- - . J HTJfcâslgÉ ï*0. I®ï wmma, & atsgastus ï^ls S Cent DE VLAAMSCHE STEM I m volk zal met vergaan! &LGEMEEM BELGSSCH DAGBLAD Eendracht maaki mac ht REDACTIE- EN ADIWNISTRATIEBUREELEN : KALVERSTRAAT 64, bovenhuîs, AMSTERDAM. Telefoon No. 9822 Noord. Hoofdopstelten: Mr. ALBERIK DESWARTE, Opstelraad: CYRIEL BUYSSE — RENÉ DE CLERCQ — Dr. A. JACOB — ANDRE DE RIDDER. ABONNEMENTSPJRIJS (by vooruitbetaling) : Voor Nederlaud per'jaar gld. 6.;50 — per Ewartaal gld. 1.75 — per maand gld. 0.75. Voor België, Engeland, Frankryk en andere Janden dezelfde pryzen, met verhooging van verzendingskosten cent per numrner), A DVERTENTIES : 20 Cent per regel. i n là rien lorlig. j oejinîsrnationalisma on de oorlog ï. T„ miine overtuiging is liet streven naar litionalisme steeds een der machtigste .cwcest tôt het bçHouden der iolle betrekkingen tusschen de onder-;j.ne landen... en dikwijls ben îk om c ai„e dezer gedàchfcen geliekeld gewor-«xwel door de ,,vaderlanders" als door De ..vaderUnders" wjer-me op dat m eu onmogehjk terzelfder-1 land^burger en wereldburger zijn kan, ';V bewering valt nader te onderzoeken. , f-n foin* kant. zagen de ,.pacifisten" met ;iae geringschatting neder op het streyeu • internationaliste n, en de mmste Vredes-L ccuoot mecr achting en onderscheidmg L de meest uitgobreide internationale L'chting. Daarbij dient dan nog vermeld ; rorden, dat het \,Carnegie Peace Com- ; Ito" steeds gereed stond oin aile vredes-Tr'resnigingen met toelagen te voorz^en, , ;el de internationale vereenigingen s 0p den duim mochten bijten en op van den stichter ,teren. De uitzon-i-*'Dgen wettigen den regel. ^ Ik weet niet wa*u er van het door mij in • :;j gesticlite — maar reeds vrpeger wer- ..Internationaal Bureel voor Opvoe-eu' Ônderwijs" worden zal, en heb $ de minste hoop het nog in leven te bnnen houden, daar ik vermced; datt ik ■ miju terugkeer in het vaderland niet veel r terugvinden zal van al wat ik ge-iirende een ganscli leven van onverpoosde verkzaamlieid heb kunnen bijeenbrengen. fa du af mag ik de stichting aanzien aïs Kîweken onder den beschavenden strijd 1er Kulturmaunen — hoe zeer bescha-tisd! —, en dit geeft me meer vrijheid van pt om'het internationalisme geheel objec-: [ te beschouwen als machtigen factor in b: streveh naar algemeene broederschap i>: menschlieid. Eerefc en vôoral dient het beoogd© doel i;-;r omschreven te wordgn. Indien de '■cifisten enkel het behoud der vredesbe-trekkingèu tusschen de onderscheidene sta-tatrachten te bewerken, hebben de iuter-utionalisten een veel hooger, veel edeler c veel menschwaardiger doel, namelijk de Triendschapsbetrekkingen tusschen aile bur-p:s, weike ook hunne nationaliteit zij, te Ken aangroéien. De pacifisten werken op « ôtaten : dat is heel mooi ; de internatio-r- sien werken op de menschen : dat is so» yw! mooier. Sedert onze Belgische bator H. Lafontaine het Algemœn Bureel Internationale Vereenigingen stichtte, rrrbij ook ons Internationaal Bureel aan- ^ :?:.oten was, is die werking op de menschen zeerste aangegroeid. En men mag het tî intemationalisten, die steeds over zeer ! prrkte middelen bœchikken , niet verwijten ùt£j ,,niets" bereikt hadden, dit ,,niets" jraen in "het licht van den thans woeden-•--a oorlog, daar de pacifisten, hoewel over mcliligo.hulpbronrien beschikkend, deel-itmend aan het Statenleven, en voorzien-Rneeu Vredespaleis, evenmin het uitbreken den ooriog hebben weten te beletten. Niet dat ik er h.i^n een verwijt van maak: • louai te onbillijk zijn, en van onbillijk-bid heeft men mij nog nooit kunnen be-f'iuldigen in geen enkel der talrijke schrif-b die ik tôt hiertoe in verschillende talen f in vele landen de wereld inzond. In-c: a onze pcgingen faalden, indien beide ^leenzame strevingen thans stof eu asch (? het hoofd mogen strooien, dan vind ik c;.'