„Tweede Jaargang, , Nr i5. 8 December 1917. Prijs : 10 centiemen. Redaktie en. Bureelen : Prinsesstraat, 16, ANTWhRPEN. DE EENDRACHT Weekblad voor het Vtaamsche Volk I wteiii Ptiester Van il HIbuIsd Aanbieding van een GOUDEN KELK Insçhrijvingslijst geopend door de zorgen I van de Katholieke Vlaamsche vereeniging Per I Cruckm a» Lucem. \ iSSe tï.IST ■ Voor God en Vlaanderen. tôt in den dood! Uit Esschen 2.— ■ Eenige Vlaamschgezinde leeraars uit Maaseik 5 — I Toxandrium illustravit L w School. I Ad se traxit omnia ^ hoofd te G. 5. I Doe stil voort. Uit Maaseik 5.— I J. P. te Niel 5.— I Uit Merchtem 5.— I Uit diepe bewondering en hoog*achting j voor den edelen Priester-Martelaar ( I Studentenvereeniging: Vlaamseh-Katho- i' lieke Eendracht, St Truiden ) 5.— I Opdat onze beminde Koning zijne ministère eens bij de ooren zou trekken. Hasselaar. i.— > Uit Hasselt. Wat minder kartonnen blik- sems, heeren van Havere ! i.— Maar om eeri paar dommerikken j H Moet ik hier blijven luierikken \ o 5o H Opdat al de priesters van den Vlaamschen lande, tôt heil van den Godsdienst, tôt zoo'n wakkere Vlamingen herworden als onze groote Vaderlander en Vlaamsche held : Z E. H. Doktor-Krijgsalmoeze-nier P. Van der Meulen. E. S., pastocr uit het Mechelsche 20.— Ailes voor Vlaanderen, Vlaanderen voor Kristus ! Een dienstmeid, Diest S.— Met onzsn heldhaftigen legeraalmoeze-nier P. V?n der Meulen : « eerst Vla-ming door de natuur en van Godswege, en dan Belg, enlcel door een politiek verband. » Een landbouwer van Donk. (Limb.) 1.25 Een oud-leerling van St Jan Berchmars- Kollege te Diest 1.23 Eugène Vaes, student, Zonhoven 1 25 J. Weesten, Borgerhout 4. Uit Humbeek 1.25 Uit Evergem 10.— 'tKost mooiteaktivisttezijn. UitStNiklaas 2.5o Poch iiever dood dan huichelaar. Uit St Niklaas 2.5o Verdeite liedragen en mededeeUngen nog te zenden aan L. Sips, Van Arteveldestraat, 27, Antwerpen. sz<T^g3twa>aa»cr«r."aÉm*^ >^»»ijèaEtaa«e» Nieuwe inschrijvers ontvangen ons blad tôt Nieuwjaar kosteloos. De laatste vveken van het jaar zijn de best geschikte tijd om nieuwe inschrijvers te wer-ven. I-aten al onze lezers zich aan ciit verdien-stelijk Vlaamsch werk spannen. Naar het oordeel van velen is « De Eendracht» het degelijkste, Vlgamschgezind blad : het moet 00k het meest verspreide worden Wij zenden ons blad kosteloos gedurende de geheele maand December aan allen wier adres oris wordt opgegeven. De inschrijvers, zoo onde ah nieuwe, gclie-ven het bedrag hunner mschrijving vdôi einde Decenber op onze postchekrekening no 86 te storten (met aanduiuing van hun volledig adres op het stortingsbulletijn). In dit geval is het overbodig ons bureel per brief of postkaart te vervvittigen. De Taalgrens. Een noodzakelijk gevolg van de Be tuurlijke Scheiding, die nu reeds zoo ver doorgedreven werd, is het afbakê'ien vin hei Vlaamsch en Waalstli be^tuursg-bied. Dez- grensscheiding moet in hoofdzaak samenvallen n e! d.