HET TOONEEL l',e Jaargang. Nr M Beheer en Redactie : Vleminckxstraat, 15, Antwerpen Annoncenbureel ojien aile werkdagen van 9 tôt 1 en van 3 tôt 5 uur (Torenuur) 11 Maart 1916 MAURITS SABBE Maurits Sabbe Nu onze Koninklijke Nederlandsche Schouw-burg een nieuw tooneelspel van Maurits Sabbe opvoerde, achten wij het gepast aan dezen hoogst verdienstelijken auteur •— een der beste in Vlaanderen ! — een korte bespreking te wij-den opdat ook in den ruimsten kring zijn werk een vreugde wezen zou voor vclen ! »** Het werd al zoo menigmaal herhaald : Maurits Sabbe bekleedt in onze moderne Vlaam-sche literatuur een eigenaardige, zelf-gekozen plaats : «zoo tusschen de romantiek van Conscience en Snieders en het naturalisme van Buysse en Streuvels in» — uit hij zich in een interview door André de Ridder... Hij is zijn eigen weg gegaan en heeft zijn eigen hoekje gevonden, waar de golven door de stormen der literaire omwenteling opgejaagd hem niet kon-den bereiken. Immers: buiten de Nieuwe Gid-sers om, naast de Van Nu en Straksers ontwik-kelde hij zich. Toch geeft deze veeleer negatieve karakte-riseering slechts een onvolmaakt, zoo niet «"en valsch beeld van zijn groeiende letterkundige persoonlijkheid. Wel is het onloochenbaar, Jat het werk van Sabbe zich aansluit bij de voort-brengselen eener vorige generatie van Nederlandsche auteurs — men denke aan Tony, a?n Virginie Loveling, aan Cremer — toch is het, én door de techniek én door innerlijkheid, modem werk .Want een boek is niet modem, wijl het geschreven is naar den veranderlijken smaak van den dag, doch wel, indien het alge-meen-menschelijke erin gewijzigd en beinvloed is, door de opvattingen en geestesstroomingen, die het denken van dezen tijd beroeren of wijzi-gen. Daarom zijn boeken als de roman De Nood der Bariseele^s, vooral en het tooneelspel Caritate modem, daar ze uitingen zijn van het leven en bijzonderlijk van het gevoelsleven, zooals dit zich openbaart bij persoonlijkheden, die — bewust of onbewust — beinvloed werden door begrippen, ontstaan uit de hedendaagsche beschavingstoestanden. Maurits Sabbe is een typisch-Brugsch vertel-ler... Zeker : Het schoon van zijn geboortestad, de eigenaardigheden harer bewoners, oefenden zoo grooten invloed uit op gemoed en verbeel-ding van den jongen man, dat hij later men-schen en dingen met liefde weergeven zal in elk zijner verhalen. Doch wie Sabbe slechts leest om de frissche kleurigheid zijner Brugsche tafereeltjes en de leuke schildering van Brugsche zeden, zou in hem slechts genieten den keurigen «genre-schrijver», den fijn-zinnigen heimatkunstenaar, doch de gevoeligheid van het algemeen-menschelijke negeeren, dat — een uitvloeisel zijnde van Sabbe's persoonlijkheid — in zijn werken van lieverlede den boventoon kreeg. De schetsen uit Aan 't Minnewater en de groote novelle De Filosoof van 't Sas huis zijn wellicht hoofdzakelijk bedoeld als weergave van het leven der klein-burgerij in een stille BÉ - provinciestad, rijk aan vereerde schoonheid ; een omgeving die inwerken moet op de zeden der bewoners. Wanneer we dan ook wijzen wil-len op de hoogere beteekenis van Sabbe's werk, dan denken we aan de novellen .De Vrome Rit» en Vurige Tongen, uit den bundel Vlaam-sche Mertschen, méér nog aan Een Mei van Vroomheid, De Nood der Bariseele's en Caritate. , De nuchtere beschouwer zou in de figuur van Monica uit