- or wellicht eenige reden meer is voor de fcicMiga pacifisten om zulks te doen, dan îûcr de sleehts op den tweeden rang ko-Ceade internationalistén. Iiiderdaad, zooals ^ reeds zegde, het pacifisme werkt hoofd-•ielijk cp de Staten — een enkele blik op f-'oîficieel orgaan vau het Internationaal '"desbureel, dat al de vrede3vereenigingeu ®vat, gcoft er voldoende bewijzen van —, '~fijl net internationalisme op de men-pn v.erkte. En wie heeft nu al de ijselijk- ontketent, die we rond ons zien gebeu- Statcu of de menschen? Het gaat ^îetow die twee uitdrukkingeu als ziu-^nten te aanzien, want indien de men-en môchten en konden, de oorlog ware •ps geruiraen tijd onmogelijk geweest. ^ de Staten beletten zulks, omdat zij ere gedachten koesterden, andere zede- hebben, dan de menschen. e^e rnensch heeft den tegomvoord igen ^ggewild? Geen enkel, noch in het Oos-^•noch in het Westen. Welke Staten zijn ff{ieoorzaak van? Daarop kan iedereen aut-^ràen. Nu zegt de pacifist, in de voile ^ertuiging het bij het rechte eind te heb-JiDus moet er op de Staten gewerkt J5 ?' en hi.j ziet niet iu dat hij met bf^ lijke 7-ederedenen niet tsrecsht komt Me Staten die op hunne eigen Staatszeden Ntbouwen. j an zijn kant zegt de internationalist: ^ . ^au niet voort zonder de men-werktuigen zijner eigen ® m maakt. Laat ons dus de menschen ioei! broederlijke betrekkingen , aanknoopen over de grenzen en over ^Z€een heen, want daarin ligt het heil der Û ïne broederschap van de mensch-^ n., gelij-kgezinden, ambtgenooten en ^'^lijken reiken elkaar de hand, vor-dçjij.111111?6 vnendschapsbanden, wier gelei-yjj e uitbreiding de menschen van aile ^aDallen stand eu van aile kleur in \u verbiuden z.al- jjjn 0 Staat daarin esn aanslag ziét. op Œi e'gene grondbeginseleu, lijdt geen den den n Ook, terwijl hij vredesbon- 53 « vredesvereenigingeu bevoordeelt Yrçj. ?n : Wa°ht hij wel zulks ook te doen dat 2liej1Utfnationale reenigingen, om-^ne Qe, ^^aa^smoraa^ ondermijnen en ainhangers leeren in de eerste plaats «i slechts in de tweede plaats Staatsburgers te zijn. Het bewijs daarvan is licht te vind en: Gi durende de zes jaren dat ons Internatif naal Bureel officieèl erkend is door zijr opname in het Jahrbuch der rjclekrtc We — dat als officieel orgaéfn der wetenschaj pelijke wereld gekend is — heeft het nooi nooit, de minste ondersteuning genoten va het nochtans eenigszins internationaal-gi zinde Staatsbestuur van Belgic, doch is vee eer in al zijn streven tegeugewerkt gewo: den, wat de ve.rbazing uitlegt van de ta-lrijV belangstellenden uit allerlei vreemde lai den, die er 't 2dj persoonlijk een bezoe brachten, >t zij er zich per brief heen weuc den om inlichtingeu en bescheiden op onde wijs- en opvoedingsgebied. En of het inde daad dienste-n bewees zoo aan de zaak va het internationalisme aîs aan die van cj voediug en oiiderwijs, daar mogen de lede van het Bureel en zij die er hunne gadin 'vonden, evenals zij die er uit vreemde lai den heen kwamen, zelf over beslissen ! Voorzeker heeft het internationalisn: thans nog geen machtig ingrijpen in de Wi reldgebeurtenissen knnnen veroorzakei Maar dat màg het niet als fout aangen kend worden, gezien zijn betrekkelijk kor stondig bestaan en de luttele middele waarover het beschikte, daar zulk eene b< weging heel langzaam vooruitgaat, en h( meer verspreide, machtige pacifisme ze zulks niet heeft kunnen gedaan krijgen! EDWARD PEETEKS. ■.■a Q ' mm, Het HI. T. en is fainpr .In Xecrlù-ndmy orgaan van het Alg. Neder Verbond, wordt aan het slot van een artik getiteld ,,Vlamingen en wij" gesclireven: ,,Het A. N. V. heeft van dez© Vlamingei dio hier een zorgenvol leven lijden, maar ni< van hen alleen, ook van die in België, het vol vertrouwen. En dat is onvoorwaardelijk noodij Voor hon moet na den oorlog ons Verbond c nieuw zijn wat het was daarvoor, door de moc lijke lessen der opgedano ervaring enkel wijz< geworden. Den uiteengeslagenen moet het t< lichtende baak v erstrekken, steeds den wc wijzende tôt eenheid.- ,,Ik kan nauwelijks n: laten", zoo vangt een brief aan uit het bezeti België, .,hot uit té spreken : nog nooit is. mij genegenheid tôt het Ve'rbond zoo groot g weest als tlians. Het zijn de Abeurtenisseï die de groote beteekenis van het Verbond bet< laten uitschijnen. Ik zie in hem een dierbaf zinnebeeld, daar ^Noord en Zuid in en door lie: gee,stelijk vereenigd zijn, aile politiek te trots." - : Aile politiok ten trots! Zoo plaeht het stecc te zijn in tijd van vrede, zoo moet het met de te meer klem zijn in tijdcn als nu. Daarmc staat of valt liet Verbond. Twee grondgedael ton schoren het: afwezigheid van staatkundi en kerkelijk bejag, en dan do zelfstandighei der Groepen. Met de inwendige aanpjelegei