Het Tooneel Jaargang Nr 52 - 7 September 1918 ïheer en Redactie : Kerkstraat, 1.1, Antwerpen 15 Centiem HIPPODROOM Bestuur : FRANS CONDÈS en VICTOR NEU1 GENS Zon- en FleKelTïladfgvertooning Z?l1 KCfllliS ZljH. ! nô<<nr« Antwernsche Snektakelrevue in één voorspel en 2 bedrijven door Ed. CASTEELS. — Muziekbewerking van P. VERHOEVEN S^groote IBslletîeil MEVR. HILDA LANDENNE, • de nieuwe zangsres die in Eden - schouwburg liief de 7-ware roi van «Hella von Sanden» in «De Reis naar het Gelulr» zal debuteeren. Een Fameus Libellist over de Sinjoren III. (Slot volgt.) Wanr.eer Arsenico in het tweede bedrijf zeer verstoord verschijnt wordt hij getroost door zijn gebuur, Jeroen Scharbo, die o.m. zegt: i Is ommers liet eerste Abuys niet? gay zijt er in geexpennicnteert. Zo lang als ou Courant tôt 'voordeel is van.de twee Krooncn, Is de Magistraat in Consciency gcobligecrt ouwen Arbayd te beloonen, Schoon dat onlangs een Geus za.v daar îk meo in de Kantijn zal; ]),1( mon ou zooveel Ink l)ehoordcn te doen drinken als gay met schrayven bedurven liai Dat voert Arsenico's woede ten toppunt! — Scharbo roept Juffrouw Arsenico ter hulp alsme-de «de goey vrinden». Want zo het een minuut laydt, Zo zavde niet alleen ouwen man ■ maar ook ouwen buurman kwayt. \ Daniel van Hoboken, meent van Arsenico: lia y griinlacht gelayk eenen lizel die van de Wolf wort gevat. En Krijn Platvoet vindt: IIhy ziet gelayk eenen Beszeetene die met Weiwater wort begooten. Is Signoor Arsenico niet bay zayn zihnen, hay is den eersten niet, is hun oordeel, maar Platvoet veronderstelt : lk geloof ik kik dat het een Optayging is van valsche nouvelles Wat van Hoboken beaamt: Dat hi'bde geraan. lk weet ik kik niet waav hay het al haalt Ziet onder ons gezayd en gezweegen, Als hay oene Waarhayd schrijft dan heeft hay er wel twaalf Leugens teegen Zayn m'eeste C'orrespondency bestaat in de . ' Vlaamsche Kantijn (1) Ua\ Craspo, Ileyn Caves, Peer Lovani, en bay Juffr. Katrijn, In het Ramshooft, het Schutters horke. de Granaat en in de diergelayken ; De Grieksche kerk is zayn dagelaykze processy maar apropo willen way cens kayken, Of het Verkcns Leuvens goet is, wat zegdo Platvoet? Zij kloppen aan bij Jan Bierlaers. De Weert komt uyt, half beschonken en met een servetmuts op 't Hoofd. Hier volgt het vijfde, het slottooneel dat een aardigschilderijtje van Antwerpsch volks-leven weergeeft. Het is ruig en lustig, ongekun-steld en kleurig. JAN H1ERLAF/RS. H;t «Messieurs» welkom ! wat is ou lieden begeeren? Wilde Leuvens, Iiierze Kaves, Morelle bier ghon hebt maar te kommandeerrn ? Iriekcn, Framboizen. Yerkens Leuvens. Mom. délicat:' Wayn? J). V. HOBOKEN. Xeen Jan, maar way zoiiden geern van een l'ottekc Verkens Leuvens gediend zayn. JAN BIERLAERS. Dat heb ik kik dat excellent is, en dat kunde daar uyt bemerken, Den vette Cellcbruur dronk maar zës potten en hay was Precies gelayk een Verken. Zyn Cozayn die de Lanteren droeg, jeerden in de Geut dat hij vloog i Tegens Kraay den Hannekenuyt, die deur die val negen tanden spoog, J)a.ir s Steven de A'erver, die gelayk gay weet nou zo veel Bier kan verdragen. , Had hay nop: maar eenen Pot gedronken, hay had den dikken Patroon de hersens in geslaagen Orer een Disputâtie, l'aakende do Silccessie van de Kroon van Groenlant ; Éa Juere, de Brilleman die er hem, mee bemoeide, kreeg zulk oen Santerciuant, Dat hay met den kop in de Pistob viel daar hy bykans in versmoorde, Daar bay was den ouden Spaansclu- Vlferes zo vol dat hij zag nog en hoordo; |pok vloekte hay zo vrecsselayk op ieder Pint die hay dronk, Dat inayn Vrou nu-or als hondertmaal naar de aarde keek of hy nog niet verzonk. Daar is Steur, do Viskooper die heeft al twee C'abbeljauwen verzoopen, Ku l ylekop den Beenhouwer is met het Gelag deurgeloopen : N»u dat 's tôt daar toe, hay heeft niet kwalayk gedaan, IKrnt ik geloof dat ik kik wel een halven Os op mayn Schalij heb staan. Ihl den Alslaagrr zuypt dat op ieder Pint de Knoopen van zayn WambUys springen, En., enfin, t is gelayk als een Boere bruiloft, hier smayten, daar spouwen, gins wéer zingen. i\Vilde inkomen of wilde een Taafelke hebben hier op de Plaats DRINKEBROERS in de herberg roepen : Jan!.. Jan! JAN BIERLAERS. •la ja, ik zo! K. PLATVOET. Jan, Jan doe dat. JAN