MMMHM(MaM>aB^iiiiaViWi Éiâfli*.- .m%àfflrg»a.•** ,wi,r..- Prijs per nummer : voor België 3 centieœen, voor den Yreemde 5 centiemen a^»^te\?;^;i&5as£ffisaaB3iSB35^fiB^'g^/^3^^Taig3igw^ Telefoon ? Radactle 247 - Administrai '® 2845 Otnsdlag 16 Juni 1914 — Oruk>ter-Ultgeef»lef I Sam: Maatschappij H ET LICHt bettuurdert p. DEVISCH. L«dcbcrg<0«nt .. REDACT1E .. ADMINISTRAT1E ' HOOGFOORT, 29, CENT VOORUIT ABONNEMENTSPRIJS BELGIE Drie maanden fr. 3.2* Zes maanden . , « . , fr. 630 Een jaar fr 12.5ft M«n abonneert zich op afle poslbareeSce DEN VREEMDE Drie maanden (dagelijks verzonden). .... h-; 6.79 Orgaan der Betyische Wes-kliedenparlij.\ — Verschijnende aile dagen. Ellendigi Woningloestenden (Een brief uit Ierland van gezel SERWY) GEL.OOF EN A.RMOE !! Gezel Serwy, die het Congres der Coopératieven in Dublijn bijwoont. âchrijft van ginder uit het volgende : Wij hebben dikwerf hooren spreken ,aa de armoede in Ierland, van de ellen-ie m Dublijn, maar îk had nooit gedacht iat men hier in de hoofdstad zulke roe-rende en tevens walgelijke tooneelen <an vinden in de werkerswijken. Als men de groote hôtels, de open-jare gebouwen, de rijke magazijnen, de jankhuizen ziet van de Sackvillestreet, - de bijzonderste straat van Dublijn, — lan kan men niet begrijpen hoe achter lie ruime gebouwen, de smerigste, stui-endste, afschuwelijkste steegjes te vin-[en zijn. Zondag, als de trades-unionistische letooging, door Larkin geleid, de groo-e straat doorstapte, had ik reeds een ■oorgevoel van de treurige ellende en let dl<;p verval van het proletariaat de-er handelsstad. Op de hoeken der zijstraten stonden rouwen, vuil, gemeen, met vodden ge-:leed, met dronkenmaskers, met walge-ijke huidziekten ; — kinderen zonder choeisels, bijna zonder kleederen, met itgemergelde gezichtjes ; — oude en onge mannen, die zich met moeite echt konden houden, tegen de gevels anleunende, om den stoet te zien der eorganiseerde dokwerkers. Deze was voor de ramp.zaligen als een tràlende glans der hoop, als een wenk m uit hunne diepe ellende op te staan. De vreemdeling die Sackvillestreet oorwandelt is getroffen door het groot antal kinderen, kabouterachtig klein, og geen zes jaar oud, blootvoets, in >mpen gehuld, wier gezicht en handen ooit water of zeep hebben gezien, en ie hinkend en stinkend, dagbladen of ndere druksels te koop aanbieden. Afschuwelijke vrouwenmonsters, aan e hoeken der straten, leuren met luci-:rs of bloemen. n vollen dag ziet men arbeiders on-sschaamd bedelen... om hun alcool-nf't te voldoen. Des avonds in de tapperijen der a.aien, verdringen zich vrouwen en annen, allen dronken, en huilerige kin-:ren hangen aan hunne in flarden ge-okken kleeren. Wij hebben hier bij ons een hondertal lotos van de krotten van Dublijn : maar ) kunnen den indruk niet weergeven, e men opdoet als men de werkerswij-:n achter Sackville bezoekt. Men zou zich daar in eene stad wa-;n, die na eene pest, een hongersnood ' een bombardement verlaten is gewor-:n. Men ziet niets dan puinen, ge-:heurde muren, huizen zonder deuren, :nsters zonder ruiten, daken zonder be-:kking. Het is om niet te gelooven! Een officieel onderzoek over de woon-«standen der arbeiders in Dublijn )mt zooeven te verschijnen en bewijst Kir feiten en cijfers de echtheid van :t afsdhuwelijke dat onze pen niet bij achte is te beschrijven. Een Ierlander, M. Gratters, die zich jzonder met de woningkwestie alhier ?zig houdt, gaf ons de volgende aan-iiîingen.Door de openbaar te maken hopen wij