Het Tooneel 3= Jaargang Nr 8 — 3 November 1917 Beheer en Redactie : Kerkstraat, 13, Antwerpen 15 Centiem l l bhœœhmh i i—! - HEER FRANS VAN DYCK, Orkestleider der Nieuwe Orkestvereeniging. Koninklijke Nederlandsche Schouwburg "In 't Witte Paard,, Die oude schimmel moet nog maar altijcl de wagen van het lachsucces trekken-. Niettegen-staande zijn hoogen ouderdom kwijt hij zich ge-wetensvol van zijne taak en zijn vracht is zeer winstgevend voor de directie. Men zou haast zeg-gen dat het oorlogswinst is. Verleden Zaterdag een stampvolle zaal — de orkestbak was zelfs meer dan goed bezet — en de overige dagen ailes, ailes uitverkocht. Het be-stuur was Zaterdatr reeds zoo verzekerd van den toeloop en van den smaak van het publiek dat reeds na het tweede bedrijf een plakkaat aankon-àigde dat... op algemeen verzoek het stuk veer-tien dagen zal gespeeld -'-orden. Met «De Rechte Lijn» zal de bijval natuurlijk ook niet uitblijven en mogen we dus verwachten dat dit goede stuk van Fabricius ook wel twee weken op het affiche zal blijven. Maar zoo doende zal natuurlijk het speelplan wel een kreukje krijgen en ingekrompen worden d. w. z. dat menig stuk dat we verwachten in 't dak zal blijven steken. Langs den anderen kant p-eeft het dit voôrdeel: ons gezelschap zal in staat zijn de nieuwe oorspronkelijke werken grondig ir te studeeren en ze in goede voorwaarden voor hel vretlicht te brengen. Dat is misschien de goede keerzijde der medalie. En wie weet ? Misschien besluit het bestuur dar ten laatste nog ons toch een groot klassiel-werk te geven: «Hamlet» bijv. met Gustaaf Cau-wenberg in de titelrol. Deze groote artist wiens talent thans tôt voile rijpheid gekomen is en die zijn spel immer tôt hooge schoonheid opvoert,zoi ens in den «Prins van Denemarken» eens de voll( maat van zijn prachtige gaven kunnen vertoonen Verleden jaar werd de wensch reeds bij herhalin^ te kennen gegeven en wij denken dus dat er aar dit verlangen eir.delijk zou moeten toegegevei worden. De bezetting is groot voorzeker, maar verle îen jaar werd «Korung Hagen» in allerbeste con lities opgevoerd en de bezetting van dit treurspe i toch ook van grooten omvang. Doublures zullei v misschien noodig zijn, maar wat geeft dat >at gebeurt toch ook nog voor andere stukken.. {ad een acteur als Ed. Gorlé niet twee rollen t« vervullen in «De Naakte Vrouw»? Wat er ook van zij, ons gezelschap is in staa het meesterwerk van Shakespeare met den talent en ^ewetensvollen Cauwenberg aan 't hoofd, to zijn" voile recht te laten komen. Wat Verkad* heeft aangedurfd moet ons gezelschap ook kun Tien. * * * Om tôt «Het Witte Paard» terug te keerer nioeten we onmiddellijk bekennen dat het beroemi tlijspel, zooals het programma heel kranig zeg1 een succès van belang bekomen heeft. Die oud Tclucht zit goed ineen en al is de intrigue niet bij zonder ingewikkeld, al ziet ge de «ficelles» we wat al te duidelijk en raadt ieder wat de uitkoms ■zal zijn, toch zijn de verrassingen niet uitgeslc ton. Het publiek heeft zich kostelijk geamuseere Van het begin tôt het einde is er gelachen en o sommige oogenblikken zelfs geschaterd. Voorc bij het tooneeltje van den regen, aan het slot va liet eerste bedrijf, gierden de menschen het u: van lachen. 