^raSato^ttseefcttr ^•Maatschappij H ET LICrfT bestusrdcr » f, DE VIS CH. Leitbîfi-Otu» . . REDACT1E . . ADMINJSTRATIE HOOGFOORT. 29, GENT ûrffaan der Betgische Werk!iedenpa.rti/\ — ferschjjneade afk dagen. ABONNEMENTSPRy3 BELGIE Drie tnasnden. . , . , rr. 3.2T Zea maandea » , « . . fr. û.5( Een jttr fr. l2-5< Mm abonnecrt zich op (ille pottearccta DCN VREEMDE Drie msanden (dnjclijk» verzonden). ..... fr. 6.73 Bekendmaking Jo*e* Baeckelmans, bouwkunde, en Alexander Frank, handelaar, l,jj vonnis van 14 September 1915 van den reldkrijgsraad bij het Gouvernement te Brussel wegens verBpieding ter dood ver-oordeeld, zijn heden morgen doodgescho-ten.Brussel, den 23° September 1915. Generalgouvernement. De X-stralen fOOKBRACHT GEHOUDEN IN HET «FEESTLOKAAL» 01' DONDERDAG 30 SEPTEMBER, D^OB DEN HEER K. MALSCHAEHT. Geachte Toehoorders, Het ligt niet in mijne bedoeling U cen overzicht te geven van ai die moeiiijke en uitgebreide tneoretische begrippen waarop de vormiug en de eigenschappen der X-stra-len zijn gesteund; daartoe zijn vele jareu I fan grondige studie nocxiig. ik wil siechts trachten, U eea denkbeeid te geven van het ontstaan der Xstralen en van de voornaam-jte eigenschappen aan die wonderbare stra-j len eigen. Van al de wetenschappen, die in den loop derlaatste jaren een krachtigen invloed uit-oefenden op ailes wat modéra wordt gë noemd, staan vooral twee mededingenrs aan het hoofd : De Seheikunde en da Elcc-! triciteit. En alhoewed beiden geheel afzonderlijk ichijnen te staan, is hun onderling verband joo uoodzakelijk, dat ze geheel en al afhan-kelijk van elkander zijn. — 't Is vooral de 19e eeuw die een krachtigen stoot aan den vouruitgang dezer twee wetenschappen heeft gegeven, vooral in de techniek en de Industrie ; — en het is dan ook met recht dat de 19e eeuw het tijdperk der seheikunde en dat der Electriciteit wordt genoemd. ilaar ook reeds veel vroeger vinden wij beroemde geleorden die hun geheele leven l*n de wetenschap hbben geofferd, en die dikwijls het slaohtoffer hunner studiên wer* — De Geachiedenis der Wetenschappen is rijîc aan de inamen van hen, dii door een vroegen dood of eeno verwoest© ge-rondieid, de toewijding aan hun vak moeg-\en bekoopen. De X-stralen, werden door den beroem-im geàeerde Dr. Rôntgen ontdekt, en won-derlijk, die ontdekking geschiedde slechta door tosval. Verplaatsen wij ons, geachte Toehoorders, om ons een gedacht van die ontdekking te Tormen, gedurende eenige oogenblikken in het natnur- en scheikundig laboratorium van Dr. Rôntgen. Wij zien daar te midden van aile soort zanderlinge toestellen en {leBchjes, een kleine glazen buis die met een twart kartonnen omhulsel wordt bedekt, eenige elektrische draden, een bijzonder groote bobijn, eenige accumuiatoren ; zie-daar het geheele toestel waarmede Dr. Hôntgen de Xstralen ontdeikte. Het was inderdaad gedurende een proef met die buis die, zooals wij later zullen zien, de naam van Crooksche buis draagt, dat och een «onderling verschijnsel voordeed ; *ant nauwelijks was het toestel in v/erking of daar begon een stukje platino-cyaan-barium lichtend te worden, 't is te zeggen, dat dit stukje een licht uitstraalde. Dit verschijnsel nu, wekte een algemeene verwoederinsr op, zoowel bij den professor 'slf, ils bij de half-slapende studenten, die opeens klaar wakker werden, misschien om dat ze lich maar half op hun gemak gevoel-den; — hoe het ook zij, zoo iets h ad zich ïog nooit voorgedaan. Rôntgen had, zonder het te weten, de