de partijgangers van hetnormaal vliegtuig dat algemeen nog immer hardnekkig als het onovertrefbnar standaardtype wordt beschouwd, een scherpe striid ontstaan die zich immer verder uitbreidt en de opmerk-zaamheid lokt van aile kringen. In 't verloop van dien itrijd blijkt het tmmer duide-lijker dat de aanhangers van het nieuwe doel en dier nieuwe stellingen, trots heftig» tegenkanting, halsstarig en met sukses verder gaan. Naeenestudie van twintîg jaren en onafgebroken navorschingen is Dr Raymond Nimmfuhr van Woenen erthansin gelukt het tôt thans toe trots aile hulp-theorieên onopgeloit gebleven problema der zeilvlucht tôt eenen eoeden uitslag te brengen. S:ap voor stap zijne studie vervolgends vo«d d& gewezen metoreoloog ontl^r tai van andere feiten, voor* al de alleroewichtigste besihtfging dat, bij aile tôt thanr toe voorgebrachte thteoritef- over de zeilvlucht, zondef uitzondering de samendrakbaarheid der lucht, evenalf hare innerlijke wrijvingen, en de samenklevirg de» molekulen, bij dwaling over het hoofd gezien werden Die fout werd begaan, daar men de^ aero djniamiek punt voor punt gelijk gesteld had met de leering de liydromeianiek of wetenschap der krachtverhoudinget bij het stroomende water, waarbij de faktors van s»» mendrukbaarheden samenhang der molekulen volk» men buiten acht worden gelaten. Uit de navorschingen van Dr Nimmfuhr bleek e*ren wel dat de «amendrnkbaarheid der lucht jaeer ah tienduizendmaal grooter is als die van het waîer, «il dat hare innerlijke wrijvipg — op gelijke samendruk-king aanzien — meer als veertienmaal die van *t watel overtreft. De veronachtzaming dier gewichtige feiten brachl mede dat 't vraagstuk volkomen opnieuw moest aan> gevat worden ; terwijl men tôt thans toe, zich verge' noegds met ailes in verband te brengen met en te reg* len volgens de luchtstroomingen en hunne uitwerkj*;S, vond Dr Nimmfuhr in de veranderingen der lucht-dic'ntheid de basis voor den bouw van het Idéal» menschenvliegtuig. Ds konstruktie dier toekomstige zeil-vliegmactnen, die vrij is van aile v&lsch ontechnisch naturalismus en de nabijkommg der vogelvlucht bij de menschenvlucht beoogt, aile bouwelementen dsr huidige beprocfde vliegtuigen omvat, onderscheidt zich nochtans grondig door het feit dat zij den vleugelslag daarstelt, naar het voorbeeld der vogelen, en aidas de zweefbaarheid en veiligheid der vlueht, zoowel in reçhte lijn als bij of>stiîf?en en neerdalen mogelijk maakt. GENT " Sa®. Maitsch. ÏBORUIT K. ! De leden of bliënten die zateidag of zondag morgend den broodkaartenbfestellér niet te hula kregen, moeten om hunne broodkaarten komefl naar de DEELZAAL « ONS HUIS », Zondaa tôt 4 uren namiddag. Aan de Mm «m dm <Bwl Wij voelen ons heden verplicht u bekend te maken dat de genëesheereai van djea « Bond Moyson » in blok h un oc tslag in-gediend hebben vanaf 1 November, en zij bijgevolg geen dienst meer doen. Dat wij daarvan op voorhand niet» ne. zegd hebben. komt, doordat wij meendeos dat de dokters het gezond verstand zouden laten spreken hebben. De dokters vragen eenen opsiag van om-trent 50,000 franken en de « Bond Moyson» kan dit niet toestaaa zonder over dit voor-stel met de dokbere te discuteeren. Die eisch werd per brie-f gesteld, onder vorm van ultimatum, aldus nés i ;alen her-haald.De « Bond Moyson » heeft vijf malen herhaald ': « Mijnheeren, komt onderhan-delen, wij z^n beroid over opsiag te discu-teeren en er toe te staan, maar