gnred» 21, RUSSELL 6QUAR8 LONBON. W.C Tetepttone t Muséum 26T De Stem uit Belgie. Abonnement : ls5i. 9d. vaux J maanden. Subscription : Lsh. 9d. for 3 months. /oor de Vereenîgde Staten : 50 cts. Vcor Holland : 1 î. Voor Frarikrijk : 2.25 r. Voor de soldaten : lit*. >f 1.50 fr. I 3de Jaargang, Nr. 18. (Blz. 1271-1282.) VRIJDAG, 19 JANUARI, 1917. Registered at G.P.O. as a Newspaper. 12 blz. Voor onze Munitiewerkers. DE OORLOGSSMIDSE. Ik buiver telkens ik een munitiefabriek bianeotreed. 't Is alsof ik er al de idealen der menschheid : beschaving, wetenschap, ontwilckeling, broedearlijkheid, liefde, voelde wegsmelten voor het vuur, het schrikkelijk élément dat eensdaags de wereld vernietigen moet. En onwil'lekeurig vergelijk ik dan 0112e m-oderne beschaving aan een geplun-derde Kerstboom. De lichten zijn uitge-doofd, de giften verdwenen, het goud en zil-ver geroofd, de sterren verschrompeld, de oranjen weggekaapt, en de boom wordt, in een hoek geworpen daar hij uitdroogt tot 't vuux hein verschoeperen zal. De Kerstboom, de lichtende, de opgesierde der moderne beschaving, is enkel nog goed om in het vuur geworpen te worden, want hij brangt geen blijvende vruchten voort, en hij is ont-worteld van het levenssap van den grond, hij is niet vastgeplant in de natuur, hij is ïunstmatig, een tooi voor op zoetigheid en Heu ren weelde en lichtgestraal verlekkerde kinders, lijk onze groote moderne menschen allen zijn. Er is geen treuriger beeld van het "ijdelheid der ijdelheden " dan een munitiefabriek, waar wetenschap en arbeid, de twee hoogste menschelijke krachten samenslaan om de beschaving te ondermijnen, ik weet het wel, onder de leus van beschaving. Het is niet ongelijk de bouwers van den Babeltoren, . prondelwerk van kleine menschjes, die willen meerjsn beter doen dan de groote God, en die waar God het leven schept en al het levende voor den mensch, den dood zaaien en doodwapens maken, oinder de leuze van het leven. En de oorlog gaat voort, niemand weet waarhenen en hoe Lang. Wat baat het? De business^ strijkt rijke winsten op, en de arbeid, dat is de démocratie, heeft meer en beter brood en meer plezieren. " Panes et circenses," riep 't ontaarde Roomsche volk en het kreeg het, en het zweeg. En hoog boven de munitietempels waar de oorlogsgod wordt vereerd, blinkt het begeesterend woord vaderlandsliefde." Ondertusschen foefelt en konkelfoest de diplomatie, als water op het vuur, en het eene bluscht het andere. En toch, die munitiefabrieken zijn ook een smidse waar de wapenen worden gesmeed die moeten handhaven het recht en de vrij. neid, die twee hoogste panden van een volks-bestaan en een volksontwikkeling. Zij be-doelen den opbouw van een çchten vrede-tempei, hoe akelig ook, die muren met mil-lioenen doodenbeenderen en kajnonnen, als net laatste en eenig doelmatdg middel, wan-neer de goede wil ontbreekt, en wanneer er Herodessen zijn die wel willen 't vredekindje gaan aanbidden maaT om het te dooden, als een steen des aanstoots voor de wereldmacht-begeerlijkhedd. Als ik de oorlogssmidse be-schouwen ga, in het licht van dat ideaal : opoffering van al het aardsche voor de ver-neerlijking van geestelijke, onvervreemdbare beginselen, dam kan ik er mij wel meê ver-zoenen, maar als ik dan weêTom beschouw dat onze moderne wereld te uitgeleefd is en te veel verzonken in 't matérialisme, om met kruisvaarderridderlijkheid zich te ompantse-ren voor een zuiver ideaal, en wanneer ik stemmen van positivistein rondom mij hoor ppgaan zeggende: "'t is een oorlog voor ka-oen> ^00r mijnen, voor handel, voor hoog-jnoed, dan kijk ik meêwarig op die munitie-empels, gloriepaleizen der volkeren en !k