- taalgrens en niet-met de vroegere bestuurlijke incJeelingeti van den Belgbchen Staat, Een gevolg had dit ejgenlijk niet mogen zij , maar uel had men het ambteiijk vaststeilen der tasigrens als TOorafgaandeiijke maiitrege' aan de invoering der B. S. moeten laten voorafgaan. Vroeger had de taalgrens lang met zDoveel belang als op dit oogenblik; zij duidde b.v. ce plaatsen aan voor dewelke en met dewelke brief-wi-seling in het Ntderiandsrh geboJen, ofliever, toegelater. was. Maar nu dient zij om de sfchei-ding te trekken tusschen twee bestuursgebieden. Meer dan een half jaar is de B. S. in werking en men kan zich moeilijk inbeelden dat beide l'estu'uï,sgebieden 1 og nîet ambte'ijk afg' bakend .zijn. Burer.staanders beeldèn zich n et m welke moeilijkheden dit verzuim vuor de betwisie gemeenten oplevert. Een gemeeniebes;uur heëft gedurig met de middenbesturen, b.v. met het Minislerie van Binnenlan usche Zaken, af te rekt-nen en wanneer nutwijfel bestaat of eene gemeènte bij Vlaanderen of Wailonië hoort, d^n wordt het bestuur van die gtmeente verlamd, ;a zelfs voor vele aange'egenheden stil gelegd Om een geval uit de honderd te halen, er zijn gemeenten svaar de ouderdi msper.sioenen niet kunnen uit-betadd worden om die reden ! Het za! er dus 00k wil op dezeifde wijze gaan n et aile soorten staatsioelagen welke die gemeenten moeten ontvangen.D»e toestand moet ons niet zoozeer ve w >n-derer.. De provinciè-i Het.egouwen en Luik maken onbetwistûaar deel u t van Wallonie, maar de Vla;:msche gemeente'i 111 die pro\inc èn? Me.i ziet het, men had voor die gemeenten reeds lang moeten doen wat n. m. in « De Eendracht» van 1 Oktober 916 gevraagd werd: deze gemeenten bij de r.aastbij liggende Vlaamsche provinciên voegen. Nu het meer dan tijd is het vraagstuk der taalgrer.s bepaald op te lossen sta. n wij -, oor de volgènde vraag : boever die t de grens van het Nederl-mdscn taalgebied getrokken? Wat worden van de tweetalige of gemengde gemeenten? Hier vooreerst eene kleine vaststelling. In den loop der tijden eu. voornamélijk onder he: Belgifch bestuur is eere geheele strcok van .in; taalgebied verloren geg; an. Gemeenten d-e nu overwegen 1 Waalsch of tweetalig zijn, waren niet zoo Javg geleden nog volop Nederlandsch (wat o m. blijkt uit de p^aatsnamtn). In dit geval zijn b.v. Hove, Steenkerke, Fioesbrrg, 'Éllez -le en Twee-Akkers e. a. in Henegouwen; Waterloo, Terhulpen, Bevekom, Nethen, Sluizen, Zittarcr^ummen, Neer- en Opheiliscen, Nodci-wez, Linsmeau e. a. in Brabant ; Lincent, Pel-laines, Raatshoven, Roost-Krenwik, Corswarem, Dalhem, Weersch, Bombeek, Berceau, Aubin-Neufchateau e. a in de provincie Luik. Heeft het eenig belang derge ijke gemeenten terug te eischei) ? Mtn k-in eenvoudig redeneeren , als \olgt : de veîeenigde invloeden van bestuur, ; school en kerk hebben die gemeent n vt r- | waalscht ; waarom zouden dezeifde invloeden j ze niet kunnen terugwinnen vo -r ons taalgeb.ed? : Merk wel : in het Zuiden van West-Vlaan-deren er. het Noord-Westen \an Henegouvven zijn wij getuige van eene ge tadige uitbreiding van ons taalgebied en ver-ch !ivmc van de taal- , grens naar het Zuiden. Gemeenten die voor 20 of 3o jarcn nog overwegend Wi-alsch waren zijn nu overwegend Nederlandsch gewo^den. In West Vlaanderen is geen enkele Waalsche gemeente meer; wel zijn er nog g mengd , zooals Ploegsteert en Waasten, die nu echter vernield en. ontruimd èijn, Moeskroen, Her eaux, Dotte-nij<, Spiere en Heikijn. Ook de aar.grenzende gemeenten in Henegouwen ( ndergaan gewe dig den iavloed der vervL amsching : Estampuis, Evregnies, St-Leger. Leers-Noord, E tambourg, Pecq, Warcoing, Heerne. Po te en Schalafie. De verordeningen van het N. derlandsch