I Lrste jaargang uro. so? zondai, S Septemuer I9»SS S Cent DE VLAANISCHE STEM re/f volk zal niet vergaan! hkGEMEEm BELGBSCH DAGBLAD Eendracht maakt macht redactie- en adkihistratiebureelen ■ KALVERSTRAAT 64, boïenhuis, AMSTERDAM. Telefoon No. 9922 Noord. Onder leiding van RENE DE CLERC Q en Dr. A. JACOB. ABONNEMENTSPRIJS (bij vooruitbetaling) : Voor Nederland per jaar <*ld. 6 5 — per kwartaal gld. 1.7o — per maand gld. 0.75. Voor België, Engeland, Frankrii en andere landen dezelfde pr\jzen, met verhooging van* vérzendingskosten (2V9 cen k per nummer), v Vi A DVERTENTIES : 20 Cent per regel. litige Waarschuwing. Conscience tôt onze Tijdgenooten 1S47 : 1915. Antwerpen, 1 Au g. 1847. Aen de Vlaemsche Stryders en aan de vrienden der moedertael. Beminde Vrienden, Jlen kan niet ontkennen, dat de Vlaem-idte Zaek op den dag van "heden zich in tenen beslissenden doorgang bevindt, dat iefc grootste gevaer haer bedreigt en dat er het dierbaer pand onzer nationaliteit aeer dan ooit dient te worden gewaekt. Daerover zyn aile de verdedigers der Vlaem-foEe bslangen van één gevoel ; maer eenigen onder lien geraken in twyfel en laten zich ia de strikken des vyands verwarren. Dat alreeds gevangen zouden zyn, en geroed eu met anderen door verblindlieid hunne eigene zaek aen te randen, dit gelooven wy niet; en om deze reden is bet, dat wy"mer, net kalme en onpartydige tael, de gordyn fillen opheffen, waerackter de aenslagen tegen onze moedertael en tegen. bet Vlaemsche volk berekend en besloten worden. Geene enkele persoonlykbeid zullen wy ons te dezer gelegenheid veroorloven, opdat bet oordeel, dat gy stryken gaet, insgelyks vry van aile vooringenomenbeid blyve. Herinnert u, tegen welke soort van persoonen wy onze moedertael sedert zoovele jaren verdedigd bebben; berinnert u wie îj waren, die ons, aïs Vlaemscbe stryders en vrienden der moedertael, verdrukten ; die den spot met ons dreven, ons vervolg-den en het Vlaemscbe volk in bet openbaer met smaed en mispryzen bebandelden. Deze ierinnering is niet moeielyk : geen enkele Ylaemscke stryder, of hy keeft met woord en daed tegen die gemeene vyanden gevoch-ten. Dus doende zyn wy sterk en talryk geworden. en de Vlaemscbe gezindbeid kreeç eene macbt, die groot genoeg was om in de schael van 's lands belangen van be-t^kenend gewigt te zyn. Van dit oogenblik af, sebeen bet niet anders te kunnen gesebieden, of de politieke partyen, die elkander in ons land bevech-ten, moesten geweld doen, om zich de | vriendschap der Vlamingen aen te winnen ; en, om daertoe te geraken was bet natuer- , [ iykst en eerlykst middel, door daden te be-to3nen, dat zy de Vlaemscbe zaek niet vyandig zyn. De gezindheden sloegen ecbter ; ftnen andaren weg in : zy bleven onzydig I of toonden zieb ongunstig, Daerdoor be-Qislden de Vlamingen bunne voile vryheid I onder aile partyen, die persoonen te gaen treffen, welke als vyanden der Vlaem-*»■ zaek, eene vreemde tael en de volks-verbastering voorstonden. ï)it stelsel was j voor de Vlaemscbe zaek bet voordeeligste en bet macbtigsfce. ' la Vlaenderen bevonden zieb nige on-verzoenbare vyanden onzer moedertael ; Krsoonen, die, ofseboon meest allen als ®ensch zeer acbtbaer, door bunne Franscbe opvoeding met baet tegen onze landtael vsrvuld waren, en dit openbaer bekenden. Hunne daden van vyandscbap tegen ons ^aren niet verborgen, niet bewimpeld ; aile Vlaemsche mannen weten genoeg van wie spreken; want in een gevecbt, dat zoo Te'e îaren geduerd beeft, is bet niet won-u£%k, dat men kennis met zyne openlyko Yjanden make. Zoolang de Vlaemscbe gezindbeid over *-inig macht besckikte, dacbten deze vyan-3e persoonen bet niet noodig een masker 'eQ ^ trekken ; zy riepen tegen al wie bet °oren wilde, dat de boerentael door de l der gens comme il faut moest ver-5®acbt worden, en zy beroemden zieb, dit ^0el te zullen bereiken. Eindelyk, door de verdrukking zelve, ?ro=icle de macbt der Vlaemscbe gezind-e'd, en deze bracht de stoutbeid zoo verre, â zy ook baer wil in de kiezingen deed gelden. Waren spot en miskenning .