't Is immers toch zoo genoeglijk bu ten den regen te staan of liever te zitten. Had d machinist tienmaal gehaald, dan nog zou er gf klopt zijn geworden. . Ook de tooneeltjes waar Arthur Sulzheimer zij glimmenden «kletskop» liet zien en Klaartje ha£ spraakgebrek te pas bracht, waren werkelijk ami sant. , . De vertooning was goed, vooral voor een eei ste opvoering. Nog wat meer rolvastheid en a gevolg meer vlotheid, zou niet geschaad hebbei Mevr. Dilis, als waardin van «Het Witte Paarci stonci er jong en levensiuswg vuui, ci f risch als een lustige weduwe. Haar spel was hee los en zwierig en al was haar gejoedel niet der zang van een echte tyrolerzangeres, toch wist z* zich heel goed te houden en werd zij zelfs flinl toegejuicht. Heer Piet Janssens — wij volgen de orde vai het programma — was Willem Giesecke, de lam-penfabrikant. Hij had zich heel goed getypeerc en, goed bijgestaan door den opgever, kwam he s^reekgedeelte bijna heelemaal tôt zijn recht.. Jammer maar dat hij te veel schreeuwde en zieï niet meer aanstelde als een brombeer maar als een echte bullebak. De balconscène deed hij zoe luimig mogelijk. Deze is echter al grappig genoej zonder dat er nog Antwerpsche achterbuurtgees tigheid bij moet gehaald worden als: «Ik zie i nog nie staan!» Dat kon heel goed weggelatei worden. In zijn dialoog met den professor was hi onbetaalbaar en was zijn mimiek wel zeer grap pig. Brandmayer, de oberkellner, was heer Ruys broeck. Hij* kende tamelijk goed zijn roi en ziji gebaren waren passend. Een beetje meer loshen zou zijn spel nog verbeterd hebben. Mevr. Notermari was goed als Otilie, dochte van Giesecke. Haar niet onaardige gelaatstrekkei mocht zij echter wel wat jonger en frisscher gri meeren. Mevr. Ruysbroeck vervulde als naar ge woonte haar lclein rolletje best. De professor van heer Ed. Gorlé was een mees terstukje. — De gewetensvolle acteur heeft ziji laatste woord nog niet gezegd en nog menig prachtige prestatie mogen we van hem verwach ten. Hij werd bij open doek toegejuicht. Mev. Bertrijn heeft ons andermaal getoond wa een groote actrice vermag in een kleinere maa , lang niet gemakkelijke roi. Niet eenmaal.ginj zij buiten het kader, niet éenmaal maakte zij ee: grove karikatuur van haar uitbeelding en in d liefdescène met haar echtgenoot was zij werke I lijk heel lief. ,,14.™.* { Heer Cauwenberg gaf een goede advokaat Ott Siedler; rolvast, kalm waar 't noodig was en gu] tir- en granpig waar 't paste. . » Wie ons 't meest bevallen heeft is voorzeke heer Louis Bertrijn in de roi van Arthur Sulzhe; mer. Zijn lach klonk zoo gui, zoo aanstekelijk da I wij het ook moesten uitschateren. Zijn uitbeel t ding die heel gemakkelijk in 't potsierlijke ko overslaan heeft hij nochtans gespeeld met ee . kerrektheid die iedereen moet goedkeuren en toc juichen. . , , Al de andere rolletjes werden goed vervuld we natuurlijk bijdroep- tôt het verkrijgen van ee , goed ensemble. N. In en Om l de Schouwburgen DE PANIEK VAN VERLEDEN ZONDAG. -l. De afschuwelijke bommenaanval uit de lucht va p verleden Zondag, heeft gelukkig geen ongevalle .1 voor gevolg gehad in onze schouwburgen noch k n nemazalen. In den Koninklijken Nederlandsche t Schouwburg ging ailes bijna zijn natuurlijk ve: loop. In den Hippodroom was wel eenige ontste e tenis maar die ging weldra over, daar de artiste moedig doorspeelden. De man aan de controol hs daarenboven een zeer ingenieus gedacht: hij bi n dreigde al wie buiten ging niet meer binnen 1 r laten en zoo gebeurde het dat cle enkele to« 1- schouwers die «eens wilden gaan zien», maar li ver terug naar boven trokken en de overige b' zoekers — het was intusschen poos geworden -s verzekerden dat het slechts