heden eener Groep, hebben do andere Groepc zich onder geen voorwaarde in te laten. Zoo aan de Groep Nederland en hare Afdeelingc ten strengsto het recht ontzegd van ell eigeumachtige bemoeiing met do Groep V laai deren, terwijl omgekeerd de loden dezer Groc zich onvoorwaardelijk hebben te onthouden va elke inmenging in de belangen, die uitsluiter Groep Nederland aangaac. Daarin brengt c toevallige aanwezigheid in ons land, van t; van Vlaamsche Verbondsleden niet de minsi wijziging. Waar de Groepen enkel rech ten en plichte hebben binnen haar eigen grenzen, en daarbu ten geen zelfstandig leven kunnen en moge leiden, daar geldt dit met nog #meer klem va de Afdeelingen. Zij hevorderen de belangc van het Verbond enkel in den kring van ha< gebied. Een adres aan den Koning en aan c Koningin van België, zooals door de Utrech sche Studenten-Afdeeling van het Algemec Nederlandsch Verbond is verzonden, en opei baar is gemaakt in do Vlaamsche Stem va 11 Juli, is om die reden geheel in strijd nu letter en geest onz^ wet en kan voor het Ve bond niet" sterk genoeg worden betreurd. H< is daarom dat hier wordt verklaard dat zoow Hoofd- als Groepsbestuur elk aansprakelij! heid in dezen op het nadrukkelijkst verwerpei zich \-oorbehoudendo aan deze verklaring zulko ruchtbaarheid te geven als noodig z zijn." Een document Proclamatie aan het Beigischc volk. Op het punt het Fransche groudgébied i betreden, Jcunnen wij het uwe niet verlatei | dappere Belgeu, zonder afscheid van u ' neraen, en zonder u onzeu rechtzinuige dank te betuigen voor de herbergzaamhei i aan onze soldateii verleend. Wij hebben c | gelegenheid gehad uwe deugden te waarde i ren. Veel hebt gij geleden door de onrege matigheid in het approviandeeren, maar « hebt mot geduld voldaau aan de opeischii gen die wij genoodzaakt waren te doen, Uw lot heeft mij ten zeèrste getroffei maar het lag in nîiju macht niet'het te b> spoedigen. lu den oogenblik van het geva* dat u scheeu te bedreigen, heeft men ons t< hulp geroepén. Wij zijn toegesneld, en tege onzen dank waren wij gedwongen, door c omstandigheden, zoolang het begin af ■ wachten van een strijd dieu wij nab wenschten. De tegenwoordigheid van ou: treepen heeft veel last veroorzaakt aan uv gewesten, maar met ons bloed hebben w onze schuld van erkentelijkheid betaald; ee welwillende regeering zal de middelen vii den om vergoeding te bezorgen aau degene uwer landgenooten die hôt meest hebben g leden onder de inkwartiering der soldatei Vaartwel, dappere Belgen; het aandenke aau uwe vriendelijke outvangst en aan uv deugden zal ons eeuwig bijblijven. Dat c God van vrede uw heerlijk land bescherm dat Hij het voor langen tijd behoede voor c verschrikkingen van den oorlog; weest z/. gelukkig als gij het verdienk Vaartwel! Merbes-le-Château, 21 Juni 1815. Maarschalk prins BLuCHER *). (1) Messager Boiteux van Neuchâtel, 1S15. KLEINE KRONIEK )- e Nogmaais Explosiemiddeien, 't ^ o kennen veel explosiemiddeien en den laatsten tijd komen er telkens nieuwe bij, waar-- van gezegd wordt dat ze nog krachtiger zijn ^ dan de reeds beôtaande. Die kracht wordt gemeten in kilogramme-*' ters. We' kennen do definitie van den Jaatste '■ uit onzen school-tijd? Een kilogrammeter is de kracht die noodig is om 1 K.G. 1 Meter e omlioog ,te lieffen. t. Bij de modernste geweren bedraagt de kracht van de kogel ongeveer 400 K.G.M. ; bij de groo-j ste kanonnen beloopt die kracht millioenen. Toch is de enérgie der explosiemiddeien niet 7.00 groot als men /.ou denken. Zoo ontwikkelt b.v. 1 KG. dynamiet bij verbranding „slechts" n 553,800 K.G.M. Een' K.G. petroleum daareu-)- tegen. levert bij verbranding tôt koolzuur en il water ongeveer 5,112,000, steenkoOl tôt 3i m lier .lioen K.G.M., zoodat de energie van dynamiet L slechts ongeveer een tiendo deel van die van petroleum groot is. De explosiemiddeien zijn bovendTen, slechts e als bron van energie besohouwd buitengewoon î_ dure drijfmiddelen : liaar technische waarde ligt 1. daarin, dat de daarin besloten energie in een !- zoo kort mogelijken tijd vrijkomt. Do energie-rijkste en daarom bruikbaarste stoffen zijn het n nitroglycérine met 670,000 K.G.M., het Zyoc^-v genaamde nitromanit met &io,000 K.G.M. en ' het vreeselijkste van aile vernielingsproductcn, spri.nggelatine met 7 % collodiumwol, die zelfs ^ 700,000-K.G.M. kracht ontwikkelt. Buskruit levert'slechts 290,000 K.G.