aldaar, ; zooals trouwens over heel de taalgrens, zijn te wijten aan de sterke i wijking van Vlamingen die zich in het Wa'enland en voo'al aan de taalgrens vestigen Geen wonder, Vlaanderen met zijn 335 inwoners per vierksnte kilometer (tegen 185 m Wallonie) is overbevolkt en daarom moeten de Vlaamsche arbeiders met duizenden om w lie van den broode naar Wa lonië toe. Dit het gevolg van de verderfelijke ekonomische politiek \an den Belgischen S aai : terwij! ailes gericht werd op de ekonomische g'ootheid van Wallonie door den opbïoci zijner nijver-heid, werd mets gedaan om de Vlaamsche nij-verheid te beschermen en de hongerende ar-beidersmassas van Vlaanderen op eigen hodem een menFchwaardig be^taan te verschaffen. Wij kunnen er natuurlijk niet aan denken de stad Luik met hare omgeving bij Vlaanderen te eischen omdat er meer dan 60.000 Vlamingen wonen. zoom:n als het nijvcrheids-bekken van Charleroi of het Ccntrum. Maar wel kan gedacht wo-don aan de m n _of meer j gemengde taalgrensgemeentendie sedertgeruimen ! tijd aantrekkingspunten van de Vlaamsche uit' wijking- zijn Indien wij dus onze taa'grens zoovc-el mo gelijk 11 ar het Zuiden willcn bepaald zien is dit g:en overwe'dig ngs- of aanhecht ngspohtiek. Ii< t is eenvoudig eene uiting van het recht-matige veriangen het vroeger, en vooral na 18'o door de vcrfranschingspolitiek van de Belgisçhe ^.Regcering verloren g -gai e gebied te herwinnen en om eene zeer gennge teruggave of schadevergoeding te hebben voor de honderd-duizi nden Vlamingen aie in de laatste eeuw voor den Nederlandschen stam verloren gingen. VVilfkied. TE GENT t Kon misschien wel wat genoegen doen aan sommige te beklagen jongens : « ex-studenten. studenten en studenteri in spe » tegelijkertijd, die, waren ze wat beter op cle hoogté van wat er hier roert te Gent, onvoorwaardelijk, aan-stonds zouden komen aanloopen — (bijna een' zin op zijn' Potgieters nageboost, niet ?) — 't kon hier dus misschien wat ger.oegen doen, wat meer te vernemen over den stoffelijken toestand in de Arteveldestad. Kijk, Gent is een'stad van geweld : — altijd geweest. en nu nog dus is 't logisch van wat geweld uit te oefenen tegenover zichzelf ; daar-toe is kans genoeg voor wat de bevoorrading betreft. We sterven ni t van honger, maar een' beetje meer voor ons' centen zou toch geen kwaad kunnen. Nu, 0111 eerlijk te zijn, moi! ik bekennen, dat men toch zooveel als 't maar lusten kan, fijn gezond roggebrood en flinken peperkoek kan bekomen ; kwestie maar van betalen. De tabak is goed en betrekkelijk niet te duur. Das veel, niet ? Doorgaans is het leven te Gent ruim gemakke-lijker en beterkoop dan in 't G en er»ai-Gouvernement, en vooral zij die uit groote steden k»-men,vinden hier volstrekt geen reden tôt lclajjen, uitzondering dient gemaakt voor drooge-levers die maar af en toe klagen over het slechte kalt-ber van 't bier ; of hun jeremias-klachten gewet-tigd ofte gswaarborgd zijn, daar sta ik niet voor in, want ik ben geheel onthouder (zou men dat gedacht hebben, dat er hier zelfs verschei-dene zijn, althans meer geheelonthouders dan drinkebroeders : dat is authentieke waarheU, ik spreek van onze flinke Gentsche hoogstudenten natuurlijk). In elk geval, ik voel me volstrekt niet ont-stemd of neerslachtig om dusdanige betreurens-waardigheid..Een' andere