een gasontploffir 1. was. » Over Anvers-Palace spreekt onze verslaggev< een weuu& meei uugciuûmvm — pen, men was er ir de onmiddelijke nabijheid van de «heldendaad». In Palatinat zong Robert Van Aert zoo kloek en krachtig door en speelde het orkest er zoo dapper op losf dat het publiek, op aandringen va:; heer Van Pelt, zich kalm hield, en de revue kon voortgezet worden. Ook in de andere zalen : — Odéon, Wintergarten, Folies-Bergère, Eden, Panthéon, Prins Albert; Alhambra, Zoologie, kon het spektakel gerust voortgezet worden. Het publiek heeft dus bewijzen gegeven van kalmte en gees-tessterkte in die hachelijke oogenblikken. Laat ons hopen dat wij in de toekomst van die dui-velsstreken mogen verschoond blijven! «DE RECHTE LIJN», tooneelspel in drie be-drijven van J. Fabricius, komt de volgende week aan de beurt. Rolverdeeling : Wilko De Hond: heer G. Cauwenberg. — Dolly, zijn vrouw: Mevr. Bertrijn. — Dieuwke Eylinga, Mevr. Ch. Noter-man. — Mary, hare zuster: Mej._ H. Bertrijn. — Hardius, bestuurder van de Nationale Bank: hr Ed. Gorlé. — Kraneck, makelaar : heer B. Ruysbroeck. — Koert Falck, infanterist, heer A. De Wachter. — Steven Tyssen, zendeling, heer R. Angenot. — Louis Volders, heer L. Bertrijn. — Van Buuren : heer J. Schmitz. VERWACHT. «Magda», (Het ouderlijk Huis), tooneelspel in vier bedrijven van H. Sudermann. Het Premiestelsel Nu we vernomen hebben dat het premiestelsel weer in voege zal komen, hebben we eens willen nagaan wat er voor den oorlog zooals gedacht werd over dit stelsel. Moet het totaal afgeschaft of gewijzigd worden? Of moet er een andere me-thode gevolgd worden, tôt aanmoediging' onze:-Vlaamsche tooneel]etterkunde ? Ziehier wat een gekend criticus, heer P. J. D'Hoedt, van Gent. o. m. over het stelsel zegt in zijn werk «Tooneelgids» : Den rijken oogst van «tooneelschrijvers» hebben wij voor een groot deel te danken aan het ontstaan van het premie - stelsel, want niet zoo gauw was dit stelsel aangenomen of de «schrij-vers» schoten als paddestoelen uit den grond op, zoodat hier blijkbaar met een goede bedoeling, veel kwaad werd gesticht. Ter bevordering der tooneelletterkunde, werd door Minister Rogier, in 1858, een driejaarlijk-schen prijs van tooneelletterkunde ingesteld. In l en 1860 volgde het premiestelsel, door toedoen van heel Minister Van den Peerenboom. Door dien offi-den cieelen steun aangemoedigd, doken met alleen ve-:t ze le schrijvers op, maar langs aile kanten werden 'link tooneelmaatschappijen in het leven geroepen. In 18fi4 waren er in 't Vlaamsche land met van minder dan 108 tooneelkringen. In 1874 was dit lam- getal met ruim 100 vermeerderd. In dit jaar wer-eerd 'h-n 176 stukken geprimeerd en in een tijdsverloop het van 10 jaar gaf de regeering aïs premie-toelage ht... aan schrijvers en bestuurders, met minder dan zich 150.000 frank uit. Uit het koninklijk besluit, • als waarbij het premie - stelsel wordt in voege ge-zoo bracht, nemen wij het volgende over: noeg De Minister van Binnenlandsche Zaken, wil- fees- lende, ingevolge koninklijk besluit van 31 Maart 'ie u laatstleden, de maatregelen en de voorvvaarden aten bepalen voor de aanmoedigingen ten voordeele der s hij tooneelkunst en der tooneelletterkunde. rap- Besluit: . Art. 4. — Voor een tooneelwerk in de Vlaam- uys- sche taal, zal er aan de maatschappij of aan den zijn spelenden troep, die het de eerste maal zal opvoe- ;heid ren, eene premie verleend worden, bepaald na het volgehde