îiet lan-6er mogelyk ; bet masker moest uit den boek f aeld worden. Men begon eene algemeene de voor bet Vlaemscb te veinzen ; maer ^mits de daden deze liefde nog altyd be-ej^Jen^en eû men *n de laetste tyden den dei Vlaemscbe weerdigbeid • over bet d zag, gelukten de uitlokkiugon niet. Vat ou gedaen 1 ^e loop der politieke omstandigbeden bad }dvlijk verbond gebragt tusseben a-lle Jcba 0(^ei1, dis naer invloed en naer heer-^ PPy wachtten ; onze vyanden beh^orden ^ n van dit veçtond en verkre- j gen dus, voor een oogenblik, den onder-stand van aile de anderen. In gebeime byeenkomsten werd besloten, dat men bet Vlaemscb door bet Vlaemscb zelve zou vernielen; — want men bad, na lange overweging bevonden, dat bet Vlaemscb door zyn eigendomlyk nationael karakter, toeb altyd een hinderpael voor de uitvoering van zekere verregaende stelsels zou blyven. Welke middelen in bet werk gesteld? In zulk geval gebruikt men, sedert dat de we-reld bestaet, altyd dezelfde; namentlyk: verdeelen en tivist zaeien om te heerschen en te vernietigen. Onder voorwendsel dat men bet Vlaemscb wilde ,,ongemoeid" laten, om-ringde men eenige Vlaemscbe stryders met la.gen en strikken. Zij vielen, eilaes! in de banden des1 vyands ; en, om te zien boeverre j zy er in toestemden, bet ingewand bunner ' eigene moeder te versebeuren, beschouwe : men slecbts hunne daden ! Wie is het die , andere Vlaemsche stryders by het volk ] poogt verdacht te maken en ten hunnen opzichte eene tael voert, die de grootste vyand eener zaek zich schamen zou? — Vlaemsche stryders ! Wie vèrdedigt met razerny de vyanden tegen wie wy, in naem onzer miskende moedertael, sedert zoovele jaren stryden? — Vlaemsche stryders. î Wie lastert de persoonen die, ofseboon geene stryders zynde, onze moedertael wil-len begunstigen? — Vlaemsche stryders! Wie verlooehent en belooehent vat zy te voren tegen onze vyanden schreven, om die-zelfae vyanden te redden en machtig tegen ons te maken ? — Vlaemsche strijders ! Wie werpt een schreeuw van pyn en baet onder het volk, als er eene daedzaek ge-schiedt, die welligt de gansche toekomst der Vlaemsche zaek verzekeren moet? — Eilaes, Vlaemsche leiders, maer ditmael hand in hand met de huerlingen die ons ha ten L Wie niet ongeneeslyk blind is, of het uit eigenbaet scbynen wil, zal toch bekenneh dat hier iets onnatuerlyks, iets monsterach-tigs gaende is. De vyand heeft het dus verre genoeg weten te brengen, om de hoof-den der Vlaemsche gezindbeid zich onder-ling te doen vermoorden. A zegt dat B een doAimerik en een verachtelyk man is ; C. zegt het van B en van A, en D zegt het van C, en zoo voortsgaende, zal onze verdrukte moedertael niets meer dan schelmen, dom-merikken en verachtelyke mannen tôt ver-dedigers hebben. Zoo zâl er dan binnen weinig tyds geene Vlaemsche gezindheid meer bestaen, en gy, onze verdrukkers, zult met spot kunnen nederzien op uwe sla'gt-offers en op die zelfden welke gy, in uwe duivelsche slimheid, tôt werktuigen hebt gebruikt....Aen» u, Vlaemsche mannen, die tôt hier-toe nog niet in dien burgeroorlog betrokken zyt, aen u behoort het, in deze kwade tyden wagt te houden by het heiligdom, dat men u door listen ontfutselen wil. Blyft met Vlaemsche overtuiging wàhenl Blyft kalm en onveranderbaer! Het Vlaemsch moet zus zyn, zegt de eene; het Vlaemsch moet zoo zyn, zegt de andere ; gy, indien gy getrouw aen uwe Moeder zyt, gy weet wat het zyn moet: Vlaemsch en vaderlandsch moet het blyven ! Vergeet dit niet, of eerlang zal men ons ailes ont-roofd fyebbem; blyft onverschillig in den twist, die ons thans beroert; — of wilt gy stryden, zoo richt uwe slagen tegen de vyanden uwer zaek, zonder na te rekenen, welke de vlag is, die zij tegen uwe moedertael en tegen uwe voorvaderlyke weerdig-heid opheffen. Vergeet nooit, dat gy Vlaming zyt; laet uwe handen nooit gebruiken om uwë eigene vrienden, uwe strydgenooten wie ze ook zyn, te belasteren of te benadeelen. Ver-moordt aldus uwe eigen maegschap niet! Laet de verdwaelden be^aen; op uwe roerlooze trouw, op uwe onwrikbare stand-vastigheid, zullen de pylen des vyands bre-ken, en eerlyk zal de Vlaemsche Zaek uit de beproeving even zuiver en veel magtiger opryzen. Van u hangt het af, deze voorzeg-ging te verwezentlyken.... 