^r.. dus 41 % van de energie van het hoogwaardigste van de zooeven genoemde explosiestoffen en het knalkwik slechts het vierde deel, n.i. 175,000 K.G.M. Nu werd knalkwik wel nooit in geweren cf I kanonnen gebruikt, maar wel buskruit en nu |b ziet men hoezeer men is vooruitgegaan en wat een verschil van kracht er is tusschen het I rookende^uskruit vau voorheen en de moderne explosiemiddeien. Men zégt, dat gîycerine schaarsch wordt. En 1 aLs men weet, dat gîycerine de gronoStof vormt ^ van aile explosiemiddeien, begrijpt men, dat g de geleerden aan liât zoeken zijn naar een pro- duc.t dat het kan vorvangen. i" In vrijen toestand komt gîycerine in de na-tuur niet voor, maar wel dikwijls in verbindiu-^ gen ; want de vetten, de dierlijke zoowel als do ^ plantaardige, zijn niet& anders dan verbindingen ^ van zuren en gîycerine. Chemiscli beschoinvd, is gîycerine een alcohol, waar in di*ie atomen wa-c terstof door eenwaardige zuurradicalen kun-n lien worden vervangeu. Gîycerine wordt hoofu-zakclijk gewonnen als nevcnproduct in de ste?.-^ rinefabrieke-n. Behandelt men gîycerine met ^ salpeterzuur, dan krij^t meh nitroglycérine, r dat voor het eerst in 1847 werd gemaakt. Do n Zweedsche ingenieur Nobel paste in 1863 deze u stof als explosiemiddel toe en maakte het in 1867 zoodanig, dat het gemakke-lijk en zonder I govaar kon worden gebruikt. s GJyccriuo speelt ook bij de verwarming van. de — Duitsche — veldkeukens een groote roi. t Do ectketel wordt niet direct, maar indirect " door een glj'cerinebad verhit. Vanuit een clio-^ mis'ch en een technisch standpunt beschouwd schijnt men daarvoor in de plaats evengoed oa-raffine te kunnen gebruiken. Dat is om te bo-ginnen veel goedkooper en de geregeld beschik-s bare hoeveelheid is ook grooter. Paraffine is een volkomen neutrale en indifférente stef, met een hoog kookpunt en die ook hooge tem-peraturen verdraagt, wanneer het van de lucht P is afgesloten. Verder heeft het een groote che mische traagheid, zoodat,het zelfs bij zeer liooga , temperaturen niet ontbonden wordt ; gîycerine ^ daarentegen doet dat wel; na, langdurige ver-hitting ontstaat acroleïne on dat tast het me-taal van den ketel aan. Daarom moet de gîycerine vulling van de veldkeukens ook zoo dik-.n wijls vernieuwd worden. Paraffine is verder 1_ een even slechte warmtegeleider als gîycerine. II Dies heeft men nu ook voor de dure gîycerine n weer een stof gevonden, die goedkooper en n bet-er is. ir le t/ Commission for relief in Beiglum. n Eerbiedwaardig is reeds en elken dag wordt 1- nog eerbiedwaarcliger het werk van de C. R. n B., het Amerikaansclie hulpcomité voor het -t arme België. ' v • Zes maanden werkt het nu weldra en in ^ dien tijd werd door het Comité in België ge-braclrt: 530.000.0CX) K.G. ta-rwe, 50.000.000 K.G. rijst, 33.000.000 K.G. boonen en erwten, ^ 13.000.000 K.G. spek en reuzel, 100.000.000 1j K.G. mais en 30.000.000 K.G. diversen, te za- I men 76-5.000.000 K.G. cetwaren, voor een waarde van 300.000.000 fr. _ Het geld voor dit nobele liefdewerk stroomde uit aile deelen der wereld samen. Het Comité werd, zooals men weet, te New-York opge-richt en het vestigde filialcn te Londen, Rotterdam en Brussel. Tôt ondersteuning van het Comité, ter verlichting van zijn werkzaam-e heden en ter inzameling van de noodige gel-den zijn niet minder dan 1000 ondcr-comité's, l' ' vereenigingen, kringen enz. werkzaam. Be-,e langlooze hulp werd overal door particulieren, n vereenigingen en vcnnootscha-ppen aangoboden d voor den aankoop, het behandelen en 't ver-voeren der waren. Spoorwegmaatschappijen >. vervoeren kosteloos de voor België bestemde 1_ levensmiddelen ; elders worden gebouwen on :• opslagplaatsen kosteloos ter beschikking der Commission gesteld on gehouden ; kantoorbe-l" hoeften en de noodige drukwerken werden kosteloos door de fabrikanten en drukkers ge-l» leverd. Voor enkele havens en kanalen is vwj-ï- stelling met" het haven- en tolreclit verleend. ,r En zoo mecr. ;r Reusaclitige sommeil zijn in aile wereldstrc-n ken. geofferd, doch Amerika staat vooraan met [e ongeveer 50 percent van aile bijdragen. Daar-na komen Engeland en vooral. zijn koloniën Canada en Australië. Dan Spanje, Italië, ons land enz. 