29 Mei 1915 Nr 22 38e Jaargang HET VLAAMSCH HEELAL Vrij en Onafhankelijk Katholiek volksgezind weekblad voor Vlaamsche en Algemeene Belangen IRI8CHRIJVIHG8PRÏJS Yoor een jaar fr. 5.— Voor 6 maanden » 2.75 Voor 3 maanden » 1.50 Voor Nederland » 5.50 Voor 't Groot Hertogdom Luxemburg. . » 5.50 Voor andere landen » 7.00 Dit blad verschijnt den Zaturdag morgend.— Men teekent in bij den Uitgever en in aile postbureelen, alsook bij de briefdragers. Roofdopsteller : JOHAN LEEMANS Deo Juvante Vincam ! Aile artihelen en mededeelingen moeten vàôr Donderdag avond ten bureele besteld xijn, uitgenomen de aankondigingen, die worden ingewacht tôt Vrijdag avond. Afzonderlijke nummers van dit blad zijn te bekomen ten onzen bureele, Carnotplaats 65. — 10 centiemen het nummer. AANKONDI6IIW6EW Den regel fr. 0.20 Kleine aankondiging » 0.50 Begrafenisbericht » 5.00 Groote aankondigingen bij overeenkomst. Voor aankondigingen buiten de proyincie, wende men zich tôt de Agencle HAVA8, Martelarenplaats 8, Brussel, en Beurs-plaats 8, te Parijs. Voor aile andere aankondigingen ten bureele Carnotplaats (Laar) 6Bt Borgerhout-Antwerpen Vermaak en Beschaving Het is algemeen gekend, dat de volksspelen hier te lande, ter gelegen-heid van kermissen en feestelijkheden gegeven, immer veel te wenschen lieten ; dat zij maar al te dikwijls te gemeen en te ploertig waren en niet mochten geduid worden in een beschaafden Staat, in eene ietwat deftige omgeving. Die spelen waren eene voortdurende inbreuk op de beschaving, waarvoor elders zooveel gedaan en opgeofferd wordt om haar als volksveredeling te doen gelden. * * * Het is ook algemeen gekend, dat zeker volk en zekere neringdoeners die gemeene volksspelen in de hand werk-ten omdat zij er ietwat profijt bij vonden. En de openbare besturen buk-ten deemoedig het hoofd voor de eischen dier zonderlinge volksvrienden. Herbergpolitiekers zonder hart en zon-der edelmoedigheid, dreven het volk meer en meer op den weg der verlaging en der zinnelijkbeid, want die volksspelen gaven doorgaans aanleiding tôt het plegen van allerhande ontstichtende daden. # * * Dat zeker volk die spelen verlangt en er zich in verlustigt, is geene reden om dien slechten smaak en dien mis-plaatsten eisch in te volgen. Terwijl de openbare besturen aile middelen in het werk stellen om door godsdienst en onderwijs het kind te beschaven en op te leiden tôt deftig burger, mogen zij van de andere zijde al dit werk niet vernietigen door vernederende volksspelen toe te laten, te ondersteunen of zelven in te richten. * * * De oorlog die het beheer van vele openbare zaken in handen der krijgs-macht gaf, heeft reeds vele slechte gebruiken tijdelijk doen verdwijnen. Het breidelen van het drankmisbruik en meer andere slechte gewoonten, is door iedereen als eene weldaad aan-genomen, met de lioop dat na den oorlog vele dier misbruiken voor goed zullen verdwenen zijn. * * * Die hoop schijnt echter niet veel-belovend. Hier en daar zijn er reeds besturen die aan den ouden sieur weer burgerrecht meenen te verleenen. De herbergpolitiek zal daar weer den scepter z waaienten nadeele der oprechte volksbeschaving en van de ontwikke-ling. De grillen van de onbeduidendste politieke vitters en bedillers zullen in aanmerking genomen en ingevolgd, terwijl de raadgevingen van ernstige en belanglooze lieden zullen versmaad worden. Dit gebeurt niet enkel voor zaken van dien aard alleen, maar zelfs in zake van openbare werken en andere algemeene belangen. * * * De openbare besturen zouden zich nu nogtans geheel kunnen ontmaken van vooroordeelen en kleingeestigheden waar zij vroeger nog al eens meê al te rekenen hadden. Aangesteld om het volk te leiden, zouden zij nu oprechte leiders kunnen zijn wanneer zij vrij en onbeschroomd optraden tegen de inmen-ging van volksophitsers en volksmis-leiders, die enkel hun eigen belang kennen en den ijdelen waan hunner nietigheid. * * * De partijen zouden zich insgelijks van die inmenging moeten ontmaken om samen te werken tôt veredeling van 't volk. Wij leven thans in de eeuw der j I Samenwerking, en 't zou