1 Gy zult het doen/ HENDRIK CONSCIENCE. Toelichting. Van een hoofdzakelijk letterkundige werd de Vlaams-jhe Beweging in 1847 ook een politieke beweging, toen Conscience te Antwerpen en Snellaert te Gent in den verkiezings-strijd voor het eerst de Vlaamsche eiseben stelden. Verdac-htmaking en laster — helaas, ook ran Vlaamsche zij de — werden hun deel. De plech-tige waarschuwing, die wij héden aan het hoofd van ons blad herdrukken, geld ook hun verdwaalde broeders. Aan de- minderwaardige campagne in het einde der jaren veertig tegen onze voorgan-gers gevoerd, herinnert levendig wat thans degenen te hooren krijgen, die de Vlaamsche Beweging willen maken van een provinciaal politieke strijd tôt een groot-politieke beweging, door het vraagstuk te stellen van het Zelfbestuur. Het wil ons voorkomen dat de waarschuwing uit 1847 ook in 1915 gelden kan. VofaertegemoiAeis ? In Vlaanderen heeten — o bittere irome — de Kamerleden volksvertegenwoordigers. 's Zomera, in een landsche herberg, onder een hooge lindenboomenhaag, is het goed zitten kijken op de bolders. Ge dénkt om niet, hebt lust in rust. Onwillekeurig volgen uw blikken den loop der rollende bollen, eerst achtelooa los, zonder voorkeur of span-ndng; doch op den duur gaat ge stilaan be lang stellen in de luidruohtige lui, die zoo-veel zaak maken van een eenvoudig spel. Gre waardeert, prijst. laakt, bewondert een vast uitzetten, een fijn dôor\vijfelen, een fel schot. Helden zijn ze voor u, kampers ai en leiders. Ge laat u aan hun strijd gelegen en kiest partij. Zoo vergaapt-e zich steeds het Vlaamsche Volk aan het politieke bol spel dat rumoerig, nijdig werd afgespeeld. Het geloofde dat ze het meenden van weerskanten. dat het'.er bate of schade bij bad, als die boven -en gene onder lag. Zijn kostelijken tijd verloor het bij dit kostelijk ?eliefhe.bber waar het zelf het gelag betaalae, ter^ijl er zooveel te zorgen viel en te werken voor zijn huis Treurig trouw beeld van het gezamenlijk parlementair gedoe. En als ge de kamerleden afzonderlijk be-schouwt — Volksvertegenwoordigers willen die heeren heeten, welke naast zichzelf ook nog een partij vertegenwoordigen — dan staat go verbaasd over al die ijdelheid van namen en nietswaardigheid van roem. Ze zijn als tooneelschoonheden en glans-moera^sen : op af stand zijn ze het voor-deeligst.In tegenstelling met echte hoogten worden ze minder met naderkomen ; donkere scha-duwgrootheden die verdwijnen onder zon. Voorlichtiers, zij die in angstvallige zelf-zucht in een monsterachtige kieswet naar een middel gezocht hebben om hun plaat? zeker te maken en bestendig? Voor kunst, wetenschap en wijsbegeerte staan hun ge-voel, verstand en rede als de nul voor 't ci j fer. wijl anderzijds hun hartigheid, edel zin en eenvoudig eerlijkheidsgevoel dikwijls zoo laag liggen als hun uitgedunde all'esom-vattende oppervlakkigheid. Boven de duizenden sprekende poppen en modemannen die sinds 't jaar dertig de natie hebben voorgezeteld, steken er ter-nauwernood een tiental koppen uit van tel. Straten en steenen dragen gewillig namen, die menschen uit hun hoofd weren. Denken we aan hun daden, het luttel goede in zooveel tijds teweeggebracht nemen" we aan, zonder geestdrift in ons dankbaarheid ; en dit vooral kunnen we noch vergeten nocli vergeven dat zij, bij fraai geba-zel over aller-lei beuzelarijen, haast niets gedaan hebben voor de heropbeuring van het geheele volk, dat ze het Vlaamsche ras hebben laten ver-kwijnen in armeede en vernedering, en ge-kozen door hen, de eerste rechten hunner broeders hebben medebestreden of zwak verdedigd in een vreemde taal. Al is het