eigenaardigheid van 't huidig Gentsch leven, is, dat, uit vooringenomenheid tegenover een' zeker*soort uitheemsche snor-vogels, we 'savonds zoo maar geregeld door straten zonder licht (tenzij de maan of de sterren & compassie » hebben met ons) stappen of suk-kelen. Ge komt geen mensch tegen ofhij houdt een'pil-lichije voor zijn'neus,... wat voor ons studenten maar één gevolg van onaangenaam-he'd meebrengt, namelijk wat meer centen uit den zak. Persoonlijk, kan ik er alleen dit op zeggen, daï ik eens verloren ben geloopen in den avond, zonder verders ongenaamheid toch ; dat ik al eens met handen en armen op den grond terecht ben gekomen : anderzijds, dat mijn oogen w t verscherpt zijn jtegenover de duisternis en wij studenten, er zoo broederlijk onder mekaor mee' geworden zijn, dat wij doodgewoon arm in arm wandelen, net als... dat gebeurt nog Toen we aankwameu, zaten we zonder licht ofvuur ; jamaar, hoogstudenten zijn geen poes jes ; we hebben op den pootgespeeld, zoo ge wilt, en nu zijn we goed voor zien van allebei. Ik wil nog maar iets bij voegen : enkel dat, dat ik geweldig blij ben naar onze dierbare Vlaamsche Hoogeschocl te zijn gekomen : moest het hier nog eens zoo erg zijn, 'k wou nog voor geen geld op den hoop -toe, rechtsomkeer doen. In gemoede, in voile oprechtheid, roep ik luid tôt al de jongens met weinig durf of met veel onbeslistheid : « Hebt ge nog bang voor tiw twaalf kogels ? — toe weest man, breekt wat u bindt. . desnoods neem ik graag uw dozijn vpor mijn rekening !?!?! ALBANO. !i. mmm m j. hoste. Met belangstelling heb ik uw brief en hi-t artikel van V'an C'iu vtlaert in « Viij Belgiè » gelezen. Ik stel vast, dat u beiden aklcoord gaat met de f rmule der neu ra'e socialistén wat betreft a dj onafhankelijkheid van Belg'ë, 1-) de schadeloossteUing door Duitschland en c) de eventueele vaststelling van het bedrag dezer schadeloos>telling d( or een onparîijdig lichaam. Het eenige punt, waarover u bezwaren opperi, is de volzin : met waarborg van kultuurauto-nomie voor Vlaanderen en Wallonie . U zijt van o rdeel dat Europa zich met deze vraag niet heeft onledig te houden en dat het Vlaamsch probleem door de Btlg^n al'één te regelen is. D.ze sttl'.ing laat zich verde.ii en. In abstracto zou ik persoonlijk geen vinger uitsteken om dezen waarborg van iiuTopa te verkrij£>en. Maar laat mij toe de redeneering der neutrale socia-listen bondig saam te v tten. Zij zeggen : 1) 1 Het probleem, dat Vlamingen van Walen scheidt, is het probleem dat ook hangende is in Oostenrijk. in liusland en elders. Het is het probleem van h-.t same:ile\en van verschillende nationalitciten in één en denzelfden staat Dit probleem moet overal opgeloSt worden, want de niet-oplossing daarvan was é ne derojrzaken van dezen ooiiog. » Zij zeggen verder : 2) « Indien dit probleem intei nationaal moet opgelost worden, is het onmog Ijjk d t probleem in B-lgié voorbij te gaan, Europa kan het il'ogisme niet begaan bij de anJeren in te grijpen en in Belgiè de oplossing over te laten aan inweniige machtsverhoudinaeu. Zulke opvatting z u hoogit gevaarlijk zijn en water breng n op den molen van die .-uien welke de nationa-liteiteuvraag niet wenschen te regelen op grond van ge'.ijkhe d. » Zij zeggen n g : 3) « Be gië heeft er een voordeel bij, dat dit vraagstuk internationaal gereg ld W!