gij Irunt wel begrijpen dat schriftejiike ondërhan-delingen langdttriig en moeilijk zijn. » De heeran gewaardigden zich niet eenen voet te verzetten ; zij eischten dat wij hun kort en bondig schreven : «Ziedaar de gevraagde 50,000 franken. » Iedereen zal begrijpen dat het aldus niet mag gaan. Er moet van beide kanten in-schikkelijkheid ssijn, en die is niet te be-spenren bij de dokters. Hnnne daad is on-menschelijk, omdat alleen zieke mensch™ daardoor te lijden habben. Te meer nog, zij hebben eenen tâjd afgewacht om hunnen slag t® slaan, onwaardig voor geneeshee-ren. Want zij weten dat wij op dezen oog>enblik niet beschikken over al onze middelen van verweer : 1." De oorloggrfcîjd dnikt zwaar op iedereen ; 2. het overgroot getal zieken trekt al de geestes- en H-chaamskrachten samen van het onvoldoen. de personeel; 3. wij kunnen ons niet be-roepen op het gereoht om hun verantwoor-delijk te stellen als verbrekers van htin contract; 4. de eensnnr en de weinige plaatsruimte zonden ons waarschij"lijk be-letten om, van 't begin tôt het ^inde, open-baar nit te legge® hœ onredpliik hun eisch h, hoe misdadig het is om in dpzen tijd honderden zieken op den dompel te jagen. Voor hedea sMiten wij en verzopken de 1 »den in de mate- van het «togeliike den Bond te helpen. Indien gij in ftioeilijkheden' en in kosten ereraakt door den onwil van Ernest Solvay an zijn werk Was vroeger de naam van Solvay slechts ! in de nijverheidswereld, dus in beperkten kring bekend, thans is die naam meer bekend. Ter gelegenheid van zijnen 80sten verjaardag — v66r enkele maanden — kregen aile schoolkinderen van België cho-oolade en koeken, en de leeraars wisten hunne Bcholieren te zeggen, dat dit een ge-echenk was van een zeer rijk menschlievend man, te Brussel wonend. Men leest in de dagbladea dat men in het stadsmagazijn (te Genit) eên rantsoen waschpoeder Solvay kan bekomen, en velen besluiten daaruit, dat Solvay een groot fabrikant van wasch-poeier is; hunne kennis reikt niet verder. Maar Solvay is niet alleen een philan-troop en groot-nijveraar, hij is ook socio-loog en verdient daarom door de partijge-nooten beter bekend te worden. Het volgende is dus geschreven om M. Solvày en zijn werk beter te doen kennen. Technische termen en werkwijzen zal i'k zoo eenvoudig mogelijk trachten uiteen • te zet-ten, opdat dit geschrift ook zoo goed mogelijk door iedereen verstaan worde. Het is vooral in dezen t-ijd van corlog, dat wij in het- huishoudelijk leven het gémis voelen aan vele voorwerpen en pro-dukten," dat wij vroeger nooit zouden ver-moed hebben, en onder deze bekleedt de Soda, te Gent sel de soude genaamd, eene foorname plaats. Zijn gebruik in het huishouden is over-bekend ; voor den wasch en de .reiniging februikt moeder den soda onder vorm van ristalen, of gemengd met andere stoffen als waschpoeier of sodaline. Kookt men soda met kalk, dan bekomt men bijtende soda, welke dan dient om de zeep te maken. Waar is het huisgezin, hoe klein of ann het ook weze, waar men niet een stukje zeep noodig heeft 1 De soda wordt verder gebruîkt in tal van bedrijven, blee-îterijeuL, drukkerijeo, gLasUazeîijeii, blaiw- aniline en papierfabrieken, geneesmiddels, photographie, enz. Zijn wereldsch verbruik mag op millioe-nen tonnen 's jaars geschat en als onmis-baar beschouwd worden om de openbare gezondheid te bevorderen en de nijverheid te doen bloeien. Natum'lijke soda, — In de oudheid was de