BORGERHOUT, 16 MAART 1918 ÎO Centiemen Nr 11, 41e Jaar HET VLAAMSCH HEELAL Allés in te zenden vôôr Dondbrdag middag — Inschrijvingsprijs : 5 Frank — — Weekblad voor Vlaamsche en Algemeene Belangen Bureel en Drlkkerij : Carnotplaats 65 Aankondigingen : 20 Centiemen den regel V00RZ0RG EN SPOT Er is vroeger dikwijls op gewezen, dat \ hier te lande in de opvoeding en oplei- ' ding der jeugd eene leemte bestond, die \ een slechten invloed uitoefende op de beschaving der jonkheid en der vol- ] wassenen. Na het verlaten der lagere i school en de intrede in 't leger, verliepen [ er voor velen een achttal jaren, dat zij ! aan aile toezicht en leiding onttrokken j vvaren. De ontwikkeling in 't algemeen ! leed er door en de beschaving nog wel \ het meest. * * Het verplicht lager onderwijs, thans in l voile toepassing, heeit die leemte eeniger- I mate ingekrompen. Zij is gedaald van ] acht op zes jaren, 't zij tusschen den { levenstijd van veertien tôt twintig jaren. , Die leemte is deze laatste jaren nog aangevuld door beroeps- en vakscholen van allen aard, alsmede door meer andere nuttige instellingen, waar de jonkheid kosteloos kan van genieten. * * * Een groot deel echter maakt geen gebruik van deze scholen en instellingen, S 't zij door de zorgeloosheid der ouders ' of door omstandigheden die het bezoek 5 dier scholen ot instellingen onmogelijk of moeielijk maken, zelfs voor hen die er gaarne zouden willen van genieten. In dit laatste gebrek diende insgelijks voor-zien te worden, want niets is meer gewenscht voor land en huisgezin, dan eene goed ontwikkelde en stevig opgeleide jeugd. * * * Zekere volksvermaken zijn niet van aard aan de jonkheid liefde tôt het werk en zedelijkheidsgevoel in te prenten. Door openbare besturen worden daar-tegen maatregelen genomen, niet enkel hier te lande, maar ook elders. Hier te lande echter zijn er seffens spotvogels, die deze maatregelen afkeuren of begek-ker, zonder na te denken dat deze met de beste bedoelingen genomen zijn en enkel door ernstige redeneering kunnen bekampt worden. Maar juist dit zou moeielijk gaan en daarom volgen zij den spotzieken geest van Voltaire, om de bescherming der jeugd belachelijk te maken en te verijdelen. * D. Het is bijzonder tegen het bijwonen van cinemas-voorstellingen dat er gewaar-schuwd wordt en maatregelen worden genomen. Het bijwonen dier vertooningen wordt hier en daar verboden aan kinderen beneden de veertien of zestien jaren. Dit is voldoende om de eeuwige vitters in 't harnas te jagen, die ailes beknibbelen zonder overweging en zonder rekening te houden van de goede bedoelingen, die dit verbod ingaven. * * * Het zijn ten andere niet zoo zeer de cinémas zelven die als een gevaar voor de jeugd worden aangeduid, — want de voorstellingen kunnen onschuldig en leer-rijk zijn, — maar meer de omgeving, het midden en bijgaande gevaren, die hier in grootere mate bestaan dan in andere vergaderingen of voorstellingen. Daartegen dient de jeugd beschermd te worden, en wie daarvoor maatregelen voorschrijft handelt wijselijk en verdient ' de goedkeuring van aile treffelijke lieden. * * * Het meest te betreuren is dan ook het feit, dat de bevitters en afkeurders van zulke nuttige maatregelen niet uitsluitelijk te vinden zijn tusschen het gewoon publiek, dat van opleiding en beschaving weinig begrip heeft, — maar tusschen dagbladschrijvers, wier eerste plicht het wezen moest mede te werken tôt verede-ling en verfijning van het volk. Zij zijn echter de ergste afbrekers en plegen aldus meer kwaad dan zij wel vermoeden. Hunne handelwijze is zôô onberedeneerd, dat zij een slechten dunk geven over hunne eigene opleiding en beschaving en doen twijtelen of zij wel geschikt zijn om als voorlichters van het volk te dienen. ♦ * * Dit laatste is toch wel de zending en de plicht van elken dagbladschrijver die zich eerbiedigt en er eene eer in stelt mede te werken tôt de