Xstralen ontdekt. Oogenblikkelijk dacht hij, d»t de stralen die van de Orooksche buis uitgingen, aangezien zij door het karton neendrongen, om het platino-cyaan-barium uchtend te maken, ook door andere licha-m6D zouden dringen. Het 1b siechts ta danken aan de buitenge-ivone verstandige ontwikkeling waarmede aokter Rôntgen was begaafd, dat een nieu-ffe weg voor de Xstralen werd geopend. immers, àl degenen die zich met weten" tchappelijke studiën bezig houden, worden ®swijls door zonderlinge verschijnselen verrast; — maar zeer weinigen weten, of kunnen daaruit nut trekken, en de tijd weeft er een sluier omheen, al dikker en tokiser, tôt dat misschien weer iemand ko-mon zal, die met vaste hand dien sluier openscheurt. Alvorens nu tôt het ontstaan der Xstralen ^aan> m°et ik het een en ander me-l n ove.r het licht, en in eenige theo-easche begrippen dringen. : * W' ^ ons dagelijks door zoo'n °?swistendo hand wordt geschonken, komt i J® zon- — De dichter in zijn zoete taal | eekt van de gouden zonnestralen, en zijn rt jubelt, en vreugdetonen galmt het ?) ~xreen ^ec' vaI1 Selukj van liefde. I die « a,(juurkundige is minder poëtisch ; — lièht^r,ee l eenvouclig van het gewone witte licht' "''i ^.Saat zelfs zoover dat hij dit U. onbarmhartig vrnietigt, en er zeven 6DsnIeniU1^ — scheikundige echter rtrav C P 'croon:. onderwerpt de licht-kom'1 fan ?ea b'izon^er streng verhoor, en anlu- ']l)0r te wptrn. we'.ke metalen en I de 7n'rf !'r '?men el' op de bron des lichts, 1 W ?,te v,,!d°n ^ijn. HD s'c'n- '' V' dichter. als de natuur-- '"nd:gc.. aile drie ziin menschen. en aile menschen hebben toc-h die zelfde ge dachte, dat de zonnestralen licht geven en dat wij zonder licht niet kunnen leven. Maar wat heeteu wij, v/at verstaan wij door licht. V\ ij ki:nnen het niet bepalen, het licht zeggen wij, dat iijn trillirgeu van den licht-ether, die een bijzonderen indruk uitoefenen op ons oog, en ons alzoo een sfe-waarwording verschaffen, de gewaarwor ding van te zien. De trillingen van den lichtether golven door het heelal en gieten blijdschap en leven, als een gouden stroom, in aile gevoe-lige schepselen. Aan de bloemen schenkt het licht hare rijkste schakeeringen, aan den hemel zijn grondeloos blauw. 't Is het licht dat de morgen met rozen verft, dat de weide siert met jeugdig, malsch groen, de fruitboomen met een kran3 van witte en roode bloesems ; millioe-nen ontluikende bloemkelken verrijzen door den toover des lichts. Op do vleugels der vogelcn. op de schub-ben der visschen, op de schelpen en vlin-ders strooit het zilver en goud, saffier en robijnen. Aile bekoorlijke kleurspelingen welke hemel en aarde versieren, de luister der zon, pracht van den regenboog en het noorder licht, het gloeien der Alpen, het is ailes een voortbrengsel van het tooverpalet des lichts. En zooals ik reeds zegde, wij kunnen maar geen juiste bepaling voor het licht vinden. Wij noemen licht, wat wij kunnen zien, wat ons oog treft; maar àioeder natuur is niet met onze zienswijze tevreden; zij vindt den mensch zeer ikzuchfcig en daarin heeft zij gelijk. Want de mensch staat toch niet alleen op de aarde, en een blik in de die-renwereld, geeft ons voorbeeiden van die-ren, die vooral 's nachts goed zien, en bij dag volkomen blind zijn. Het oog dezer dieren moet dus ook des nachts door lichtstralen worden getroffen, die voor den mensch volkomen onzichtbaar zijn. Voor die dieren is het dus licht; voor de menschen duisternis. Er zijn dus stralen die ons oog