dit tooneelspel als een samenvatting kunnen zien van datgene, waardoor — in aan-zienlijke mate althans •— het gevoelsleven van Sabbe's personages beheerscht wordt : zelfver-loochening, verzaking aan eigen heil, berusting in de opoffering van aile egoïsme. Sabbe's menschen dragen hun wee in gelaten-heid ; liever : hun geluk is gelegen niet in de verwezenlijking hunner materieele wenschen, wel in het groote genot der verzaking aan dit stoffelijk heil, waardoor groeien de rijkdom-men van hun innigst wezen. En tôt die bezaligende berusting, welke hun vrede schenkt en een gedempte blijmoedigheid, komen ze eerst na een strijd — die des te hevi-ger is, naarmate de voorgespiegelde genietin-gen, waarvan afstand dient gedaan, grooter blijken. En al weten ze dan xulke zelf-overwin-ning te omgeven met al de teederheid waarover hun rijk gemoed beschikt, toch eischt ze vast-heid van karakter en kracht van geest. Menschen als Walter uit «Vurige Tongen» en ((De Vrome Rit», Free-de-orgelist uit ((Een Mei van Vroomheid», Monica en Alfred uit «Caritati ^>, al .lioge de harde levenswetkelijkheid heu kneuzen, zijn innerlijk-sterk. Zoo ze berusten is het niet uit zwakkeid van ziel, noch uit zieke-lijkheid. Integendeel, wie eigen verlangens te overwinnen vermag, hoeft niet te vreezen voor den kamp met de altijd veel lichtere moeilijk-heden waarmede de buitenwereld het geluk dwarsboomt. .Er is een niet te onderschatten weerstandsvermogen van het gemoed noodig en veel levensmoed om eene met bewustheid aan-vaarde opoffering blijmoedig te kunnen dragen. Sabbe stelt de schoonheid der gevoelens boven de genietingen van het stoffelijk be-staan : in zoo verre is hij een idealist, geloo-vend aan den zielenadel der menschen. Toch mag men zijn schepselen niet eenzijdig heeten • al worden de ongunstige kanten hunner karak-ters niet aangedikt of hun zwakheden bijwijlen enkel met glundere trekjes van lichten toets om-lijsd. . Weerspiegelt het gemoed van al deze perso-i nages soms het zieleleven van den schrijver zelf, die in zijn boeken poogt uit te zeggen al wat hij in de slenterigheid van icderçn dag niet vermocht tôt werkelijkheid op te voeren? Immers,niettegenstaande de strengste objectiviteit ' treft men in elk literair werk een onderstroom i aan, die zijn oorsprong vindt in het hart van den maker-zelf. Zou op de levensopvatting van Maurits Sab-1 be niet de omgeving, waar hij zijn jeugd door-bracht, van grooten invloed geweest zijn? Te ' Brugge, waar hij op 2 Februari 1873 gebor^n ' werd, verbleef hij tôt volbrachte studiën aan 1 het Koninklijk Atheneum hem in de mogehjk-' heid stelden de collegas aan de Gentsche Hoo-geschool te volgen. Zijn vader, de bekende " Vlaamsche voorman Julius Sabbe, leerde hem , — naar hetgeen de schrijver zelf aan André de Ridder in een vraaggesprek verklaarde — Brugge bewonderen, begrijpen en liefhebben. Als Atheneumstudent liet M. Sabbe zijn eer-ste verzen : «Liedekens uit de Lente» verschij-nen in het tijdschriftje «Jong-Vlaanderen», door Vermeylen en Lodewijk de Raet gesticht. Te Gent was Maurits Sabbe een ijverig lid van 't Vlaamsche studentengenootschap ; 't Zal wel gaan», waarvoor zijn jong-gestorven broe-der Herman eens het bondslied dichtte. In den almanak van deze studentenvereeniging ver-' schenen : «Cieltjie, Frans en de duuve» (1895). 