soda reedi bekend voor het Jnaken van glas. In de oude graven der Egyptenaars, die dagteekenen van v66r 5000 jaren, heeft men parels, vazen en andere glazen voorwerpen gevonden ; men weet, dat men geen glas ka<n maken zonder soda. Dit laaJtste verkreeg men in zekere Oasis uit de woestjjn, of in uitgedroogde meren. Ook in Amerika bestaan zulke meren, maar die soda is natuurlijk in zeer onzui-veren toestand. • Ook in enkele bronnen van Europa, als die van Yichy en Carlsbad, vindt men den soda in opgelosten toestand. Pîantaardige Soda. — Indien men plan-ten "verbrandl, dan vindt men in de asch éen produkt, dat opgelost met water, loog-achtig, vetachtig is. Neeemtt men planton, die op het land groeien, dan bekomt men po^asch, of in 't latijn : kalium ; verbrandt meai integendeel planten, die in zee groeien, zooals zeewier, zeegras, dan bekomt men soda, ook sodium,, natrium genaamd. De poftasch of potassium wordt vooral gebruikt om slappe, of bruine zeep te maken ; voor de soda hebben wij reeds heit gebruik opgesomd. Men kan lichlt begrijpen, welke reusach-tige hoeveelheden planten men zou moeten verbranden om dan de steeds sitijge'nde behoefte der nijverheid naar soda te vol-doen.Ook le*vert de verbrandingsmeithode een produkt, dat veel te wenschen laait onder oogpuat van zuiverheid. Het is daarom, dat de scheikundigen er zich vooral in het midden der 18de ee«w op toelegden om den soda fabriekmatig te' bereiden. Eerst moest men nauwkeurig zijne sa*, mençteilitig keanen, se men voad w&Jdra dat hij uit 3 rerschillige produkten be-staat » Deze zijn: Sodium 3= een metaal Koolzuur = een gas Zuurstof = een gas Nu kwam het er op aan, die stoffen sçheikundig te verbinden. Eene gansehe reeks scheikundigen be-studeerde de kwestie; de Academie van Wetenschappen te Parij-s loofde groote prijzen uit; vele - proeven werden gedaan; vele sommen gelds aan besteed, maar de uitslagen waren weinig bemoedigend. Toeti gelukte het een man, den soda kunstmatig te bereiden, en deed zoo eene (1er schoonste uitvindingen, waarop de Bcheikunde kan bogen. Die man tvae Nicolas Leblanc, Methode Leblanc. — De vroegere pxoe-v<în der scheikundige hernememde, stookte hij het gewoon keukenzout mer vitriool, en zoo bekwam hij een produkt, dat men noemt sulfaat van Sodium; dit is bij lange nog geene soda, en nochtans verkoopt men dit produkt sedert den oorlog' onder den naam van sel de soude aan 50 centie-men den kilo, en is 'voor het wasschen of reinigen geen 5 centiemen waard ; de andere onontbeerlijke bestanddeelen, na-melijk koolzuur en zuurstof ontbreken er in. In dit gebrek voorzag Leblanc door den sulfaat van sodium te doen gloeien gemengeld met kolen en krijt, en zoo bekwam hij den zoo lang gewenschten soda. Eindelijk zou Frankrijk zelf zijnen soda' bereiden, waarvoor men broeger jaarlijks 20 miliioem franken aan Spanie betaalde om den plantensoda uit dat land in te voeren. In 1791 werd te Saint-Denis de eerste fabriek gesticht, maar daarvoor had Leblanc, die arm was, zich tôt een rijk edel-man moeten richten, om het noodige ka-pitaal te bekomen; de fabriek was nau-welijks in werking gesteld, of de geldschie-ter werd door de Rpvolution&iren $3Y&n- gem genomen en onthoofd. De fabriek ging natuurlijk te niet. Daar de Fransche Omwenteling aile handeisbetrekkingem met het buiten land staakte, deed het gebrek aan soda, vooTal voor zijne vermaarde zeepziederijen viam Marseille, zich spoedig