'e Ook niet behoeftige Belgen kunnen bij de 0 Amerikaansclie commissie koopen, doch zij be-ij talen een hoog»m, prijs en geven op die wijze II weer steun aan h un .arme landgenooten. Dien-1- tengevolgo kon he't Comité zelfs een winst van n 13.000.000 fr. boeken, welke grootendecls gc-». stort werd kween reserve-fonds voor mogelijk nog zwaardere tijden. Eigenaardig is, dat de giftenlijst de namen 11 van ettelijko millioenen bevat. lîit kleine bij-6 dragon wordt het reusachtig groote werk ver-richt. De grootste gif t, maar dan ook een héél groote, was die van do Rockefeller Foundation [0 ten bedrage van 5.000.000 francs. !o De Krn. Do bewoners van Friaul hebben. schrijft een Duitsch blad, eerst uit de berichten van Ca-dorna iets vernomen over het bestaan van een ..Monte Nero", geheeten bergreus in hun gebooiteland. Tctt voor den oorlog werd deze ,,Monte Nero" do" „Krn" genoenid, een woord dat volstrekt niet in verband staat met zwart. Het is echter juistr, dat de Slaven zijn hoogsten top ,,Cerni Prst" (zwarte vinger) noemen> en verder naar het noordoosten, *in de richting van het Wocheim-meer, verrijst een top, dien men Cerna Gora (zwarte berg) noemt, een der vele ,,zwarte Bergen", welke voor de door Slaven bewoonde landen zoo karakteristiek zijn. De berg, dio verscheiden toppen heeft, heet echtcr Krn. Een berichtgever van de Stampa, die een belangwrekkend artikel aan den berg gewijd heeft, zegt eveneens, dat ,,Krn" in 'b geheel geen Slavisch of Duitsch woord is, dat men zou moeten Jtalianiseeren, maar dat het afkomst van den Gallo-Keltischen wortei „Caer". of .,Car", wat zooveel beieekent als rots, gesteente, top. Voor deze afloiding spreken ook verscheiden andere Italiaansche woordafleidingen, als Oarnia, Carniola, Carinzia, dio evenals het Latijnsch-Fraulsohe ,,Clas"- (rotsblodken) van denzv_-lfden wôrtel komen. De taalrechten in Zuid-Afrika. In ,.Ons Land" schrijft o.m. een inoeder: Mijnheer! Honderd jaar lang werd onze taai verdrukt en als een misdadiger in een gevangenis gehouden. Vijf jaar geleden werd aan do gevangene vrijheid beloofd. Drie jaar geleden werd de vrijheid in de-Staatskoerant geproklameerd met een beper-king van een drie jaar lange speelruimte er bij. Begrijpelik moet iemand die zo lang in de tronk zat, wat tijd hebben om trapsgewijze zich te gewennen aan het vrijo leven. Nu de drie jaren verstreken zijn, zal de jarelango verdrukte vol. burgerreciit hebben ni.a.w. dan moeb het hollandssprekend kind door médium van hollands onderwezen worden. Na September zal er dus een grote aan-vraag zijn naar onderwijzers en onderwijze-ressen dio in staat zijn om door middel van de hollandso taal ônderwijs te geven. Ik won mijn doehter met die bekwaamheid toe-gerust hebben en zond haar naar Wellington, naar de staats-opleidingsinricliting aldaar. Ik verneem dat de behandeling op do kostinrichting uitstekend is en dat degëlijk ônderwijs in de opleidingsschool wordt gegeven; waarover ik zeer blij ben ; maar wat mij niet bevalt is: dat 7 onderwijzers op de staats-opleidingsinricliting door middel van de engelse taal ônderwijs geven ,en slechts één geeft door middel van do hollandse taal ônderwijs. Elke leerling moet 4 demonstratielessen in een jaar geven ; drie moeten in het engels geschieden en één in het holLuids. Mijnheer! lijkt dit voor u naar gelijke rech-ten en lijkt dit voor u naar de vrijheid van de hollandsclie taal? Lijkt dit of de Regeering ern-stig van plan is om de rechten van de hoilands sprekendè bevolking to handhaven? Onze taal mag niet langer tôt de stra'at en tôt het koinbuis verdrongen worden. Zij moet nu -zonder verznim in haar ere hersteld worden. Mijnheer î ALs moeder vraag ik van de Regeering, vraag ik.van onze kerk, vraag ik van de kostinrichting: geef aan onze kinderen voor geld en goedo woorden hun erfenis, hun taal-rechten.De Oorlog en de horloge-industrie. Heeft de wereldstrijd op technisch gebied reeds veel nieuws gebracht, ook op do horlo-geindustrie heeft de oorlog zijn btempel ge-drukt.On/e stadgenoot, de heer Haas, schrijft de ,,Arnkemsche Courant", die voor eenige we-ken, ondanks de tijdsomstandigheden voor Vîijn zaken Zwitserland bezocht, deelt ons