nermner me het woord vain Hem die schreiend zegde : "Jérusalem, Jerusalem, hoe ] wijls neb ik uw kinderen willen rond mij s aren, een hen hare kiekens vergaart wUd[" are vleu§elen> en S'j hebt het niet ge- n 'n mun>tiefabrieken. ye tijd is Goddank lang voorbij toen onze Belgische vluchtelingen—omdat zij Engelands 3asten \varen voor een waarschijnlijk korten r 't. mets(loende rondslenterden in ver-3lich.te werkloosheid. Buiten hier en ' it^ ,®n €. heeren met een hoogen kraag njne sigaren rookten om den - naam îA^fr +Unt. vaferlan<î, en hun eigen naam, hou<îeîl tusschen de Engeîsche be-C,?®; buiten hier en daar enkelen die . 'g metsdoen, als een buitankansje opinât'' '3e.Seer^n al de Belgen te werken >ti • ,.aar^1j werden zij niet opgekweekt ^ î'ets te doe® voelden zij zich dood-KlfnnVi î6t iwam et, en 't gezorgde ' een eieen huis en tehuis- irôvr, a . <r.6n onze menschen het genot te irt Z1] ,f0k hun ^ndeel hadden in lankba-pr M _ze konden Engeland, ■;en ^ar Vnj en vrank in de 00gen ^apiUaT verme^teden0 ^beid ^ kleinsee^tm»^ f • •En er werden geen I die al dip ° ?l^1gaar(is meer gevonden^ I f4er driivftng,S?e m.enschM wilden in hel i&s^e e^RM • udie wriiving tusschen hebben ^ glSlhe werMieden hieîd op. àag op van Van toestanden K. °P ??■% van dichtbi gevol^d pn 't fchijnt zelf dat veel onzer werklieden feller Kfifr611 T met de m6"l°den der Engel-Khe bazen dan met de methodon ,w 5 Fscbe Daarop wijs ik mefo^e?, oS ets r ^ instampen aan wie het nirt | ern hoort, dat die broederlijkheid tusschen ■= x .ba^en en werklieden te wiiten is Éa "î i 4 baas en werkman dezelfde Kl ST^en'^ef ^-et wederziJ'dsche hoogach-■ f)J n, ^Z1] Van hetz6'fde volk zijn. ■ Unee Belgische munitiewerkers zijn afge- keorde Belgische soldaten. Dan hebt ge zooveel ernstige en gedaagde huisvaders die nu het werk doen dat zij nooit deden, maar het doen zonder morren of klagen. Dan hebt ge welstellende bur-gers en heeren, die ook den blauwen munitiebroek aangepast hebben, en die veel zwijgend veel lijden, maar toch 't genot hebben van vervulden plicht. Jongens zonder kieschheid, verstokte klasbenijders, spotten er meê omdat deze ook moeten werken, in plaats van ze te bewonderen.. Dan hebt ge, we moeten het wel zeggen, de "fils à papa," de vaderszoontjes die zich hebben vrijgemaakt van legerdienst, en zich zeli laten bewonderen als edelmoedige vaderlan-ders, en wie weet hoe de wind nog draait, er misschien nog een dekoratie voor krijgen. Dan hebt ge onze meisjes dîê gewoon waren achter moeders voorschoot te zitten kokke-rullen, en nu oodervinden dat wel aile werk niet past aan de gezondheid der vrouwen en hun vrouwentaak, maar dat zij toch in veel opzicht een vruchtbaar £aktor kunnen zijn in den weréldrijkdom. 't Is een wo>ndere omkeer van toestanden en gedachten, en 't leert de menschen dat het nooit goed is zich te laten inkisten in het oude en het slenterachtige. ======= die—vrij van gevaax—nog hun zakken op-vullem, op den hoop toe. Maar er is iets meer. Velen van die groote geldwinners verbrassen het elke week, of binst de "holydays," verbrassen het aan drank, aan spel, aan vrouwen.. Ze denken dat ze ook in den vreemde moeten de Belgische gewoonten hooghouden, en namelijk onze grootste nationale ondeugd : de drink-gewoonte. Die menschen leven. nu in de weelde, en 't spreôkwoord zegt : " de weelde is een kwade beest." Zij hebben het recht, voor eerlijk gewonnen geld, ook eens aan een rijkemansitafel aan te zitten of ware 't maar voor 't plezier, maar we zijn in oorlog, in een tijd van volksellemde, en er moeten geen champagne-korken de lucht invliegen, terwijl almaardoor 't schoonste bloed van ans volk wordt