gevoçlen. Het «Comité du Salut public deed daarop in 1794 eenen oproep aan de chimisfcen, uitvinders en fabriekanten, om Frankrijk uit den nood te hedpen, en hunne werkwijzen mede te deelen. Leblanc was eene der eersten, om dien oproep te beantwoorden, en zijne methode werd algemeen aangenomen. Wat was nu zijne belooniagî Zijne uitvinding werd publiek bekend gemaakt; fabrieken verrezen te Marseille, Parijs, Rouen, Rijssel ; deze bloeiden on-gemeen ; de fabriekanten wonnen veel geld, maar de man, die zijne »gansche leven had doorgebracht in studie en proeven, werd overal baitengesloten, en stierf geruineerd en arm in 1806. Ook in andere landen van Europa werden weldra talrijke fabrieken opgericht, waar de werkwijze Leblanc toegepast wordt. Deze deden schitterende zaken, en het scheen wel, dat de fabricatie van den soda haar laatste woord gesproken had, maar men hield weinig rekening van den vooruitgang der scheikunde, en eene halve eeuw later warem zij meestal verdwenen. Methode Solvay, — Na voorgaande uit-weidingen komen wij eindelijk tôt de methode Solvay, die wij hier zoo duidelijk mogelijk zullen trachten uit te leggen, opdat diegene, die weinig van scheikunde af weet, het ook moge begrijpen. Als grondstoffen komen voor zoat en balk, tusschen die twee treedt als bemid-delaar op de ammoniak. Maar het zout bestaat uit twee elemen-ten : sodium en chloor, en daarvan is het sodium alleen dienstig in de sodafabrica-tie. De kalk bestaat uit drie elementen, eene vaste stof, die mpn Calcium noemt, een gas, dat men noemt koolzmir anhy-driedj eq zuurstof. Van de kalk heeft men enkel het gas koolzuur anhydried noodig en de zuurstof, Hoe gaat men nu te werk? Men brandt de kalk in eenen oven en laat daar eenen stroom ammoniak op werken ; de ammoniak n®emt van den kalk het koolzuur af en verbindt er zich mede, niet lang echter, want het n«emt ook van het zout, dat men eerst met water gesmolten heeft, het chloorgas af, maar geeft in de plaats het koolzuur anfcydried uit de tf&lk, terwijl het aan de kalk het chloor geeft, die hij uit het- zout trekt ; dit laatste produkt is overbodig in de soda, het is een nieuw voortbrengsel, een résidu, dat dan voor andere doeleiaden gebruikt wordt. De ammoniak houdt dus niets ^oor zich zelven ; hij neemt en geeft ; van het zout neemt hij de chloor om het aan den- kalk te geven en van de kalk neemt hij het kool-zuurgas om het. aan het zout te gevan. Dat is wat men in ds soheikunde noemt eene dubbele reaotie. De soda is nu echter nog volledig fevormd ; er ontbreekt nog wat zuurstof. maar dat is genoegza-am aanwe-zig in het watsr, waar het zouit in opgelost is en verbindt xieh gelijktijdig met sodium en koolzuoranhydried ; al deze vérschillige bewerkingen gesohieden terzelfdertijd. Nu heeft men edgenlijk nog maar de bi-carbonaat van soda, wel bekend bij de pa-steibakkers en fobrikanten van spuitwa-ters. Hij bevaft nog een atoom waterstof, dat in de soda *e veel is, maar eene enkele verwarming jaagt (Be waterstof daaruit, — nu is ailes klaar, en men bekomt die schoone witte poeier, gekend onder den naam wasohpoeier Solvay» Verschil tusschen Sodrf Leblanc Soda SoWa.j 1) Als bemiddelaar 1) Als bemiddelaai vitriool of zwavel- de ammoniak. zuur. S) Veel brandstof om 2) Weinig brandsiof. de massa te doen vermits^ ailes e»^e. gloeien in draaien- lost is in water. dé ketels. L lui vervol# op de 2» blaizîja*)

Er is geen OCR tekst voor deze krant.