volksbeschaving. Spot en hoon voor maatregelen die de bescherming der jonkheid betraehten, passen niet in de pen van ernstige jieden, want zij handelen aldus niet enkel in strijd met aile zedelijkheid, maar ook met het volksonderwijs, wiens invloed maar al te veel verijdeld wordt door zoogezegde volksvermaken, die opzettelijk schijnen uitgedacht om kwaad te stichten in plaats van goed te doen. J. L. i DE TOESTAKD HIER EH ELDERS BELGIË — Door toedoen der Nederlandsche jj Ministers Loddon en Treub, heeft het Staatsbestuur s van Nederland een maandelijksch voorschot van vijf | inilj'ien gulden toegekend aan het Hulp- en Voedings jj Komiteit van België, staande thans onder de bescherming van Nederland en Spanje. Deze som zal later moeten weergegeven worden, maar niettemin is deze hulp en toegeneganheid hoogst te waardeeren. NEDERLAND. — Ter gelegenheid van den aan-staanden kiesstrijd doet M. Stroycken, partij leider, opmerken : dat het verschil in politieke opvatting tusschen rechts en links niet enkel bestaat op 't gebied van 't onderwijs, maar ook in zake van zedelijkheids opvatting, van legeraangelegenheden en maatschappelijk« toestanden. Uit dit ailes is langs beide zijden der Kamer moeilijk een geheel of eene samenwerking te vormen. Hij voorziet dat de nieuwe Kamer, ontsproten uit de evenredige vertegenwoor-diging, weinig of niets aan dien toestand zal veran-deren.—o— ZWEDEN. — Naar het voorbeeld der Russische Socialisten, is de handslwijze der Zweedsche Socia-listen ook niet voordeelig geweest aan Zwaden. De Alandseilanden ontsnappen namelijk aan de begeerte j van Zweden, tengevolge der kortzichtigheid van i M Branting, Socialisr. Als vooruitziende staatslieden 1 hebben de Socialisten zich nog niet doen kenmerken. ; Groote woorden en bedreigingen genoeg, maar edele ■ en mannelijke daden staan tôt heden iiun niet ten i dienste. —o — ! RUSLAND. — Gelijk het te verwachten was, is er groote oneonigheid ontstaan tusschen de leidende Socialisten. Trotsky die heel de wereld naar zijn stelsel wilde herinrichten, heeft zijn ontslag moeten geven, zoodat Lenin, de overmoedige doordrijver, thans heer en meester is... voor zoolang het duurt, ! want hij ook zal moeten verdwijnen. Intasschen is het ellendig gesteld in 't binnenland, waar plunde-ringen en moorderijen voortduren. Dit schrikbewind ! moet aan Rusland meer kwaad doen dan de oorlog. —o— i SPANJE. — Het nieuw Ministerie zal moeielijk ! eene weerspiegeling kunnen zijn van de samenstelling der nieuwe Kamer of Cortes. Volgens opgave zijn er wel een tiental verschillende partyen, waarvan geene enkele de meerderheid heeft. Ook is het nieuw ministerie grootendeels samengesteld uit leden | van het afgetreden, die enkel eene verwisseling van I hun weaerzijdsche ambten hebben gedaan. Vroeger ! was het wit en zwart, en nu zwart en wit... —o— FRANKRIJK. — De zaak Caillaux wordt immer waargenomen door Socialistische Kamerleden, om : eene stemming van wantrouwen uit te lokken tegen : Clemenceau. Dit lukt echter niet, want bij de laatste steinining bekwam het Ministerie 400 stemmen tegen 75. —o— ZWITSERLAND. — Verscheidene Amerikaansche ' schepen brengen eetwaren naar Zwitserland, dat tôt ; einde Maart ia uitersten nood verkeert. Gelukkiglijk dat de oorlog ni«t ailes stop heeft gezet, dat tôt de t menschelijke voeding moet dienen. Pax j Voorloopig en Bestendig In openbare besturen en in 't gerecht heeft het « voorloopige » dikwijls het karakter tan h«t « bestendige ». Het een of andere wordt daar voorloopig aangevat, maar het noodige wordt niet gedaan om eene zaak voor gosd of bestendig te regelen. Dit leidde destijds tôt groote misbruiken in 't gerecht. De yoorloopige gevangenis namelijk, duurde soms langer dan de straf die op den beschul-digde kon toepasselijk zijn. Om die willekeurige handelwijze in te krim-pen, wierd eene wet tôt regaling der voor-! loopige gevangenis gestemd ; zij schreef voor ! dat zelfs in heel ernstige zaken er maandelijks i door de Karner van inbaschuldigingstelling over i de al of niet noodzakelijkheid der voorloopige | gevangenis moest gevonnisd worden ; telkens had de beschuldigde ook het recht in beroep te gaan tegen die beslissing, zoodat hij maandelijks een reisje kon doen naar 't Beroepshof van Brussel. Toch gebeuren er nog vele voorloopige gevangenzettingen voor weinig belangrijke zaken, waarin onschuldigen kunnen betrokken zijn, hetgeen ailes behalve aangenaam is voor die lieden, voor hunne vrouw en hunne kinderen, bijzonder wanneer zij nog nooit met het gerecht hebben moeten afrekenen en aan een deftigtn stand toebehooren. Policie en rechters dienden dus heel voor-zichtig te zijn, wanneer het zaken geldt die de vrijheid en de goede faam van medemenschen kan benemen. Er wordt gemeld dat de gevangenissen hier te lande, — ook in Nederland, — overkropt zijn en vele veroordeelden hunne strat niet kunnen komen uitboeten, — maar van den anderen kant zitten er velen voorloopig gevan-gen wier plichtigheid of schuld niet eeDS bewezen is, zoogezegd in 't belang van het onderzoek der zaak, onderzoek dat nog maar al te dikwijls uitgesteld wordt. Die gevallen dienden met den meesten spoed en zorg onderzocht te worden, opdat. het inzicht van den wetgever, die opzettelijk eene wet tôt regeling der voorloopige gevangenis tôt stand bracht, niet zou miskend worden. Dit zou niet alleen nuttig zijn om gevangen-huizen te ontlasten, maar ook om de vrijheid en het recht der burgers te beschermen tegen mogelijke willekeur of lamlendigheid in de uitoefening van 't gerecht. Hildebrand AfeoDderlijke nummern van het o Vlaamgch Heelal » zij a te bekomen ten onzen bureele, Curnotplaats 68, Borgcrhout SCHRIJVERS EN BOEKEN XXVI JAX DE VHIK« Nu ik dien naain hier nederschrijf, speelt er een-glimlach mij op de lippen. 't Is immers de eerste maal niet dat ik over Jan de Vries, den Nederlandschea romacschrijver uit het vorige geslacht, handel : reeds toen ik pas zestien jaar oud was en — hm ! « hoofdopsteller » van een maandschrift, gaf ik daarin een hoofd-artikel over den man. Indien ik dat hier nog aanhaal is 't niet omdat ge verbaasd zoudt staan over mijn nooit-volprezen génie, dat op zestienjarigen ouderdom reeds hoofdopsteller, en, nota bene, eenige of zoo goed als eenige opsteller was — de lezers van 't Vlaamsch Heelal weten sinds een kwart eeuws hoezeer het " genie » dat hier de pen voert, waarlijk « nooit-volprezen » mag heeten —, maar enkel om aan te toonen hoezeer de werken van Jan de Vries me moeten getroffen hebben. Voor een kind der twintigste eeuw ware dit laatste een onvergeeflijk anachronisme ; maar ik ben.nu eenmaal « van de vorige eeuw ! » Destijds, over een kleine halve eeuw — wat vliegt de tijd voorbij ! — waren de romans van Jan de Vries zeer geliefd en druk gelezen, hoewel 't bijlange niet lezing voor kinderen of jonge menschen wps. Jan de Vries was eenigs-zins de Nederlandsche Eugène Sue, maar strenger en zedelijker dan zijn Fransche meester. Dat is steeds mijn indruk geweest, en onlangs werd die indruk bevestigd door het lezen van De Verborgznheden van Amsterdam, van den Nederlandschen schrijver, waarin hij erkent dat hem Sue's Mystères de Paris tôt voorbeeld gediend hebben. Echter met deze wijziging : dat Sue's typen, de « Chouette », de « Maître d'Ecole », de « Rodolphe », en andere, niet in Nederland te vinden zijn ; dat de overdreven slecht- en bedor-venheid, b. v. van de « Chouette » evenals de straf over den « Maître d'Ecole» uitgesproken, er niet denkbaar zijn, en hij dus min erge, min vreeselijke tafereelen moest aanbieden. Jan de Vries was in Nederland de zuivere Fransche « feuilletonist » of drakenschrijver — laat me daarbij zijn proza-omwerking van Hernani, van Victor Hugo, uitschakelen —, maar wat hem toch boven dezen verheft, is dat hij immer een zedelijk doel beoogt en bijzonder er