1 Deze novelle beviel Virginie Loveling zooda-nig,dat ze den jongen literator aanzette in dien : zin voort te gaan. In 1896 verscheen dan ook 1 in denzelfden almanak «Twee Kalverliefden». ; Deze twee novellen werden met een derde : ; «Hoe «Stientje uit den Anker» gevrijd werd» ! (1897) gebundeld en in 1899 uitgegeven onder den titel Aan 't Minnewater. Aan de Universiteit te Gent had Maurits Sabbe wijsbegeerte en Letteren gestudeerd en | gepromoveerd als doctor op een proefschrift over «Jan Luycken». Daarna werd hij privaat-ieeraar te Brussel, daarna was hij werkzaam aan de Staatsmiddelbare school te Roeulx en de Athenea's van Hoey en Mechelen, waar hij de Nederlandsche taal doceert. Mechelen, het stille Dyle-stadje, waar hij woont, zal hem dikwijls doen terugdenken aan zijn geboortestad met de vredige reien, waarin de oude trapgevelkens zich spiegelen. Thans is Maurits Sabbe ook leeraar van de tooneelklas aan het Koninklijk Vlaamsch Con-servatorium te Antwerpen. Als schrijver werd hij eerst goed bekend na 't verschijnen bij den Hollandschen uitgever C. A: J. van Dishoeck van zijn mooie idylle: en Mei van Vroomheid, dat een éénig boekje is in onze literatuur. In 1907 gaf hij De Filosoof van V Saskuis. Hoe leutig weet hij de Brugsche klein-burgers af te maken in dit leuke verhaal van den wijsgeerigen ouden vrijer, clie het jong gezellenleven verkiest boven de huwelijksgeneuchten,tot hij eindelijk toch be-zwijkt en de veel jongere dochter huwt van zijn vriend... De vrouw speelt een groote roi in Sabbe's werk. In ((Een Mei van Vroomheid», offert de jonge Free zijn liefde op en steunt zijn gelief-de in haar voornemen naar 't klooster te gaan, wijl haar reine teederheid in hem aile verlan-gen wist te overwinnen. De Nood der Barisee- r (1Ç12) is het gémis aan vrouwelijke zacht-heicl. Omdat geen vrouwenhand de beide broe-detjs leiden kon in hun jeugd en ook later, ver-vt V 'don z£ van elkagr. Jean Baptiste, de oud-"ftte, word-i- '^-S en zijn --âg' iveegt zwaar op Monne, den zachtaardigen, die voortdroomt in eenzaamheid, loofwerk snij-dendjn hout en behagen scheppend in bloerhen en dieren. Monne is de gevoelmensch, wiens vermogens zich niet ontplooien konden wijl ze missten de koestering eener warme genegen-heid. Toch is de stumper, die zijn leed draagt in gelatenheid, rijker aan innerlijke vreugden dan Jean Baptiste, welke in de uiterlijkheden van zijn klein-burgerlijk bestaan, de voldoe-ning zoekt van zijn harden trots. Tôt Bietje het jonge meisje, met echt-vrouwelijken tact en wondere teederheid de twee broers weer te saam brengt en ze met elkander verzoent, lijk hun vroeg-gestorven moederken deed, wanneer — in hun prille jeugd — kleine veeten hen ver-deelden.Deze episode — het hoogtepunt van zijn roman — verwerkte Sabbe in zijn eenakt Bietje, waarvan de opvoering grooten bijval genoot. Ook in Caritate (gespeeld in 1913 in den Koninklijken Nederlandschen Schouwburg te Antwerpen onder den titel «Hoogste Liefde) is een vrouw de hoofdpersoon. Monica's liefde is het, die Alfred — het kind harer meesters — zal redden wanneer hij in liederlijkheid ge-heel ten onder gaan zal. Hoe grooter zijn ellen-de wordt hoe meer haar genegenheid groeit en het is slechts de werking harer liefde — zoo bekent de stervende Alfred haar— die den jongen van zelfvemietiging terughield. In Monica paart het vrouwelijke zich aan de goddelijke deugd van liefdadigheid. Haar liefde is de