tarief : _ v :hter In Brussel, Gent, Antwerpen en Brugge : Voor kken een werk van 4 of 5 bedrijven 200 fr. 3 bedrij- gri- yen 150 fr. — 1 of 2 bedrijven 75 fr. • ge- Andere steden: 150 fr. 100 fr. en 50 fr. Indien hetzelfde werk door eenen anderen too-îees- neeltroep of tooneelmaatschappij in eene andere zijn stad opgevoerd wierd, dan zou de premie voor de-:nige ze nieuwe vertooning de helft der somme bedra-rach- gen, door het tarief hooger bepaald, volgens de rangschikking der plaats. wat Art. 5. — Om de premien ten voordeele der naar vlaamsche werken te bekomen, is het noodzake-ging liik: i een a) Dat het werk nieuw zij en geen vertaling van n de een vreemd gewrocht. . ^rke- b) Dat het werk door een regelmatig ingericht leescomiteit aangenomen zij. Otto c) Dat het werk opgevoerd worde door eene gui- tooneelmaatschappij of spelenden troep, welke regelmatige vertooningen geven en met opene ceker bureelen spelen. ... zhei- Art. 6. — De toelagen of premien moeten, op c dat straffe van rechtsverlies, tijdens de twee maanden beel- na de vertooning, waaraan de toelage of premie kon toepasselijk is, gevorderd worden. De aanvragen ■ een ter betaling voor de toelagen of de premien moe-i toe- ten vergezeld zijn van regelmatige bewijsstuk- l wat k(?Elke rechthebbende, die onnauwkeurige verkla-i een ringen zou leveren, zal voor de toekomst aile N. recht verliezen tôt de voordeelen der voorgaande SCVoor de Vlaamsche zangspelen (opéras) is de premie als volgt vastgesteld: 250.frank voor eer zangspel (opéra) in 4 of 5 bedrijven; 180 fran* voor een van 3 bedrijven; 140 frank voor een var 2 bedriiven en 90 frank voor een van een bedrijî Dat met het premiestelsel het beoogde doe G. — werd bereikt, zullen maar wemigen durven be t van vestigen. Wel heeft onze tooneelletterkunde dooi rallen fUt stelsel gewonnen in breedte, maar dieptt :h ki- heeft zij er niet door gekregen. schen Onbetwistbaar kan er gewezen worden op tal ver- rijke goede, degelijke, ja, op sommige kunstwer tstel- ken, die in onze tooneelletterkunde bestaan. Maai ;isten die hebben hun ontstaan niet te danken aan he il had premie - stelsel, want zonder dit laatste zoudei ij be- zii er ook gekomen zijn. Overigens, m Noord en te Nederland bestaat het premie - stelsel niet ei toe- niemand zal het tegenspreken, dat de tooneellet ,r lie- terkunde aldaar rijker is, veel njker, aan knap e be- pe tooneelwerken, dan de onze. Het premie-stel en — s^J heeft dat bewerkt, dat allen het schrijven vai ffing tooneelwerken zijn gaan beschouwen als een «bi] verdienste». Zij werpen met hoopen tooneelstuk gever ken op de reeds overvolle markt. In de meestei MEJ. BLANCHE CUVELIER, van de «Nieuwe Opéravereeniging». dezer stukken steekt noch geest noch kunst. Zij hebben allen verdiensten: «beneden middelmatig» te zijn. Gisteren werden zij geschreven en ge-drukt,heden worden zij gespeeld — ter wille van de premie — en morgen herinnert zich niemand nog hun naam. Dat het premie - stelsel noodlot-tig op onze tooneelschrijvers werkt, zal het volgende bewijzen: Voor eenige jaren woonde ik, in hoedanigheid van dagbladreporter, in den Neder-landschen Schouwburg van Gent, eene eerste opvoering van een nieuw geschreven tooneelspel bij. Na afloop van het stuk, liet de schrijver mij bij zich roepen, en vroeg mij hem mijn oordeel over zijn stuk te willen mededeelen, waaraan ik be-reidwillig voldeed, met de slotbemerking dat het stukje goed begonnen, slecht eindigde, daar het