zich op toelegt preêken en preekjes te houden... die de meeste lezers wel oversloe-gen, voorzeker. Daarentegen was hij als de zanger der gevallen vrouwan, der gevallen meisjes : in elk zijner werken haast komen er voor ; en zijn Helena of de Gedenkschriften van een diepgevallen Vrouw is in minderen stijl als de verwatering van Alexandre Dumas (zoon)'s Dame aux Camélias. De namen der Fransche schrijvers die ik hier vermeld, geven den deskundige reeds een klaar gedacht van de werken van Jan de Vries ; ik geloof dan ook dat de leeraars, ten tijde van mijn « hoofdopstellerschap », en terwijl ik nog m'n broek op de schoolbanken versleet, het niet erg prettig vonden dat hun leerling die werken gelezen had. Nu, hij heeft het ook moeten uitboeten : hij is schoolmeester geworden ! ! ! Jan de Vries heeft veel geschreven, veel meer dan ik ooit van hem las, hoewel ik hier in Nederland op den zolder van mijn buurman nog menige werken van hem vond, die ik allen gelezen heb zonder er ooit nog het genoegen in te smaken dat ik als knaap in dien goed-gemeendan doch wel wat gepeperden kost vond. Wonder genoeg, yan al die laatst gelezen werken herinner ik me geen enkele titel meer, uitgezonderd De Verborgenheden van Amsterdam, en dit nog ter wille van zijn gelijkenis met Eug. Sue's Mystères de Paris. Maar die welke ik in mijn jeugd las, ja, die herinner ik me nog best : De Bloem van Antwerpen of de Nederlanden onder den Hertog van Alva, het geschiedkundig verhaal waar de Watergeuzen een zoo mooien roi in spelen ; De Dag derVergeldmg, in twee zware deelen, dat ons van in een Zuid-Amerikaansche plantage in een Duitsch vorstendommetje voert en ons uit een jongen negerslaaf een schilder van buitengewoon belang ziet optreden ; De Vinger Gods, waarvan de naam reeds de strekking aanduidt ; en dan zijn, rnijns inziens, mooiste verhaal : Wat ten verderve leidt. Mijns inziens zijn mooiste verhaal, zeg ik. Maar dat is do zestienjarige hoofdopsteller die zoo spreekt, want vooraleer deze schets aan te vatten, heb ik uit de naburige Leesbibliotheek het werk nog eens voor den dag gehaald en herlezen... of beter beproefd het te herlezen. Maar 't pakte niet. Er ligt te veel tijd, te veel ontwikkeling en te veel ervaring tusschen dien jeugdigen ouderdom en thans ; en dat heeft zich danig laten gevoelen b\j de proeve van her-lezing. Toch beklaag ik de vijf Hollandsche centen niet die ik er voor heb moeten.uitgeven, — nietteggenstaande den hoogen koers van 3.75 fr. per gulden ! — want ik heb een nieuwe ervaring opgedaan, die mij de moeite van 't halen, van 't herlezen, en de vijf centen erbij, aan dien hoogen koers, overwaard zijn. In Wat ten verderve leidt, immers, moest er op het meest spannend oogenblik — dat wil bij Jan de Vries zeggen : op 't oogenblik dat er een vrouw ot een meisje gaat « vallen » — een preekje ingelascht zijn, dat mij destijds ten zeerste trof, en dat ik zinnnens was hier letterlijk over te nemen om de, niettegen-staande ailes toch gosde bedoelingen en uit-stekende raadgevingen van den schrijver te doen uitkomen. Vlug overliep ik de bladzijden — 't is een nieuwe uitgaaf in groot-8° op twee kolommen, terwijl de mijne post-8° was —, maar vond niet wat ik zocht. Langzaam het bewuste hoofdstuk overlezen, en daar werd ik den hiatus gewaar : 't bedoelde preekje was eenvoudig-weg uitgelaten. En nu redeneer ik zoo : in mijn eeuw dorst zelfs Jan de Vries geen meisje laten « vallen » zonder eerst een waarschuwend woord, een preekje, te laten hooren ; in deze eeuw laat men de waar-schuwende woorden uit, en mogen de meisjes « vallen » zonder preekje ! ! ! Waarlijk, ik maak er de XXe eeuw mijn « compliment » niet over ! Want de goede bedoelingen van Jan de Vries laten geen den minsten twijfel over wanneer men, in de XIXe eeuwsche uitgave van Wat ten verderve leidt op een zeer kiesch oogenblik den schryver zich ziet onderbreken en ongeveer het volgende