BIERLAERS. Fiat maats. (binnen). D. V. HOBOKEN. Wat dunkt ou van Jan? K. PLATVOET. lk weet niet line hay het kan verdragen ; Dat iemant nog vijfmaal 's weeks zadt is. maar aile daagen Mordiabel dat "s to herdt l en zayn wayf Adriaentke Smecr, Die is mee voor dag en voor dauw dronken, nou dat 's Leer om Leer. D. V. HOBOKEN. Stil. daar is Jan. JAN BIERLAERS. (brengt een tafelken een kun bier, tabàk, pijpcn. stoolen, enz.) Zie daar Vrinden. daar kunde gay het mee 9tellen, Daar is Bier Paypen en Tabac, manqueert er iets, g'hobt maar te bellen, En wilde van een Speulman, gedient z.ayn, spi-ei-k maar een woort? K. PLATVOET. Ja Jan, zend om een. JAN BIERLAERS. K'zal ik kik doen layk het behoort. (binnen ). D. V. HOBOKEN. lïavoes Kees. K. PLATVOET. Is den bruy goet? D. V. HOBOKEN. Ik moet nog cens drinken. De Smaak is goet. K. PLATVOET. Dat zay Notekraker <>ok en hay vrat zayn Vaders Yinken llavoes Snaak laat het Glaaskc eens van deeg int rond gaan. D. V. HOBOKEN. Den Duvel liaal hem die het een oogenblik laat stil staan; l^'st dats een goei zeef! die jeer zou een Mens naypen. K. PLATVOET. Tut tut kom willen way eens zamen paypen? Maar wacht cens noch een Glaaske, wat zegde gav'2 I). V. HOBOKEN. Is een niet genoeg Krayn. ieerd er een Kopp.'l bay. Lui jan, breng een Stoop! JAN BIERLAERS. 'Iiij komt gelopen met- oen heele sloop). Ja ja beginde zo vroeg te Stoopen Dan vrees ik kik waarachtig, dat .ge may wel een Aike schutzel overmidden zult loopen. Is den Drank goet ? D. V. HOBOKEN. Goet, ja, onverbeterlayk. K. PLATVOET. Dat zai Goof den Tapissier en hay lag tôt over zayn oogen mt slayk JAN BIERLAERS. ( Jan, zoude niet cens mee likken? JAN BIERLAERS. 1k kik wil mayn aygen Drank niet versmaaden. K. PLATVOET. Gay hebt een halve jeer wef, Jan. JAN BIERLAERS. , 1 Dat hcbvle op mayn ziel geraaden Maar gay r.egt dat, den een roopt Bierlaers, den ander schreeuwt Jan. ; Gunder ist s'teek dat Steertke bij ou en dan ist zomtayts een halve Kan : i Op een ander ist. sehenk, en gelayk gay weet de Weerds hebben de eerste Teugcn En de Leste Slok neem ik kik ook naar me, way zayn Lu.v die het wel mengen. Ook heb ik kik die gewoonte dat ik kik nooit /naar Bed zal saan Zo lang 'er een drop in Pint of in Kan is," al-/.ou ik op nïayn Bollement gaan .staan, Ja al zou ik kik op het spits van , ( mayn Knevels naar mayn Nest. toe kruypen, , Exempligratia (Zo liy meent te dritiken va.lt hu om reer) D. V. HOBOKEN. Wat drommel. — Jan ge kraygt bacehanale stuypen. JAN BIERLAERS. T'is bay manquement van een Plavuis, «lie los is geraakt ; Wel Prineen maak ons vrolayk. (binnen).- D. V. HOBOKEN. Nou cens gevayst- dat het kraakt Elk Glaaske verligt me preeiis layk eene Lanteeren. K. PLATVOET. (ieef over den bruy, ik drink hem pardi Duvels geoi-en. .Mavu Hert gloeyt op ieder teug gelayk een heet ayzer in de Snus, D. V. HOBOKEN. lin elken-droppel die op het mayne valt gaat al kis kis, Maar hoe gevoolde ou. verncemde geen martiale Inspiracy? lk m,\\ Mordiabel! den Oorlog volgen, daar hebde allerlay soort van Reercacy : En voor Liens van kourazy gelayk way, . dats lu t eerste jaar Kapuayn. K. PLATVOET. Den tover moet may jerken! ik meen int kort C.eneraal te zayn, lk vorstaa ik kik may die zaak in de grond. en andere moeten die nog gaan lceren. (2) lk heb ik kik 't huys de Stori van Broer vander Linden, en., maar gay zoud eauseeren? ' D. V. HOBOKEN. Zo ik er een Woord van vermaan, dat may de Moort den liais breekt K. PLATVOET. (met een f/raviteit). Luister dan, want ik zie ou aan voor eene Man die vol verstand steekt. Neem aclit, let op mayn woorden, men moet gewichtige zaaken ordentlayk expliceeren, Want bay St.-Jago! 't en is geen Reuskens of Schellekens Processie. met heele Squadronnen te batailleeren. Kompcer Kompeen ik weet ik kik riiym zo veel als een Gilde Knaap, de Kazak is slecht maar de Man erg, Den Oorlog! bloet dat is wat anders to zeggen als. de Exereitie van Kools op de Schermers berg. Want het Canon, de Donderbusschen Granaten, Kamers en Mortieren, Die zie dai Bataillons geways, pif pouf paf.. precies gelayk als wanneer ons Gilden vieren. Een kapitayn marcheert veur af. met een.. met een.. allens zoo eon ding Vis Jeurre Botra laast gebruikte toen hay t'onzent de Keerssen op lang . Dan zo maar Daniel, dat gay eerst eens een Glaaske pooide'r D. Vi HOBOKEN. Fiat, lïavoes Signoor Krayn. K. PLATVOET Signoor gai vlooide' • Dat geestig uyt. D. V. HOBOKEN. Worde ghai misselayk, wat bediet dat Gebloes? K. PLATVOET. Dat is van bitte, want als ik kik van den Oorlog diskoureer gloeit mayn hert als een Geelgieters smcltkroes. Den Oorlog! den Oorlog! dat is een Recrecatie, Kompeer dat is mayn leeven ! Zie eens regt in mayn Oogen : D. V. HOBOKEN. 