waarlijk een verkwikkend iets zijn, gezamentlijk aile slechte gebruiken te kunnen uitroeien, zonder dat herbergpolitiekers er nut konden uit trekken, om het volk op te jagen juist tegen de partijen, die zijn geluk, zijne deftigheid of beschaving betrachten. - * * ¥ Bijzonder in groote steden en aan-zienlijke gemeenten, waar aan het volk als vermaak heel wat anders kan aan-geboden worden dan walgelijke straat-spelen, zouden de openbare besturen en de partijen dit volksvermaak beter moeten regelen. Het volk zelf begrijpt doorgaans de vernedering niet die het over zich trekt door liederlijke uitlatin-gen en spelen, maar daarom juist moeten de openbare besturen en de partijen er over waken en het volk opkweeken tôt betere gedachten, tôt eigenwaarde en deftigheid. Mocht de oorlog dit goede tôt stand gebracht hebben, dan ware hij niet geheel en al nutteloos geweest, hoe afschuwelijk en barbaarsch aile oorlogen ook zijn. J. L. DE TOESTAND HIER EN ELDERS ENGELAND. — Even als zulks gebeurd is in andere oorlogvoerende landen, is het Engelsch Ministerie thans versterkt door in zijn midden de leiders of vertegenwoordigers van aile partijen op te nemen. De beknibbel-zucht van sommige bladen zooals de Times en de Daily Chronicle zal er denkelijk door ver-minderen. Het was voor de Engelsclien geen verkwikkend schuuwspel, het leger en zijne hoofden aangerand te zien door eigen bladen, iets dat in geen enkel ander land zou geduid worden. —o— CHINA. — Het verdrag tusschen China en Japan schijnt te luiden, dat China geene enkele haven of eenige landstreken mag afstaan, verhuren of verkoopen aan vreemde Mogendheden. Deze laatste tyden hadden ver-schillende landen, zelfs België, daar eeriigen vrijen handelsgrond bekomen, en daar de « eetlust komt al etende », wierd dit een groot gevaar voor China, alsmede voor Japan en andere Aziatische landen. De Vereenigde Staten hebben nogtans hunne bezwaren doen gelden tegen deze nieuwe regeling, zoodat Japan en China niet geheel en al vrij zullen zijn in de schikking dezer zaak. —o— ITALIE. — Gelijk het reeds lang verwacht was, heeft Italie den oorlog verklaard aan Oostenrijk-Hongarië, om in bezit te komen van eenige Oostenrijksche landstreken, die oorspronkelijk Italiaansch zijn of aldus aanzien worden. Door die oorlogsverklaring is Italie uit het « Drievoudig Verbond » getreden, welke tusschen dit land en Oostenrijk en Duitschland bestond. De oorlogsverklaring is gedaan en beteekend den 24 Mei, en dadelijk zijn er vijandelijkheden begonnen. Alhoewel het Vatikaan zal aanzien worden als zijnde een onzijdige Staat, zullen de gezanten van de oorlogvoerende landen toch hunnen post aldaar niet blijven waarnemen, uit vrees wellicht voor verwikkelingen of andere moeielijkheden. De Paus en het bestuur der Kerk zullen door dezen oorlog zeer belemmerd worden in hunne werking. —o— PORTUGÀAL. — De Minister-Voorzitter, die het slachtofïer was van eenen moord-aanslag, gepleegd door eenen Senateur die op zijne beurt dadelijk vermoord wierd, is aan de gevolgen der bekomen wonden overleden. Indien de zaken nog slechter zouden worden in Portugaal, zal Engeland naar aile waar-schijnlijkheid gewapenderhand tusschenkomen, om de orde te herstellen of te bewaren. —o— AMERIKA. — Tengevolge het uitbreken van den oorlog tusschen Italie en Oostenrijk, hebben de wapenfabrieken van Amerika over-groote bestellingen bekomen voor 't leveren van scrapnels en ander schietgetuig. John Bull en oom Sam zullen denkelijk de winsten deelen. Terwijl handel en nijverheid in 't algemeen kwijnen, doen de wapenfabrieken schitterende zaken. —o— ZWITSERLAND. — Zwitserland is door Duitschland en Oostenrijk verzocht, de belan- ; gen hunner onderhoorigen in Italie, en wederkeerig die der Italianen in andere oorlogvoerende landen verbljjvende, te behartigen. Zwitserland heeft daarin toegestemd en zijne gezanten en consuls met die zending en taak gelast. NEDERLAND. — Door den oorlog van Italie, zullen weeral vele menschen op hunnen sukkel geraken. Uit Duitschland zijn reeds Italianen gevlucht naar Denemarken, anderen zullen