leeggetapt. Zij hebben het recht schoon en deftig gekleed te zijn, maar het kleed moet een kleed zijn, en niet een uit-kleeding van trotschheid, ijdelheid, hoo-vaardij en verleidelijkheid. Velen kunnen niet sparen. Ze geven wel hun regelmatige wettelijke almces voor de noodlijdende broe-ders binnen en buiten 't land, maar zoo die wettelijkheid en die verplichting der almoes daar niet waren, hoevelen zouden gereed zijn, om urt eigen beweging barmhartigheid te î&e Boûm die op zich zelf gevallen is. Door een obus in twee geslagen en met de kruin op zijn eigen stam terecht gekomen. En al die menschen werken dag en nacht allerlei ai&eidsvormein, met die arbeidsgretig. heid die den Belg eigen is, en met die vak-kundigheid die eens meer bewijst hoe ver het onze menschen zullen brengen eens dat er wat meer voor hun onderricht in vakkennis zal worden gedaan, volgens het eenigste doel-matige opvoedkundig stelsel : de moedertaal, voertaal van onderwijs. Er ligt iets schoons in het rythme van dien arbeid. Maar er klinkt geen lied door de wijde hallen der munitietempels, maar wel een vloek onder-tusschen. Et is geen blijdschap in dien arbeid, want ware morgen de oorlog gedaan, elk liet zijn allaam vallen en liep om pak en zak om naar huis te gaan, over de zee. Maar is die arbeid schoon in zich zelf, er ia een andere vraag : is dait arbeidend volk schoon? of betalen wij ook hier als volk onze n toi aan den oorlog, in stoffelijk, zedelijk em godsdienstig opcicht? De stoffelijke toestand. Het munitiewerk is lastig werk. Maar we moeten er bij voegen dat het niet lastiger is dan het vuil en slordig werk dat de mees-ten onder ons volk hadden te doen in oss eigen land, aangezien de keurigste, de vetst-betaalde, de kundigste arbeid werd gedaan door indringers en vreemdelingen. We ston-den immer voor 't wraakroepende feit van * "Arm Vlaanderen," spijts de reuzachtige som arbSdslast. Misschien leert de arbeider in zijn huidig munitiewerk wat hij zou kunnen en moeten zijn in zijn eigen land, en verstaat hij beter wat wij meenen wanneer wij t>pre-ken van de herwording van ons volk op huis-houdkundig gebied. Doch de last v.an het munitiewerk wordt verhoogd door de aanfaou-dendheid, dag en nacht, week- en Zondag, en ook 't sterkste lichaam bezwijkt ten slotte, bij gémis aan regelmatigen slaap en regelmatige voeding. En lijk een gezond lichaam best samenwerkt met een gezonde ziel, toch is zielevreugde de beste hefboom van de lichamelijke kracht. En helaas, er blijfi weinig tijd over voor die zielevreugde, en er is zulk een gejaagdheid om geld te verdienen. En geldzucht snoert het zielleven en den zielenood toe. De munitiewerk îrs winnen veel geld, onge-hoord veel geld somtijds. Velen boffen en stoffen er over. Ze zouden best zwijgen, zwijgen om den afgunst niet op te wekken, van zoo menige andere Belgische familie hier of daar, die schaarsch rondkomt. Afgunst is immers een der leelijkheden van de Belgische ziel. Ze zouden best zwijgen, en in-dachtig zijn dat duizende jonge mannen in de loopgrachten, somtijds met een begeerig oog moeten opkijken naar hunne makkers plengen? Velen hebben 't sparen ontleerd, de ongetrouwden bijzonderlijk, die denken dat ze met hun centen maar moeten kermis-vieren, en die er een valsche fierheid op stellen te kunnen het geld laten rinkelen op den herbergtoog. Vergeten zij dan, dat er lange jaren, na dezen oorlog, ellende en schaarschheid zal zijn in ons land, of reke-nen zij op ailes vereffenende schadevergoe-dingen? Denken zij er dan niet op dat de oorlog plots eindigen kan, en plots eindigen zal, en dat ze dan werkloos en geldloos zullen staan voor weken, vooraleer ze