neerschrijven, dat ik wel aan aile ouders op het hart zou willen drukken : « De romanschrijver moet nooit vergeten dat hij voor een publiek schrijft dat de kinderjaren ontwassen is. Geven ouders hun nog niet volwassen kinderen romans in handen, iij doen even dwaas als indien zij messen gaven om mede te spelen. Erger nog : want deze kunnen alleen het lichaam dooden ; geve vermoorden de ziel. En het is dan de schuld niet van den romanschrijver dat er van zijn werk misbruik gemaakt wordt, of dat het in verkeerde haaden komt. » Die woorden moeten me destijds wel zeer getroffen hebben, dat ik ze nu, na ze sedert «en dertigtal jaren niet meer gelezen, en in de uitgave die hier naast me ligt vruchteloos gezocht te hebben, toch nog zoo goed als letterlijk weer-geven kan. In Vlaanderen zijn de boeken van Jan de Vries weinig of niet meer te vinden, en in de meeste openbare boekerijen zijn za geweerd geworden om wille van den erg-realistischen kijk op de dingen, die ook den meer talantvol-len Eugeen Zetternam zulke oriaangename perten speelde. Toch hield ik er aan den Nederlandschen drakenschrijver in deze resks te vermelden, eerstens omdat hij een jeugd-liefde van me was — on revient toujours à ses premières amours — en dan ook omdat ik het hier ten zeerste van pas achtte iemand met velerlei ondervinding en zelf realistisch romanschrijver eens aan 't woord te laten komen om ons te vertellen wat de ouders dienen in acht te nemen tegenover hun kroost voor wat de romans aangaat. Die woorden zijn reeds drie kwart eeuw oud, en evenals de wijn zijn ze nog beter geworden met den tijd, in den zin dat ze nog veel toepasselyker zijn op de romans van onzen tijd, van onze XXe eeuw... die, zooals ik reeds zsgde, eenvoudig-weg de meisjes zonder preekje laat « vallen »... Yours De volgende schets handelt over Lodewijk van Mierop. OVERZICHT Belastingen Tusschen de overwegingen die de oorlogs-toestanden ingeven, is deze betrekkelijk de verhooging die de belastingen noodiottiglijk zullen moeten ondergaan, een der voornaamste. De vergelijking zal dan het best kunnen gebeuren tusschen het bedrag der belastingen in 1912 en dit van het nieuwe tijdperk. In Enge-land betaalden de burgers toen per hoofd 82 fr. ; in Frankrijk 79 fr. ; in Holland 58 fr. ; in Oos-stenrijk 49 fr. ; in Italie 45 fr. ; in Duitschland 44 fr. ; in Denemarken 42 fr. ; in Noorwegen insgelijks 42 fr. ; en in België slechts 34 fr. Ten minste zullen deze sommen verdubbeld worden, althans in senige landen, zelfs in deze waar de oorlog niet gewoed heeft. Hoogescholen Niet«enkel in 't hooger en middelbaar onderwijs worden de leergangen aangevuld door beroeps- en vakafdeelingen, maar ook in 't Hooger onderwijs wordt die nieuwe wending gewaardeerd, vooral in Nederland, waar de Veeartsenijschool van Utrecht in Hoogeschool is hervormd en de Landbouwschool van Wage-ningen insgelijks in Hoogeschool is omgezet, met al de voordeelen daaraan verbonden. By de Vlaamsche Hoogeschool van Gent is eveneens eene landbouwafdeeling gehecht met hooger onderwijs, gelijk zulks vroeger bij die van Leuven reeds ingevoerd was tôt het kweeken van landbouwingenieurs en andere vakmannen. WEKELIJKSCH VERSLAG Borgerhout Bevolking Volgens de noodige broodbevoorrading zou de bevolking van Borgerhout heden slechts 37,000 zielen bedragen, zoodat het getal afwe-zigen nog aanzienlijk is en op 16,000 kan geschat worden. In zijn geheel genomen toont dit groot en onwaarschijnlijk, maar wanneer elk in zijne geburen de optelling doet der afwezigen, dan komt dit groot getal zoo onwaarschijnlijk niet meer voor. Elke slraat heeft lichtelijk dozijnen afwezigen en dan komt men gauw tôt duizenden. Het getal ledigstaande huizen is in evenredigheid en blijft een gretig aas voor ongediert en dieven. Zomerliid De zomertijd zal dit jaar beginnen den 16 April en eindigen den 16 September.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.