niet kan zien, en nochtans b est aan zij en die zelfde zon die ons het mooie witte licht 2,-endt, zendt ons tevens ook voor ons oog onzicht-bare stralen. Dit schijnt ons vreemd en nochtans is het zoo. Yan dit oogenblik dus, wordt de bepaling van licht voor ons als donkerder en donker-der.Immers hoe vefder do wetenschap door-dringt, hoe meer de g&leerden zich met die wetenschappelijke problema's bezig houden, die voor den gewonen mensch ontoe-reikbaar zijn, des te meer zien wij dat de natuur ons nog zooveel verborgen houdt, en dat hetgeen wij weten zoo gering, zoo on-beduidend is. De ouden zegden : Eene -caars brandt in eene kamer, zij verlicht die kamer zoolang gij in die kamer aanwezig zijt, ga buiten en sluit de deur; er zal geen licht meer in de kamer zijn en nochtans brandt de kaars voort. Er is geen licht zonder het menschelijke oog. Dit argument is heel wonderbaar, en men ziet aanstonds hierin dat de mensch, koning der schepping, altijd zijn eigen ik op den voorgrond schuift. Maar het menschelijke oog is maar een zeer weinig ontwikkeld werktuig en juist zooals de thermometer gevoelig is aan de verhooging of verlaging van den .armte-graad, zoo is on3 oog gevoelig voor cen ~eer klein gedeelte van de lichtstralen die ons worden toegezonden, want hetgeen wij licht noemen kan niet vergeleken worden aan hetgeen de natuur door licht versta.at. Op onze aarde zijn wij omringd door vaste, vloeibare en gasvormige lichamen, en wonderbaar, één zelfde lichaam kan die drie toestanden aannemen. Een sprekend voorbeeld daarvan levert ons het water. Reeds langen tijd hebben zich de geleer-den met de studie dezer drie toestanden bezig gehouden, tôt op zekeren dag eene nieu-we theorie al die geleerde hoofden op hol zou brengen. En er werd in de geheele geleerde wereld een krachtigen strijd gevoerd, er werd zelfs gevochten als om leven en dood; maar wan-neer ik spreek van vechten, dan moet gij niet denken, geachte toehoorders, dat al die geleerden maar elkaar in de haren vlo-gen of elkander bij de keel grepen, neen er werd siechts gevochten door middel van de pen en de macht van het woord. Maar een schande blijft het toch, een schande voor de geheele geleerde wereld. En waarom denkt gij nu dat ze vochten 1 Wel om die nieuwe theorie, waarvan ik zooeven sprak, de théorie van den 4n toe- stand der licfeamsn. Den 4n toestand, hoor ix u zeggen, den 4n toestand, wat is dat voor iets 1 1k wil trachten hier een kleine op'nelde-ring tegeven, want op dien 4u toestand is de vorming der Xstralen gesteund. En nu moet ik u ook het een en ander mededeelen over de luchtledige buizen. VVanneer wij in een glazen peervormige buis twee platina draden soldeeren (P en P') en door midttal van een luchtpomp, de luchtdruk in die buis verminderen, zoo zien wij dat, wanneer wij door de twee draden een electrische stroom zenden, komende van een klos vftn Riihmkorf, de volgende verschijnselen zich woordoen : Eerst springen tusschen P, P' knetteren de vonken over; maar naarmate de luchtdruk vermindert, verandert ook de vorm der vonken geheeî ©c al, en nec-mt men een schitterend lichtverschijnsel waar. Wij hebben dan een zoogezegde Geissler-sche buis bekomen. Wij wiîlen die buizen nu een weinig nader onderzoeken. De twee draden noemt men Electrode!!; de positieve electrode noemt men anode, de negatieve kathode. Is de luchtdruk in da buis 60 mm. of de gewone atmosp'nerische druk dan springen geene vonken over; vermindert men hem tôt 50 mm dan neemt men