t tijdstip te bespoedigen waarop aan gerlijke wantoestanden eep einde zal isteld worden. Het werkerskwartier is in de oude ad gelegen. Deze is door de aristokra-: en door de burgers reeds lang ver-ten, om zich in de nieuwere, open-chtige en goed beplante wijken te lan vestigen. In de oude stad wonen dan de met ge-ganiseerde arbeiders, ook de brou-ers- en stokersgasten, voerlieden en ouwers. _ _ De werkliedenbevolking te Dnbhjn is n 194.250 koppen en vertegenwoor-gt 63 ten honderd der geheele bevol-ng.De enkwesteerders hebben de wer-:rswoningen in drie kategoriën ge-hikt : 1. Huizen in slechten staat, maar die mnen hersteld worden ; 2. Huizen in slecKten staat, die met ; vYv vVv vW OfrOfe meer kunnen hersteld worden om tôt menschenwoningen te dienen ; 3. Huizen die totaal onbenuttigbaar zijn. Vijftig per cent der werkliedenbevolking huist ;n woningen van tweeden en derden rang, het is te zeggen in woningen door geen menschen te benuttigen. Vijf en veertïg per cent wonen in huizen in slechten staat, maar die nog kunnen hersteld worden. Is dit ailes niet verschrikkelijk ? 78 per cent der bevolking woont in één woonvertrek. Op 1000 logementen zijn er te Du-bhjn 339 met één enkele kamer, te Gas-cow zijn er 200, te Londen : 134; te Belfast 6. Er zijn in Dublijn niet min dan 20.108 logementen met één enkele kamer. Nergens elders ter wereld vindt men zulke statistiek. In zekere huizen met 6 of 7 kamers, wonen evenveel gezinnen met eene bevolking van 40 tôt 50 personen. De enkwesteerders spreken zelfs van huizen met één-kamer-vertrekken die tôt 98 personen huisvesten ! ! Niet noodig nog meer cijfers te geven om te bewijzen dat het met de zeden en de gezondheid in zulke krotten erg moet gesteld zijn. Het enkwest spreekt ook van huizen waar één gemak dient voor 50 à 60 personen ! Er zijn van die huizen waarin deuren ontbreken ; in de vensters zitten geene ruiten ; de plankenvloeren zijn ellendig en vol gevaarlijke gapingen ; de trappen zijn waggelend en de muren en vloeren vol drek en afval. En wil men weten wat de arbeiders-klasse betaalt om dergelijke ongezonde krochten te betrekken? Niet min dan 2.237.725 frank, terwijl hunne waarde niet hooger beloopt dan 2 millioen frank ! Dat is dus ruim 100 % interest! De uitbuiters der arbeiders zijn in dit geval, niemand anders dan de raadsle-den en schepenen der stad, waarvan sommigen eigenaars zijn der holen van de tweede en derde reeks. Het schijnt zelfs dat zij erbij het be-drijf van kroeghouder uitvoeren. Uitbuitende landlords en vergifverkoo-pende zuipbazen! Het enkwest is een beschuldigingsakt in regel tegen de openbare beheerders, die niets gedaan hebben om de bestaan-de wetten op de gezondheid' toe te pas-sen.Die wetten bestaan reeds 35 jaar! Die bestuurders hebben al gedaan wat mo-gelijk was om het bouwen van gezonde werkmanshuizen tegen te houden. Hunne onbekwaamheid heeft eene klasse van landlords geschapen die geen begrip hebben van hunne verantwoorde-lijkheid, zeggen de enkwesteerdres, en die aan het verellendigen der arbeidende klasse medewerken. Die bestuurders hebben voor het bouwen van nieuwe werkerswoningen gron-den gekocht aan 250.000 frank, die er maar 46.000 fr. waard zijn! En Dublijn krioelt van kerken en bid-huizen, en zijne bevolking is archi-katho-liek.Ellende en dweepzucht! Larkin heeft verleden jaar die ellen-dige bevolking wakker geschud. Nu komt er organisatie... en met die organisatie de hoop op betere tijden. Ierland zal van verder verval