nog best dat de wetgevende macht in de handen van velen berust ; al reikt politieke ontwikkeling wel iets hooger dan het opwekken van lees- en leerlust bij middel van spoi-tlektuur en kinema; zoo we het daarbij laten zijn we niet ver gekort. Aan honderd poppen hebben we niets. We willen een man ! Een die kan, die wil, die durft! Die optreedt .tegenover de natie, de regieering en de buitenwereld, en. spreekû met gezag omdat hii een ideaal vertegen-woordigt en eeai volk. Een man, een man! 1 klaren'dage, met lantaarnen, zoeken wij een man! RENÉ DE CLEUCQ. - ■■■ .ii^^an Il Euplesisl. Staats-steenkoJen-mijnen? (Van onzen eigen bcrichtgever.) Londen, 29 Aug. Uit al hetgeen gebleken is, sedert ik u de vorige week schreef over de nieuwe moeilijkheden, die in Zuid-Wales met be-trekking tôt de exploitatie der steenkolen-mijnen gerezen zijn, blijkt wel dat de crises erns'tiger is dan zij zelfs in de vorige mâand was. De mijnwerkers zijn zoo ver-Dntwaardigd over de beslissing door minis-ber Runciman gegeven met betrekking tôt ie overeenkomst, die 20 Juli j.l. gesloten was, dat Vrijdag reeds meer dan 10,000 hunner het werk hadden gestaakt en er werd gevreesd dat dezen Zondag in aile steenkolen-bekkens heftig geagiteerd zou worden om het werk overal totaal stop te setten. In boeverre aan die bedreiging heden ge-polg werd gegeven, zal morgen wel blijken ; 5r bestaat hoop dat het nog niet zoover zal ^ekomen zijn, omdat het als een goed voor-teeken wordt beschouwd dat gisteren, na-lat de ministers Lloyd George en Runciman met de leiders der werklieden gecon-fereerd hadden, besloten was den mijn-sigenaars te verzoeken naar Londen te komen, om daar morgen met de genoemde regeerings-personen en de afgevaardigden 1er mijnwerkers een nadere cônferentie te hebben. Aangezien do mijneigenaars des- tijds verklaard hebben zich geheel te zullen houden aan de beslissing der regeëring, meent men dat die cônferentie van morgen het geschil voorgoed zal oplos6en. Dat die beslissing ten slotte wederom geheel in het voordeel der mijnwerkers zal moeten uitval-len, is bijkans niet te betwijfelen, wanneer men verneemt dat deze verklaard hebben I geen werk meer te zullen verrichtep, bijal-dien niet ten voile voldaan wordt aan hun eischen, die in hoofdzaak gaan om de vol-komen gelijkstelling van allé boven-grond-arbeiders met die in de mijnschachten. Immers, de mijnwerkers beweren dat in de overeenkomst van Juli sprake is van aile arbeiders bij de mijn-exploitatie betrokken en dat minister Runciman geheel buiten zijn - bevoegdheid ging toen hij in zijn arbitrale uitspraak over on'beslist gebleven punten, de genoemde catégorie van werklieden uitsloot, vermoedelijk op grond dat deze feitelijk buiten het eigenlijke mijnwerkers-bedrijf staan. Een vertegenwoordiger van ,,Reynold's Newspaper" — het radicale Zondagsblad dat een aan de zij de der Engelsche trade-unions staand weekblad genoemd moet worden — schrijft hedenochtend dat de geheele moeilijkheid dâârin zit, dat de mijnwerkers nog steeds van oordeel zijn dat de mijneigenaars sedert het fcegiu van den oorlog buitensporige winsten hebben ge-maakt en de werklieden het recht hebben daarvan door belangrijke loonsverhoogingen mede te genieten. Hij schetst de meening der mijnwerkers aldus: zij beweren dat zij even vaderlandslievend zijn als aile andere landgenooten. j,Wij willen onze zoons en broeders voor de natie geven," zeiden zij, ,,wij willen voor ons land zwoegen en werken. Wij willen aile steenkool leveren, die de natie noçdig. heeft. Doch wij willen niet door de mijneigenaars worden nitgezogen en beroofd om op den koop toe nog door de regeering achteraf te worden gezet, alléén om de mijneigenaars te doen profiteeren. Want dàt is geen patriotisme ; dat is alleen voordeelen verwerven, en als de geheele quaestie tôt zoo iets verlaagd wordt, dan eischen wij recht en eerlijke behandeling. Wij moeten Duitschland er onder krijgen en men houdt ons voor dat wij daarvoor op