'Wel? K. PLATVOET. Dat gay me in de Bataillie Tegen kwaamt, zoude niet beeven? D. V. HOBOKEN. Wel Kompeer om de waarhayt te zeggen ghay ziet 'er moordaadig u.vt. K. PLATVOET. lk dogt ik kik niet minder, Wel aan reniarqucer, ghay zie die Ronduit (Hij wijst op Jan Bierlaers zijn huys). Imagineer nou, dat die een formidabel Kasteel is gefortificeert met Ravelynen en Borstwerken En dat het Guarnizoen.. , , maar laaten wy eerst ons liart eens sterken (Zij drinken zaamen). Dat Kasteel is vol Bomben. Kannonkogcls, en Hollants Guarnizoen ; Om die plaats nou te attaqueeren.. ' hoe zoude dat doen? Neem aelit, voor eerst stel ik mayn grof Geschut op het Centrilm van dien Toen; ( Dit zeçigende set hy de Pypeu op het Comfoor teacn 't Huys). •Vis dan avanceert de Kavallery.. stil, ailes naar behooren; Dan komen de Pioniers die , avanceeren op de halve Maan; Gay zayt nou Kapitayn van de Granaatwerpers.. sa voor ou volk aan: - Bavt de Knoop los van do Granaat, I steek aan, gooi bay den Akkremontenten ! (Zo als D. v. H. ioerpt komt de Speelman en die j krijflt het Bier over het lijf). Avanceer, sa! SPEELMAN. Zayde gay lien liefhebbers van Instrumenten, Ge mogt dat ik kik met zeggen durf. K. PLATVOET. Swayg blooie Poltron, Want zonder ou remporteerde way 't Iloorenwerk en. 't heele Bastion. Zayde een Dezerteur? SPEELMAN. Neen ik ben ik kik een Muzikant om ou Liens te dienen. En zo ge een beter vind, zai ik kik voor niet spelen van nu af tôt aan den tienen. Wat voor Voizen pretendeerde ? , , wilde de Burgerhoutsche kermis? Of wilde dat vermakelayke Aayrke van de Man die lest opgehangen is? D. V. HOBOKEN. Tut tilt, van den Oorlog van Vechten en Batailleren, IIouwen, schieten, kerven. steeken en schermutzeren. Willen way dat lietke eens hebben, dat Diel Moezel zo melodieus zong? K. PLATVOET. Top Konfratcr, dan word ik bay mayn ziel weer jong. (Zij zingen en den Speelman accompagnecrt lien met de viool ) : Sa volg me nou Gcbuuren, "VVilt naar Compagne gaan, Daar zullen wa.y uyt den truuren De Geuzen helpen slaan. Neem ou Slagsweerd en ouwe Nttpzak, Ou Rappieren en ouwe Knapzak, Met ouwe fa. la. li. re donideine, Leg ou lange jachtroer aan. En wil van schrik niet trillen, Maar stout als mannen staan. En jeerd hem deur zayn billen Dan is do Krayg gedaan. Neem ou Slagsweerd enz. Dan is den Slag ton einde Sa gaanwe naar Burgerliout, Daar ::ullen way Wafelkes vynde En Karbonades stout. Neem ou slagsweerd enz. D. V. HOBOKEN. l'Iatvoet hoe gevoelde ou? willen wav met goet fatzoen de mars blaazen K. PLATVOET. Wat. Jan Jan!.. JAN BIERLAERS. Ik kom! hey hey! pest begot! is dat razen, (Hij komt geloopen en valt de tafel om) Daar jeert de tafel en al de zellerment om ver. K. PLATVOET. lia ha! had het op ays geweest, Jan ga.v zoud indubitabel een Ster gemaakt hebben. JAN BIERLAERS. , (Hem scherp aanziende). Dat* is waar Signoor Platvoet. ou Eerweerde heeft een brave streek. Signoor Hobokio, ou Troiiy staat, precies aïs St.-Markoen in de Passie week, Wat dunkt de Heeren van het bier? D. V. IIOBOKEN. Het is het is gerbaet. K. PLATVOET. De Zeef is.. smakelayk.. de jeer is zonder weorga delicaat. JAN BIERLAERS. MESSIEURS kom binnen. de Avond lugt is schalayk, want Pcer Ajilin heeft gistéren in zayne Mantel vèrlooren, En Diel Capuins is verlangende naar l'E. Kompagnie; maar zi...als ik zou niemand geeren stooren, l'rineipalayk.. als wanneer. D. V. IIOBOKEN. Jan gay spreekt Koninglavk. K. PLATVOET. Jan. srhoon genonien.. dat.. «ay geeft een klaar en zuyver blayk van een goed Jugement. JAN BIERLAERS. ♦ , A sa dan way zullen ons retirceren. Muzikant speelt de., speelt de dood van Cadmus daar zullen wij op marcheeren. (De Speelman gailt voor af Jan en d'andere volgen agter malkander, en vallon hvoe a drij maal op de Cadans.) Journalisten in den aard van