de wijk nemen naar Nederland. Aldus worden de kleine landen nog de beste toevluchtsoorden. Het volk is er doorgaans ook nederiger dan in groote landen en verleent gaarne hulp en bijstand. Pax Uit de Gazettenwereld Nu de wereldoorlog nog verwikkeld wordt door den oorlog van Italie tegen Oostenrijk-Hongarië, zal het voor de nieuwsbladen nog moeielijker worden een juist overzicht van de gebeurtenissen te geven. De eene tegenstrijdig-heid zal de andere op volgen, zoodat de lezers veel geduid en veel klaar doorzicht zullen moeten hebben, om dit ailes ietwat te ontwar-ren. Buiten de groote veldslagen en andere voorname oorlogsdaden, zal het overige slechts alledaagsch nieuws zyn, waarvan de herhaling zoo vervelend mogeljjk zal wezen. Hildebrand Boeken en Letterkunde in Nederland Het boek is de Hoogeschool onzer dagen. Carlylb XIX Ik denk hiermede deze reeks beschouwin-gen te mogen eindigen. Mijn doel was niet een besprekende boekenlijst te leveren van de voornaamste en meest kenschetsende voort-brengselen der Nederlandsche boekdrukkunst, maar enkel en alleen, door de indrukken die de lezing van de hier aangehaalde werken mij gaf, aan te toonen hoe in Nederland « schrijvers en uitgevers een publiek vinden dat gaarne hunne voortbrengselen betaalt », en hoe daar-door de letterkunde en de volkswetenschap in omvang en gehalte stijgt. Dit treft den Vlaming des te meer, daar hij in zijn eigen Vlaamsche landje er hoegenaamd niet aan gewend is te zien « boeken koopen ». Laat de uitgaven van Davidsfonds en Wil-lemsfonds, van Duimpjesuitgave en Romans voor Allen ter zijde, en zie dan wat er nog overblijft. En hier overweldigt me een diep gevoel van weemoed. Er is een tijd geweest toen een gunstig gekend en frisch verhalend Vlaamsch romanschryver, die tevens drukker, uitgever en boekhandelaar was, zijne beste kracbten en al de vermogens zijner begaafde ziel inspande om aan dat heuvel te verhelpen. Het was Lodewijk Janssens, zaliger gedach-tenis. Wat heeft die krachtige, idealistische Limburger in Antwerpen geijverd om te verhelpen aan die « pieterigheid » van ons zoo wel genoemd « half-centjes-Iand » ! Zijn Zon-dagsblad was een der goedkoopste, tezelfder-tijd als een der best opgestelde en meest lezenswaardige uitgaven die er ooit verschenen, en toch moest het, jammer genoeg, na twee jaren gestaakt worden, hoewel het slechts tien centiemen per week kostte en daarvoor 16 groote bladzijden op twee breede kolommen, fljn afgewerkt op kloek papier, ten beste gaf. Zijne Bibliotheeh aan 25 centiemen... hoe het er mede gegaan is, weet ik niet ; ik ben beschaamd zulks te bekennen hoewel ik mag getuigen dat een verzoek desaangaande — niet om kostelooze boekentoezending : dat is mijne specialiteit niet, maar om eenvoudige inlich-ting — aan de opvolgers van den betreurden volksschrijver gericht, zonder antwoord bleef. Maar dit weet ik, dat die Bibliotheeh een heerlijk verspreidingswerk was, waar onze beste letterkundigen van dien tijd in vertegen-woordigd waren. Ik herinner me zoo dat de Volledige Dichtwerhen van Ledeganck twee deelijes besloegen,en dus voor een halven frank verkrjjgbaar waren. De Koning der Bosch-jagers, dat heerlijke werk van Lodewijk Janssens zelf, kostte ook slechts vijftig centiemen ! En toch was ook dàt heerlijk streven ten doode gedoemd ! Ik wil hier niet verder mijne weemoedige stemming aan het woord laten, en ook, de hachelijke tijden ingezien, niet zeggen wat er te doen staat. Ieder lezer kan er voor hem zelf het besluit uit trekken ; ik vergenoeg me met dyze enkele woorden : De boekdrukkunst is eene heerlijke uitvinding-, maar het hangt geheel en al van het lezend publiek af, of zij al de schatten, die zij zoo ruimschoots in haren schoot verbergt, over het hoofd van ons volk zal uitstorten, ja of neen / Yours Besohieting van Antwerpen XXX Uit hetgene volgt blijkt, dat de onderhandelingen met de legerhoofden te dien tijde soms door eenvoudige lieden geschiedde, zooals hier het geval was met koster Dardenne en anderen : Den 15 April vertrok M. Guilliam Dardennb, koster, met zijnen knecht naar Maastricht, om in naam der gansche gemeente met den vyand te onderhandelen. 