i welke voorwaarden dan ook moeten mede-werken. Maar het is voor ons duidelijk, dat wij eerst degenen, die van onzen arbeid de winsten opstrijken, hebben te verslaan ,,voor wij kans hebben het den Keizer te doen — dââr komt het op neêr." Wanneer in het bovensta'ande inderdaad de meening is weêrgegeven van de meerder-heid der mijnwerkers in Walés, dan ziet het er niet naar uit dat hun vertegenwoordigers te Londen morgen veel zullen toegeven aan de mijneigenaars. Zij weten al te goed dat een ernstige staking in de kolen-districten moet voorkomen worden, schier tôt elken prijs, omdat van geregelden aanvoer van steenkool voor een krachtig voortzetten van den oorlog 6chier ailes afhangt. Willen de Britsche oorlogssohepen geregeld hun kolen-voorraden krijgeu ; willen de ammunitie-, fabrieken krachtig kunnen doorwerken; wil Engeland zijn bondgenooten over het Ka-naal, wiens eigen mijnen thans in handen des vijands zijn, kunnen voorzien dan moeten de mijnen blij ven'leveren. En niet alleen voor hen, doch ook voor landen als het onze, die thans meer dan ooit op het pro-duct der Engelsche mijnen zijn aangewezeu, is eën staking hier van de aller-grootste be-teekenis. Dat ailes i6 den mijnwerkers vol-komen helder en zij hebben meer dan eens reeds getoond dat zij hun leiders feitelijk niet meer volgen, doch deze alleen beschou-wen als degenen, die aan mijneigenaars en regeering hun eischen hebben over te brengen — meer niet. Zij weten ook dat de regeering vrijwel machteloos tegenover hen staat, zoo zij dwingend mocht willen optre-den. Het is de vorige maand reeds gebleken dat de dwingende bepalingen der ammuni-tie-wetgeving onmogelijk toe te passen zijn op een staking van eenige duizenden. De mannen daar in Zuid-Wales lachen wat om het wetsartikel dat hen bedreigt met een boete van vijf pond voor elken dag dat zij staken, wel. wetende dat die boetç nooit geïnd kan worden en nooit door gevangenis-straf is te vervangen, bijaldien zij maar eensgezind blij ven 6taken. Het Engelsche publiek mag dan over hun begrip van ,,va-derlandsliefde" zich ergeren) zij storen er zich niet aan. Onder zulke omstandigheden is het niet te verwonderen dat er van verschillende zij den stemmen opgaan, die aandringen op 6taats-exploitatie der mijnen, althans zoolang de oorlog duurt. Degenen, die daarvoor ijveren, wijzen er op dat do regeering niet de minste moeilijkheid heeft gehad met de 6poorweg-arbeiders sedert in Augustus des vorigen jaars het geheele spoorwegnet-onder staats-contrôle werd gebracht. |Zij meeuen dat de regeering dadelijk na het parlementaire reces met een wet m/" komen, die den mijneigenaars een behoorlijk deel van de opbrengst der mijnen zal waar-borgen, doch overigens de winst op de steen-kolen aan den staat zal laten. Daardoor meenen zij, zullen de burgers in den komen-den winter dfen waarborg krijgen dat de steenkolen niet buitensporig hoog in prijs zullen zijn en de moeiliikheden met de mijnwerkers voorkomen worden, omdat deze dan niet meer kunnen zeggen, dat de mijneigenaars buitensporige winsten opstrijken. Of het juist is, hetgeen ik gisteren hoorde beweren, dat' de regeering reeds besloten zou hebben, morgen in dien geest tôt de mijneigenaars te spreken, is niet te zeggen — dat zal eerstdaags moeten blijken. Maar dit staat wel vast, dat, bijaldien deze week geen besliste waarborgen kunnen worden verkregen dat gedurende den verderen loop des oorlogs stakingen in de mijndistricten niet meer zullen voorkomen, het 6lot der geschiedenis, staats-exploitatie gedurende cen oorlog althans, ten slotte zal moeten komen, omdat • gcrogeîde productie van steenkolen mcf'r dan ooit een aller- eerste noodzakelijkh'eid is* * v KLEINE KRONIEK Kern. Weet dat de Vlaemsche Beweging de vorm-drift is der natie en dat ailes wat) haer weder-streeft naer den dood der natie streeft. F. A. SNELLAERT. De „Open Brlef aan onze vrienden in Vlaanderen". ,,Het Vlaamsche Nieuws,,> dat te Antwerpen onder redactie van