mede, dat aile door hem bezochte horlogefa-brieken een spéciale, afdeeling hadden inge-richt voor Ket ilichtgevend maken van wijzer-platen en wijzers voor horloges. Groote vraag naar dit artikel ontstond door velo der millioenen soldaten te veldo, die ook in de loop-graven, kan ton nementen en op wacht des nachts den tijd wenschen te weten, hetgeen bij gebrek aan licht met"^le gewo ne horloges, dikwijls onmogel\jk was. Wel bestond sedert eenige jaren een prepa-raat hetwelk op klokjes werd toegepast, maar behalve andere bezwaren, was dit niet liclit-gêvend genoeg voor een kleine wijzerplaat. Het uitvinden van eene nieuwe Radio-active lichtmassa ,,Toran" genoemd, heeft aile moei-lijkheden opgelost om een zeer sterk lichtgeven-de wijzerplaat evenals wijzers te vervaardigen ; zoodat elk nieuw en ook elk gebruikt horloge, daarmede lichtgevend gemaakt kan worden. Daar behalve door de militairen, ook in do burgerlijke maatschappij, het nut van deze nieuwigheid erkend werd, was een groote bc-drijvigheid op dit gebied in de horlogefabrieken het gcvolg, ook al omdat voor betrekkelijk ge-ringen prijs elk horloge een bijna dubbele ge-bimikswaarde verkrijgt, doordat men in de grootste duisternis even duidelijk als bij dag-licht zien kan hoe laat het is. Wij zagen eenige exemplaren waarvan de wijzers en de wijzerplaat met ,,Toran" licht-gevend waren gemaakt en konden constateeren, da.t deze nieuwe vinding het werkelijk mogelijk maakt, zelfs in het donker duidelijk to zien welken tijd het horloge aangeeft. Huisvliogen en sa gozondheid. Het Engelsche weekblad ,,Nature" heeft een opstel van C. Gordon Hewitt over het verband tusschen huisvliegen en ziekte. Reeds in 188(î hebben Tizzoni on Cattani de cholcra-spirillen verkregen van. vliegen, die in cholera-barakken waren gevangen. In hetzelfde jaar vond Hoffman tuberkelbacillcn in de uitwerp-selen van vliegen in een kamer. waar kort te voren een teringlijder had vertocld. .Sedert is de akte van beschuldiging tegen do huisvlieg hoe langer hoe grooter geworden. Do buitengewono sterfto aan tyfeuze koorts in den Spaansch—Amerikaanschen oorlog is door ernstige ônderzoekers (Vaughan en Vee-dër) met de vliegenplaag in verband gebracht. Het verband ligt voor de liand als men aan * do levensgewoonten van de vliegen denkt: zij zitteii veel op allerlei vuilnis, faccaliën en rot-tende stoffen, lioofdzakelijk om cieren te leg- ; gen en vliegen van daar op ons voedsel af. Ook het verband tusschen de vliegenplaag , en zomerdiarrhee is bekend. Stijgt de tempe- j ratuur, dan ontwikkelen de vliegen een bui-tengewone bedrijvigheid, zij vermeerdere^ zich i snel en ook de sterfte-statistiek Avordt «rogun-j stiger. Met daling van de temperatuur gaat 1 de openbare gezondheidstoestand. weer vooruit' | en worden vliegen, hoe talrijk. zij ook mogen zijn. .,luier". Men kan de vliegen niet uitroeien, maar wel kan men allerlei voorzorgen nenien. opdat zij ziektekieinen niet vrijelijk overal heen kunnen voeren. Oorlogsvergoidingen. Na arma/te de oorlog doorwoedt-, biedt de quaestie der oorlogsvergoediiigcn een steeds grooter belaug. Deze quaestie is trouwens een© der vooruaamste van het internationaal recht in deze tijden en tevens een veelzijdig onderwerp. In theorie ziju al de schrijvers het eeus. dait volgens heb zuivere recht, de schade door den oorlog geleden, nooit aanleidiug geven kan tôt verplichte schadeloosstel-ling van den staat wiens onderdaan men is en nog minder van wege den staat di© de sohade berokkend heeft, omdat heb hier eene zaak van diplomatieken aard is, te regelen tijidens de vredesonderhandelingen. De oorlog wordt besohouwd aîs een heir-kraoht, waar\-an de gevo'lgeu niet te v^or-zien zijn. Prof. Ernest Nijs, de beroemde Belgi-sche reohtegeleei'de op gebied van internationaal recht, schrijft in zijn ,,Droit In-terua-tional" (d. IV bl. 452) als volgt : „D© , ,oorlogsfeiten zijn daden die gepleegd worden onder den vorm eener staanbaren in-,,vloed van de omstandigheden. De we-,,tenschap heeft ze gerangschikt onder de ,,gevalleu van heirkracht, waarvan de ge-jjVoLgen5 geen reoKt gev©n op schaid©loos-,,stelling, omdat de menschelijke wij. liier ,,011 machtig is. Het? richtsnoer is inderdaad ,,de vrije wil. De staat moet schadeloos ,,st©llen, als de feiten in kennis van zake ,,gebeurd zijn, en dat hij vrij was ze niet ,,tc bevelen; hij' is er echter niet toe ver-,,plicht, als zij door den vij'and gepleegd ,,worden, of als zij ne eigen ageuten ze uit-,,gevoerd hebben, zonder dat ze in de moge-,,lijkheid waren ze al of niet te doen ver-richten.'