reeds zeer zwak-ke, blauwachtigc stralén waar die van de electroden uitgaan. Bij 10 mm druk vertoond zich een helle violette band. Deze band gaat niet in rechte lijn door, en vult ook niet de geheele breed te der buis op. Wordt de luchtdruk nog minder: 1 tôt 3 mm. dan wordt dit violette licht breeder. Het eigenaardige is, dat dit licht als het ware uit lagon bestaat. Gaat men met de luchtdrulrvermindering tôt beneden 1 mm. door, dan worden de verschijnselen minder schitterend, aanstonds neemt de donkere ruimte tusschen de kathode en het positieve licht toe en wordt deze bij verdere verdunning steeds grooter. Ten sîotte is het licht tôt op een zeer klein puntje na, geheel verdwenen. Wij hebben alsdan cen Orooksehe buîs bekomen (naar den naam van den grooten geleerde Crooke). Is men tôt die luclitverdunning gekomen dan is de lucht in die Vais tôt den 4n toestand gekomen, men noemt dien toestand Radiantentoestanû. Aile luchtverschijnsel is alsdan uit de buis verdwenen, doch nu doet zich een ander verschijnsel voor. Yan de negatieve electrode (kathode) gaan er stralen uit, die, waar zij het glas treffen, dit glas lichtend maken, men noemt dit fluoresceeren. Sommige lichamen (phosphorus) str&len ook licht uit, men noemt dit phcspïioreseee-ren.De stralen, die van de kathode uitgaan en het glas doen phosphoresceeren noemt men kathodestralen. Van de plaats nu waar het glas lichtend wordt gaan de'Xstralen uit. Zieda-ar hoe de Xstralen ontstaan. Wij willen thans met eenige merkwaar-dige eigenschappen van de Xstralen kennis maken. Ik lees hier eenige aanteekeningen uit een boek door Dr. Rôntgen geschreven : «Mémoires de Rôntgen», voor. (Slot volgt). Marlen t leugioaar De Cazoîîe vsn Brasse! bevatte in zijn nummer van zaterdag 25 September, een brief uit Gent, die een weefsel was van leugen en verdachtmakingen. Er was in die correspondentie spraak van de heropening van den Franschen Schouwburg. Volgens den briefwisselaar die tee-kent Marten Meemis, heeft schepen De Weert stappen aangewend bij den heer von Keudel, chef der Civilverwaltung in onze stad, om de heropening van den Grooten Schouwburg te bekomen. Ware zulks echt, dan zou daar niets schandelijks in gestoken hebben, aangezien men de toelating der duitsche overheid moet hebben, alvorens men eene dergelijke zaak kan bespreken en eene besiissing nemen. Maar de schepen De Weert heeft die stappen nu eenmaal niet aangewendj noeh pei-sooniijk, ncafo schriftelijk. Eerate letîgSîi dus! M. von Keudel zou aan den heer De Weerdt verweten hebben dat hij beter voor de Vlaamsche kunstenaars zou zor-gen.Tvi/eodo îeugen dus, daar M. de schepen De Weert geen woord gewisseld heeft over die zaak met M. von Keudel. Marten, de leugenaar, schrijft dat geheel de zaak van de heropening van het theater uitging van den Bond der Hotel-houders en Neringdoeners rond den Grooten Schouwburg en den Kouter. Derde leugen, die Bond — als hij bestaat, v/ij weten het niet — heeft zich van die zaak niets aangetrokken, dat is bepaald zeker. De heer Clément, de eigenaar van het « Hôtel de la Poste », zou in geval van déficit, maandelijks zijn tusschengeko-men voor 5.000 franken. VÈerde leugen ; de heer Clement heeft zich daar mets van aangetrokken, aangezien de Bond dei Hotelhouders, waarvan de heer Clement de voorzitter is — volgens Marten — zich zelf met de zaak niet ingelaten heeft. Vijfeie leugen. De heer Edmond De Loose zou de secretaris zijn van dit ho-telhouderscomiteit. De achtbaie heer De Loose