Arsenico en hap-schaers van het slag der uitmuntende herberg-veldheeren treft men ook nog op onze dajren aan. LODE BAEKELMANS. (1) Herbergen en kroegen binnen Handwerpen (noot van J. C. W.) (2) \Zeer gesmaakt volksboek getiteld «Heer-; lycke ende gelukkige Reyze nae het heylig Land» \ door Broeder Jan van der Linden (1634). [nenomdeSchouwburgen VLAAMSCHE OPERA. — Ziehier de rolver-ieeling van «Prinses Zonneschijn», zangspel in der bedrijven, dooi' Pol de Mont, muziek van Jaul Gilson, waarmede het tooneelseizoen 1918-919 van de Vlaamsche Opéra op Donderdag 3 3ctober zal geopend worden. Prinses Zonneschijn, Mej. Lauwers. — Walpra, Vlej. Montfort. — Tjalda, heer De Blaër. — Ajo-joud, heer Gaspeele. — Eerste skjald, heer Mar-;elly. — Tweede skjald, heer Van Haelewijck. — Derde skjald, heer-Heirstrate. De vertooning zal ûm 8 uur T.U. begmnen. Het verhuringsbureel zal, zooals reeds gemeld, ?an af 15 September geop:nd worden. VARIETES SCHOUWBURG. — Verder in ons blad vindt men de samenstelling van het gezel-schap van heer Georges Villiers. Het repertorium, de prijzen der plaatsen en abonnement s vooi'waarden zullen wij m een vol-gend nummer plaatsen. «DE-REIS NAAR HET GELUK». — De re-petitiën in den Eden van «-De Reis naar het ge-luk», de nieuwe operette van J. Gilbert, worden ernstig doorgezet en ailes doet een groot succès voorzien; van de nieuwe zangeres Mevr. Hilda Landenne, — eene stadgenoote, waarvan wij he-den het portret geven, — verwacht men het bes-te.MEVR. VAN DE WIELE zal maandelijks één week ' optreden in den Olympia-schouwburg te Brussel. ^ «HET MEISJE VAN ARLES». — Verleden Zondag werd «Het Meisje van Arles», te Me-chelen, in openluchtvertooning, door de artisten van den Kon. Ned. Schouwburg, met groot suc-ces vertoond. De opkomst van het publiek over-trof aile verwachtingen. Mevr. Ch. Noterman en heer Angenot traden op in plaats van heer en Mevr. Ruysbroeck. TE BRUSSEL. — Hr Remy Rasquin, destijds aan den Hippodroom hier ter stede verbonden en het laatst aan den Kon. Ned. Schouwburg te Brussel,is naar *t gezelschap Clauwaert overge-gaan,waar hij optreedt als Dunstan Leech in «De Levende Brug» (waarin heer Théo van Pelt de roi van Nutty Brown vervult). Na «De Levende Brug» wordt «Het Teeken des Kruises» gemon-teerd. .In October gaat < De Klokken van Corne-ville». In den Olympia - schouwburg debuteerde deze week het nieuwe vlaamsche gezelschap onder leiding van heer Willem Benoey. Werd opge-voerd «Aan Flarden», van Top Naeff. Mandolienlesseii Appelmausstraat, 20 Gust Janssens, uitgever, Kerkstraat, 13, Antwerpen ELKE WEEK verschijnt bij mij minstens één ffjw | vlaamsch boek. "Zooeven kwam van de pers " De Zwarte Kater „ door Ed^ar POE (Uitgave "Onze Leestafel,,) Prijs : fr. 0.15 V ariétés-Schouwburg TOONEELSEIZOEN 1918 — 1919. Bestuurder : Hr Georges Villier. Samenstelling van het Gezelschap. Dirigent: heer Alfons Cluytens. — Regisseur: heer Olivier. — Pianist - begeleider: heer Jozef Vaes. — Tenoren: heeren Midler, Alfons Fabry, Varnier. — Trial: heer Alfons Darden. — Bari-tons - bassen: heeren Georges Villier, Dils, d'A-lency, Wera, Grasnier, Darlys. — Sopranen: Mej. Valerie Bellys,_ Helena Krinkels, Jeanne Didier, Delvino, Francine. — Mezzo: Mej. Gaumont en Zitta Rutten. ■— Kostumier: heeren Ducheyne en Smits. — Kàpper: heer Condès - Van Thillo. — Contrôleur - Bureelist: heer Alex Van Lil. — Hoofdmachinist: heer Marchand. — Hoofdelec-tricien: heer Préau. * * * Openingsvertooning : Donderdag 3 October : «De Groothertogin van Gerolstein». — Volgende operette: «Walsdroom». Inkoop OCCASIE JCWEELEi\ Verkoop Fran§ VAl\ KBiRCKIIOVEX GOUDSMID HORLOGIEMAKER DIAM ANT2ETTER 1, AW^EE88EIV88TnAAT, 1 Inkoop van aile Juweelen, Diamant,enz. aan de hoogste prijzen Werk van Pol de Mont j Twee bundels opstellen, te Gent uitgegeven in 1914 door de uitgeversfirma J. Vanderpoorten, ontvangen wij van De Nederlandsche Boekhan-delv Voor ons zijn het voorzeker nieuwe uitgaven! Pol de Mont is ons steeds een toonbeeld van een onverdroten werker geweest. Wie nagaat wat hij, op verscheiden gebied, geleverd heeft, moet bekennen dat hij geen tijd verloor. De hier verzamelde opstellen leggen weer getuigenis af van zijn bedrijvigheid op literair gebied en van zijn eclectischen