-Dit is het oordeel van al' de moderne tlïëoretici van het internationaal recht: Clunet, Cliarles Ballot, Oi.arles Pont e.a.. zooals het reeds de meening was van hun voorganger der XVIe eeuw, Vasquez. De rechtspraak is dan ook gesteund op deze beginselen, in 1868, na den oorlog tusschen de Vereeuigde Staten en Mexico heeft d© sch©idsrechterlijke commissi© door deze landen ingesteld, om deze redenen geene schadeloosstelling toegekend. Sta-ateHeden hebben tooh dikwijls de meening geuit, dat dit princiep van zuiver recht t© ver ging, en iu verschillende landen heeft men er dan ook de toepassing van getemperd. door eene gedeeltelijkc schadeloasstelling, in uitvoering van eene gelegenheidswet. De Fransolie wetgeving heeft zeer vaak dat vergoedingsstelsel aangenomen. Reeds den 11 Augustus 1792 stelde de Assemblée I^é^islative het beginsel vast dat de staat wél d© slachtoffers vau deu oorlog moest schadeloos stellen. Door haar wet van 27 Februari 1793 verklaardo de Convention dat ,,indien in een oorlog, waarvan het docl het ,,bewaj.-en der vrijheid. der onafhankelijk-,,iheid en der Fransolie grondwet, ieder ,,burger aan den staat zijn leven en zij 11e. ,,fortuin moet opofferen, de Staat, langs ' ,,'zijnen kant, voor verpliohting heeft de ,,bungers te beschermen welke zich voor ,,zijne verdediging opofferen, en diegenen ,,ier hulp te komeu, welke in geval van. in-,,val va-n den vij'and hunne goederen geheel. ,,of gedeeltelijk verloren hebben." D'e Convention verklaaxde het eerste voorbeeld t© willen geven van deu bi*oeder-min, welke de burgers van een vrij land vereenigt en voor allen de schade door en-kelen geleden, geaueen maakt. De vergoeding door de Convention toe-toegekend, was toch niet nieer dan ,,een breede hulp berekend volgens de middelen van het land". Na den val van Napoléon, volgde de Regeering van Lodewijk XVIII dit voorbeeld en betaalde aan de nieuwe slaclitoffers van den oorlog eene schadeloosstelling van 100 millioen fr. in uitvoering van de wet van 16 April 1816; bovendien voegde de Koning er nog 40 millioen bij van zijn eigen kas. In 1871 werd een wetsvoorstel ingediend strekkende tôt betaling van de geheele schade, welke de oorlog veroorzaakt had. Louis Passy lei de verklaring af in de Fransdhe Kamer in tegenstelling met de gewone rechtstheorie, dat ,,de oorlog geen , ylieii'kracht is : het is . een belastmg in ,,bloed en geld; iedereen moet ze betalcn, , ygelijkheid van rechten en . van gevaar j,tusschen al de kinderen van het vader-,,land, is het beginsel van nationale soli-,,dariteit, waaivan wij de toepassing zou-,,den willen zien'tijdens de regeling van den ..oorlog' . Dit princiep werd besteden door Thiei*s, die het zuivere recht inriep. De wet van 6 September 1871 was eene transactie tusschen de twee uiteenloopende meeningen: zij stelde eene soin van 100 millioen ter beschikking van de ministers van binnenlandsche zaken en van finan-cicn, om verdeeld-1© worden onder diegenen, welke het meest geleden "hebben, Eene latere wet' van 7 April 1893 voegd© èr nog 120 millioen bij. D© gezameulijke schade bedroeg 658,598,434 frank. "De belangheb-beudeu ontvingen na berekening 208,750,000 frank en moesten een verlies van,478,287,755 zelve dragen. Het Fransche gouvernement maakte in het verleeuen van deze toelagen geen on-derscheiding tusschen de landgenooten en d© vreemdelingen. Het vcorbeelid van edelmoeidigheid en van ruirqe opvattingen, dat Fran.krijk zoo dikwijls aan Buropa gegeveu heeft, wordt nu weer getoond door het wetsvoorstel on-langs in de Fransche Kamer neergelegl, strekkende tôt de geheele schadeloosstel- L ling van degenen, welke door oorlogsfeiten gel©d©n li©bben." D© ,,VTaanisohe Stem" Jieeft dit wetsvoorstel met de mémo rie van toelich'ting in het numaner vau 25 Mei gepubliceerd. .Het Fransche Gouvernement heeft in dit wetsontwerp het algemeen aangenomen princiep van niet aansprakelijkheid van den staat voor goed ter zij de golegd, en