kunmen af-reizen naar 't eigen vaderland? Wijzer zijn die, in eenvoud en stilte, de ponke verzamelen en bij hun terugkeer te iiuis aan hun farnilie zullen kunnen bewijzen dat hun liefde geen vervliegend woord was, maar een vooruitziende daad. Zou het dan hier wederom waar zijn dat meerdere stoffelijke welvaart den mensch meer verstoffelijkt, in plaats van als een middel te dien en tot beter huiselijk en zedelijk lev.en ? De zedelijke toestand. Het is misschien niet ongelegen de opmer-king voorop te stelleni dat het beeld dat ik hier afteeken van de munitiewerkers niet een algemeen toepasbaar is, maar dat het toch wel de weergave is van een werkelijkheid bij een te groote massa, en dat ik die te groote massa van dichtbij heb nagespeurd, zoowel in Engeîsche munitiefabrieken waar onze menschen werken, als in van staatswege inge-richte Belgische centrums. Veel munitiewerkers hebben geen eigen huis noch tehuis en liggen dus op "logement" bij vreemde lieden. Eerst en vooral denk ik, dat er zou moeten gewerbt worden om de vrouwen en de kinderen van gehuwde munitiewerkers te laten hunnen man volgen. Van een ânantieed en zedelijk standpunt, is dit het beste. Te veel gelukkige huwelijken immers werden door die scheiding verbroken of in minachting en gevaar gebracht. Te veel kinderen bleven zonder vaders strengen blik en de verschillende Engelsche-menschen bij welke onze munitiewerkers te huis zijn, zijn ook al geen engelen en geen heiligen. Een gehuwde man heeft zoo noodig als brood, de tegenwoordigheid van vrouw en kinderen. Dat houdt hem op de techte baan. Er zonder valt hij heel licht onder de al te felle beko-ring, en leidt een ellendig leven, tot het geheim van zijn slecht leven wordt opge-heven en de schande voor éeuwig op zijn hoofd nederkomt Wat dan gezegd van die vele schachten ot dubbele jongens van vijftien tot negentien jaren, gevlucht uit België en hier moederzieJ alleen, zonder hun ouders gezag, meêgesleept door de grootere maten, uit ijdelheid haantje-vooruit spelende in het slechie, en vrij in een wereld waar ailes wordt toegelaten en verontschuldigd als het maar niet al te pu-bliek wordt? Wee hen die er verantwoorde-lijk voor zijn voor God en de ouders ! Velen van die munitiewerkers zijn oud-soldaten. Ze zijn in Engeîsche hospitalen verzorgd geweest, als ze gekwetst waren, en ze hebben onvoorzichtig kennis aangeknoopt met Engeîsche juffers. Ze zijn de slachtoffers geworden van de khakiverliefdheid der Engeîsche meisjes, en wat ze te huis, in hun dorp en stad, nooit hadden gedurfd, dat hebben ze in den vreemde gedurfd: liefkozen, om te lachen, hun hartje weggeven, flirteeren met vijf of tien, tot ze hebben gespeelu met hun eer en hun toekomst. Dan trouwen ze voor den registrar of in de protestantsche kerk, zonder de minste bekommering om hun katholieken plicht—daar denken zij zelf niet meer aan. Helaas, het blijkt dat die huwelijken niet gelukkig zijn, het blijkt dat de liefde allicht wordt ontblind, om duizend redenen die ik nu niet schrijven kan, en om veèl redenén die eenmaal de vrede geteekeud maar al te wel zullen worden verstaan. En weet het wel, uwe Engeîsche verleidsters laten u niet los, naar uw goeddunken. Het-zelfde geldt voor Frankrijk. Onthoudt dat huwelijksliefde; wil ze geluk bijbrengen, moet bestendig zijn, en daarom dat overeen-komst van karakters een onontbeerlijke voor-waarde is van liefde. Ik geloof in de sterkte en de kracht van een schoone zuivere liefde voor een jongen, maar ik haat de opgeraapte liefde van de Engeîsche straat, en misschien is het niet ongelegen onze jongens te verwit-tigen dat ge in de munitiecentrums in Engeland heel wat heimelijke huizen hebt waar een deftig mensch niet zou mogen binnen-treden en dait onvoorzichtigheid reeds vele mannen op den boord bracht van den af-grond. Ik voeg er ten. slotte bij dat veel dier oùd-soldaten in hun nieuw midden heel wat soldatengedachten over zedelijkheid hebben medegebracht, die wij hier best missen kun~ nen. Wij zijn altijd bereid met dankbaar-heid en genegenheid onze IJzerhelden te be-groeten, maar dat zij niet te veel op hun neus zetten, in zake waanwijsheid en leven:?