>rde, om a'dus zekere oorlogskiemen te vernietigen, want België is steeds het slachtoffer van de twisten der anderen geweest. Belgiè heeft des te grooter zekerheid en rust dat deze vraag eindelijk uit de politi -k verdwijne, iu de mate der moge-lijkheid. » Zij zeggen : « Vele Vlamingen schijnen te denken dat een internationale regeling een vermindering van hun waardigheid is. Wij denken het niet, want België, dat toch als Staat van zulke regeling afhangt, voe't zich daardoor niet verm nderd. Wat goed is voor België, kan niet slecht ^ijn voor Vlaanderen » Zij zeggen eindelijk : 5) <■ Indien Belgiè aan de groeive tafel zit, moet het medeprate i wanneer het vraagstuk der nationaiiteiten opgeworp^n wordt. Indien het Vlaamsche vraagstuk niet tôt het débat behoort, kin tielgiê 0)k niet in andere soort-gelij k e vraagftukken méespreken. Het zou zich Moeten onthouden. Dat ware jammer ! Belgiè is met Zwitserlani het typisene voorbeeld van een staat van verschillende nationaiiteiten die bij eik ar jvillen blijven. alhoewel de ééne Bel-gische helft tôt de Kransche, de andere Belgi-sche helft tôt de Nederlandsche beschaving behooren. België en Zwitserla.nd willen geen statenverdecling naar liet naiionaliteitsprinciep, want daardoor zouden Belg:ë en Zwitserland verdwijnen, en hun wil tôt samenlioorigheid laat zich verklaren door het bestaan van een demo'ratisch leven in deze twee sta',en Met andere woorden : de andere verdrukte nationaiiteiten hebben er een belang bij, dat België kunne medesprektn. » * * ♦ Ik heb deze argumenten met belangstelling aanhoord, en ik moet eerlijk bekennen dat zij op mij een grooten indruk hebben gemaakt. Ik heb deze laatste maanden afg<-vaardigden uit aile landen gehoord, mannen die in hun eigen land geleden hebben on.ier verhoudingen waaronder wij Vlamingen, te lijden hebben gehad. Ik heb het Vlaamsche probleem nog hebben onder verhoudingen waaronder heb ge-raadpleeg l welke oudere en sterkere ervaring elders in soortgehjke toestanden hebben t pge-daan (:) En ik ben tôt de conclusie gekomen, dat een prircipieele oplossing door Europa voor-declig joit %ijn voor Vlaanderen. Ik moet hier nog wat anders bijvoegen ! U Jchijnt beiden te denken dat, na herstel van den vrede, de oplossing van het Vlaamsche vraagnuk gemakke ijk van stapel zal loopen in België. lkber. van tegenovergestelde meening.Waarom! 1. Omdat de invloedrijke kringen der Belgi-sche politiek in Vlaamsch opzicht niet verbeterd zijn. Bewijs ? Wat er gebeurd aan het front. ;. Omdat de aktivisten de Vlaamsche bewe-ging verdeeld en gekompromitteerd hebben. Ve e elementen zijn bijna onbruikbaar geworden, en wij zullen de slagen krijgen vo ir de domheid > an de anderen. 3. Omda' de politieke en ekonomische toestanden niet voerdeelig zullen zijn asn de oplossing dezer vraag dnor eig n krachten alléén. Na den o^rlog zal ons volk vragen naar arbeid en naar brood. Na den oorl g moeten we België opnieuw opbouwen. Ir. zulke tijden van ellende is het moeilijk aan nationale vragen te doen, en ik vrees dat de onverschilligheidspolitiek, in (r) Hier wel waarsehijnlijk ee* wej. Redaktie Eendracht. dit opzicht, de overhand zal bebouden gedurende betrekkelijk langen tijd, Voor deze dric redenen alleen vind ik dat de neutrale socia'isten nog meer gelijk hebben dan zij zelf wel daclven. Het verschi! echter tusschen u en mij is dat, alhoewel wij hetzelfde willen, wij wellicht ver-schillen e methoden toepassen. Wat willen wij ? 