he»t' systeem der toelagen vervangen .door dat der staatsschuld ; de privaten rechten van de enkelingen, maken plaats voor het sociaal recht van de collectiviteit. Het heeft a-ldus definitdef het beginsel erke'id dat de Convention naar voren wilde bren-gen. Hierin heeft Franki-ijk getoond dat het een. stap verder wil gaan in het collec tieve bewustzij'n en in heb gezamenlijke pliohtbesef ten voordeele van den burger, zij ne verantwoord elijkheid erkennend tegen-over deze, geheele opoffering voor het ge-meenebest. Wat de daad vau Frankrijk bijzonder mooi maakt, is dat het gouvernement niet eens het einde van den oorlog afgewacht heeft om heb wetsvoorstel in te dieneu. Hierin zien wij ©en verblijderud ver-schijnsel van eenen 111 aatseh appel i j ke 11 vooruitgang in deze tijden, waarin zoo veel gesproken wordt van zedelijken achteruit-gang. Nooit te voren heeft het gevoel van zelfverloochening voor d© gemeenschap zich voorgedaan, zooals in dezen oorlog, en daarom ook moet d© staat beslist den ©n-keling onder zijn beschenming nemen na geleden verlies voor liet vaderland. Wij hebben dan ook de overtuiging dat de Belgen, die ernstig schade geleden hebben door den oorlog, eene vergoeding zul-len orutvangen. De oorlogssohattdng die aan Duitschland opgelegd zal worden, zal trouwens het Belgische gouvern©^ient : u staat stellen zulke vergoeding te betalen. Maar zelfs indien, door eene on voor zie ne omstandigheid, de vredesvoor waarde n België niet zouden toelaten door dit middel de burgers to vergoeden, voor hunne verniel-de haarden, dan nog zal onze regeering diegenen het m©este geleden hebben, wel geheel of grootenideels schadeloos weten te stellen. Het is van zelfsprekend dat in elk géval a-1-leen diegenen welke ©en belangrijke sohade geleden hebben, zich mogen verwachten tôt eene vergoeding; niet diegenen b.v. die het geluk hadden niet meer van het oor-logswee te lijden dan hunn© ruit©n te zien springen door kanongebulder ; zoo deed een eenigszins naief, maar tevens scliaamtçjoos burger zich voor 150 fr. gébroken venster-glazen inschrijven te Antwerpen bij, de officieuse commissie voor het vast stellen der oorlogsschade. Voor het behoud van hunn© rechten doen de belanghebbenden natuurlij'k goed een ernstig deskundig onderzoek in te stellen. In geval van geheele vernieling, is het in-dienen van brand- en diefstalpolissen of vertrouwenswaardige inventarissenJ voldoende.Het hefbouwen en het herstellen van vernielde of beschadigd© gebouwen, levert geen bezwaar op voor het verkrijgen eener schadevergoeding. Prof. Nijs heeft îiier-over een reohtskundig ad vies aan het Na- j tionaal Comiteit t-ot Hulp en Voeding te Brussel, ingediend. Wij kunnen dus wel de hoop geven aan ! onze talrijke landgenooten, die hun ha\*e en goed in den oorlog hebben zien vernie- I tigen, dat zij zullen behandeld worden, niet 1 volgens strenge rechtsbeginselen, maar met een sociaal humauiteitebegrip. Mr. FRANS WITTEMANS. Vlaamsch lied. Waar zijn zij toch allen gebleven, Di© mannen van kunst en van taa-l; D© zangers van "t wondere leven, , De aeggers van 't "Vlaamsche verhaal? - j Het land, waar eens Gezelle zong. En Rodenbaoh zijn stemm© klong, Ligt nu van d'een naar d'andreai kant Omvergehaald en neergebrand. Het blcedend Vlaamsche land! Waar zijn toch de oud-Vlaanisohe stedeiï, Die ballen en kerken zoo schoon, , Getuigèn van grootscher verleden, D© wijsheid en vroomheid ten woon ? . Het land, waar eens Gezelle zong, En Rodenbach zijn stemm© klong, Liigt. nu van d'een naar d'andren kant Omv©rg©haald en neergebrand. Het bloeiend yi'aamsche land ! Waâr zijii toch de bloeiend e wlden, Landouwen, zoo vruchtbaar e:-i rijk ; Waar zijn toch de Breydelsche h?lder, ? De landen verwoest, de helden een lijk ! Het land, waar e«yns Gezelle zong, En Rodenbach zijn stem me klong, Ligt nu van d'een naar d'andren kant Omvergehaald en 'neergebrand. Het arme Vlaamsche land ! ' HENRI VEUSKENS. Firsasiciëii. GeEdkoers van 5 Augustus 1933. Medeged.eeld. do<jr de Rottërdamsche Bankvc?r-eeniging, "Rokiii, Amsterdam: Belgische bii.jetten. •••••«•• 40,10—lO.iiO Fransche biljetten. « ••.••••• 43.0(V—14.f0 Engelsche biljetteu , * • • 11.70—11.S"» Eogelsch goud . •*•••••»• 12 0-^2.î.8

Er is geen OCR tekst voor deze krant.