heeft met dat comiteit niets te maken. Misschien vervul^ hij wel die functie bij het voorloopig comiteit der artisten en liefhebbers, die ijverden voor de heropening van den Franschen Schouwburg. Die heeft met den Hotelhoudersbond niets te maken. En na het leugenartikel gelezen te hebben van de Gazette van Brussel is M. De Loose zoo fijngevoelig geweest, zijn voorstel schriftelijk in te trekken bij het Schepencollege en dus ook bij den Raad, waarin hij ons dunkens ongelijk had. Men stoort zich aan zoo weinig niet. & # & De schepen De Weert wordt in dat artikel voorgesteld, als de woordvoerder der franskieljon3, en als handelde om, bij middel der concurrentie van den grooten schouwburg, de vertooningen van het vlaamsch kunstgenootschap te schaden en s do dsgelijksciia botorham der vîaamsohs kimsi&naars to bedrelgen.» 't Is zoodanig onwaar dat hij het is, hij vooral, die de heropening van den Franschen Schouwburg bestreden heeft en op een ingezonden rekwest, besloten heeft tôt hot niet hsropensit van den Franscîisn Schouwburg, eene opinie die wij geenszins met hem deelen. Maar het College en de Commissiën hebben den heer schepen De Weert gelijk gegeven. Er stoncl aan den gemeen-teraad, in zijne zitting van maandag 27 September laatst, niets anders te doen dan te volgen in plaats van nuttelooze, tijdstelende discussies te voeren, waarin wij schier onvermijdelijk geklopt zouden geworden zijn. EENE VERKLARJ^G VAN SCHEPEN ANSEELE Onze gezel was door ongesteldheid belet geweest de zitting bij te wonen, waarin het ontwerp van de heropening van den Grooten Schouwburg in het college was besproken geworden. Zooniet, zegde gezel Anseele, zou ik mij voor de heropening van den Franschen Schouwburg hebben ver-klaard.Ile had dat ook beloofd aan die-genen die mij gevraagd hadden hen te steunen. Ik kan dus niet wit zeggen tegen die menschen en zwart stemmen hier. Ik heb mij liever in dees geval te onthouden.- Wij deeîen cieie opinie en keuren de duidelijke verklaring van gezel Anseele ten voile goed. Maar het heropenen of gesloten blij-ven van den Franschen Schouwburg is nu in geen gevaî een dogma. Elkeen mag daar de opinie op nahou-den die hij goedvindt. En het is juist daarom dat wij het artikel van Marten de leugenaar willen weerleggen, waarin hij M. De Weert vuil wil maken, wanneer deze schepen zich alleszins eerîijk en korrekt heeft gedragen. Iemand bestrijden, dat willen wij en dat doen wij, maar zijne handelwijze valsch en leugenachtig voorstellen, dat niet of nooit. Zoo ook, hebben wij niet gewild, dat de heer schepen De Weert valschelijk beticht werd van daden, die hij niet ge-pleegd heeft en inzichten die hij niet had. Wij aanzien deze uitîeggingen als goed en eerlijk, en wij meenen onzen plicht gedaan te hebben. F. H. Oe sloiting 1er léelrÉinÉ t© fâinov® Heer Opsteller van « Vooruit »„ In uwe nummers van 14, 17 en 19 courant verschenen er ten mijnen opzichte 3 onjui-ste en lasterlijke artikelen. Om den laster bakommer ik mij niet, daar hij het werk schijnt te zijn van enkele klein. geestige en twistzieke mijner werklieden. Ik wil alleen door een kleine uitlegging doen uitschijnen dat er absoluut in den wa-ren zin van 't woord van çeen loonaftrok kan spraak zijn enkel wijziging van tarie/ zooals namens blijkt uit onderstaande tafel i MOLEN WERK ERS Y66r de wijzigingen yan den tarief Per Quinzaines uur Gemiddeld Ioon 17-30 J uli 1914 0,457 24 April-7 Mei 1914 0,326 0,38 1/10 p.uur 5-18 Juni 1914 0,37 1,153 îïa