geest. In «Eenigen» verzamelde hij zijn studies over Gezelle, verschenen in «De Gids» (1897), over Ro-denbach, — verschenen^ in «De Vlaamsche Gids» (1906), over Verzen van Willem Kloos, verschenen in «Los en Vast» (1894) en over Here Ha-lewine, verschenen in «Haagsche Stemmen» van (1891). Bij het herlezen dezer opstellen kwam het beeld van onzen oud-leeraar ons voor den geest zooals hij in die jaren was, actief, levendig, geestdriftig. Op elke bladzijde ontmoeten wij zijn meeningen, worden wij zijn voorliefde gewaar. Dag in dag uit strooide dezè uitzonderlijke leeraar het zaad van zijn geest en van zijn gemoed onder de Athe-neumstudenten zooals hij zijn opstellen verspreid-de in tijdschriften en bladen. Wie zal den invloed nagaan die zijn woord, het gesproken of geschre-ven woord, uitoefende? Wat danken wij hem mo-gdijk zelf ? Stellig mag er nog wel eens op g*ewezen worden dat de Mont, lang voor de Gezelle-vereering bestond, aan zijn leerlingen Gezelle leerde bewon-deren en in 1897; voor al de anderen, de aandacht van het Nederlandsch publiek op den Meester ge-vestigd heeft. Dat werd wel eens uit het oog ver-loren.Het opstel over Rodenbach is een der beste studies die wij over Berten bezitten! Dat besef-t men direct wanneer men even het dikke boek van Léo van Puyvelde vergelijkt met deze sympathieke bladzijden. De tweede bundel heet «Een Bundel letterkun-dige Opstellen», waarin opgenomen werd: «Twee-lingzielen» (Max Elskamp en Frans Melchers) verschenen in «Los en Vast» (1896), een lezens-waardig stuk over «Van groote klokken en van kleine» verschenen in «Dietsche Warande» (1895) een studie over de Fransch - Belgische Lyriek van na 1880, gedrukt in «Groot-Nederland» van 1903, opstellen en aanteekeningen over Gorter, L. Smits, R. Stijns, J. van Looy, Aletrino, Hegen-scheidt, Th. Storm, Th. Fontane, von Liliencron ] en Jd Ambrosius. Beide boeken wekken het verlangen op Pol de Mont ook zijn overige verspreide stukken te zien verzamelen en uitgeven. Zij vormen een uitmuntende bijdrage om het letterkundig leven van de laatste jaren in Vlaanderen te kunnen bestudee-ren.Waar de aanbeveling bondig moet zijn is zij niet minder lovend en welgemeend. Terloops ver-melden wij dat de flinke en welverzorgde bundels slechts 3.00 fr. per deel kosten. Over Oud-Vlaamsche Muziek (LOSSE AANTEEKENINGEN.) De algemeene belangstelling in het verleden ran ons volk beperkte zich, tôt nu toe, te uitslui-tend tôt de schilderkunst. De namen onzer groote Vlaamsche konterfeiters zijn mondgemeen in aile lagen des volks. Dit zou ook het geval moeten sijn met de groote toondichters, welke in de mid-deleeuwen heel muzikaal Europa door bekend ^varen. Behoudens ' enkele, zeer zeldzame pogin-^enx werd er haast niets gedaan om die schatten ait ons verleden aan het volk te openbaren. Onze oude volksliederen, uit de massa gegroeid, zijn, althans bij de meeste ontwikkelde Vlamin-gên bekend geworden. Het standaardwerk van Florimond van Duyse, dat te beschouwen is als een synthese van hetgeen andere navorschers als Willems, de Cousemacker, Hoffman v. Fallersle-ben, e. a. aan oude volksmelodiën hadden samen-gegaard, heeft veel bijgedragen tôt die. versprei-ding. Dank zij voordrachten en uitvoeringen werd menige mooie, oude Vlaamsche volkswijze ge-meengoed van ons heele volk. Terloops willen wij er hier aan herinneren, dat onze moderne Vlaamsche muziek, althans in zoo verre zij nog de principes van haar héraut, Peter Benoit, getrouw blijft, haar weligste krachten aan het oude volks-lied ontleent. Nu de anonyme melodiën, welke opborrelden uit de ongerepte ziel van ons jniddeheeuwsche volk, allengerhand weer leven gaan in ieders gemoed en geest, wordt het tijd de algemeene aandacht te vestigen op het werk van onze eerste toondichters, — diegenen, welke vormden de eerste Nederlandsche of Vlaamsche muziekschool, die in de 15e en 16e eeuw een wereldrol vervul-de en wier historische beteekenis die van onze schilderscholen evenaart. In enkele, noodzakelijk zeer korte trekken,zonder ons in technische beschouwingen te verdiepen of met esthetische vraagpunten bezig te houden, zullen we de ontwikkeling dezer eerste Vlaamsche muziekschool schetsen, ons beperkend tôt haar voornaamste vertegenwoordigers. * * * In de