slot met den aanvang heelemaal in strijd, dus niet logisch was. De schrijver gaf mij ten voile gelijk, doch zei heel ernstig: «Ik deed het om een prijs te win-nen». En de schrijver heeft zijn doel bereikt, want zijn één-akt-tooneelspel werd vanwege de regeering met de hoogste premie bekroond. Aldus verknoeien schrijvers, wetens en willens, hun werk, om wille van een prijs (premie). Het zijn inderdaad de minderwaardige stukken van allen die geprimeerd worden, die met het leeuwenaandeel der toegekende premie gaan loo-pen.Als bewijs, hoe sommige tooneelkringen op de premie azen, wat zij daartoe in staat zijn te doen, diene het volgende: de voorzitter eener tooneelmaatschappij die het genot der premie was toege-zeid, en gevestigd in een uithoekje van ons land, schreef aan een tooneelschrijver de volgende postkaart : Mijnheer. Onze maatschappij heeft ' besloten vier maal uw stuk... op te voeren op de twee Kerstdagen en de twee Nieuwjaarsdagen. W7ij spelen zonder vrouwen en daarom heb ik uw stuk voor mannen alleen veranderd. Laat seffens weten hoeveel premie er aan vast is». De tooneelschrijver in kwestie antwoordde hierop zeer gepast: «Mijnheer. Als gij een hand aan mijn stuk durft uitsteken, doe ik heel uwen bond in 't zothuis steken». Het premie - stelsel heeft een ander kwaad tôt stand gebracht, ni. dit, dat het handelaars in too-neelstukken heeft in 't leven geroepen. Sinds jaren reeds gaan langs aile kanten erge klachten tegen het premie - stelsel op. Op het Nederlandsch Congres, gehouden te Kortrijk, in 1902, meen ik, werd door een redenaar o.m. gezegd, «dat het premie - stelsel enkel onmachtige en brave Hendrikken aanmoedigt; dat het aile oorspronkelijkheid, aile hoogere vlucht, — aile mensch - uit - een - stuk - zijnde kunstenaars worgt; dat het gewoonlijk de verdienstelijke ge-wrochten van de hand wijst en voorzeker altijd de oordjes - litteratuur bekroont». Kan men dit gezegde overdreven noemen? Dit wil niet zeggen dat aile aanmoediging voor de Nederlandsche tooneelletterkunde en tooneelkunst moet ophouden te bestaan, of zelfs dat het premie - stelsel moet afgeschaft worden. «Ons premie - stelsel is verouderd; de mot zit er in, en die zou er moeten uitgeklopt worden». Op het negen - en - twmtigste taal- en letter-kundig congres te Brussel, werd er over het premie - stelsel het volgende gezegd: HET PREMIE - STELSEL. VOORDEELEN. — MISBRUIKEN. De heer LOD. SCHELTJENS, tooneelschrijver (Rupelmonde) heeft de kwestie in dezer voege ingeleid: «Het Staatsbestuur verleent toelagen aan de Belgische schrijvers en toondichters, voor het op-voeren van tooneelstukken door hen vervaardigd. Het toekenneen dier toelagen wordt geregeld door het Règlement van 24 December 1883, in - overeenkomst met het Koninklijk Besluit van 30 Juni 1892. Gewoonlijk schenkt de schrijver de helft van het bedrag der premie aan de opvoerende Maatschappij of Troep. : Veel werd er in de laatste jaren geschreven i tegen de wet, welke die aanmoediging van onze tooneelkunde regelt en vooral tegen de wijze i waarop de premie - verdeeling gebeurt. Eenigen hebben zelfs voorgesteld het premie - stelsel totaal af te schaffen. Laten wij in deze gewichtige zaak niet îjver-i zuchtig zijn ; immers, de bloei en de welvaart onzer Nationale Tooneelletterkunde zijn er mede gemoeid. i (Wordt vervolgd.) N. BR^SlblANA VEHVAN6T iPE BESTE KOFFIEI

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.

Er is geen OCR tekst voor deze krant.