dr. A. Borms en Albert van den Brande verschijnt, neemt in zijn nr. van 29 Aug. jl. ojizen ,,0'pen Brief aan Onze Vrienden in Vlaanderen" over, en leidt dit schrijven met de volgende woorden bij zijn lezers in : ,,De klaarziende Vlamingen in Holland hebben zich geschaard rond dichter René de Clercq en Dr. Jacob, de nieuwe leiders van de Vlaamsche Stem. Uit dit oogpunt is het schrijven van den E. H. Dr. J. de Cpck, hoogleeraar aan de Hoogesèhool van Leuven, kenschetsend en getuigt van den onverzettelijken wil dien de*denkende Vlamingen bezieït, Vlaanderen een zelfbe-staan en zelfbestuur te doen schenken in het herboren België. Deze oorlog zal de vrijheidsoorlog worden der kleine'volkeren, indien die kleine vol-keren krachtdadig voor hun recht durven optreden. Wij begroeten den dageraad der vrijheid voor Polen, Finland, Ierland, Transvaal, uranje-Vrijstaat. En bij die landen rangsçhikt zich Vlaanderen, dat naar de woorden van priester-hoogleeraar De Cock, tôt nu toe stelselma-tig werd verdrukt door den Belgischen Staat. De Vlaamsche Stem is in Holland de roepstem van Vlaanderen, de verdediger van ons recht. Het eenigste antwoord dat ze tôt nu kre-geii uit officieele kringen was smaad en laster van Le XXe Siècle. De Vlaamschgezinden in Holland richten zich nu in het volgend artikel uit de Vlaamsche Stem tôt hun vrienden in Vlaanderen.Het. is een noodkreet die weerklank zal vinden in elk Vlaamsch hart. Het is een bewijs dat de gezonde kern van het Vlaamsche volk, de Vlaamscli-voe-lenden en Vlaamsch-denkenden, tôt het uiterste den schoonen strijd voor het goede recht zullen doorzetten.,, Wij drukken van verre met ontroering de Vlaamsche hand, die uit ons dierbaar Antwerpen ons met Vlaamschen moed wordt toegereikt. ,,Onzen kloeken, tôt den dood vertrouw-baren Vlaming en Belg, dr. Borms", — zooals het Kamerlid Van de Perre hem nog onlangs in ,,De Belgische Standaard" noemde — wenschen wij met zijn koene medestanders moed en sterkte toe in het dienen van de ons allen dierbare gemeen-schappelijke Zaak! Onze Taal to Brussel. Een Vlaamsch lezer te Brussel schrijft aan de ,,N. R. C." : ,,Even beslist als een uwer lezers in uw Avondblad B van 28 Aug., le kolom, 1© pag., eën bewèring van den heer De Wandeleire in de ,,V1. Stem" tegenspreekt moet ik de zijne tegenspreken. 1k heb sedert den oorlog Brussel niet verlaten en weet dus — als Vlaming — wel wat er met het gebruiken van het Nederlandscli op aan-plakbiljetten is gebeurd. De affiches van burgemeester Max behels-den geen Nederlandschen tekst. Ook nu nog gebeurt het wel eens, maar tocli minder. Dit strijdt dus geheel met de bewering van uw correspondent dat juist in het begin de twee-taligheid goed in acht genomen werd. Het is I net andersom — wellicht wegens do drukte van de eerste oorlogsweken, die tôt vertalen > geen tijd lieten. Ook wat de voorsteden betreft, is de bewe- j ring van uw berichtgever on juist. Vele voor- : steden hebben gedurende den oorlog talrijke .uitsluitend Fransche mededeelingen en bekend- 1 makingen uitgehangen, wat vroeger niet ge-schiedde. De Vlaamsche contrôle is ook ver-zwakt ! Zelfde onjuistheid wat de Duitsclie bckend-makingen betreft. Verscheidene zijn zonder Nederlandschen tekst versclienen in den be-ginne. Dat de Nederlandsclie taal, sedert vrij-heer von Bissing tôt genoraai-gouverneur be-noemd werd, den voorrang heeft gekregen, is onjuist. De kwestie is wellicht niet van overwegend belang in deze tijden — toch is het maar best geen praatjes in de wereld te laten komen. Het . was in elk geval voor de Vlamingen pijnlijk, te moeten vaststellen, dat men, zoodra ■men de -contrôle niet meer meende te moeten vreezen, onmiddellijk het Nederlandsch in den vergeethoek duwde, waar het enkel bij gele-genheid maar eens mag uitkomen." Wij nemen het bovenstaande over in aan-sluiting op de tegenspraak van 28 Aug., even-eens door ons opgenomen in Nr. 202. -Pijnîijk. Eon medewerker van het ,,Handelsblad", J. J. B., heeft een