XVe eeuw ontstond er, met de heerschen-de weelde, bij de rijke burgerij der steden zoo goed als aan de hoven der vorsten, een drang naar meer verfijning, en zulks had voor gevolg, dat de lcunst van het individu allengerhand de kunst der massa — de echte, anonyme volkskunst — verdringt. Door de eénlingen, wier zieleleven zich uitstort in tonen en rhythmen, wordt ge-zocht naar middelen om hun aandoeningen krach-tiger, volmaakter, aangrijpender te verklanken. De muzikale techniek wordt verstevigd. Het schetsen dezer evolutie zou ons te ver voeren. We kunnen er enkel op wijzen hoe bij de Vla-mingen de aanwending van het contrapunt een ongewone volmaaktheid bereikte. WILLEM DU-FOY (midden der 15e eeuw) uit Henegouwen, moet als een der eerste contrapuntisten genoemd worden. Als voornaamste leerling van Dufoy geldt NI-KOLAAS OKEGEM. Hij was geboortig van Den-dermonde (1430). Anderen beweren dat hij uit Henegouwen stamde. Hij schreef canons waarin het aantal verschillende stemmen de dertig soms overtrof. De techniek overheerscht hier de eigen-lijke melodie. — Okegem, die te Antwerpen als koorknaap begon, bracht het grootste deel van zijn leven door aan het hof van den Franschen koning Karel VII. Hij stierf in 1495. Twee voorname tijdgenooten van Okegem wa-ren:JOHANNES TINCTORIS (1446 - 1511), die in 1457 te Napels het eerste muzieklexicon ver-sc-hijnen liet. Vooral als theorieker van de nieuwe school heeft hij waarde. JOHANN OBRECHT, die rond 1470 te Utrecht werkzaam was en zoowel voor zijn vurigheid als om zijn pedagogische begaafdheden zeer geroemd ^ De'Henegouwer JOSQUIN DES PRES (gestor-ven in 1521) zette door zijn gaven de opbloeien-de Vlaamsche muziekschool luister bij. Over hem gewagen zijn tijdgenooten steeds met hoogen lof. Eigenaardig is wat Luther ove£ hem schreef: — «Josquin is der noten meester; die moeten zich schikken naar zijn wil; de andere muziekmeesters moeten zich schikken naar den wil der noten (1)». Hij was een geniaal kontrapuntist en zijn wer-ken verdrongen weldra die van zijn tijdgenooten : uit de kâpellen. Men vertelt hoe in de Sixtijnsche I kapel, waar Des Près rond 1470 zanger was, een j motet ter zijde werd gelegd toen men vernam, dat het niet van Des Près, maar van den be-roemden WILLAERT was. Deze ADRIAEN WILLAERT (1480 - 1562) stichtte een eigen school, waarvan de 'groote invloed zich uitbreidde over al de Europeesche cul-tuur-landen van zijn tijd. Van 1527 tôt aan zijn dood was Willaert kapelmeester van Sint Marcus te Venetië. Deze tempel is met twee koren ge-bouwd. De komponist trok hiervan partij om zijn dubbel koren te schrijven. Onder zijn leerlingen noemen we o.a. den Mechelaar CYPRIAAN VAN RORE (1525 - 1566) die Willaert als kapelmeester van Sint Marcus opvolgde en een groot getal werken naliet; en WAELRANT, welke in 1517 te Tongerloo geboren werd, later kapelmeester werd der hoofdkerk van Antwerpen, waar hij met G. de Coninck een muziekschool stichtte. Een komponist van waarde, tusschen de vele kapelmeesters uit dien tijd van intens muzikaal leven, is JAAK CLEMENS, die de eerste hofka-pelmeester van Keizer Karel was. Van hem verschenen o.a. een elftal missen en ook een drie-stemmige bewerking van Souterliedekens. (Psal-men op volksrijmen gesteld). Al deze toondichters worden overtroffen door ORLANDUS LASSUS (Roland de Lattre),die te Bergen geboren werd in 1520. Toen hij koorknaap was, bezat hij een zoo heerlijke stem, dat hij tôt driemaal toe ontvoerd werd! De derde maal ver-kreeg hij de toelating zijner ouders om bij zijn ontvoerder, generaal Gonzaga, te blijven. Toen deze,_ na den oorlog in de Nederlanden, onderko-ning'te Napels-werd, volgt Lassus zijn bescher-mer naar Italie. In 1538 was hij te Napels, waar TINCTORIS zijn muziekschool had, en in 1541 te Rome, waar GONDIMEL, een Franschman, on-derwijs gaf. Pas 21 jaar oud, werd De Lattre kapelmeester van het Lateraan en liet_ vier jaar later zijn eersten bundel missen en zijn eersten bundel met motetten drukken. In 1548 moet hij terug naar z'n vaderland,waar zijn doodelijk-zie-ke ouders op hem wachten. Daarna doorreist hij met een kunstvriend Engeland en Frankrijk en woont ook twee jaar te Antwerpen. Hier verkeer-de hij in de beschaafdste kringen en was o.a. de gast van den