1. De scheiding van België in twee staten, zooals zekere aktivisten dit wenschen ? Die oplossing venverpen wij. 1 Het behoud van België als fe.ieratieve staat en een yohtieke scheiding in twee kantons, op zijn Zwitsersch, zooals andere aktivisten dit wensch n? Neen. De^e oplossing verwerpen wij ook. 3. Het behoud van België als unitaire staat, met één Parlement maar met een gedeeltelijke splitsing van zekere besturen, o.a van de kul-tuurilepartementen ? Dit is mijn standfunt. Dit is steeds u ijn standpunt geweest Om liet nog klaarder uit te spreken : ik wensch dat het Ministerie van Kunsten en Wetens happen aile scholen omvatte, — ook het technisch onderwijs, — en dat alhier * bestuurlijke splitsing » plaats grijpe : een afdeeling voor de Nederlandsch sprekende scholen, een atdeeling voor de Fransch sprekende scholen De Vlamingen en de Walen moeten meester fijn, beiden afyonderlijk over hun eigen beschaving. Het Vlaamsch département zou o.a. bevatten : de lagere scholen, de middelbare scholen en, hoven op de Hooge-school van Gent. Daarbij de akademies, de teeken- en muziekscholen, de vak- en nijver-heidsscholen, de musea en de sch uwburgen. Dit depar ement zouwezen het levend organisme van de kultuureenh«id van Vlaanderen, niet een lichaam van pedanten en bureaukraten, maar een groeiend iets dat on* volk het bewustzijn zou gev:n van Zijn eigen ik. Het département zou tevens nagaan wat in de andere departe-menten gebeurt in zake van taalgebruik Hier moet een organisatie de bestaande wetgeving voltnaken, zoodanig djt ons volk eindelijk worde wat het zijn moet. Wanneer men deze denkbeel.len vergelijlt met de opvatting van \elen die in de luatste tijden aan nationalisme hebben gedaan, dan moeten zij voorkomen als uiterst gematigd. Dat weet ik en daarom ben ik ook overtù gd dat zi| toeg<ng zul en vinden. En, krijgen we in deze gematigde r'chting van het Vredeskongres Jer Staten een mandaat lot unvoering, dàn, schijnt het mij, staan we sterker dan m-t de blarko-p® itiek v^n het onbeschreven biad. Deze briet is natuurlijk een persoonlijk stuk, maar indien hij u van eenige waarde tôt publikatie voorkom', gebruik hem dan vrij en weerleg hem - als 't past bij appetite. —~~ -11 Charles Bernard over Frans Van Cauwelaert. Charles Bernard begint er eindelijk aan te ge-looven : uNous avons nos maximalistes» schrijft hij in de Echo Belge van Vrijdag 3o November. Het is een zwaarmoedig artikel. Onder den indruk der Russische gebeurtenissen jeschreven? De tijden dat de franskiljons met likkebaarden-de genoeglijkheid het heroptre4en der flamingan-ten beloerden om in een dwaas woord of een on-beredeneerde daad een sprekend voorwendsel te vinden om met een radikale hand den genadeslag aan het flamingantisme toe te brengen, zijn reeds lang voorbij De gez«nder wordende geest van het volk ontsparteJt den hypnotischen dwang der patriotards. De schuld der Belgische Maxi-malisten ; de socialistische pacifisten en de Vlaamsche Aktivisten. « Les uns procèdent des idées libertaires on plutôt de l'anarchie pure qui est la négation de tout, même des idées. Les autres se reclament d'un principe régionaliste où la