gered worden ! « & # Aldus schrijft gezel Serwy. Zijn brief stemt tôt droefheid, want die brief is een brief uit onze verlichte twintigste eeuw! Schande over onze zoo hoog geroemde beschaving. Zoolang, in gelijk welk deel van de wereld, dergelijke hondstoestan-den blijven bestaan, — zoolang hebben onze fraaiste monumenten, onze prach-tige parken en wandelingen, onze rijke centers en idéale badsteden een som-beren achtergrond, waar misdaad, op-stand en geweld broeien en de mensch-heid wordt onteerd!! A. B. IMMMPWinnr-.. " •• " ~ Leest en verçpreâsii ISw bîad Hel Congo-fe kort zntlsn ze op de zwartjes uitkloppen Het Oongo-deficit van 40 millioen heeft aanvankelijk misschien aan de Congolee-sche kapit-alisten eene lichte koorts veroor-zaakt: kapitaaJ-belasting, aandeelen-be-lasting, belastmg der hooge inkomens der blanken? brrr... Maar getroost, heeren, uw vriend M. Renkin waakt en zal het tekort op de zwarfce arbeiders uitkloppen; zooals zijne collega's het hier in België op de blanke arbeiders zullen doen. De hooge Koloniale Eaad, onder presi-dium van M. Renkin, heeft besloten het zoogenaamde kopgeld, de persoonlijke be-lasting der negers, van 12 tôt op 15 fr. te verhoogen. Maar dat niet alleen. Ze hebben eene nieuwe belasting ingesteld, die ons vreemd moge klinken, maar die voor de negerbevolking tergend en bezwarend is : eene belasting op de polygamie oftewel (zooals het in het vlaa-msch zeer ongalant heet) veelwij verij. Denk nu niet dat daar de negers, zooals hier de finantie- en fabrieksbarons, er eenige maitressen, ballerinnen, enz. op ni-houden. Het zoogenaamde trouwen bestaat bij de inlandsche sfcammen, zooals in aarts-vader Abrahanl's tijden, uit het koopen van een meisje van de ouders. Met eenige formaliteiten wordt dat zijne vrouw en... werkmeid. — 't Gebeurt hier 06k wel. — Zooals nu een vlijtige en zuinige werkman hier spaart om zijne duitjes naar de spaar-bank te brengen doet de neger veel om zooveel bij elkaar te scharten om nôg eene vrouw zich aan te schaffen en zoo vervol-gens, hoe meer vrouwen hoe meer werkper-soneel, zooals de vlasfabrikanten hier in hunne fabrieken toepassen. Aan die aartsvaderlijke exploitatie wil nu de regeering uit christelijk zedelijksge-voel een einde maken ? — Wel neen, ze wil er van profiteeren voor de koloniale staats-kas: voor iedere bij-vrouw zôovecl franken belasting ! * Deden ze het hier maar ! Ook in de kolo-nie, waar de blanken van die primitieve zeden veel gebruik maken. Maar neen, niet alleen die gaan belastingvrij uit, ook de dorpshoofden en onderdorpshoofden zullen van die belasting vrij zijn. «Tout comme* chez nous », zegt de franschman. Die welke uit den aard der zaak de aan-zienlijksten en 'de rijksten eijn, worden vrij van belasting gesteld. En nu komt er iets bij wat aan de schoon-ste tijden van Congo-koning Leopold doet denken. Art. 16 dier wet zegt uitdrukkelijk dat « indien de meerderheid van de l>e-lastingschuldigen niet betaalt, de distrikt-commissarissen naar het negerdorp _ zullen gaan vergezeld van troepenmacht; de sol-daten op kosten van de inwoners zullen in-kwartieren en als de bevolking ze niet be-hoorlijk met eten en drinken verzorgt, ze zulks mogen nemen of andere maatregelen. « (Men weet wat dat in koloniën zeggen wil.) Art. 19 bepaalt « dat als de belasting-schuldige niet betaalt, men hem met lijfs-d'wang kan noodzaken, onbeschadigd het in beslag nemen van zijne bezittingen. » Met andere woorden: de vertegenwoordigers der christelijke