's Anderendaags hield men eene buitengewone vergadering, om te voor-komen « de gemenaceerde brantschattinghe ende plunderinghe » : de commandant Melac, immers, kwam 2,000 pistolen (10,000 gulden) te eischen ; de gemeente zou hem 4,000 patta-cons bieden. Vjjf dagen nadien treffen wy de ontroerde gemeente op het stadhuis aan, om de oorlogsschatting met de Kroon van Frankryk vast te stellen ; de schepen van Horenbeeck zou nog denzelfden dag met 6,000 gulden naar Maastricht vertrekken en de brandschatting kost wat kost afkoopen, doch uitdrukkelyk werd hem bevolen « met recommandatie van se te gelieven te menageeren sooveel alst doenlyck zal wezen. » Den 17 Juli vertrok de drossaard naar Spa, om bij den "intendant» den vrydom te bekomen voor de burgers van Antwerpen, die hier eenige nering kwamen beoefenen. Hiermede schijnt het onweder afgedreven te zyn. Men vrage niet of de finantiën der gemeente na dezen oorlog in de war waren : Deume had 40,000 gulden schuld ; te Borgerhout beliep deze tôt 18,000 gulden. De huurprys voor een bunder land bedroeg in 1680 gemid-deld 11 gulden, terwijl de lasten dezen prijs tôt 38 gulden per bunder deden stijgen. En nog mocht men zich gelukkig achten den vyand slechts in de verte te hebben gezien. Zekere personen en stichten moesten deze verachtering der gemeentemiddelen bezuren : alzoo genoten de paters-Jezuïeten van het Professiehuis zekeren vrijdom van dorpslasten, doch den 5 Mei 1681 verklaarden zij eene som van 1500 gulden wegens achterstel te betalen en voortaan tôt aile « vyantelycke » lasten te zullen bijdragen. Tevens werden de tiende-heffers aangesproken welke voortaan ook tieodelasten zouden betalen. De vijf volgende jaren ging het er even druk toe en bleef men oorlogsschatting aan de Franschen opbrengen. Het onderhoud der Hollandsche troepen alleen kwam Deurne in 1678 niet min dan 18,000 gulden te staan. Inmiddels bleef de krijg aanhouden en werd hij slechts in 1697 gesloten met het verdrag van Ryswyck, na onze dorpen in de grootste armoede te hebben gedompeld. Ten jare 1700 overleed Karel II, de laatste Spaansche koning die over onze gewesten regeerde, na Philips V, kleinzoon van Lodewijk XIV, tôt zjjnen opvolger in België te hebben aangesteld. Beide gebeurtenissen werden plechtig gevierd in 't bijzijn van het alhier kampeerend garnizoen. Het jaar nadien brak de gekende Successie-oorlog uit, waarby Engeland en Nederland, België aan Philips V betwistten. Thans was men volop franschgezind en de mannelyke bevolking onzer gemeente werkte eene maand lang aan de versterking de Linie geheeten — een breeden aarden wal, aangelegd met het doel de stad tegen eene overrompeling der Bondgenooten te vrjjwaren. De Linie ging uit van het Noorden der stad en liep bezuiden het dorp Merxem, om ter plaatse den Tweemond over het Klein Schijn te komen ; vau daar volgde zij den linkeroever dezer rivier voorbij het Withuys en het Verbrand Hof, om in zuidoostelijke richting het Groot Schyn te doorsnijden ; verder liep zij over Oelegem, Viersel tôt Iteghem. Aan Kruiningen was insgelyks eene schans opgericht, om den doortocht van het Klein Schijn, welks water door eene sluis "hoog gehouden werd, te beletten. Den 30 Juni 1703 werd onder Eekeren een bloedige veld-slag geleverd, waarbij de Franschen en de Spanjaarden op de Hollanders de zege behaal-den. Deze laatste verloren in den strijd drie duizend man, benevens een aantal gekwetsten en gevangenen, al hun geschut en pakkaadje in den brand latende. Daar de slag van Eekeren niet beslissend was, bleven de vijandelijkheden voortduren ; echter helde de oorlogskans naar de zyde der Bondgenooten over. Onder het bevel van de twee voornaamste velJheeren van dien tijd, hertog tan Marlbourough en prins Eugeen van Savoye, kregen de Franschen slag op slag, totdat in 1706 hier ailes van aanschijn veran-derde. Reeds het jaar te voren betaalde on?e gemeente lasten aan Holland en in 1707 werd ! de Linie geslecht. i

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.