-kennis. Mochten al de munitiemakers g»e<l indachtig wezen, dat zij den plicht hebben, hier de eer van ons vaderland hoog te hou-den, en dat het zulk een pijnlijken indruk maakt de jongens uit ons volk te liooren tuiten en huilen, vloeken en zeeverpraten, Ce. zien slempen en wallebakken, ruziemaken en messencrekken. Ik ben moe van dat lofge-zang te hooren dreunen over de grootheid van 't Belgisch volk. Ja het heeft een edele houding aangenomen in dezen internationa-len oorlog, maar ik heb te veel gezien en te veel gehoord om het niet luidop te roepen ; dat velen onder ons volk den indruk hebben gelaten bij de vreemden van opbeschaafd-heid en onbeleefdfaeid. En werkelijk de uiterlijke fatsoenlijkheid van ons volk laat heel wat te wenschen over. Wij weteij hoe die ruwheid maar een korst is van buiten, wij weten dat die ruwheid niet de schuld van 't volk zelf is, maar de schuld van hen die dat volk hebben geminacht, maar de vreem-dftlingen wetea dat niet en zij oordeelen posi-tief volgens de feiten die zij zien-. De godsdienstige toestand. Ware het mij te doen om een volledise schets te geven van den zedelijken en gods-dienstigen toestand der munitiewerkers 'k I zou moeten de veel voorbeelden aanhalen 'van deugd, eer en geloof, en ook spreken over prachtige kameraadschappen, mekaar onder-img tôt s tut en steun, maar 'k wil bij voor-keur wijzen op de tekortltomingen. Uit vele gesprekken die ik had met katholieke Ieren munitiewerkers die één zaak nooit opgeven' namelijk hun geloof, heb ik kunnen opmaken' dat veel munitiewerkers aangetast zijn door de ^ ziekte van het menschelijk opzicht-weerom een van die leelijke Belgische gebre-ken. Maar het grootste gevaar ligt mijns înziens met daar. Het ligt veelmeer hierin dat voor veel munitiewerkers, de katholieke godsdienst en de beoefening ervan geworden is een louter bijzaak, een vrije zaak, die men behartigt of niet, volgens goeddunken, maar waaraan men niet het belang hechten moet welk men er in ons vaderland aan hechtte. Het elementair begrip van godsdienstplicht tegenover den eenig waren God, in den eeni? waren vorm van den katholieken eeredienst is verloren geraakt voor het losse begrip ran vnjheid en zelfbehagen. Hieraan gevoelt men seffens den noodlotti-gen învloed van het protestantsch midden, met zijn vrijheid in leer en daad, op onze Belgen, onvoorbereid voor die veranderinj en onwetend in de geJoofswaardigheidgron-den van ons heilig geloof. 't Is niet slechte wil, integendeel, er schijnt meer verdraag-zaamheid voor den katholieken godsdienst dan ooit, en bijzonderlijk meer hoogschatting van den priester, die men van meer nabij heeft leer en kennen, maar 't is onverschillig. heid voor de dwingende waarheid en het puchtopleggend gezag van het geloof dat doopsel en opvoeding hun bezorgde. Andet-zijds wordt aan die onverschilligheid kracht bijgezet omdat de aandacht en de bekomme-ring der menschen heelemaal schijnen inge-nomen door den arbeid, het geld en het pie-zierleven. Ook onder de munitiewerkers werd niet het minst door de oud-soldatea. de schijnbaiar ailes verontschuldigende droç-

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.