regeering zullen eerst het arme-lijk zoodje van zoo'n zwarte arbeider ver-koopen en als dat niet genoeg opbrengt, gaat. hij het prison in!! Als men nu weet, de regeeringsbladen moeten het zelf erkennen, dat de neger-arbeider hoogstens tôt 20 fr. per maand kan winnen, — in werkelijkheid, zooals wij uit den moud van Congo-kundigen weten, ge-middeld 15 fr., — staat dat kopgeld gelijk met 6 weken van zijne verdiensten. Als dat hier toegepast werd, zou dus een werkman met 25 fr. per week inkomen, 150 fr. direkte belasting moeten betalen. Begrijpt ge nu welk een ontzettende druk zulk eene belasting op die arme bevolking moet uitoefenen, gezwegen dan nog van de « vrouwenbelasting ». Eenige katholieke bladen jubelen al dat die « intelligente, knappe maatregelen > spoedig zooveel zullen opbrengen dat « het tekort dit jaar niet grooter wordt ». (Sic!) De met recht of onrecht beroemde keizer Vespasianus die ook eens zoo'n soort belasting dekreteerde, antwoordde op het verwijt van een bevrienden wijsgeer: s non olet » (geld stinkt niet). •Wij peinzen dat M. Renkin en zijn Koloniale Raad er eveneens zoo over denken. M. Dt Gsngobost "ElisaitetMe" UIT CONGO TERUG. — De Oongoboot « Elisabethville » is gister avond te 5 ure te Antwerpen toegekomen, met 111 passagiers aan boord, waaronder verscheidene damen vergezeld van hunne kinders en verscheidene missionnarissen. De overtocht werd gekenmerkt door het afsterven van M. Trôné. Zijn lijk werd aan de zee toevertrouwd. Weinig nieuws. De stoomer « Graaf van Vlaanderen » is nabij Kramouth gestrand. Men bevestigt den brand van den stoomer « Amblève ». Gansch het vaartuig werd ver-nield doch de 12 passagiers konden p-ered Het nisuwe Fsestuafei: « TE GEtëT HET ACHTERGEBOUW Terwijl de gevel van het voorgebouw (Si Pietersnieuwstraat) 34 meters breed e 42 meters hoog is; terwijl deze gevel i Euville-steen is opgetrokken en door d grootschheid der lijnen de algemeene tx wondering afdwingt, is de achtergeve langs de Schelde (Muinkkaai) het kenmer van een stoute, sierlijke bouwtrant. Van den voorgevel heeft men tusschen d twee flanktorens eene prachtige gebeeld houwdè nis, die zich krachtig tegen de] dom afteekent, en waarin het alegorisch fi guur van den beeldhouwer Yan Biesbroec! « De heerschende Werkman » komt. Aan de: achtergevel heeft men op de kroonlijs eene mooie kuif geplaatst, weelderig vai vormen, en welke op de vier hoeken kom uitloopen tegen de reusachtige gebeeld houwde zinnebeelden der wijsheid die dei tempel kronen. De achtergevel is 18 meters breed ei 36 meters hoog. Van het gelijkvloers zie men langs de kaai de 10 meters hooge reus achtige boog van den grooten foyer. Op het eerste verdiep heeft men dten ve: vooruitspringenden balkon en waar eei tweede foyer is. Dan heeft men nog twe verschillende foyers volgens de verdiepei der zitplaatsen van de groote feestzaal. Dit gezegd zijnde gaan wij nu het gebouv binnen langs de ingangpoort der St-Pie tersnieuwstraat, over den overdekten koer Eerst den breeden trap die naar d< Kinema-hall leidt afdalende, dan langs eei diensttrap gaan wij naar DE KETELPLAATS waar ook de tableaux der elektriciteit, ver warm- en verluchting zijn aangebracht. In de ketelplaats staan vijf ketels, il geutijzer ; de totale warmtevlakte dezer i 190 v.m. en de warmfcesterkte kan tôt 2,300,000 warmte-eenheden stijgen. Deze ketels zijn tegen warmteverlies be j schut en van een ijzeren mantelkleed of om hulsel voorzien. iedere ketel heeft' eeni