bezoek aan het Belgische internee-ringskamp te Harderwijk gebracht. Hij is er rondgeleid door dr. Buyse, voor den oorlog directeur van Onderwijs en Schoone Kunsten in do gemeente Brussel, ontwerper van het geheele plan van onderwijs, zooals dat nu met medewer-king van de Nederlandsclie autoriteiten voor de Belgische geïnterneerden is ingericht, en geeft van het goede werk dat daar gedaan wordt een onderhoudend verslag. De stad Brussel heeft, naar hij meedeelt, voor het onderwijs der hier te lande geïnterneerdo Belgen een on-beperkt crediet geopend — voorloopig betaalt een Belg in Nederland het noodige uit ruime beurs. Een pijnlijke opmerking maakte een Engelsche dame, vertegenwoordigster van de ,,Society of Friends", tôt den ver^laggever, dien zij."bij het bezoek aan het kamp toevallig ont-moette. Een opmerking evenwel, die overeen-Stemt met lietgeen men vrij algemeen hier verneemt. Men sprak over Me arme Belgische vluchtelingen en over de vrouwen en kinderen der geïnterneerd© soldàten, welke vrijwillig naar hier zijn gekomenjom in de buurt van man en vader te zijn en in nu veelal zeer behoeftige omstandigheden verkeeren. De Engelsche dame zeide : ,,Ik werk overal voor de vluchtelingen, en. wat mij pijnlijk opvalt, ik heb bijna npoit ir.edewerking van Belgische dames ondervonden. Hoeveel gegoede Belgen, zelfs van de rijkste, er ook heele dagen in de deftige cafés van Den Haag en Amsterdam zitten, lunchen, dinee-ien, Vooraan in de coniedie, en waar er maar geld uit te geven is. Ze zijn uit hun land in nood vertrokken of ze voor hun genoegen naar een luxe-badplaats reisden. y J'ai le plus grand mépris pour ceux-là. In België zelf is' 't daarentegen heel .anders... wat wo hier in Holland onden inden, teekentge-lukkig niet de Belgische natie in 't land zelve daar is een aandoenlijke Solidariteit van aile standen". Mag men bij een verfranschte bourgeoisie zich bierover verwonderen? Ook hier blijkt do noodlottige invloed van do taalverdrukking. Wie zijn taal veracht, veracht ook zijn volk. Onze Taal in Vrijstaat en Transvaal. In de verschijlende rebellenzaken, die voor de rechtbanken in Vrijstaat en Transvaal zijn gebracht, hebben de meeste getuigen en aile j beschuldigden verkozen in het Hollandsch hun J verklaringen af te leggen. Dit klinkt voor een i buitenstaander als iets zeer natuurlijks, doch J voor hem die de toestanden hier kent, vol-strekt niet. In onze rechtspraak is Engelsch de overheerschende taaj. Er zijn verschiilende rechters, die zelfs geen Hollandsch verstaan, zij behooren tôt de nalatenschap van Lord Milner. Door middel van een% tolk spreken wordt voor iemand, die het Engelsch volko-men meester is, vaak een marteling, wanneer die tolk zijn vak niet verstaat en zoo zijn er velen hier. Bovenden wordt men onv 'ïe-keurig hosmet don* de Engelsche atmofife---onzer rechtzalen en ?-a.it menigeen, die anders zou willen, tôt het Engelsch over. In te gre-ote welwillendheid wil n.en het de rechtbnk i.îet moeilijk maken. Of wel de rechtbank \raagt vergunning aan den grtuige, om de vr.iag in het Engelsch te stellen, de getuige kan dfn in het Hollandsch artwoorden. Zielkundi^ i'-het gemakkelijk te vcrklaren dat de Eagel : î'i.ï vraag in gedachten in het Engelsch wordt ge-uit. Doch er behoort tevens zedelijke moed toe om Hollandsch te spreken in de rechtzaa1, want tolken en andere anibtenaren nemen heti den getuige meestal kwalijk dat hij Hoi1\kJsc:i wil praten, terwijl hij ,,even goed Engelsch kent als ik," zooals ik eenmaal een l«lic hcl» hooren verklaren. In théorie is îvl zou gemakkelijk om te zeggen, men moet 'loil :nds«-h praten, doch in de praktijk moet m v er zich allerlei kleinere en ^oras zelfs groo^-e onaan-genaamheden voor getroesten. Ik 'ieb dnarover vroeger reeds geschreven en geieerd îiieor be-^èondering te hebben voor do kleine 6trijders in dezen, die alleen maar de onaangenaam-heden ondervinden voor hun overtuiging, dan voor de mannen die in het openbaar aand..