befaamden Fugger. Het is wellicht door de bemiddeling van dezen grooten handels-man, dat Lassus tôt kapelmeester van den Beier-schen hertog, Albert V, benoemd werd. De invloed welke deze kapel over heel Duitsch-land uitoefende mâg ongemeen groot genoemd worden. Lasso woonde te Munchen tôt aan zijn dood in 1594. Meer dan 2000 werken van Roland de Lattre zijn uitgegeven en men mag aannemen dat in vele bibliotheken nog handschriften van hem te vinden zijn. Hij was de grootste contra-puntist van zijn tijd. Slechts de Italiaan PALES-TRINA (1514 - -1594) zal hem overtreffen. — Lassus en Palestrina mogen beschouwd worden als dé groote voorgangers van Bach. Reeds vroeger werden enkele werken dezer oude meesters uitgevoerd, o. a. door het ook in den vreemde zeer geroemde Gentsche A Capella koor, waarvan dé bekende toondichter - zanger Emiel Hullebroeck de befaamde leider is. Thans worden ons door de Vereeniging voor Middeleeuwsche muziek een paar uitvoeringen van de veel te wei-nig bekende gewrochten onzer oude meesters aan-gekondigd. Ter gelegenheid dezer kunstavonden zullen wij, — wellicht na ontvangst der program mai — nog enkele nota's mededeelen over de verschillende soorten van stukken, door deze oude meesters gecomponeerd en over de oude instrumenten, welke bij de uitvoering gebezigd worden.(1) We geven hier veel meer den zin weer van Luther's woorden, dan een letterïïjke vertaling. Irctitflt fitf AflJPi Houdingleer, Danskunst iSgaiHIU UliaUlSWl Schoonheidsoefeningen, TolHtraat, 69 Gewoonten - Gebruiken Tè beginnen met Woensdag, 2 Oktober 1918 Heriieming <ier WiBterleergaiigen Prospectus op aanvraag. 't Kwartet der Jacobiinen (Slot.) — Ze begrijpen wellicht nog niet allen de bree-de dracht van onze beweging, verklaarde Neys, maar hun gevoel is gewekt, ze weten dat het gaat om iets hoogers dan het stumperig alledaagsch getob en gewroet, en dat is de eerste stap naar het einddoel. Langs dièn weg alleen kan hun het voile logische besef van een hoogere levensaan-schouwing kômen. De geestdrift waaide over de krioelende menig-te als een frissche wind van verjonging, die de harten der onverschilligsten verkwikte met hoop en geloof in een vreug'dige wedergeboorte. De oude dokter herkende in de hem omdrommende, roerige massa zijn laksche, lijdzame volk niet meer. In zijn heele leven had hij in zijn doode stad nooit zoo een eensgezinde, hartverheffende opwelling van gemeenschappelijke verlangens en verwachtingen bijgewoond. Neys' ideeën had hij eerst genegeerd en later alleen met beleefd goed-wilsche doch sceptische belangstelling onthaald. In zijn laatste afzonderingsjaren had hij ze, — haast geheel uit het oog verloren, doch nu ble-ken ze wel degelijk een kracht te zijn, die het volk door merg en nieren kon dringen. De uiting van hooger levensverlangen bij die honderden en nog honderden, wier te lang versluimerde wils-kracht hier sidderend ontwaakte in een uitbundi-gen roes van geestdrift, doordrenkt en doorhui-verd van hooge en edele hoop, kon hij niet langer voor romantische makelij houden. De weerklank van de jubelende ontwakingsvreugde zinderde door zijn oude hart, en de hand op Neys' arm leggencle, zegde hij hem als met prophetische stem : — Vriend, nu voel ik eerst dat uw zaak het winnen zal!-.- — Ik hoop het! beaamde Neys. Maar zeg niet mijn zaak! voegde hij er bij. Het is ook uw zaak, ons aller zaak! Aile gezond geestesleven, aile ernstige ontwikkeling van onze volkskr-acht is af-hankelijk van het normale taalleven, waarnaar wij streven. Het gaat hier om de verovering van de eenmaal versmade denkvormen zonder dewel-ke geen enkele gedachte in Vlaanderen gedijen kan. Wat ook de wisselende levensbeschouwingen zijn, die de menschen in dit land voorstaan, op welke wegen en in welk teeken zij ook hun so-ciaal en economisch heil zoeken, in deze beweging liggen de onontbeerlijke waarborgen van hun wel-slagen. De Vlamingen keeren naar hun eigen na-tuur terug. 