alarmfluit die watergebrek in den kete aankondigt. De verschillige ketels zijn on derling verbonden door een verzamelaai (collecteur) van 300 millimeters diameter Die verzamelaar is dan op zijne beurt ver deeld in eene spijsbuis voor stoomverdeeler eene voor den transformateur (heet water' : en eene voor de batterij (warme lucht), du; voor de drie stelsels der verwarming in he' Feestpaleis aangebracht. Om de vuren met kolen te laden, is d< stoker niet verplicht voor de gloeiendt muil te staan. Dit geschiedt hier lang: boven de ketels. De tableau, in eene afzonderlijke plaati geplaatst, duidt de verschillige verwarmin gen aan. De geleider die dit zal op te pas S en hebben, kan van op deze plaat zier hoe groot de warmtegraad in de verschil lige plaatsen van 't lokaal is. Elke plaati heeft zijn meter en kan dus van uit dei kelder geschikt worden. Hetzelfde voor wa' de warme of frissche lucht der feestzalei aangaat. In eene andere afhankelijkheid heeft mer de plaats waar d;e twee dynamos Btaan, eei van 50 en een van 35 paardenkracht, di< twee groote wielen doen draaien zooals mer er aan de oude stoomers aantreft en « pad dlewielen » genoemd worden. !t Is van hier uit dat de lucht door den centrale®, filtei hesn naar de bestemde « schouwen » gejaagc wordt om de feestzalen te verfrisschen of t« verwarmen. Wij verzekeren hier onze lezers en partij genooten dat het een waar reuzenwerk i: geweest en wij voor het menschelijk vernufi in bewondering stonden, wanneer wij di" ailes zagen en hoorden uiteenzetten. »E KINEMA-HALL Langs een diensttrap kwamen wij in d< Kinema-hall met hare galerij en amphi-theater. Naast een groot tooneel heeft mer verschillende kamers voor het personeel dai zal gevraagd worden in deze zaal feesten t< geven. Bezijden de zaal, die, zooals wij reeds zegden, een waar juweeltje is, heeft mer twee breede wandelgangen (couloirs), dii zoowel voor de benedenplaatsen als voor d( galerij en amphitheater. De gemakken er pissijnen (W.-C.), ailes naar de laatste vereischten der gezondheid ingericht, be vinden zich naast de zaal. Zooals wij ool reeds zegden, is er een groote foyer aange bracht, waar de toeschouwers allerhand* verversching kunnen bekomen. In geval er zich een paniek zou voordoen kunnen al de aanwezigen in enkele oogen blikken in de gangen zijn en op 't gemal langs diezelfde gangen weg, langs den Pa rijsberg of langs den koer op straat. Ailes is derwijze voorzien dat het verre weg boven de eischen, door de wet bepaald. is voorzien. Onze lezers zullen zich ongetwijfeld reedi hebben afgevraagd: hoe jaagt men d< warme of frissche lucht in de zaal. Beste vriendinnen en vrienden, dat is zeer a eenvoudig » maar... ingenieus ge-vonden. Wij spraken reeds van de groot* breed© luchtschouw. Welnu die sehouw gaai tôt aan het hoogste van dejtachterhqiuw Tusschen den plafond van de benedenzaalJ ! en den vloer van de bovenzaal is er eenei 5 holte. 't Is hier tusschen dat de kan aie» loopen en door de koperen tralies, die zich,! aan 't plafond bevinden, de lucht gejaagçj wordt. Wij klommen dan op naar de eerfite v&t\ dieping, waar zich de GROOTE FEESTZAAL 11 bevindt. De werken aan deze zaal worden a met iever voortgezet. Hieraan is nogal het. 0 een en het ander te doen, maar toch ver--^ zekerde men ons dat het groot werk in ge-. * reedheid zal zijn en men er op 15-16 oogsis £ gebruik zal kunnen van maken. De scène is dubbele hoogte en zal van d©, 3 zaal met eene stalen gordijn afgescheiden " zijn- . i 1 De