-,u-gen op de handhaving der taalrechten. Zekcv, zij zijn noodig en nuttig en ook -,ij looiiei gevaar voor bekro npen te worden gesch ►'.den, doch zij oogsten >ok naast deze verguizÎLg eer en openbare hulde, maar de anderen, de kleinere helden, hebben alleen maar verdriet ervan en moeten volstaan met de zelfvoldoe-ning dat zij hun taal helpen handhaven. (,,N. Rott. Ct.") Duitschland's Onrecht tegenover België. Jhr. Ml'. De Savornin Lohman schrijft in ,,De Nederlander" : België was als staat in het leven geroepen om als stootkussen te dienen tusschen Duitschland en Frankrijk. Ook na de totstandkoming van het Duitsclie Rijk in 1870 werd het be-staan en de geldigheid van ziin gegarandeerde neutraliteit o.a. door Von Fismarck erkend. Ditzelfde geschiedde nogmaals, kort voor het uitbreken van den oorlog, door den Rijkskan-selier in een zitting van den Rijksdag, in antwoord op eene expresselijk hem door een Par-lementslid gedane vraag. Beoefenaren van in-' ternationaaî recht, ook Duitsclie, erkenden nog in 1910 die neutraliteit. Tengevolge van dezen rechtstoestand kon België niet vrijelijk zich bij anderen aansluiten. Het moest op die trac-taten vertrouwen. Zelfs was het, gelijk nu blijkt, gevaarlijk met andere mogendheden te ovor-leggen, hoe het zich zou kunnen verdedigen, indien eene der garandeerende mogendheden liaar woord brak. Indien België geen weer-stand geboden had, zou het bij het herstel van den vrede, onverschillig aan welke zijde de overwinning ware, zijn souvereiniteit hebben verloren, vermits zijn onbetrouwbaarheid als bufferstaat zou zijn bewezen. Reeds nu trekt men dan ook in Duitschland zelf de conclusies uit zijn eigen onrechtmatige daad. Baron von Zedlitz schrijft in ,,Der Tag" over de rede van den Rijkskanselier: „In het onzijdige buiten-land" — daarbij denkt hij waarschijnlijk ook aan zekere pro-Duitsche Nederlandsclie week-en dagbladen — ,,denkt men met den daar heerschenden zin voor realiteit dan ook niet aan papieren verdragsformules. Men acht deze daar in geval van nood volkomen waardeloos". Daarom beoogt, zegt hij ,,de Rijkskanselier werkelijke vermeerdering van onze militaire, economische en politieke macht. Ook bij ons * (Duitschers) behoort het denkbeeld om de internationale verhoudingen te regelen door ze vast te binden aan bepaalde formules* immers geheel tôt het verleden. De liarde, maar in dit opzicht ook zeer nuttige scliool van den we-reldoorlog heeft ons opgevoed in den Bismar-kiaanschen zin voor de werkelijkheid" .(1) M.a.w. : wij Duitschers hebben tractaten voor niets geacht; deze nieuwe leer zal door de wereld worden nagevolgd; diensvolgens zullen wij voortaan, in plaats van met kleine staten tractaten te sluiten, ze veiligheidshalve maar annexeeren. Zoo staat, na den inval in België, deze staat er voor. (1) Bismarck zeide evenwel: „Wir sind ge-wohnt Tractate und Neutralitat zu achten". De verwoesting van Polen. . Niomand geloofde, schrijft de ,,Stampa", aan een komende catastrophe, men hield de Rus-sen voor zegevierend en alarmeerendo berich-ten hadden zich in den loop van het jaar zoo dikwijls herhaald. Zelfs toen generaal Smyr-noff, die. to Leszinski Belvederc zijn hoofd-kwartier Ihield, zijn bevelen gaf, wilde men het niet gelooven. Het bevel luidde om in den om-trek van 300 werst ailes omver te lialen. Als eenig middel om den snellen opmarsch der verbonden legers op to houden werd be-volen de houten hutten, kasteelen en velden in brand te steken. Nog nooit is zulk een ongehoord onheil over Polen gekomen. Boeren en arbeiders moesten hun huizen zelf in brand steken ; broonen dicht maken, oogsten vernielen, boomen omhakken, wegen vernielen en wouden in brand steken. Ook hun kerken moesten zij neerhalen. Toen zij op hun knieën weenend zeiden daartoe niet in staat te zijn, werd door de militairen petro-leum in de kerken uitgegoten en dynamiet ge-legd. Zoo werden de heiligdommcn opgeblazen en verbrand, ■' -

Er is geen OCR tekst voor deze krant.