conception de l'Etat est non pas absente mais indifférente. Les uns et les autres, groupes asseç minimes mais grossis par l'armée des faibles et des malcontents, se rejoignent dans une action commune contre le principe d'autorité tel qu'il était constitué en Belgique par le pacte de iS3o. De franskiljons zweren bij de wets-tafelen van :83o Zij weten wel waarom. Als Charles Bernard ons verder verwijt dat wij vreezen « de voir cet Etat Belgique, à l'issue d'une guerre victorieuse pour nous, acquéri au détriment de l'Allemagne un supplément de force et d'autorité, dan kunnen wij eveneens heel goede redenen doen gelden : ging de machts-versterking naar buiten van den Beljischen staat de anti-vlaamsche, centraliseerende Regee-ringspolitiek soms niet verstrengen, zijn het de Franskiljons niet die het ons met dreigend leedvermaak voorgezongen hebben dat de neder-laag van Dnitschland noodzakelijk de rerplet-tering van het flamingantisme na zich moest sleepen ? Aan Huysmans en Van Cauwelaert wordt het bitter verwcten dat zij het niet willen erkennen dat : entre la Belgique et l'Allemagne, activistes flamingants et défaitistes socialistes ont fait leur choix, t II n'est rien, zegt Bernard, que ces danseurs de la corde électorale détestent tant que de descendre sur le sol ferme et de marcher sur leurs deux jambes comme tout le monde ». Na Huysmans krijgt Van Cauwelaert een smakclijke veeg uit de pan. u M. Frans Van Cauwelaert, nous donne le spectacle alarmant de la même antinomie : ordre et désordre. Ceux que ion pourrait appeler ses adversaires de gauche, les activistes flamingants du voyage à Berlin et de la séparation politique, lui reprochent de n'être comme on dit, ni chair ni poisson. Il serait plus dans le vrai de lui reprocher de. vouloir être à la fois chair et poisson, ce qui, après tout, revient au même Conservateur de formation, il réprouve les menées subversives de ses anciens partisants mais il ne se résigne pas à condamner catégoriquement ces partisans eux-mêmes. AI. Van Cauwelaert, ici, n'est pas entraîné par un penchant comtnc M. Camille Huysmans, mais par un calcul. C'est ce qui fait la différence entre ces deux hommes. M. Huysmans a de l'esprit, et quand on a de l'esprit, il est toujours méchant. M. Huysmans est de ceux qui sacrifient un ami, et qui sacrifieraient une cause, même sacrée, pour le plaisir de fai■ e un bon mot- M Frans Van Cauwelaert, qui ne se soucie guère de bons mots, fait céder la regidité de ses principes, devant ce qu'il croit être la nécessité du moment. Il ne croit pas à la victoire absolue des alliés. Partant de là, il pense que le parti activiste flamingant, sans parvenir à la réalisation de ses projets, n'en demeurera pas moins une force avec quoi il faudrait compter. Or, M. Van Cauwelaert ne désespère pas de redevenir le chef incontesté, de toutes les fractions flamingantes de nouveau réunies en un faisceau. A m»ner campagne contre ceux qu'il appelle les jusqu'auboutistes « et les fransquillone » :1 ne s'expose en rien. Mais à couper tous les p»nts entre lui et le parti de l'Allemagne en Belgique, il risque de perdre beaucoup de voix au premier scrutin qui suivra ia guerre Couvrir les traîtres c'est aussi la préocupation de M. Frans Van Cauwelaert. Ces roueries nous amuseraient infiniment en d'autres