de wijzigingen van den tarie! Per Quinzaines unr Gemiddeld lool 16-28 Februari 1916 0,448 1-15 Maart 1915 0,411 0,44 1/10 p. our 1-15 September 1915 0,465 1,324 Zoodus het gemiddeld loon is gestegen van 38 tôt 44 cent. 6 centiemen yor werk-uur.KISTENMAKER8 Y66r de wijzigingen ran den tarief Per Quinzaines unr Gemiddeld looc 2-16 Juli 1014 0,413 17-30 Juli 1914 0,433 0,412 per uur 0,851 Na de wijzigingen yan den tarief Per Quinzaines uur Gemiddeld loon 1-15 Oogst 1915 0,39 16-31 Oogst 1915 0,51 0,45 per uur 0,90 Zoodus het gemiddeld loon is gestegen van 0,412 tôt 0,45 cent. « 3 centiemen 8 per werkuur. YULDERS W661 de wijzigingen van den tarief Per Quinzaines uur Gemiddeld loos 17-30 Juli 1914 30 vulders hebben to- taal ontvangen 383 fr. 0,19 8/10 op totaal werkuren 1979 Na de wyzigingen van den tarief Per Quinzaines uur Gemiddeld 1-15 September 1915 de 20 zelfde vul- * dera hebben totaal ontvangen 323 fr. 0,22 2/10 op totaal werkuren 1452 Nummers der vulders: 183, 184, 185, 187, 191, 192, 193, 195, 197, 202, 205 , 210, 211, 214, 216, 218, 219, 220, 222, Zoodus vermeerdering van het gemididelô loon van 19,3 tôt 22,2 = cirea 3 centiemen per uur. (Al deze oijfers zijn genomen op werktij-den, zich gelijkende en getrokken uit het officieel betaalboek der Firma, dat ter in-zage is gehouden van deskundigen die mijne bewijzen mocht betwijfelen.) De fabriek heb ik laten sluiten voorwaar-delijk den 14 September laatst, om het enkel feit dat binst ik met eenige der bijzon-derste vakvereenigdo werklieden der fabriek aan het onderhandelen was, een hunner zich liet overgaan tôt grove taal en bedreigingen uitte tegenover mij in mijn bureel. Ik heb sinds dit besluit geheven en de straf beperkt tôt enkele personen (Ik zal dien maatregel nochtans heffen — behalve voor 2 leden die zich onbetamelijk nopens mij gedroegen — zoohaast ik van schrijver der artikelen door uw dagblad de van hem gewenschte eerherstelling zal hebben geno-ten op de wijze die ik hem heb voorgeschre-ven) als voorbeeld voor de anderen opdat men mochte begrijpen dat men niet onbe straft de fabriek in opstand brengt en zonder reden het bestuur beleedigt, en om aan de twistzoekers tevens te doen inzien dat het niet genoegt, zich zonder stellige daad-zaken te beroemen en betrouwen op poli-tieke hulp en ruchtbaarheid om in troebel water te visschen zelfs ten laste hunner werkbroeders, zooals sommige werklieden der fabriek het daehten. Ontvang, Heer Opsteller, met vraag tôt inlassching. mijne beleefde groeten. Usine n. 7 te Ninove Y Een Directeur : D. Lambrechts. j ONS ANÏWOQRD In zijne bewijsvoering tracht de heer Lambrechts ons te doen begrijpen, dat er geen loonaftrok is gepleegd ; meer nog, dat het gemiddeld loon is gestegen. Wij betwisten de eijfers van den heer Lambrechts niet, wij gelooven en zijn over-tuigd dat deze eijfers juist zijn, doch zulks neemt niet weg, dat wy gelijk hadden als wij schreven, dat er aftrok (volgeng den heer Lambrechts wijsdgiugcn) aan de tarie-ven zijn gebracb'o. Immers deze werd ge-bracht van 22 7r. op 20 fr. de honderd dui-zend voor de molenwerkers. Dat hei loon dank zij een© betere werk-jraaaiiua. wat den heer Lambrechts tot " a saar — N. 275 Prijs per nummer : voor Bolgië S centiemen, voor deîj Vreemde 6 centiemea Telefoaa i Kedacîie 24? - fttfunînistpaîSe 2845 Zoitdan 3 0CT9BER 1915 r...-v:.^^>TirBf'Tniîni»rfTiaaniT^iri:TsawwwB3«BBM«BaBB8W»BWwaiiii un ■ . sssa^T" i i ii

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.