hoogte van den plankenvloer tôt dsf gril is 20 m. 35 cm. De breedte der scène is £ 20 meters. ^ Hier ook zijn een heele boel kamers voor ^ de kunstenaars. J Het mekanisme voor de tooneelschikking ^ is naar de laatste vereischten ingericht en zal voor geen enkele « groote koninklijka 1 schouwburg » moeten onderdoen. Van op het tooneel heeft men in de zaal, 1 een prachtige aanblik. De zaal is in sterk; k klimmende 1 gradins », breed amphithefflésat en drie galerijen. Mïdden de zaal heeft men een gang even- ■ als naast de zitplaatsen. Op elk verdiep | 1 heeft men langs beide zij den een breede' 3 wandelgang. 1 Onder de « gradins » heeft men op elk verdiep eene « vestiaire » of kleederbewa&r-7 plaats, W.-C. en, zooals hierboven gezefld, een foyer. > Een plafond in gekleurd vensterglas van ; 250 vierkante meters oppervlakte, werpt 1 een overvloedig en tevens zacht tintelend licht in de zaal. De gangen en gansch de zaal is belegd met de roode onbrandbare stof, de trappen en galerijen zijn totaal in ijzerbeton ge. bouwd. Ailes is onvergankelijk. t Ook de groote zaal is derwijze opgetrok-5 ken dat in enkele minuten al de aanwezigen de zaal kunnen verlaten door de wandelgangen en langs dezelfde door het lokaal kun-,' nen uitgaan zonder eenig gevaar. Moest er bijvoorbeeld op hot tooneel i brand ontstaan, welnu dan moet niemand ( ongerust zijn. Men laat eenvoudig de stalen gordijn neer en twee automatisohe sproeiers worden in werking gesteld. Is lzulks onvoldoende, dan kan boven het too- ! . neel een glazen dak worden omgeklingeld, ; ; terwijl van een reservoir die 50 kubieke me- > ters water bevat en zich hier bevindt, kan i worden gebruik gemaakt. ; Men ziet dat ailes in perfektie is ingericht.> (Slot volgt). WIJ RUIEN OP 1 Wij ruien op 1 — Het is 't verwijt Van wie in zelfgenoegzaamheid ! Bevoorrecht willen blijven. 1 Zij vreezen voor de nieuwe kraoht, • Die naar 't geluk van allen tracht, 1 Droef-onrecht wil verdrijven., • 1 Wij ruien op ! O, 't is geen kwaad, 1 Wanneer het trouw en eerlijk gaat, 1 't Is niet om voor te blozen ! L Het is een eed'le mannentaak. Te kampen voor de wereldza-ak Van aile rechteloozen. ' Ruit allen op, gij, die gevoelt 1 Voor 't leed van 't volk en die bedoelt, Op aarde goed te leven ! Te strijden, moedig, onvervaard, ! O, 't is uw gansche leven waard, Het zal voldoening geven ! ' J. H. Schaper, & r 1 111 1 1111 1 ai 1 mi ■uni—iniiiii nii 111 — mi m 11 m —11——111_ : Het groot procès ; van den ZeemansM DE VIERDE DAG > j Nog altijd maar getuigen. t De zitting van Maandag wordt geopen^f , rond hal tien. . 1 M. Gerling wordt opgerocpen. 't Is hij \ die de klacht indiende in naam der «Union 1 des Amateurs », waarvan hij voorzitter is, > tegen den «Zeemansbond», volgens welkfi geene zeelieden kunnen worden aange-monsterd zonder door het wervingsbureel1 van den «Zeemansbond» te komen. Geene? : zeelieden kunnen dus voortaan een bestaan, vinden te Antwerpen zonder lid te worden van den «Bond», «beroepsorganiseerders» van de stakingen te Antwerpen. Maar Gerling is afwezig ; de voorzittef^ geeft lezing van de klacht. i Mad. SOHUL, huisbewaarster van het > wervingsbureel der reeders heeft dikwijls1 opgemerkt dat zekere personen, die ze voor s afrossers nam, rond het zwervingsbureel zwierven ; die mannen stonden gedurig naar i binnen te zien en spraken de zeelieden aaa. i» De Prokureur. — Spraken ze de zeelieden! 4 «met geweld aan? - - ■ J -

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.