't Is een deel van het leven zelf, dat ze gaan heroveren. Neys, die zich hier in zijn stille bescheidenheid weer als hartstochtsmensch en beraden ideënkam-per liet hooren, brak plotseling zijn betoog af. De gehuldigde dichter was opgestaan en goud-belicht door den diepen gloed der zon, verhief hij zich te midden der ineens zwijgende schare als een aëde uit Oud-Griekenland. Allen drongen na-der in stille aandacht om zijn woord op te van-gen als dat van den vereerden oudere, in wien ze wisten, dat liefde en wijsheid leefden. Hij wekte het beeld op van de Vlamingen, die voor vijf eeuwen diezelfde plaats met de kreten van hun wil en hun hoop vervulden, toen hun tra-gische worstelingen tegen de feodaliteit de we-reld verbaasden. Met eenvoudige edele woorden verhaalde hij van hun episch - grootsch bedrijf. En het was niet hij alleen die sprak, de steenen rondom hem getuigden mede van de eeuwige waarheid zijner woorden. Hij liet weer de geweldige krachten voelen, die destijds broeiden en gistten in de oude stad,waar de schepen uit aile wereldoorden hun schatten brachten en de getouwen van den arbeid nijverig ronkten en snorkten als in vreugcligen roes. Hij verheerlijkte de levenszucht, den werkzin, de kunst, de wijsheid van het voorgeslacht en verhief als in een hymne de titanengrootheid dier menschen, die in den overmoed hunner krachten het reusachtige, majesteitelijk oplijnende belfort, in wiens schaduw zij stonden, de fierheid van hun zelfstandig, onafhankelijk leven ten hemel lieten optorschen. En hij eindigde met een tref-fende vermaning, die tôt in de eenvoudigste ge-moederen doordrong en de gevoelens wekte, die er nog in ongereptheid sliepen. — Vlamingen, die mij hebt gehoord, besloot hij, overweeg wat Vlaanderen eertijds was, — wat het nu is, — en nog meer, wat het worden zal, indien gij de heilige voorbeelden uwer va-deren vergeet! Een donder van juichstemmen rolde en helmde door de ruimte, opgolvende naar den man, die zoo een blijde hoop dorst dragen, en zulk een trotsch geloof had in de krachten van zijn eigen volk. Aan de rillende menschen, die daar voor hem stonden, had hij een nieuwe jeugd geopen-baard. Hun harten klopten forscher, hun oogen zagen tôt nog toe onvermoede kimmen oplichten. Ze waren op zijn stem bereid om hem te volgen I in de tochten, waar hij ze v#or opriep. Daar 1 smeulde en vlamde een gemeenschappelijk gevoel zoo machtig en ruim, dat het de heele forum-plaats met zijn warmte vervulde. Het van zon omgloorde bosch van vlaggen en standaarden begon weer_ wiegewuivend te leven boven de hoof-den in zijn bloeiende wemeling van veelkleurige j flapperzijde. En toen gebeurde als een wonder... Uit den reuzigen toren scheurde ineens een gou-den klank van bazuinen door de^ lucht. Uit de donkere galmgaten, waar^ze eeuwen hadden ge-sluimerd, namen de oud~è droomen weer hun vlucht om het verjongde volk vooruit te stuwen en te bezielen. Het verwarde gejubel der stemmen viel in een vrome stilte. Aller oogen vestigden zich op een forschen man met leeuwennek en mooien als g'e-beeldhouwden kop, die uit de menigte opdook --Het was Benoit, de uitverkorene, die de muziek der Vlaamsche ziel had gevonden en hier der zang van heel een volk zou leiden. 't Steeg plech-tig ten hemel als een hymne van liefde en trouw, een vaste gelofte van volharding in den -strijd : O Vlaanderland, o Vrijheid, Gij adelt ons gevoel; Wij zweren 't u met blijheid, Uw toekomst is ons doel. Zouden de muren van het Jéricho van ontaar-- ding, slenter en vooroordeel nu niet instorten ? ■ • • | Was dat niet het opperste teeken, waar de Vlaamsche Lazarus op wachtte om den zerksteen van zijn graf weg te wentelen. Dokter Mabesoone kon zijn ontroerine^ÉJJ^| chvingen en met een klank van diepeijH iets als dankbaarheid in de oude ste^H tôt Neys, terwijl hij hem de hand legde: — Vriend, in uw triomf vind ik wat vaîrHH oude vertrouwen terug. — De triomf is dat nog niet, maar wel de ge-boorte van het nieuw idealisme,. dat naar den triomf zal leiden. MA.URITS SABBE. René Lônthie. — Specialiteit van Kinderopnamer. — T "V T\ tf 1 > T O T T T? rj117 TT1 O rT-1 TT* AT "l'WI'W S SEPTEMBER 1918. te 4 nur (T.U.) S - )=l x 12- : rloOilb r J.: 1 1± iN ^BeerschotStadium I Schalen De Meersm.an en Jenny — Groote Prijs van Antwerpen — Kleine Prijs van Antwerpen — Australische koers Julius De Geyterstraat, Kiei-Anîwerpen. ten voordeele van ^ L M* V Ei ]M. (Hulp dOOT Voedselbedeeling) E e r e-Voo rzU te^f ' H ee r 'a l f recPM ART O UGIN | (Zie volledige feestwijzer op keerzijde)

Er is geen OCR tekst voor deze krant.