liefde om Gods wil, beter: de essentieele liefde. Onze moderne Nederlandsche tooneellite-ratuur kan bezwaarlijk een tweede vrouwenfi-guur als deze aanwijzen. Caritate is een spel van buitengewone diepte in de uitwerking der karakters. Buiten Fanny's sonnet, een guitig minnespel, schreef M. Sabbe nog voor het tooneel : Pink-sternacht, lyrische lentefantazie, getoonzet door Oscar Roels, een werk, dat op het repertorium van de Vlaamsche Opéra in Antwerpen staat. Als mederedacteur voerde hij de literaire cri-tiek over de Nederlandsche werken in het tijd-schrift ((De Vlaamsche Gids». Zijn oordeel geldt als gezaghebbend. Benevens zijn letterkundige studie over Michiel de Swaen, zijn le" ven en werken gaf hij ,zijn verzamelde opstellen uit onder den titel Mozaïek. Sabv " zijn eigen hoekje in onze lette- priesters " ' ten . < 3 vangen.-s Z/OC kwlinCn Wcr.ii><,.uîa, j verbreedde, groeide de beteekenis der diepeie menschelijkheid in zijn werk bovén het décor, ((het Brugsche» — het eigen hoekje — uit ! Met zijn ((Nood der Bariseele's, met ((Caritate» toonde hij méér te kunnen dan de uiterlijk-heid van het leven in grelle kleuren weergeven. Maurits Sàbbe durfde in beide boeken alge-meene gevoelsproblemen aan zonder aile ver-band met de heimatkunst af te breken : Zal dat in de toekomst de karakteristiek wezen van zijn zich staag-ontwikkelend talent? «HET TOONEEL». Koninklijke Nederlandsche Schouwburg 'T KLEINTJE (Eerste opvoering) = HET SLACHTOFFER R. VAN DE PUTTE R. VAN DE PUTTE 't- Was de eerste maal sinds langen tijd, dat we weer eens het genot smaakten de opvoering van een nienw Vlaamsch werk te mogen bijwonen. Dit reeds was ons een stille vreugde; een vreugde, die steeds aangroeide naarmate de tooneelen van 't Kleintje zich aaneen-schakelden en we beseften hoe Maurits Sabbe weer eens onze niet al te rijke — 0 neen! — toopeelliteratuur verrijkt had. We zeggen op-zettelijk tooneelliteratuur, want daarmee ken-schetsen we — zij het dan ook onvolkomen — in zekere mate de «waarde!» van dezeri schrijver. Zijn dramatisch werk treft niet alleen door het gehalte der tooneel-hoedanigheden, het behoort ook tôt de zuivere letterkunst. Dit laatste echter schijnen sommige recensemen bem 1 roeger als een euvel te hebben aangere-kend. We kunnen hen op dezen weg met volgen. Gewis, een tooneelspel dient m de eerste plaats speelbaar te wezen. Wie zou da> durven loochenen! Wanneer de personnages zich bewegen tusschen de opgestelde sJier-men en beschenen worden door de V laart "> van 't voetlicht, moeten zij schijnbaar door < igen innerlijkheid alleen gedreven en uitsluitend beinvloed worden door de menschen en dingen om hen heen. De schrijver wordt teene-maal uitgeschakeld en de toehoorder moet ver-geten kunnen, dat een dichtergeest het leven daar op de planken schiep. We zeggen een dichter... een literair kunstenaar dus. Hoe vaak echter geschiedt het niet, dat de maker enkel een man is, die uitstekend technicus is... meer niet, al schijnen sommige critki dat als hoogste verdienste te loven. Zoo lichten zij de dramatische kunst uit het verband waarin ze hoort: de literatuur. Zulk werk blijkt al heel weinig weerstandsvermogen te bezitten. Het komt voor, we kunnen dat niet betwisten, dat ter wille der literaire schoonheid het scenieke verwaarloosd wordt. Maar 10 Centiem

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.