circonstances, besluit Charles Bernard. Il fut un temps oii le spectacle d'hommes forts intelligents, bien doués pour la lutte, rusant avec les hommes ou les événement pour s'élever au pouvoir était un réduisant spectacle. Mais non plus aujourd'hui. » De Vlaamsche Beweging in haar geschiedkundige ontwikkeling III. En in dit Koningrijk België op den grondslag van «verlatijnschten'i Ecnheids-staat, werd toen al heel spoedifî een Vlaamsche beweging herboren. En nu voor goed. Want van die veieeniging met Hol-land, hoe kort ze ook geduurd had, was toch wel iets blijven nawerkeu. Hèt lang ingeslapen Vlaamsch zeltbesef was er door tôt een nieuw leven ont-; waakt. De ontwikkelsten onder de Vlamingen, vooral z'j die in verbind.ing hadden gestaan met de Gentsche Ho-jge-I school. hadden niet kunnen nalaten de geestelijke achterlijkheid van hun v®ik te ontdekken bij den toets van het stam-verwante, gelijktalige Noorden. Eens was Vlaanderen de roem en de kracht der Nederlanden geweest. En nu dit verval ! De vergelijking werkte te sterker op de verbeeiding, omdat immers juist de romantiek, in de kunst dier dageu 11a '30 overheerschend, de verbeeiding terugvoerde naar de middeleeuwen ! En Conscience herriep voor zijn volk, dat hij weer lezen leerde, de roemruchta tijden van Breydel en de Ccninck, fel in Hun verzet tegen de heerschappij van wat «walsch en valsch > is ! Hij verhaalde van Van Artevelds en zijn gelijken strijd, nu met Engelands hulp ; hij vertelde van de Geuzen, die krachtige opstande-lingen. De oude nationale letterkunde der middeleeuwen vond nieuwe beoefe-ning, en ook zij sprak van Vlaanderens ouden roem. De^stichters van den Belgischen Eenheidsstaat echter volgden het voorbeeld der Fransche bezetters van voor 1815. En hoewel de Belgische Grondwet het gebruik der îalen «vrij» verklaarde, bieek de regeeringstoepassing, door middel der gansch verfranschte bureaucratie, die vrijheid al heel spoedig vijandig. Heel België moest en zau een vertranschte Eenheidsstaat worden, ook al zouden de Vlamingen er als minder-waardig, onderdrukt, achteraf gezet volks- deel in bshandeld worden. * * * * Aan dit program is door opvolgende Belgische Regeeringen zoo stevig -de hand gehouden, als het ingespannen Vlaamsch paard maar wilde gedoogen. In opvoeding en onderwijs, in de recht-zaal, in het léger, in de staatshuishou-ding werd het Vlaamsch volk in zijn «bevrijdii «eigen» land behaudeld als derde klas burgers. In straf-en rechts-zaken waren rechters en advokaten meest ganschelijk onkundig van de taal der Vlaamsche beschuldigden en rechtzoeken-den ; de welten zelf werden in het parlement behandeld in het Fransch. op-gesteld in het Fransch, en bij Kon. Besluiten uitvoerbaar gesteld... in het Fransch. Wat zij inhielden, wat zij over hen besloten, behoefden de rnillioenen Vlamingen, het Fransch onkundig. blijk-baar niet te weten. In het leger was de taal van het commando, van de oifi-cieren en de geneesheeren Fransch ; de Vlaamsche jongens, die soldaat werden, moesten maar zien dat zij hun meerderon bij hun bevelen begrepen. zoo niet. des te erger voor hen. En in de school werd het Vlaamsch der Vlaamsche bevol-king hoogstens geduld waar dit ptsdago-gif.ch onvermijdelijk was. Do Vl iamsche bevolking had, meer dan de Waalsche,

Er is geen OCR tekst voor deze krant.